PLATON I KRYTYKA USTROJU DEMOKRATYCZNEGO.
Platon żył w latach 427-347 p.n.e. Był arystokratą i zdobył staranne wykształcenie będąc uczeniem Sokratesa. Zalicza się do autorów tzw. złotej myśli. Był prekursorem totalitaryzmu, twierdził że rządzić mają filozofowie i wojskowi. Państwo Platona jest komunizmem utopijnym.
Podtrzymał wiele myśli Sokratesa:
materia - odbicie ducha idei,
świat Platona - świat materialny i idei (niewidzialne),
miłość, przyjaźń, piękno - wielkie znaczenie mają dla ludzi.
Koncepcja państwa wg Platona:
W IV w. p.n.e. Platon zapisał swoje rozważania w 10 księgach. Przyczyn powstania jego koncepcji było wiele:
Ateny powoli chyliły się ku upadkowi
Platon urodził się w trakcie wojny peloponeskiej
dzieło Platona zawiera zarówno krytykę panujących porządków jak i propozycję zmian
bezpośrednią przyczynę upadku ustroju - złe postępowanie władz oraz sama demokracja
władza działa zwykle tylko w swoim interesie (korupcja, nietrafione decyzje, złe wykorzystanie publicznych środków)
ludzkie ciało podzielone jest na trzy części: głowę, pierś i podbrzusze
głowa to rozum, pierś to wola a podbrzusze pożądanie
rozum powinien dążyć do mądrości, wola okazywać męstwo, a nad pożądaniem należy panować znając umiar
gdy te części funkcjonują jako całość to człowiek jest sprawiedliwy
najpierw powinnyśmy umieć panować nad żądzami a później szkolić męstwo, na koniec zaś mądrość
Części ciała jako kasty:
Głowa - władza
Piersi - strażnicy
Podbrzusze - robotnicy
dopiero wszystkie te części tworzą całość, jedna nie może funkcjonować bez drugiej
państwo staje ponad jednostką, jednostka stanowi część składową całości
idealne państwo jest rządzone rozumem przez „miłośników mądrości”, czyli filozofów (racjonalizm)
kobiety też mogą rządzić państwem „państwo, które nie kształci i nie ćwiczy kobiet, jest jak człowiek, który trenuje tylko prawą rękę”
wychowywanie dzieci tylko prze ludzi wykształconych
dzieci, które rodzą się chore lub kalekie należy zabić :/
podobieństwo do Sparty
władza jest sprawiedliwa, jeśli stoi ponad prawem
uniwersalne dobro i sprawiedliwość
nie ma tu miejsca na indywidualność
państwo jest jednym organizmem, wszyscy obywatele muszą mieć ten sam cel, jest to warunek ładu.
w państwie idealnym nie ma konfliktów, każda klasa jest szczęśliwa i zadowolona dzięki robieniu tego, do czego się najbardziej nadaje
Państwo “najlepsze” winno dążyć do najwyższych zalet za jakie Platon uważał powszechność i stałość.
hierarchia społeczna - hierarchia wiedzy
w państwie obowiązywał ustrój komunistyczny, w którym wspólnym było wyrzeczenie się. - idea państwa platońskiego - podporządkowanie jednostek państwu, a państwa celom czysto moralnym, idealnym, powszechnym i stałym
w państwie idealnym nie liczono się z wolnością i szczęściem człowieka
szczęście jednostki nie stanowiło przedmiotu troski
wartość jednostki mierzona była przydatnością jej działań dla całego państwa
nie państwo istniało dzięki jednostce, ale jednostka żyła dzięki państwu
wyzwolenie od pokus osobistych, rodzinnych i majątkowych pozwoli na dystans wobec polityki, a tym samym na właściwe, szczęśliwe rządzenie
Wg Platona ustrój demokratyczny jest najbardziej chwiejny. Cechują go brak dyscypliny społecznej i respektu dla władzy, anarchia, brak kompetencji rządzących i demoralizacja wśród ludu. Zręczny demagog nie ma trudności w zapanowaniu nad motłochem. Demokracja prowadzi nieuchronnie do tyranii.
Teoria krążenia ustrojów
Timokracja - pojawiają się ludzie odważni, mężni, uczciwi, którzy walczą dla idei. Zaczynają patrzeć na własny interes. Myślą: obaliłem tyrana więc powinienem mieć więcej korzyści. Następuje podział na idealistów i arystokrację, czyli grupę ludzi, która monopolizuje władzę. Na zewnątrz monopolizuje mit, że ta władza wykonywana jest w interesie ogółu, dobra wspólnego. Arystokracja przekształca się w oligarchię.
Oligarchia - Zwyciężają największe namiętności: miłość do pieniądza, bogactwa. Brak racjonalnego myślenia, że ten interes przeznaczony jest dla dobra wspólnego, dla ogółu. Arystokraci nie patrząc na innych zagarniają wszystkie dobra. Pojawia się sprzeciw, wszyscy zaczynają chcieć rządzić. Następuje demokracja - rządy ludu.
Demokracja - każdy chce mieć władzę i pieniądze. Każdy chce rządzić, demokracja staje się w końcu anarchią.
Anarchia - ludzie dążą do silnej władzy, mówią, że wreszcie trzeba zrobić porządek. Ale żebym miał z tego korzyść, będę obiecywał (demagog- który wszystkim obiecuje wszystko) Robi się z niego tyran.
Tyrania - ustrój zdecydowanie najgorszy, racją stanu jest tu interes osobisty despoty - karierowicza. Ponieważ na dłuższą metę jest on niemożliwy pojawiają się ludzie odważni, mężni, uczciwi którzy obalają tyrana. Tyrania zmienia się w timokrację.
W ten sposób wg Teorii krążenia ustrojów następuje powrót do pierwotnej formy i wszystko rozpoczyna się od nowa.
Geneza państwa:
Państwo stworzył człowiek
powstaje wówczas, gdy nikt z nas nie zdoła dbać w dostateczny sposób o zaspokojenie swych potrzeb lecz zdany jest na pomoc wielu
tworzy się w wyniku naszej wzajemnej potrzeb
naczelną zasada realnych tworów państwowych wcale nie jest rozum ale odwaga (timokracja), anarchia (demokracja), chciwość (oligarchia), strach i zbrodnia (tyrania).
+ porównanie
Klasyfikacja ustrojów według Arystotelesa
Ustrój dobry:
z władzą jednostki: monarchia
z władzą nielicznych: arystokracja
z władzą wielu: politeia (politeja)
Ustrój zły:
z władzą jednostki: tyrania
z władzą nielicznych: oligarchia
z władzą wielu: demokracja
Z powyższej klasyfikacji wynika, że już w starożytności demokratyczny ustrój miał swoich wrogów. Dla Arystotelesa demokracja nie była dobrym ustrojem, bowiem ten model władzy w państwie oznaczał rządy osób nieoświeconych, rządy tłumu, który w podejmowanych decyzjach kierował się emocjami, a nie wiedzą. Podobnego zdania był także i Platon. Demokracja była dla nich zwyrodniałym ustrojem. Arystoteles opowiadał się za rządami sprawowanymi przez osoby najlepiej wykształcone. Tylko tacy obywatele mieli nie dopuścić do chaosu w państwie.