Trwałe, półtrwałe i nietypowe

metody zdobnicze

Dr Wacław Pawliszyn

Małopolska Wyższa Szkoła Zawodowa w

Krakowie

Tatuaż

• Tatuaż to rysunek wymalowany na ciele żywych

ludzi przez wprowadzanie barwnika,

wykorzystując w tym celu nakłuwanie skóry

• W tatuażu barwnik wprowadza się głęboko, w

warstwy skóry właściwej, co jest gwarantem

trwałości wzoru

• W czasie zabiegu istnieje ryzyko zakażenia

groźnymi wirusami, takimi jak HIV, HBV czy HCV,

wynikające wyłącznie z istoty zabiegu

(ingerencja narzędziami mechanicznymi w

skórę), ale nie z faktu tatuowania

Tatuaż

• Tatuaż znany jest od dawna –

w literaturze

starożytnego Rzymu określany był jako

signum (znak, oznaczenie)

, w Biblii wydanej

przez luteran w 1534 roku jako

stigmata

(znaki)

, Wiktor Hugo w „Nędznikach” określa

tatuaż jako

piętno

, Francuzi często określali

go jako

piquage

, Włosi używali określenia

grafizm

• Pojęcia tatuaż użył po raz pierwszy James

Cook w Londynie w 1773 roku w swoim

„Opisaniu Świata” jako

tatoow

, opisując

sztukę zdobienia ciała w Polinezji i na

Dalekim Wschodzie

Tatuaż

• Tatuaż w pierwotnym znaczeniu określał techniki i wzory

stosowane na Tahiti, tatuaż wykonywany przez Maorysów

(Nowa Zelandia) określano jako moko, a w Polinezji jako tiki

• Dawniej tatuowano w określonych celach:

• Oznaczał przynależność do pewnej grupy zawodowej,

religijnej, rodzinnej lub plemiennej, przestępczej

• Oznaczał pozycję społeczną lub prestiż

• Upamiętniał jakieś zdarzenie

• Naznaczał przestępców, więźniów, a wcześniej niewolników

• Najstarsze ślady tatuowania znaleziono w Egipcie – była to

mumia kapłanki sprzed 2000 lat. Tatuaż widoczny jest

również na malowidłach w grobowcu faraona Sati (1300

pne)

• W bajkach o Sinbadzie wuj Tarabuk kazał na swojej skórze

wytatuować własne wiersze (Basra, obecny Irak)

• Pierwsi chrześcijanie nosili tatuaże w kształcie krzyża, ryb

lub inicjałów Jezusa

Tatuaż

• Prawdziwa moda na tatuaż zapanowała w Europie w okresie

kolonizowania i odkrywania kultury dalekowschodniej w latach

1800 – 1900

• Przełomem była wizyta króla Walii Edwarda VII w Japonii, gdzie

wytatuował sobie smoka

• Po nim było wiele innych osobistości: car Mikołaj II czy Lady

Churchill

• W roku 1890 w USA wprowadzono elektryczną maszynkę do

tatuażu, co przyspieszyło proces tatuowania i nieco zmniejszyło

dolegliwości bólowe

• Ponowny renesans tatuażu obserwuje się od lat 60-tych XX wieku

• Obecnie stosuje się tylko jedną metodę tatuowania –

wprowadzanie barwnika poprzez nakłuwanie

• Dawniej stosowano jeszcze inne metody:

• Skaryfikowanie skóry wzdłuż linii tatuażu i następnie wcieracie

barwnika oraz

• Przeciąganie pod skórą zabarwionych nici z katgutu zgodnie ze

wzorem tatuażu

• Tatuaż i skaryfikacja były niezwykle popularne w Afryce,

zwłaszcza w rejonach na południe od równika

• Tatuaże afrykańskie miały charakter znaczników plemiennych

Tatuaż

• Tatuaż amerykański

• Ameryka oderwana od Europy nie była tak silnie związana z tradycja

i kulturą europejską

• Powstało wiele enklaw kulturowych: murzyńska, meksykańska,

portorykańska, chińska i inne

• Kultury te przynosiły własne wzorce, przenikające się wzajemnie

• Charakterystyczne dla Stanów dążenie do sukcesu (pucybut

milionerem) spowodowało pojawienie się podświadomie tego typu

motywów w tatuażu: kule bilardowe, kolory karciane, koniczynki,

kości do gry...)

