59. Związki literatury z malarstwem, geneza, funkcje, przykłady

- literatura jako bezpośrednia źródło przedstawienia obrazowego

- dążenie do syntezy sztuki (malarstwo niejako powinno stapiać się z poezją, dążyć do ukazania idei boskości poprzez zespolenie w obrazie znaczeń natury religijnej i filozoficznej, wznieść się w sferę czystej duchowości)

- alegoryczność sztuki (warunek poznania i utrwalenia w dziele rzeczywistości)

- dominującym problemem odbioru malarstwa było odczytanie ukrytych znaczeń symboliczno-alegorycznych

Sztuka II połowy XIX wieku określona była głównie przez zasadę dokładnego oddawania rzeczywistości. Na rzecz tego postulatu zrezygnowano z wszelkich sposobów upiększania świata, starając się ukazać jego pełny, realny kształt. Dzieła zaczęły dotykać bardziej przyziemnej tematyki. Przedstawiały prozaiczne czynności z codziennego życia, analizowały ludzkie sposoby postrzegania świata, koncentrowały się na scenach z życia zbiorowości oraz podejmowały próbę uchwycenia piękna największej fascynacji ówczesnych artystów – miasta.
    
W czasie pozytywizmu narodziło się wiele nowych nurtów, które na stałe zapisały się w historii sztuki, rzutując na twórczość późniejszych artystów. Jednym z najważniejszych prądów powstałych w tym czasie był eklektyzm – widoczny głównie w architekturze oraz muzyce (niekiedy także w rzeźbie i malarstwie). Polegał on na łączeniu znanych już motywów (np. barokowej ornamentyki i renesansowej kompozycji). Poszczególne gałęzie sztuki wytworzyły odmienne prądy, jednak większość z nich przeplatała się i była obecna w pojedynczych dziełach.

Sztukę wraz z literaturą pojmowano jako rodzaj służby narodowi. Jej formy wiążą się z kształtem polskiego pozytywizmu, który po powstaniu styczniowym głosił pracę u podstaw. W związku z programem istniało wiele powiązań między literaturą a sztuką. Powieści i malarstwo historyczne budziły i podtrzymywały świadomość narodową. Widoczne jest także wspólne zainteresowanie pięknem ziemi polskiej, jak i społecznym wymiarem życia wsi. Można szukać analogii między takimi twórcami, jak;
-Józef Ignacy Kraszewski, Henryk Sienkiewicz i Jan Matejko;
-Maria Konopnicka i Aleksander Kotsis;
-Adolf Dygasiński, Eliza Orzeszkowa i Józef Chełmoński;
-Bolesław Prus (zwł. Lalka) i Aleksander Gierymski;

Stale obecny był żywy prąd romantyczny, niekiedy skłócony z programem pracy u podstaw, kiedy indziej stanowiący żywe, twórcze przedłużenie tradycji, jak w Twórczości Norwida, Matejki, w późnych dziełach Chełmońskiego.

Ważną rolę w życiu sztuki odegrała organizacja szkolnictwa artystycznego (a i tak wielu artystów wyjeżdżało za granicę uzupełniać studia: do Monachium, Petersburga, Wiednia, Rzymu, Paryża. Warunki rozwoju twórczego egzystencji mieli w kraju wyjątkowo ciężkie. Niejednokrotnie też i za granicą cierpieli nędzę. Wielu wybitnie utalentowanych zmarło w młodym wieku... a jak kto przeżył, to i tak borykał się z kłopotami finansowymi):

Cechy polskiego realizmu XIX wieku:

-był reakcją na romantyzm i na klasycyzm;

-w dziełach realistów zostały zebrane sposoby iluzyjnego przedstawiania bryły i przestrzeni, opisu struktury i materii przedmiotu, problem światła, studium proporcji i ruchu ciała ludzkiego;

-odchodzi od psychologizowania i przesycenia symboliką;

-forma artystyczna unika silnych kontrastów czy zaskakujących rozwiązań kompozycyjnych; element najważniejszy treściowo znajduje się blisko centrum, barwy są przełamane, różnice walorowe niezbyt mocne, zachowany wierny opis wyglądu przedmiotów, bez idealizacji czy drastycznych deformacji;

-dzieła miały być chłodne, krytyczne, satyryczne, nastrojowe, ale przede wszystkim obiektywne: ich tematy obejmowały to wszystko, co daje się sprawdzić w bezpośrednim doznaniu zmysłowym. Nie było jakichś szczególnych upodobań co do ważności przedstawianych motywów. Realista potrafił się zachwycić w równym stopniu człowiekiem czy starym lasem dębowym, co grządką kapusty. :) podkreślany był biologizm życia, materializm;

-po raz pierwszy sztuka nabrała akcentów społecznych, częstokroć radykalnych;

-stosowano stare tematy, ale ujmowano je w nowy sposób; prosty człowiek stał się bohaterem dzieł, kimś godnym zainteresowania, fizyczna praca podniesiona została do rangi zjawiska, podkreślono jej godność i wartość, choć także destruktywny wpływ na rozwój człowieka, gdy był pracą ponad siły;