Poznajemy

tajemnice

bocianiej

stołówki

Komputerowa prezentacja

edukacyjna dla dzieci

w wieku 7 – 12 lat

Opracowanie Jolanta Krzyważnia ( Szkoła Filialna w Salamonach, woj.

wielkopolskie) na podstawie materiałów wydawnictwa Polskiego

Towarzystwa Przyjaciół Przyrody „pro Natura” pod tytułem Projekt

edukacyjny Bocian

Bocian biały - Ciconia ciconia

Całe upierzenie białe, jedynie lotki czarne, dziób i nogi
czerwone.Młode mają dziób i nogi czarne.W locie szyja wyciągnięta
naprzód.Powszechnie znany ptak gnieżdżący się wśród osiedli na
całym niżu Polskim, zwłaszcza w okolicach obfitujących w bagna, łąki,
pastwiska i ugory.Głosy:klekot, wywołany szybkim uderzaniem obydwu
szczęk, poza tym cichy syk;młode kwiczą i
miauczą.Pożywienie:głównie owady,zwłaszcza pasikoniki, szarańcze i
chrząszcze; wbrew ogólnemu mniemaniu tylko niewiele żab i jedynie
mniejsze gatunki (unika żaby wodnej), natomiast bardzo chętnie
poluje na myszy, norniki, krety i jaszczurki:rzadziej ryby i pisklęta
ptaków.Gniazdo:obszerne posłanie z gałęzi, wewnątrz wyłożone trawą,
słoną lub perzem;dość wysoko na drzewie lub na dachu.Jaja:3-5,
przeważnie 4,białe, znacznie mniejsze od jaj gęsi domowej.Przylot w
połowie kwietnia,pojedyncze osobniki niekiedy już w marcu, odlot w
drugiej połowie kwietnia; zimuje w Afryce południowej.Wymiary:
długość całego ciała 80 cm, rozpiętość skrzydeł 200 cm, skrzydło
złożone 56 - 62 cm, ogon 24-26 cm,waga 3000-4000 g.

Pokarm bociana

PRZECZYTAJ UWAŻNIE TEKST

Pokarm bociana stanowią rozmaite drobne zwierzęta, które chwyta on
swym sprawnym, długim dziobem. Znajdują się wśród nich:

• bezkręgowce (dżdżownice, pijawki, ślimaki, małże, skorupiaki,
chrząszcze, pasikoniki, świerszcze, larwy owadów),

• ryby,

• płazy (żaby, traszki),

• gady (jaszczurki, węże),

• pisklęta ptaków,

• drobne ssaki (myszy, nornice, młode szczury, czasami krety, ryjówki.
rzadko młode zające).

Zadanie 1

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

Kliknij kółko z prawidłową odpowiedzią

TAK

NIE

Ryby

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Myszy

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Jeże

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Żaby

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Nietoperze

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Młode zające

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Bobry

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Pisklęta ptaków

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Jaszczurki

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Węże

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Ślimaki

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Wiewiórki

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Małże

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Skorupiaki

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Dżdżownice

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Świerszcze

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Traszki

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Jaja ptaków

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Łabędzie

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

TAK

NIE

Szpaki

Które zwierzęta stanowią pokarm bociana?

Niestety!

To nie jest poprawna

odpowiedź

Spróbuj jeszcze raz

To już koniec testu

Gratuluje Ci wiedzy na

temat bocianiej stołówki!

Zachęcam Cię do

obserwacji tych

pięknych ptaków

i zapoznania się z

innymi informacjami

na ich temat!!!

Żerowiska bocianów

Żerowiska bocianów w Polsce to przede wszystkim tereny
podmokłe. Należą do nich wilgotne łąki, pastwiska, płytkie
zbiorniki wodne, obrzeża stawów i rzek.
Są to miejsca zasobne w pokarm przez cały sezon, nawet
w ciągu szczególnie suchego roku.
Okresowo ptaki korzystają również z użytkowanych przez
człowieka pól uprawnych. Ma to miejsce głównie podczas
trwania prac polowych, takich jak orka, żniwa.
Bociany zamieszkujące półwyspy Iberyjski i Bałkański, oraz
kraje Azji Mniejszej żerują ponadto na terenach stepowych,
polach ryżowych itp.

