Ogólne zasady zwalczania

chorób zakaźnych zwierząt

Jerzy Kita

Wydział Medycyny Weterynaryjnej AR

Wrocław

Ogólne zasady zwalczania chorób

zakaźnych zwierząt

• Międzynarodową współpracę w zakresie zwalczania

chorób zakaźnych zapoczątkowano w 1921 r. na

konferencji nad epizootiami.

• W 1924 r. w Paryżu powołano

Międzynarodowy Urząd

ds.. Zwalczania Epizootii (OIE - Office International des

Epizooties)

.

• Porozumienie podpisało 28 państw: Europy, Ameryki

Południowej i Środkowej, Bliskiego Wschodu oraz Polska.

• Urząd ten jest niezależny od władz państwa, w którym

ma siedzibę.

• Skład, funkcje i kompetencje tego urzędu określa statut,

który jest integralna częścią porozumienia.

Ogólne zasady zwalczania chorób

zakaźnych zwierząt

• Urząd jest otwarty dla wszystkich państw, które

chcą przystąpić i ratyfikować porozumienie.

• Okres przynależności wynosi 7 lat, a jeśli dane

państwo nie zgłosi rok wcześniej zamiaru
wystąpienia, okres ten się przedłuża na następne 7
lat.

• Do 2002 roku żadne z państw nie zgłosiło zamiaru

wystąpienia, a liczba państw uczestniczących w
OIE wynosi obecnie 164.

Zadania Międzynarodowego

Urzędu ds. Zwalczania Epizootii

• Inicjowanie i organizowanie wszelkich badań w

zakresie patologii i profilaktyki chorób zakaźnych.

• Dokumentowanie i przekazywanie informacji rządom

państw o sytuacji epizootycznej oraz stosowanych

środkach zwalczania.

• Badanie w skali międzynarodowej projektów

układów kontroli nadzoru sanitarnego zwierząt oraz

proponowanie metod kontroli nad ich

wykonywaniem.

• Działania te nie mogą wkraczać w sprawy

wewnętrznej regulacji prawnej zwalczania chorób

zakaźnych w danym kraju.

Zadania Międzynarodowego

Urzędu ds. Zwalczania Epizootii

• Ważne znaczenie ma dokumentowanie i

przekazywanie informacji o szerzeniu się chorób
zakaźnych.

– Urząd opracowuje biuletyn (raz w m-cu) i przekazuje te

informacje państwom należącym: biuletyn zawiera:

– informacje o sytuacji występowania chorób zakaźnych,
– dane statystyczne o statusie epizootycznym inwentarza

żywego, zwierzętach na świecie,

– ustawy i przepisy z różnych krajów dotyczące zwalczania.

• OIE współpracuje z WHO, FAO i WTO.

Ogólne zasady zwalczania chorób

zakaźnych zwierząt

zadania państw członkowskich

• Strony porozumienia zobowiązały się do

szybkiego informowania:

– o pierwszych przypadkach księgosuszu oraz

pryszczycy lub innych chorobach zakaźnych
wskazanych przez Urząd w danym kraju lub regionie
gdzie nie były notowane

– w regularnych okresach o szerzeniu się księgosuszu

i pryszczycy lub innych chorób

– o środkach i metodach w celu zwalczenia chorób

zakaźnych (granice państwowe)

Ogólne zasady zwalczania chorób

zakaźnych zwierząt

zadania państw członkowskich

• Ostrzeganie o zagrożeniach chorobami zakaźnymi

– Ostrzeżenie o zagrożeniach epizootycznych uznano za warunek

skutecznego podejmowania działań mających na celu

ograniczanie lub likwidowanie szerzenia się chorób zakaźnych.

• W celu ujednolicenia informacji został sporządzony

wykaz chorób uznanych za groźne dla pogłowia

zwierząt, który jest otwarty i można go rozszerzyć.

– W 1924 roku na liście było 9 chorób (księgosusz, pryszczyca,

zaraza płucna, wąglik, ospa owcza, wścieklizna, nosacizna,

zaraza stadnicza i pomór świń).

– W 2002 roku było ich 121.

