Geneza, przedmiot i

funkcje filozofii

Poznań

2010

Konspekt

• Człowiek w poszukiwaniu sensu swego

istnienia i celów działania.

• Pytanie o naturę człowieka, życia i

rzeczywistości materialnej, biologicznej i
społecznej.

• Wiedza a działanie.
• Filozofia a światopogląd i ideologia.
• Filozofia w strukturze ludzkiego

myślenia i działania

Istota filozofii

• Filozofia jest refleksją nad sensem

ludzkiego życia oraz nad sposobami
działania i myślenia o działaniu – ujęcie
procesowe – rozumiana jako proces
odkrywania celów działania (życia)

• nauką o najogólniejszych prawach rozwoju

rzeczywistości przyrodniczej, społecznej i
poznania ludzkiego.

• Odbija się w światopoglądach i ideologiach

społeczeństwa

Narodziny i rozwój problematyki

filozoficznej

• Poglądy filozoficzne a rozwój

ludzkiego poznania i stosunków
społecznych

• Narodziny refleksji filozoficznej a

religijna i mitologiczna oraz potoczna
interpretacja rzeczywistości

• Przedmiot filozofii a przedmiot nauki

Główne etapy rozwoju

filozofii

• Protofilozofia
• Starożytność
• Średniowiecze
• Czasy nowożytne
• Czasy współczesne
• Mechanizm przejścia

Starożytność

• Filozofia jako nauka uniwersalna
• Nurt kosmologiczno-ontologiczny –

filozofia przyrody (VI-IV w. p.n.e.).
Tales, Demokryt, Heraklit

• Nurt antropologiczny (Sokrates – IV

w. p.n.e.). Platon, Arystoteles

• Teistyczne pojmowanie filozofii w

sensie „wiedzy spraw boskich i
ludzkich”.

Średniowiecze

• zawężenie i ograniczenie przedmiotu

filozofii

• dominacja chrześcijaństwa i kościoła

nad całokształtem duchowego życia
społecznego;

• podporządkowanie rozumu wierze,

nauki dogmatom wiary.

• Służebna rola filozofii wobec teologii.
• Scholastyka.

Czasy nowożytne

• geneza nowej filozofii człowieka

(humanizm) i przyrody oraz metodologii
nauk przyrodniczych.

• Emancypacja nauk szczegółowych od

filozofii przyrody i filozofii człowieka.

• Czołowe miejsce problematyki

teoriopoznawczej.

• Rozwój nauk szczegółowych oraz ich wpływ

na zmiany w technice i gospodarowaniu.

Geneza społeczeństwa

industrialnego i masowego

• Rozdźwięk między systemami filozofii

spekulatywnej XVIII i połowy XIX w. a
procesem rozwoju nauk
szczegółowych.

• Oświeceniowy scientyzm i

progresizm.

• Nowe zadania filozofii w

społeczeństwie globalnym.

Przedmiot filozofii i jej

struktura

• Tradycyjne dyscypliny wewnątrz

filozofii:

– ontologia (teoria bytu),
– gnozeologia (teoria poznania),
– etyka (teoria ludzkiego działania),
– teoria rozwoju społecznego,
– teoria człowieka...

Poznawcze i społeczne funkcje

filozofii

• Dwie funkcje wszelkiej nauki
• Warunki określające naukowy charakter filozofii
• Poznawcze funkcje filozofii:

– Gnozeologiczna
– metodologiczna
– Światopoglądowa

• Tradycja uprawiania problematyki gnozeologicznej na gruncie

filozofii

• Funkcja gnozeologiczna filozofii: analiza charakteru i dróg

poznania

• Inspirująca i integracyjna rola filozofii w płaszczyźnie

metodologicznej

• Filozofia jako zespół informacji o świecie podstawą

światopoglądu

Istota, treść i funkcje światopoglądu

• Poglądy dotyczące powstania i

struktury świata

• Poglądy dotyczące miejsca człowieka

w świecie

• Normy postępowania człowieka

Filozofia a światopogląd

• Światopogląd jako wynik badań opartych

na zasadach poznania naukowego

• Pozanaukowe i nienaukowe typy

światopoglądu

• Światopogląd religijny
• Światopogląd idealistyczny
• Kryteria weryfikacji podstawowych

twierdzeń światopoglądu pozanaukowego

Ideologiczne funkcje filozofii

• Istota i struktura ideologii:

– Poglądy stanowiące opis i ocenę rzeczywistości społecznej
– Poglądy dotyczące kierunku rozwoju społecznego
– Dyrektywy działania określające sposób realizacji założonych

celów społecznych

• Ideologia a położenie ekonomiczne i społeczne klas i

grup społecznych

– Klasowy charakter ideologii: dążenia i interesy klas i grup

społecznych determinantą poglądów ideologicznych

– Apologetyczna i rewolucyjna funkcja ideologii w

przekształcaniu stosunków społecznych oraz ekonomicznych

– Dyskurs instytucjonalny społeczeństwa
– Polityka

Aktualne kierunki badań

filozoficznych

• Flozoficzne interpretacje rezultatów nauk

przyrodniczych, antropologii filozoficznej,
cybernetyki, współczesnych procesów społecznych

• Rozwój etyki i estetyki oraz metodologii nauk
• Miejsce filozofii w dyskursach instytucjonalnych

współczesności: między utopią a ideologią

• Problemy wysoko rozwiniętych społeczeństw

rynkowych

• Walki klasowe a poszukiwanie celów i kierunków

rozwoju społecznego

• Problem społeczeństwa globalnego