Bociania dieta

Poszukując zdobyczy bociany posługują się wzrokiem, dlatego wybierają
tereny o niezbyt wysokiej roślinności. Choć żerujący bocian kojarzy się zwykle
z chodzącym po łące ptakiem, może on również stać nieruchomo nad
brzegiem wody lub norą gryzonia, czatując na ofiarę. Ponieważ najbardziej
opłacalną strategią żerowania jest zdobycie możliwie największej ilości
pokarmu przy minimalnym wysiłku, ofiarą ptaków padają zwierzęta
najliczniejsze i najłatwiej osiągalne. Mimo powszechnego przekonania, że
najważniejszym pokarmem bocianów są żaby, stanowią one dziś jedynie
uzupełnienie bocianiej diety. Wynika to prawdopodobnie z faktu wyraźnego
ograniczenia miejsc rozrodu i występowania płazów w ciągu ostatnich
kilkudziesięciu lat. W przypadku szczególnej obfitości jakiegoś rodzaju
pożywienia, ptaki szybko dostosowują się do sytuacji i przestawiają na nową,
łatwą zdobycz. Tak dzieje się na przykład w „latach mysich", kiedy masowo
występują gryzonie. Stanowią one wówczas dominujący składnik diety
bocianów, a para ptaków wychowuje przeciętnie przynajmniej o jedno młode
więcej.

Karmienie piskląt

Pisklęta w pierwszych dniach życia karmione są głównie
dżdżownicami. Później rodzice przynoszą im bardziej
urozmaicony pokarm. Do prawidłowego rozwoju młode
potrzebują sporych ilości różnorodnego pożywienia o
odpowiedniej kaloryczności. Dlatego dorosłe ptaki, w okresie
wychowu potomstwa, żerują nawet ponad 10 godzin dziennie.
Para posiadająca 4 podrastające młode musi dostarczyć im
codziennie około 3 kg pożywienia. Jego różnorodność zależy od
zasobności żerowiska znajdującego się w najbliższym
sąsiedztwie gniazda.

Najważniejsze znaczenie ma dla ptaków obszar w promieniu 500
m, choć przy braku pokarmu w pobliżu gniazda potrafią one
latać w miejsca oddalone nawet o kilka kilometrów (w
Niemczech stwierdzono loty w poszukiwaniu pokarmu na
odległość ponad 10 km od gniazda).

Wypluwka

Bociany, podobnie jak wiele innych gatunków ptaków
odżywiających się pokarmem mięsnym (np. sowy, ptaki
drapieżne), po posiłku wytwarzają tzw. wypluwki. Są to zlepki
nie strawionych resztek pokarmu, tworzące się w żołądku i
zwracane na zewnątrz za pomocą odruchów wymiotnych.
Mają one kształt owalny lub kulisty. Składają się z części
twardych, takich Jak: kości, pazury gryzoni, pokrywy
skrzydłowe chrząszczy, kawałki muszli oraz miękkich: sierść,
pióra. Formowanie wypluwek ma duże znaczenie fizjologiczne,
a pozbawione tej możliwości ptaki giną. Dlatego w przypadku
opiekowania się rannym bądź osłabionym bocianem należy
podawać mu pokarm zwierzęcy jak najbardziej zbliżony do
naturalnego, np. nieczyszczone ryby, całe myszy, ugotowane
na twardo jaja, zgniecione, ale wraz ze skorupką.