Ogólne zasady zwalczania chorób

zakaźnych zwierząt

zadania państw członkowskich

• Dokonano podziału chorób na trzy grupy:

• Lista A –16 najgroźniejszych chorób z

epizootycznego punktu widzenia (

księgosusz, pryszczyca,

zaraza płucna, ospa owcza, pomór klasyczny świń, pęcherzykowe
zapalenie jamy ustnej, choroba pęcherzykowa świń, choroba niebieskiego
języka, guzowata choroba skóry bydła, pomór afrykański świń, ospa kóz,
pomór małych przeżuwaczy, klasyczny i rzekomy pomór ptaków, afrykański
pomór koni, gorączka Doliny Rift)

.

• Państwo na terenie którego wystąpi pierwsze ognisko

choroby jest zobowiązane poinformować OIE.

Ogólne zasady zwalczania chorób

zakaźnych zwierząt

zadania państw członkowskich

• lista B - choroby, o których trzeba informować

w tym samym trybie jak w liście A.

• Kryteriami są:

– znaczenie ekonomiczne,
– małe znaczenie epizootyczne w obrocie

międzynarodowym zwierząt i produktów oraz
zdrowia ludzi

Ogólne zasady zwalczania chorób

zakaźnych zwierząt

zadania państw członkowskich

• lista B – choroby:

– 10 chorób występujących u kilku gatunków: wąglik,

choroba Aujeszky, gorączka Q, wścieklizna

– 15 chorób bydła: bruceloza, EBB, gruźlica, BSE;

– 11 chorób owiec i kóz: np. bruceloza, salmoneloza,

trzęsawka, choroba maedi-visna;

– 15 chorób koni: zaraza stadnicza, NZK, nosacizna;

– 7 chorób świń: włośnica, ZZZN

– 13 chorób ptaków: gruźlica, ch.Gumboro, ch.

Mareka, chlamydioza, mykoplazmoza

– 3 ch. królików; 3 ch. skorupiaków; 5 ch. mięczaków;

5 ch. pszczół i ryb

– lejszmanioza.

Ogólne zasady zwalczania chorób

zakaźnych zwierząt

zadania państw członkowskich

• Porozumienie to było pierwszym układem

międzynarodowym porządkującym zwalczanie
chorób zakaźnych w skali światowej oraz
określiło zasady współpracy międzynarodowej

Ogólne zasady zwalczania chorób

zakaźnych w prawie polskim

• Pierwszym polskim aktem prawnym regulującym

zwalczanie chorób zakaźnych była ustawa z 1844

r. (choroby zaraźliwe i niezaraźliwe) obowiązująca

w Królestwie Polskim. Na pozostałych terenach

obowiązywało ustawodawstwo rosyjskie,

austriackie lub niemieckie.

• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej o

zwalczaniu zaraźliwych chorób zwierzęcych z

22.08.1927, które funkcjonowało prawie 70 lat.

• „Ustawa o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt,

badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz

Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej” z dnia

24.04.1997 r.

Dochodzenie epizootiologiczne

• Przystępując do zwalczania z określoną

chorobą należy dokładnie rozpoznać sytuację

(diagnoza, drogi szerzenia)

• Celem dochodzenia jest:

– rozpoznanie danej choroby
– okoliczności jej powstania i rozwoju

.

Dochodzenie epizootiologiczne

• Dochodzenie:

– wywiad (zebranie informacji dotyczących powstania

ogniska choroby)

– badanie chorego zwierzęcia lub jego zwłok z

wykorzystaniem metod laboratoryjnych

– ocena sanitarnych warunków środowiska w którym

choroba wybuchła

– ocena zebranego materiału i wyciagnięcia wniosków

Dochodzenie epizootiologiczne

• Wywiad epizootiologiczny ma ustalić przyczynę

pojawienia się choroby czyli:

– ustalić źródło zakażenia,

– wykryć sposób i drogę przeniesienia choroby

Dochodzenie epizootiologiczne

• Wywiad generalnie sprowadza się do zebrania

danych dotyczących:

– określenia czasu wystąpienia choroby i zauważonych

objawów;

– styczności chorych zwierząt z innymi zwierzętami

oraz ludźmi z uwzględnieniem czasu i miejsca;

– rodzaju, jakości i pochodzenia paszy;
– stanu sanitarnego pastwiska (owady, gryzonie)

W zależności od tego jaką chorobę podejrzewamy

zwracamy uwagę na dany punkt wywiadu

Wywiad epizootiologiczny c.d.