• Pierwotnie wzornictwo amerykańskie miało prostą kolorystykę oraz

nieskomplikowane motywy

• Dopływ dużej ilości imigrantów z Chin i Dalekiego wschodu wkrótce

postawił tatuaż amerykański na bardzo wysokim poziomie

• Pierwotnie wprowadzono kolory, potem światłocienie

• Po okresie fascynacji kulturami Indian, ludów Azji czy czarnej Afryki

współczesny tatuaż amerykański jest wielokierunkowyPojawiają się

trendy sentymentalne – piosenkarze czy gwizdy filmowe (zwłaszcza

zmarłe) czy najdziwniejsze motywy religijne

• Tatuaż stracił swój sens, jako identyfikator grupy społecznej

trzymającej się razem i wspomagającej na rzecz typowego, nic nie

znaczącego ozdobnika ciała

Tatuaż

• Tatuaż japoński

• Bardzo stara szkoła tatuażu, prawdopodobnie najlepsza na świecie

• Uważa się, że tatuażowi japońskiemu dorównuje jedynie sztuka

Maorysów

• Częste wzory religijne, bardzo skomplikowane, wielokolorowe,

często z półcieniami

• Częstym motywem są żywioły: woda, powietrze, ogień

• Tradycyjny tatuaż japoński bardzo często pokrywa duże

powierzchnie ciała

• Nieodłącznym elementem tego tatuażu jest kompozycja, harmonia

i stylistyka linii

• Często dominują motywy roślinne charakterystyczne dla rycin

japońskich: kwiaty lotosu, kwiaty wiśni, piwonie i irysy

• Zwierzęta i ptaki: tygrysy, żurawie, dzikie gęsi, ptaki rajskie

• Indonezja

• Tatuaż indonezyjski pierwotnie był bardzo zbliżony do tatuażu

Polinezji

• Istniały duże różnice pomiędzy poszczególnymi wyspami, wynikłe

z dużej odrębności kultur na wyspach

Tatuaż – tribal i tatuaż kodowy

• Tatuaż lub inne formy zdobienia o plemiennym charakterze

• Pierwotnie oznaczał przynależność do szczepu, plemienia, rodziny

lub innej grupy społecznej

• Czasami oznaczał też przynależność do grupy religijnej

• W późniejszych wiekach tatuowano również członków rodzin

królewskich

• Do tej pory tatuaż taki często pojawia się w społecznościach

arabskich, nie tylko w przypadku kobiet

• Najsmutniejszym przykładem takiego stosowania tatuażu są numery

więźniów obozów koncentracyjnych

• Tatuaże kodowe, to rysunkowa forma komunikacji między więźniami

– tak zwany „język wzór”

• Tradycyjnie można je zobaczyć na ciele u osób, które wykazują

tendencję do perwersyjnego zachowania, takich jak złodzieje,

gwałciciele czy sutenerzy. Stwierdzono też, że znaczący odsetek osób

tatuujących się wykazuje oznaki zaburzeń osobowości i agresywności

• Patrząc z bliska na tatuaże więźniów, ich cechy, temperament,

przeszłość i miejsce zamieszkania łatwo można dowiedzieć się w

jakiej grupie przestępczej działali

Tatuaże nietypowe

• Tatuować można nie tylko skórę, ale także

błony śluzowe

• Tego typu lokalizacje są jednak znacznie

mniej popularne

• Tatuowanie białkówki oka jest przejawem

najbardziej agresywnego i niebezpiecznego

rodzaju tatuażu

• Tatuaż solarny jest nie tyle tatuażem, co

opalaniem ciała w określone wzory

• Ma charakter nietrwały, wykonywany jest w

solariach lub metodą natryskową

Usuwanie tatuażu

• Tatuaże usuwać można na wiele sposobów, chociaż

żaden z nich nie jest idealny:

laserowo, metodą dermabrazji (2), kriochirurgicznie

(3), przez chirurgiczne wycięcie (4)

2

3

4

Usuwanie tatuażu laserem

• Laser Medlite Nd:Yag usuwa tatuaż poprzez emisję bardzo

krótkich impulsów światła (nanosekundy), które są selektywnie

pochłaniane przez barwnik tatuażu

• Każdy kolor barwnika absorbuje inną długość fali

• Po absorpcji dochodzi do rozerwania barwnika na bardzo drobne

fragmenty, które są wchłaniane (usuwane przez układ

immunologiczny skóry)

• Zabieg jest dzięki temu bardzo precyzyjny i nie wywołuje

trwałych obrażeń skóry

• Laser Medlite posiada kilka końcówek emitujących światło o

różnych długościach fali:

• 1064 nm do usuwania ciemnych tatuaży (czarnych, szarych,

granatowych)

• 532 nm do usuwania tatuaży czerwonych

• 585 nm do usuwania tatuaży zielonych

• 650 nm do usuwania tatuaży jasnoniebieskich;

• Nie wszystkie kolory barwnika są możliwe do usunięcia

• Lasery posiadają ograniczenia w usuwaniu tatuaży żółtych,

fioletowych, pomarańczowych, różowych, białych

•

Usuwanie tatuażu laserem

• Usuwanie tatuaży w jednym zabiegu jest przeważnie niemożliwe

• Liczba koniecznych zabiegów zależy od:

• koloru lub ilości występujących kolorów tatuażu,

• wielkości, gęstości "upakowania" barwnika,

• typu barwnika,

• głębokości tatuażu,

• koloru skóry

• indywidualnej reakcji na laser (rola układu immunologicznego);

• Tatuaże amatorskie wymagają do całkowitego względnie 90%-go

usunięcia 4-5 zabiegów. Profesjonalne tatuaże, które zazwyczaj cechuje

duża gęstość i silne pigmenty wymagają ok. 6-8 zabiegów

• Zasadą jest odparowanie wiązką światła laserowego, które w

zależności od głębokości i wielkości tatuażu może być

wykonywane przy użyciu różnych trybów pracy lasera (ultrapuls,

normalpuls lub superpuls)

• W zetknięciu z uwodnioną tkanką pokrytą barwnikiem tatuażu

dochodzi do jej bezkrwawego odparowania

• Miejsce po odparowaniu pokrywa się strupem

• Gojenie przez naskórkowanie trwa ok. 1-2 m-cy

• Proces usuwania tatuażu laserem CO2 zawsze wiąże się z jego

zamianą na bliznę

Usuwanie chirurgiczne

• Wycięcie chirurgiczne z reguły dotyczy małych

tatuaży zlokalizowanych w miejscach o małym

napięciu skóry

• W tym przypadku zabieg jest raczej

jednorazowy i zostaje po nim niewielka blizna

w linii cięcia

• Większe tatuaże wykonane w miejscach o

dużym napięciu skóry (plecy, ramiona) można

wyciąć z użyciem ekspandera. Ekspander jest

rodzajem implantu wszczepianego pod skórę

w celu jej rozciągnięcia. Po kilku miesiącach

implant usuwa się z tkanki, a nadmiar skóry (z

tatuażem) wycina się

• Zabiegi z użyciem ekspanderów wykonują

chirurdzy plastyczni

Usuwanie przy pomocy IPL

• Mechanizm działania IPL polega na

podgrzaniu barwnika do bardzo wysokiej

temperatury, co powoduje rozpad

komórki, w której barwnik jest zawarty

• Po zabiegu wytwarza się jednolity suchy

strup ulegający złuszczeniu w ciągu 1-2

miesięcy

• Obecnie raczej nie stosuje się tej

metody ze względu na małą

skuteczność w stosunku do powikłań

(częste blizny przerosłe)

skaryfikacja

• Sztuka zdobienia ciała wywodząca się pierwotnie z czarnej

Afryki i z Polinezji

• Poprzez zadrapywanie, nacinanie, oparzanie skóry (czy inne

tego typu zabiegi) tworzy się typowy bliznowiec (keloid)

• Otrzymuje się w ten sposób różne wzory i desenie o bardzo

trwałym charakterze

• Historia tej techniki sięga aż epoki neolitu. Często łączona

była z rytuałami religijnymi

• Skaryfikacja niegdyś typowa dla pierwotnych grup

etnicznych, obecnie stała się popularna również w

cywilizowanym świecie, obok artystycznego tatuażu i

piercingu.

• Skaryfikację wykonuje się między innymi poprzez wypalanie,

odmrażanie, a także wycinanie i usuwanie skóry.

• W miejscu skaryfikacji tworzy się pierwotnie czerwona, a

potem jasna tkanka bliznowa. Przez umiejętne uszkadzanie

skóry otrzymuje się wzory i desenie.