Bocianie żerowiska

Tereny podmokłe, najchętniej wykorzystywane przez bociany
jako żerowiska, odznaczają się wielkim bogactwem fauny i flory.
Należą do najcenniejszych przyrodniczo środowisk na świecie.
Przyciągają wiele gatunków zwierząt oferując im dogodne
miejsca rozmnażania, zdobywania pokarmu i schronienia. Można
tu spotkać rzadkie gdzie indziej gatunki roślin, takie jak np.
bobrek trójlistkowy, czermień błotna, siedmiopalecznik błotny,
wełnianka błotna, storczyki, kosaćce, knieć błotna (zwana
potocznie kaczeńcem). Ciekawe gatunki zwierząt,
charakterystyczne dla tego typu ekosystemów, to m.in. płazy:
traszki, kumaki, żaby, ropuchy; z gadów np. zaskroniec. Do
spotykanych tu ptaków należą: kszyk, brodziec krwawodzioby,
rycyk, żuraw. Na terenach wilgotnych nie brakuje też licznych
owadów, z których najbardziej charakterystyczne są ważki.

Chronimy bocianie żerowiska

Likwidacja i przekształcanie środowisk podmokłych to główna
przyczyna spadku liczebności (a nawet wytępienia) bocianów w
krajach Europy Zachodniej. Aby podobny los nie spotkał polskich
boćków niezbędne jest zachowanie w naszym kraju sieci
terenów stanowiących żerowiska tego gatunku.
Warto pamiętać, że bociany potrzebują odpowiednich żerowisk
nie tylko na lęgowiskach. Niezbędne jest istnienie sieci terenów
zasobnych w pokarm również wzdłuż trasy wędrówek, tak aby
migrujące ptaki miały gdzie odpoczywać i mogły bez trudu
uzupełniać zapasy energii.
Ważna jest także wystarczająca ilość pokarmu na zimowiskach,
gdzie ptaki przebywają każdego roku przez około 3 miesiące.

Cel zadania Poznanie środowiska stanowiącego
żerowisko bocianów
Niezbędny sprzęt: notes, długopis, mapa, rower,
lornetka, lupa.
Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela w trakcie pieszej
lub rowerowej wycieczki znajdują i opisują przynajmniej
jedno żerowisko bocianów. Zalecana jest wycieczka
rowerowa w celu łatwiejszego skontrolowania większego
obszaru i wyznaczenia miejsca (lub miejsc) żerowania
tych ptaków. Interesuje nas teren, w którym
zaobserwujemy jednego lub więcej bocianów
poszukujących pożywienia. Należy określić jaki to typ
środowiska i próbować ustalić (drogą dedukcji lub
częstych kontroli) czy jest to żerowisko stałe,
dostarczające pokarmu przez cały sezon, czy tylko
okresowe.

Zadanie 2

Obserwujemy i opisujemy bocianie żerowisko

Żerowiska całosezonowe

Żerowiska okresowe

• Żerowiska służące ptakom przez dłuższy

czas (kilka miesięcy) charakteryzują się,

m.in.: utrzymującą się wilgotnością,

obecnością roślinności bagiennej, np.

trzciny, sitowia,

kaczeńców,różnorodnością gatunków traw

i kwiatów,występowaniem oczek wodnych,

stanowiących miejsca rozrodu płazów,

•obecnością owadów, takich jak motyle,

ważki, koniki polne, chrząszcze itp.,

występowaniem ślimaków, żab, traszeki

innych drobnych zwierząt.

Do takich środowisk należą różne typy

łąk, płytkie zbiorniki wodne, obrzeża

stawów i rzek, a także niezbyt

intensywnie eksploatowane pastwiska.

Typowym przykładem

żerowisk okresowych

(wykorzystywanych przez

bociany bardzo intensywnie

ale przez krótki czas) są

użytkowane przez człowieka

pola uprawne w okresie

trwania prac polowych, takich

jak orka czy żniwa. Boćki

chętnie wyjadają drobne

zwierzęta wypłaszane lub

zranione przez maszyny

rolnicze.

Zadanie 2

Obserwujemy i opisujemy bocianie żerowisko

Zadanie 3

Czym żywią się nasze boćki?

Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela prowadzą
obserwacje żerujących bocianów. Przyglądają się
ptakom uważnie przez lornetkę bądź lunetę i próbują
rozpoznać co upolowały. Następnie określają
przybliżone rozmiary ofiary (duża - wielkości żaby,
nornicy; mała - wielkości dżdżownicy, pasikonika).
Swoje spostrzeżenia obserwatorzy zapisują w
notatniku. Porównanie obserwacji poszczególnych
osób daje ciekawy obraz sposobu żerowania i składu
pokarmu bociana.

Niezbędny sprzęt: notatnik, długopis, lornetka ,
luneta

Cel zadania: Poznanie składu pożywienia bocianów

Przyczyny zanikania żerowisk bocianów (1)

Regulacja rzek

Regulowanie rzek, polegające, m.in. na ich prostowaniu i budowaniu wałów
przeciwpowodziowych zbyt blisko koryta, prowadzi do drastycznego zawężania
dolin rzecznych i likwidacji rozległych obszarów zalewowych, bogatych w
różnorodne środowiska, takie jak podmokłe łąki, torfowiska, turzycowiska.

Osuszanie terenów podmokłych

Melioracje osuszające, prowadzone powszechnie na terenach rolniczych, są
przyczyną zanikania wilgotnych łąk i pastwisk. Zwykle po przeprowadzeniu
melioracji nie buduje się odpowiedniego systemu zastawek, który umożliwiałby
regulowanie poziomu wody, a tym samym zapobiegałby nadmiernemu
przesuszeniu terenu. W miejscach gdzie urządzenia takie powstały, bardzo
często są dewastowane.

Zaorywanie łąk

Zmiana łąk i pastwisk w pola uprawne poważnie zmniejsza różnorodność
przyrodniczą obszarów wykorzystywanych rolniczo, a tym samym ogranicza
menu w bocianiej stołówce do zupełnego minimum.

Przyczyny zanikania żerowisk bocianów (2)

Intensyfikacja rolnictwa

Stosowanie nawozów mineralnych oraz chemicznych środków ochrony roślin, na terenach
wykorzystywanych przez bociany, prowadzi do poważnych zakłóceń w funkcjonowaniu
występujących tam ekosystemów. Nadmiernie zaazotowana gleba ulega przeżyźnieniu,
co powoduje zmianę charakteru roślinności i prowadzi do zanikania naturalnych, cennych
przyrodniczo środowisk wymagających ubogiego podłoża (należą do nich m.in. niektóre
rodzaje łąk). Na skutek stosowania insektycydów (np. DDT modnego w latach 60-tych)
następuje redukcja ilości i różnorodności pożywienia bocianów. Komasacja gruntów, czyli
likwidowanie rozdrobnienia upraw i tworzenie potężnych monokultur prowadzi do
zubożenia krajobrazu rolniczego. Znikają miedze, drobne oczka wodne, kępy drzew i
krzewów, a wraz z nimi różnorodne gatunki roślin i zwierząt.

Rozbudowa miast

Każdego roku pod zabudowę przeznacza się duże połacie terenu. W miejscach ciekawych
przyrodniczo pojawiają się betonowe bloki, parkingi, nowe drogi. Często, do niedawna
czynne, gniazda bocianie na obrzeżach miast pustoszeją.

Przyczyny zanikania żerowisk bocianów (3)

Zalesianie terenów otwartych

Odtwarzanie lasów jest działaniem pozytywnym i korzystnym z przyrodniczego
punktu widzenia pod warunkiem, że obszary przeznaczane pod zalesienie nie
stanowią same w sobie cennych przyrodniczo środowisk. Zalesianie otwartych
terenów podmokłych, takich Jak torfowiska, turzycowiska, wilgotne łąki, Jest
zjawiskiem niepożądanym, ogranicza bowiem mozaikowość siedlisk i zmniejsza
różnorodność biologiczną. W takiej sytuacji gatunki wymagające do życia wolnej
przestrzeni muszą przenieść się gdzie indziej lub giną. Na szczęście, głównie z
powodów ekonomicznych, od zalesiania terenów podmokłych odchodzą sami leśnicy.

 

Koniec