KRYTYKA DEMOKRACJI

Platon (427-347 pne). Arystoteles (384-322

pne).

ZAJĘCIA II – dr I. Barwicka-Tylek

„MANKAMENTY” DEMOKRACJI

• brak odniesienia do prawdy

(Sokrates);

• oparcie rządów na namiętnościach, a

nie sprawiedliwości;

• zmienność;
• zastąpienie kryterium jakościowego

w dostępie do władzy (cnota)
kryterium ilościowym (większość).

PLATON – założenia filozoficzne

• idealizm obiektywny;

• wieczny i niezmienny świat idei contra

podlegająca zniszczeniu (materialna),

niesamodzielna „jaskinia” rzeczywistości

(istnienie niedostępnej zmysłom idei

krzesłowatości bardziej pewne niż istnienie

krzeseł na których siedzimy);

• rozum i anamneza – sposoby dotarcia do

prawdy „z zamkniętymi oczami”;

• trwałość i niezmienność jako kryteria

oceny rzeczy (w tym konkretnych państw).

PLATON –

polis idealna

(dialog

Państwo)

• cel państwa: sprawiedliwość;
• hierarchiczna struktura społeczna

gwarancją stabilności (analogia
budowy duszy ludzkiej):

– mędrcy (rozum) – rządzący;
– wojownicy (odwaga) – broniący;
– „zarobnicy” (umiar) – pracujący

(rzemieślnicy, chłopi).

PLATON – „problem”

mędrców

• dylemat elitaryzmu: jak sprawić, by

mędrcami (rządzącymi) zostawali prawdziwi

mędrcy, skoro reszta społeczeństwa

niezdolna oceniać ich decyzji?

• rozwiązania instytucjonalne

„odstraszające” fałszywych kandydatów

(brak więzi rodzinnych; brak indywidualnej

własności; długi proces kształcenia;

„tłumaczenie”, a nie „stanowienie” prawa);

• eksperyment z Syrakuz – ustrój „drugi co do

dobroci” (Polityk, Prawa): prawo w miejsce

mędrców – idea rządów prawa.

PLATON - historiozofia

• historiozofia = filozoficzna

interpretacja procesu dziejowego;

• degeneracja ustrojowa poleis:

monarchia/

arystokracja

timokracja

tyrania

oligarchia

demokracja

anarchia

ARYSTOTELES –

założenia filozoficzne

• główne dzieła: Etyka nikomachejska, Polityka;
• dowartościowanie świata („jaskini”) – rzecz

jest złożeniem materii i formy (nie istnieje
próżnia);

• teleologizm – wszystko, co istnieje, ma jakiś

cel (nie ma rzeczy, w tym studentów,
niepotrzebnych );

• zmysły (empiryzm) i rozum – narzędzia

poznawania świata;

• umiar i zasada „złotego środka”.

ARYSTOTELES –

kwestie

ustrojowe

• trzeba opracować ustrój możliwy, a

nie tylko najlepszy (różna „materia”
państwa – warunki geopolityczne,
cechy obywateli, ich liczba itd.);

• polis tworem natury (poszerzanie i

wzbogacanie więzi interpersonalnych:
rodzina  gmina  państwo);

• cecha państwa: samowystarczalność

– doskonałość w sensie etycznym.

ARYSTOTELES

– kwestie ustrojowe

c.d.

• typologia ustrojów (por. Zajęcia I):

– rządzący działają w swoim interesie

(„złe”):

–

– rządzący działają w interesie ogółu

(„dobre”):

tyrania

demokracja

oligarchia

Najczęstsze – co dowodzi, że w świecie wolność i majątek
bardziej pożądane od mądrości… Kryterium ilościowe
i majątkowe – rządy biednej mniejszości to ciągle
demokracja!

politea

arystokracja

monarchia

USTRÓJ
MIESZANY!

ARYSTOTELES – koncepcja

politei

• politea – ustrój mieszany

(umiarkowany – najlepszy w większości
przypadków);

• synteza 2 zasad ustrojowych: wolności

(demokracja) i majątku (oligarchia);

• najbardziej istotne (sprzyjające lub

dezintegrujące państwo) są majątkowe
różnice między obywatelami;

• podstawą politei stan średni (umiar!);

ARYSTOTELES – koncepcja

sprawiedliwości

cnoty
poszczególne

sprawiedliwość jako najwyższa cnota (idea)

mądrość

sprawiedliwość

(prawo + słuszność)

odwaga

…..

wyrównująca

(komutatywna)

rozdzielcza

(dystrybutywna)

relacje między równymi jednostkami (np.
Wolnorynkowy handel notatkami z historii
doktryn)

relacje obywatel-wspólnota (np. przyznawanie ocen na egzaminie
z historii doktryn na podstawie wiedzy przyswojonej z posiadanych
notatek)

cnoty
poszczególne

relacje między równymi jednostkami (np.
Wolnorynkowy handel notatkami z historii
doktryn)

sprawiedliwość jako najwyższa cnota (idea)

mądrość

sprawiedliwość

(prawo + słuszność)

odwaga

…..

wyrównująca

(komutatywna)

rozdzielcza

(dystrybutywna)

relacje obywatel-wspólnota (np. przyznawanie ocen na egzaminie
z historii doktryn na podstawie wiedzy przyswojonej z posiadanych
notatek)

PYTANIA POD ROZWAGĘ 

• Które z zarzutów wobec demokracji

podnoszone są także i dzisiaj? Jak próbujemy

sobie z nimi radzić?

• Jak oceniliby opisywani filozofowie istnienie

Unii Europejskiej?

• Wolność jednostki uważana jest dzisiaj za

wartość uniwersalną niemal w sensie

platońskiej idei. Przyjmując prawdziwość tego

założenia zastanów się, co powiedziałby

Platon, a co Arystoteles o popieraniu działań

mających na celu jej realizację w państwach

takich jak np. Irak.