LOCATIO-CONDUCTIO

NAJEM

Cechy

charakterystyczne

•

Odpłatne udostępnienie jakiegoś
dobra (rzecz materialna, praca,
rezultat)

innej

osobie

do

czasowego korzytania.

Strony umowy

Locator (wynajmujący) - podmiot,
który „lokuje” (daje) rzecz lub
usługę do czasowego korzystania

Conductor (najemca) - ten, który
zabiera rzecz ze sobą (con-ducere)
i korzyta z rzeczy za opłatą

Rodzaje najmu

Locatio-conductio rei - najem

rzeczy

Locator

Conductor (bierze rzecz)

Płaci czynsz

res

Locatio-conductio operis - najem

dzieła

Locator

(lokuje zaufanie i materiał)

Płaci wynagrodzenie

Conductor - bierze materiał -

wykonuje dzieło

Locatio-conductio operarum - najem

pracy

Locator

(daje usługę)

Conductor

Płaci wynagrodzenie

LOCATIO-CONDUCTIO

L.-C. rei

L.-C. operis L.-C. operarum

Locator

Locator

Locator

Conductor

Conductor

Conductor

Rzecz

LOCATIO-CONDUCTIO

L.-C. rei

L.-C. operis L.-C. operarum

Locator

Locator

Locator

Conductor

Conductor

Conductor

Rzecz

C

zy

n

sz

Locatio - conductio rei

- przedmiot

•

Rzecz materialna - nie musiała być
własnością

wynajmującego,

wystarczy że jest jej posiadaczem
lub detentorem

Locatio - conductio rei

- cechy umowy

Umowa „starannego działania”
Wydanie przez wynajmującego najemcy rzeczy
(zazwyczaj niezużywalnej) w dzierżenie (najemca
nie miał ochrony interdyktalnej)
Rzecz mogła, ale nie musiała przynosić pożytków
(dzisiejsza umowa dzierżwawy mieściła się w
umowie najmu)
Najemca nabywał własność pożytków przez
perceptio
Roszczenia wynajmującego zabezpieczało prawo
zastawu na rzeczach wniesionych przez najemnę
Podnajem był dopuszczalny jeśli strony nie
wykluczyły tego w umowie

Locatio-conductio rei -

obowiązki stron

Wynajmujący (locator) powinien:

dostarczyć rzecz w stanie nadajacym się do

przeznaczonego użytku
utrzymywać rzecz w tym stanie (np.

wykonywać poważniejsze naprawy)

Jeśli lokator nie wywiązuje się z umowy:

traci czynsz w odpowiednim stosunku do

czasu, w którym rzecz nie nadawała się do

użytku
utrata czynszu jest niezależna od jego winy
jeśli niemożność korzystania z rzeczy jest

zawiniona przez wynajmującego - powstaje

obowiązek pokrycia strat (np.w postaci lucrum

cessans) jakie poniósł najemca w zwiazku z

niemożnością korzytania z rzeczy

Locatio-conductio rei:

odpowiedzialność
locatora

Ulpian D. 19.2.18.1: Jeśli ktoś nieświadomie

wynajął nieszczelne stągwie i z tego powodu

wyciekłoby wino, będzie odpowiadał za

(utracone) korzyści, a jego nieświadoność

nie może być wybaczona. I tak napisał

Cassius. Inaczej jednak, gdy oddałeś w

najem leśne pastwisko, na którym rosły

trujące rośliny. I tak: jeśli owce z tej

przyczyny padną, albo ich stan się pogorszy,

(utracone) korzyści trzeba świadczyc, jeśli

wiedziałeś o tym. Jeśli nie wiedziałeś, nie

będziesz żądał czynszu, i to się podobało

Serviusowi, Labeonowi i Sabinusowi.

Locatio-conductio rei -

obowiązki stron

Najemca (conductor) powinien:

płacić czynsz (merx) - jednorazowo lub

periodycznie, w pieniądzach lub innych

rzeczach
zwrócić rzecz w stanie niepogorszonym

(zarazem ponosi koszta bieżącej eksploatacji

rzeczy)

W wypadku zniszczenia rzeczy:

bez winy najemcy (vis maior, casus, wyłączna

wina wynajmującego): obowiązek zwrotu

wygasa
z winy najemncy: płaci odszkodowanie i traci

czynsz za okres niekorzystania z rzeczy

Zniszczenie rzeczy

•

Bez winy najemcy - wskutek siły wyższej,
przypadku

lub

z

wyłącznej

winy

wynajmującego - obowiązek zwrotu wygasa

•

Zniszczenie lub pogorszenie z winy najemcy -
wypłaca lokatorowi odszkodowanie i musi
zapłacić czynsz także za okres, w którym nie
mógł już korzystać z rzeczy, jeśli uległa
zniszczeniu przed wygaśnieciem najmu -
odpowiedzialność za omnis culpa tj. gdy
zniszczenie na skutek zaniedbania lub
nieumiejętnego używania