• Pierwotnie bardzo silnie żyworóżowy bliznowiec blednie z

upływem czasu

piercing

• Pod tym pojęciem rozumiemy przekłuwanie ciała i zdobienie go

biżuterią i kamieniami

• Różnym rodzajom kamieni często dodatkowo przypisywano moc

magiczną, właściwości lecznicze czy wpływ na zdrowie i

samopoczucie

• Stosuje się zwykle metale szlachetne, jak platyna (próba 950),

pallad (próba 900), złoto (próba 900, 750, 585), srebro (próba 925),

czysty rod

• Stosuje się też biżuterię tytanową (G23)

• Zdobnictwo takie zyskało popularność dopiero w latach 90-tych,

szczególnie w USA, potem też w Europie

• Zabiegi takie zazwyczaj są całkowicie bezpieczne, pod warunkiem

przestrzegania higieny i znajomości anatomii przekłuwanych miejsc

• W przypadku brodawek sutkowych można zablokować część

przewodów mlecznych

• W przypadku języka często obserwuje się znaczne obrzęki w

pierwszych dniach po przekłuciu

• W przypadku pępka należy zważać na głębokość wkłucia

• Najczęściej spotykanymi lokalizacjami dla piercingu jest czoło, brwi,

nos, uszy, wargi, język, pępek, sutki i genitalia

henna

• Henna jest naturalnym barwnikiem otrzymywanym z liści i łodyg Lawsonii

• Jest to ciernisty krzew strefy subtropikanej rosnący od północnej Afryki,

poprzez południowo – wschodnią Azję do Australii

• Z kwiatów otrzymuje się olejek cypryjski

• Znana jest od czasów starożytnych

• Używana była głównie do barwienia włosów na kolor rudy do brązowego i

paznokci na kolor czerwony

• Henna działała też wzmacniająco na cebulki włosów

• Nieco później zaczęto stosować hennę do zdobienia

• Henna często nakładana bywała okazjonalnie, jako forma zdobnictwa na

specjalne okazje, zwłaszcza z okazji zamążpójścia

• Henna barwi czasowo, wnikając w powierzchowne warstwy

zrogowaciałego naskórka

• Bardzo często do henny dodaje się cukier lub miód i sok z cytryny

• Dodanie cukru powoduje lepsze trzymanie się henny na skórze, a tym

samym wyraźniejsze wybarwienie

• W zależności od rodzaju użytego cukru uzyskuje się różną przyczepność

henny do skóry i w efekcie różny efekt ostateczny

• Nałożony barwnik złuszcza się stopniowo wraz z kolejnymi warstwami

naskórka

• Charakteryzuje się to coraz bardziej blednącym („wypłowiałym”)

rysunkiem nałożonego wzoru

• Wszystkie czynniki zwiększające złuszczanie naskórka przyspieszają

blaknięcie henny

henna

• Hennę można

nakładać w wielu

rejonach ciała –

najczęstsze

umiejscowienia

prezentuje

zaznaczona obok

mapka henny

• Należy zawsze

pamiętać o ilości

warstw keranocytów

w naskórku – one

decydują o kolorze i

trwałości henny

Body painting

• Body painting wywodzi się bezpośrednio ze sztuki i obecnie jest nie

tylko formą upiększania ciała, ale często sztuką samodzielną z

wystawami, festiwalami

• Postęp technologiczny sprawił, że jest to też jedna w ważnych metod

makijażu filmowego

• Malowanie ciała (body painting) wywodzi się z bardzo starych tradycji

• Pierwotnie malowanie ciała miało mieć charakter magiczny,

odstraszać złe duchy, przynosić ochronę i szczęście, a poszczególne

wzory miały ściśle określone znaczenie

• Często malowano ciało w celach rytualnych

• Obecnie jest to coś pośredniego pomiędzy sztuką (forma malarstwa) a

makijażem teatralnym i filmowym, z własnymi konkursami i

festiwalami

• Stosuje się specjalne farby aplikacyjne (color cream), dobrze kryjące,

elastyczne i nie pękające po wyschnięciu

• Farby nakłada się na kolorowy podkład (60 kolorów) gąbką,

pędzelkiem itp.

• Makijaż taki zdecydowanie lepiej wygląda z pewnej odległości,

zwłaszcza, gdy podkładem pokryte są duże powierzchnie ciała

• Dobrze nałożony makijaż jest odporny na lekki deszcz i pocenie się (w

pewnym zakresie)

Body painting – air brush

• Odmiana body paining, ale z zastosowaniem

farb rozpylanych Pozwala to na cienkie,

równomierne pokrywanie powierzchni ciała i

cieniowanie

• Często stosuje się dodatkowe szablony

• Air brushing oferuje olbrzymie możliwości

kolorystyczne poprzez łatwe mieszanie i

nakładanie wielu cienkich warstw farby

• Pozwala również na łagodne przejścia

kolorów

• Cienka warstwa farby jest znacznie trwalsza

i mniej podatna na uszkodzenia