ROMOWIE

Romowie albo Cyganie (nazwa własna

w języku romskim Roma) to nieterytorialny naród
lub grupa etniczna pochodzenia indyjskiego,
której członkowie tworzą diasporę, zamieszkującą
większość państw świata. Stanowią społeczność
wysoce zróżnicowaną pod względem językowym
oraz kulturowym, a także zajmującą rozmaite
nisze w ekonomiczno-społecznej strukturze
krajów zamieszkania. Mimo owej niejednolitości,
czynnikiem

wspólnym

dla

większości

tradycyjnych grup jest przestrzeganie zwyczajów
wynikających

z

subiektywnego

rozumienia

romskiej kultury.

 

Romanipen obowiązuje tylko

w stosunkach wewnątrz grup
cygańskich. "Być Cyganem" to
znaczy

żyć

zgodnie

z

tradycyjnymi

zasadami

określającymi sposób zachowania
każdego

członka

grupy

i

zawsze

podkreślać

swoją

cygańskość. Gadżo (czyli nie-
Cygan) nigdy nie stanie się
Romem.

Cyganie

Współcześnie używany w wielu językach
etnonim "Romowie” został wprowadzony
w drugiej połowie XX wieku w oparciu o
romską nazwę własną Roma. Jest także
najgłębiej ugruntowane w historycznej
oraz współczesnej świadomości Romów,
stanowiąc

często

podstawę

ich

narodowej samoidentyfikacji. Przyczyną
wprowadzenia

nowej

nazwy

były

związane

z

dotychczas

używanymi

określeniami,

liczne

negatywne

skojarzenia, bazujące na antycygańskich
stereotypach, które narosły przez wieki.
Użycie terminu "Romowie" jest zatem
według większości organizacji romskich
bardziej poprawne politycznie.

Cyganie sami siebie określają Rom, inaczej –
człowiek, mężczyzna. Określenie „Cygan” ma
raczej negatywne znaczenie – biedny. Ludność
ta posługuje się różnymi dialektami języka
romskiego. Jest on jedynie mówiony. Dodają
jednak własne nakazy i zakazy oparte na
wielowiekowej tradycji. Społeczność romska
oparta jest na więzach rodzinnych. Rodziny
łączą się w społeczności, na czele których stoi
rada starszych lub starszy. Często grupa
mieszkająca na określonym terenie wybiera
spośród siebie tak zwanego króla cygańskiego.

Cyganie nie mają własnej religii, zwykle
przejmują religię otoczenia. W Polsce są więc
w większości katolikami. Na świecie istnieje
sporo publikacji wydawanych przez misje
pracujące wśród Cyganów. Na język cygański
przełożono Biblię i wiele modlitw.

Również

folklor

nie

ma

charakteru

jednorodnego, wiele w nim jest treści
przejętych i zaadaptowanych z kultury
ludności, wśród której żyją i wędrują.
Szczególny talent muzyczny i taneczny,
skłoniły część Cyganów do organizowania się
w amatorskie czy półprofesjonalne zespoły
artystyczne.

W Polsce znana była instytucja cygańskiego króla,
powoływanego przez Radziwiłłów w ich dobrach w
Nieświeżu. Mianowanym był z reguły Cygan, jego
zwierzchnictwo

ograniczało

się

do

określonego

miasteczka czy włości. Do jego obowiązków należał
zarząd nad wszystkimi Cyganami, zamieszkującymi
podległy rejon, pilnowanie ich sprawowania, obowiązek
zbierania pogłównego, a także dozorowanie grup, które
przybyły z innych terenów, aby nie naruszały praw
miejscowych. W zamian ów król i podlegli mu Cyganie,
zyskiwali opiekę książęcej administracji i gwarancje
bezpieczeństwa.

Po I wojnie odżyła w Polsce instytucja królów cygańskich. Kolejnymi królami
ogłaszali

się

Cyganie

z rodu Kwieków należący do grupy Kalderari. Rywalizowali o stanowisko, mianując
się osobiście, ogłaszając się jako „jedyni” i panujący nad „wszystkimi” Cyganami.
Bywało, że jednocześnie „panowało” dwóch lub trzech takich królów, z których
każdy uważał się za pełnoprawnego reprezentanta wszystkich Cyganów. Ostatnia
publiczna

koronacja

odbyła

się

w

1937

r.

w

Warszawie,

a koronowanym królem Cyganów został wówczas Janusz Kwiek.