Skargi

•

Wynajmujący (locator) - actio locati

•

zapłata czynszu

•

zwrot rzeczy po wygaśnięciu umowy najmu

•

odszkodowanie w razie zniszczenia lub

pogorszenia rzeczy z winy najemcy

•

Najemca (conductor) - actio conducti

•

wydanie przedmiotu w stanie nadającym się

do użycia

•

o

dokonanie

napraw

niezbędnych

do

korzystania z rzeczy

•

zwrot

nakładów

koniczenych

oraz

użytecznych. Nie podlegają zwrotowi drobne

nakłady na rzecz związane z jej bieżącą

eksploatacją

•

pokrycie strat poniesionych w skutek nie

udostępnienia mu rzeczy do korzystania

LOCATIO-CONDUCTIO

L.-C. rei

L.-C. operis L.-C. operarum

Locator

Locator

Locator

Conductor

Conductor

Conductor

Rzecz

C

zy

n

sz

Materiał

LOCATIO-CONDUCTIO

L.-C. rei

L.-C. operis L.-C. operarum

Locator

Locator

Locator

Conductor

Conductor

Conductor

Rzecz

C

zy

n

sz

Materiał

LOCATIO-CONDUCTIO

L.-C. rei

L.-C. operis L.-C. operarum

Locator

Locator

Locator

Conductor

Conductor

Conductor

Rzecz

C

zy

n

sz

Materiał

D

zi

e

ło

LOCATIO-CONDUCTIO

L.-C. rei

L.-C. operis L.-C. operarum

Locator

Locator

Locator

Conductor

Conductor

Conductor

Rzecz

C

zy

n

sz

Materiał

D

zi

e

ło

Z

a

p

ła

ta

Locatio-conductio

operis - obowiazki
stron

Umowa

rezultatu

-

liczy

się

fakt

dostarczenia dzieła
Locator („zamawiający”):

dostarczenie materiałów
zapłata za dzieło (po jego odbiorze)

Conductor („wykonawca”):

wykonanie

dzieła

zgodnie

z

zamówieniem (wykonawca w sposób

domniemany gwarantuje, że potrafi je

wykonać)
dostarczenie gotowego dzieła
krawiec

oraz

czyściciel

odzieży

odpowiadaja za custodia

Locatio-conductio

operis - obowiazki
stron

Conductor mógł powierzyć wykonanie

dzieła

osobie

trzeciej,

jeśli

nie

sprzeciwiało się to naturze świadczenia

jakie miało zostać spełnione
Jeśli conductor powierzył wykonanie

dzieła

osobie

trzeciej

odpowiadał

względem

lolocatora

za

„winę

w

wyborze” danej osoby (culpa in eligendo)
Punkt wyjścia do ukształtowania się

odpowiedzialnosć dłużnika wykonującego

swoje zobowiązanie za pomocą lub przy

współudziale osób trzecich na zasadzie

ryzyka (por. art. 474 kc)

Locatio-conductio

operis - ryzyko stron

Spór co do zasady, kogo obciąża ryzyko

przepadku rzeczy:

początkowo do chwili wydania rzeczy

conductor odpowiadał za przypadkową jej

utratę (periculum conductoris)
jeśli rzecz została zniszczona (choćby bez

winy conductora) przed jej odbiorem przez

locatora, ten ostatni był zwolniony z

obowiązku zapłaty wynagrodzenia
w

okresie

późniejszym

przyjmowano

kazuistycznie zasadę, że jeżeli zniszczenie

dzieła nastąpiło w skutek siły wyższej

conductor

może

mieć

prawo

do

wynagrodzenia, jeśli przemawiaja za tym

względy słuszności.

Locatio-conductio

operis - ryzyko stron

Labeon D. 19.2.62: Jeśli zawrzesz umowę
wykonapnia kanału i wykonasz go, ale
zanim

zostanie

przyjęty

[przez

wynajmującego], zostanie on zniszczony w
wyniku wypadku, ryzyko będzie twoje.
Paulus, mówi natomiast, że jeśli wypadek
miał miejsce w wyniku obsunięcia się
ziemi, strona wynajmująca będzie za to
odpowiedzialna, ale jeśli to się stało, z
tego względu, że dzieło było wykonane
wadliwie, będziesz musiał sam ponieść
stratę.

Locatio -conductio operis:

odpowiedzialność conductora

Ulpian D. 19.2.9.5: Celsus napisał w księdze

ósmej Digestów, że również brak biegłości

należy zaliczyć do niedbalstwa (culpa). Jeśli

ktoś przyjął cielaki w celu wypasu, czy jakieś

ubranie

do

wyczyszczenia,

powinien

odpowiadać za niedbalstwo, a ponieważ

zgrzeszył nieumiejętnościa, jest to niedbalstwo;

bo zaiste przyjął w najem jak sprawny

rzemieślnik.
Ulpian D. 19.2.13.6: Jeśli pracz przyjął ubrania

do oczyszczenia, a zostały pogryzione przez

myszy, odpowiada z actio locati, ponieważ

powinien strzec przed tym wypadkiem. I jeśli

pracz zamienił płaszcz i dał komuś należący do

kogoś innego, odpowiada z actio locati, nawet

jeśli zrobił to nieświadomie.