Większość Cyganów nadal przestrzega tradycyjnego cygańskiego kodeksu, który
określa zasady zachowania się w stosunku do współbraci. Jest to zespół zakazów
zwanych mageripena. Nieprzestrzeganie ich powoduje skalanie, stanie się
człowiekiem nieczystym - magerdo. Magerdo stać się można nie zachowując
należytej czystości pokarmów, zachowując się niewłaściwie w stosunku do kobiet,
zdradzając innego Cygana, i w wielu innych przypadkach. Cygańskie prawo
określa oraz sprawy wynikłe z jego nieprzestrzegania rozstrzyga - rada starszych,
a w przypadku grupy Polska Roma główny sędzia zwany Szero Rom.

Populacja Romów na

świecie

Współczesną populację Romów szacuje się na około 8-15 mln.
Dokładna liczba jest jednak bardzo trudna do ustalenia z powodu
niepewnej rzetelności wszelkich podających ją źródeł, a także
faktu, iż w wielu krajach Romowie są zmuszeni ukrywać swą
narodową tożsamość z powodu prześladowań lub panujących w
społeczeństwie antycygańskich stereotypów.
Romowie właściwi przez wieki związani byli z obszarami państw
europejskich, jednak w wyniku ekspansji kolonialnej tych
ostatnich oraz w wyniku masowych migracji w XIX i XX wieku
zamieszkują oni dziś większość krajów świata. Do państw z
populacją Romów przekraczającą pół miliona należą: Brazylia,
Bułgaria, Hiszpania, Rumunia, Słowacja, Turcja, Węgry.

Romowie w Polsce

Współcześnie w Polsce mieszka od 20
do 30 tys. Romów, a największe ich
skupiska znajdują się w regionach
małopolskim i wielkopolskim. Wywodzą
się oni z kilku grup z których
największymi są: Bergitka Roma
(Cyganie Karpaccy, którzy w Polsce byli
najwcześniej,

bo

w

XV

wieku;

najbiedniejsza, najsłabiej wykształcona
grupa

romska);

Polska

Roma

(Cyganie Nizinni zamieszkujący w
Polsce także od wieków, utrzymujący
intensywne kontakty z Romami w
innych krajach; Kalderari i Lovrari,
grupy przybyły najpóźniej bo w drugiej
połowie XIX wieku, bogatsi i lepiej
wykształceni, przez wielu uważani za
romską elitę.

Większość Romów znajduje się na marginesie
wszelkich statystyk i badań. Związane jest to
z ich stosunkowo dużą ruchliwością i brakiem
stałych miejsc zamieszkania, nieufnością
wobec obcych i co najważniejsze ze
stereotypami i obawami wobec Romów
( „złodzieje i oszuści”. Przyczynami tego są
niezrozumiałe dla nas niechęć do osiadłego
trybu życia i podejmowania społecznie
akceptowanej pracy.

Język

Język cygański kształtował się bez zapisu.
Próby spisania tekstów cygańskich dały w
efekcie rozmaitość sposobów jego zapisu, w
zależności od kraju i używanego tam alfabetu.
I tak np. w różnych publikacjach zwrot „język
cygański” zapisany został w blisko 20
wersjach (m.in.. romani czib, romani cib,
romani tschib, romani tschiw, romani tsiw,
romani tsi,). W latach ostatnich powstały
podręczniki, które być może przyczynią się
kiedyś do ustalenia wspólnej pisowni dla
wszystkich Cyganów. Kongres warszawski
zatwierdził wspólny dla wszystkich dialektów
alfabet cygański. Nie wzoruje się on na
żadnym innym języku, ale wywodzi się z
samej struktury fonologii języka cygańskiego.
Opiera się na całym systemie dialektów
cygańskich. W niektórych krajach, gdzie
Cyganie stanowią większe skupiska, języka
cygańskiego naucza się w szkołach. Istnieją
też cygańskie programy radiowe i w TV,
wydaje się w tym języku gazety, kalendarze,
książki.

S

t

r

o

j

e

Jedyna w Polsce romska
restauracja ;]

Matka Boska

Cygańska

Tabory kolorowe….