Locatio -conductio operis:

odpowiedzialność
conductora

Gaius D. 19.2.25.7: Ten, kto przyjął kolumnę

w celu transportu, powinien ponosić ryzyko,

w przypadku, gdyby ta pękła czy to przy

załadunku, transporcie bądź ustawianiu, o

ile wydarzyło się to z powodu niedbalstwa

jego samego czy też osób, z których pracy

korzystał. Niedbalstwa zaś nie da się

wykazać jeśli to wszystko uczyniono, co

najsataranniejszy człowien powinien wziąc

pod uwagę. Podobnie ma się rzecz jeśli ktoś

przyjął do transportu czy to naczynia czy

deski. Podobna zasada ma zastosowanie i

do innych rzeczy.

Skargi

•

Zamawiający (locator) - actio locati
o wydanie gotowego działa lub
zapłatę odszkodowania

•

Wykonawca (conductor) - actio
conducti - o zapłatę ceny

LOCATIO-CONDUCTIO

L.-C. rei

L.-C. operis L.-C. operarum

Locator

Locator

Locator

Conductor

Conductor

Conductor

Rzecz

C

zy

n

sz

Materiał

D

zi

e

ło

Z

a

p

ła

ta

P

ra

ca

LOCATIO-CONDUCTIO

L.-C. rei

L.-C. operis L.-C. operarum

Locator

Locator

Locator

Conductor

Conductor

Conductor

Rzecz

C

zy

n

sz

Materiał

D

zi

e

ło

Z

a

p

ła

ta

P

ra

ca

Z

a

p

ła

ta

Locatio-conductio

operarum - obowiązki
stron

Przedmiot: świadczenie gotowości do
pracy. Zdolność do pracy, którą
locator zobowiązuje się wykonywać
przez określony czas w interesie
pracodawcy, za co otrzymuje zapłatę
Conductor („pracodawca”):

Zobowiązany

do

zapłaty

wynagrodzenia za każdą jednostkę
czasu

oraz

ewntualnie

do

dostarczenia materiałów i narzędzi

Locatio-conductio

operarum - obowiązki
stron

Locator („pracownik”):

obowiązek stawienia się do pracy w
umówionym terminie
świadczenie pracy wedle wskazówek
pracodawcy i w zgodzie z wymogami
staranności właściwej dla danego rodzaju
pracy
niezdolność do pracy (niezależna od
winy!!) - brak wynagrodzenia
odpowiedzialność za złe wykonanie pracy

Locatio-conductio

operarum - ryzyko
kontraktowe

Paulus D. 19.2.38: Pr. Ten który
wynajął swoją pracę, powinien
otrzymywać zapłatę za cały czas,
jeśli nie zależy o dniego, że nie
może świadczyć pracy. 1. Także
adwokaci nie muszą oddawać
honorariów, jeśli to nie od nich
zależy, że nie prowadzą sprawy.

Skargi

•

Actio locati - pracownik dochodzi
zapłaty wynagrodzenia

•

Actio

conducti

-

najemca

(pracodawca) może domagać się od
wynajmującego odszkodowania za
niewykonaną lub nieprawidłowo
wykonaną pracę, jeśli nastąpiło to z
winy pracownika - odpowiada za
omnis culpa

Najem dzieła a

sprzedaż

Gdy wykonawca dzieła dostarcza materiał,

np. Aulus zamówił u Brutusa złoty pierścień,

który miał zostać wykonany ze złota Brutusa
Sabinianie: decyduje pochodzenie materiału:

od

zamawiającego

-

najem

dzieła

(substancja rzeczy nie zmienia się)
od wykonawcy - sprzedaż (najem nie

może przenosić własność)

Prokulianie: decyduje wkład pracy:

niezależnie od pochodzenia materiału, bo

własność i tak należy do przetwórcy i

dlatego najem może przenieść własność
Kryterium - wkład pracy wykonawcy - jeśli

powstało nowe dzieło - najem dzieła

Umowa o transport

morski

Problem z rodzajem najmu
Najem rzeczy: miejsca na statku (możliwość
umieszczenia towaru na statku):

należy się zapłata za czas, w którym
można było korzystać z miejsca na
statku, niezależnie od tego, czy rzecz
dopłynęła

Najem dzieła: przedmiotem jest dowiezienie
rzeczy do miejsca przeznaczenia:

zapłata należy się dopiero po zawinięciu
do portu (umowa rezultatu)

Lex Rhodia de iactu

Zasada podziału ryzyka przy zrzucie
W przypadku utraty części towaru w
celu odciążenia okrętu:

rozliczenia miedzy osobą, której
towary wyrzucono, a kapitanem
statku oraz kapitanem a resztą
przewożących proporcjonalnie do
ilości przewożonych towarów w
stosunku do ilości utraconych
rzeczy