• Wszystkie punkty wywiadu są ważne w przypadku

chorób przenoszących się w różny sposób

(wieloma drogami) np. pryszczyca (ważny jest

obrót zwierzętami, ruch ludzi, pochodzenie paszy).

• Lekarz prowadzący wywiad musi zwrócić uwagę w

tym przypadku nie tylko na chore ale także na

klinicznie zdrowe (okres inkubacji lub siewcy).

• Dane z wywiadu jeśli pytania były dobrze

ukierunkowane mają ogromne znaczenie dla

ustalenia źródła zakażenia, przyczyn i następstw

epizootycznych.

Wywiad epizootiologiczny cd

• Jeśli pytania były źle ukierunkowane, wywiad może

doprowadzić do błędów i poważnych następstw.

• Pytania musza być przemyślane i dostosowane do

osoby, zrozumiałe.

• Wywiad musi być prowadzony spokojnie w formie

życzliwej rozmowy ale rozmówcę należy

poinformować o znaczeniu jego odpowiedzi.

• Nie wolno straszyć, sugerować odpowiedzi.

• Trzeba się liczyć z nieprawdziwymi odpowiedziami.

Wywiad epizootiologiczny cd

• Jeśli to możliwe nie ujawniać podejrzenia

choroby przed wywiadem.

• Po zakończeniu czynności lekarz sporządza

protokół dochodzenia i badania.

• Jeśli są padłe zwierzęta trzeba dokonać oceny.

• Jest to wstępna ale ważna procedura -

pozostaje wybór metody (plany gotowości)

Zwalczanie chorób zakaźnych

zwierząt

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi

z dnia 22 stycznia 2003 r. w sprawie postępowania przy

zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt

• Określa:

– zasady postępowania przy zwalczaniu chorób z listy A
– rodzaje materiału biologicznego oraz sposób pobierania

próbek do laboratoryjnych badań rozpoznawczych dla

poszczególnych chorób zakaźnych zwierząt

• pobieranie próbek materiału biologicznego przy poszczególnych

chorobach zakaźnych zwierząt

• zestaw do pobierania materiału biologicznego do

laboratoryjnych badań rozpoznawczych dla chorób zakaźnych

zwierząt

• wzór pisma przewodniego do próbek materiału biologicznego

przekazywanych do laboratoryjnych badań rozpoznawczych

Zwalczanie chorób zakaźnych

zwierząt

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi

z dnia 22 stycznia 2003 r. w sprawie postępowania przy

zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt

• Określa wzory:

– książki zgłoszeń chorób zakaźnych zwierząt
– protokołu dochodzenia epizootycznego i badań

zwierząt

– protokołu sekcji
– protokołu oceny aktualnej sytuacji w ognisku choroby

zakaźnej zwierząt

• Sposoby oczyszczania, odkażania, dezynsekcji i

deratyzacji właściwe dla poszczególnych chorób
zakaźnych zwierząt

Zwalczanie chorób zakaźnych

zwierząt

• Książka zgłoszeń chorób zakaźnych zwierząt:

– data i godzina zgłoszenia

– podmiot zgłaszający (imię i nazwisko, lub nazwa)

– nazwa choroby lub charakterystyczne objawy oraz

gatunek zwierząt

– posiadacz zwierząt (imię i nazwisko, lub nazwa i

dokładny adres)

– opis chorych zwierząt (rasa, płeć, wiek nr.

kolczyków)

– data wystąpienia pierwszych objawów choroby

– stan zwierząt w gospodarstwie wg. gatunków

– imię, nazwisko i podpis przyjmującego zgłoszenie

Zwalczanie chorób zakaźnych

zwierząt

• Protokół dochodzenia epizootycznego i badań

zwierząt:

Przeprowadzonego w dniu ............ 20... r. przez Powiatowego
Lekarza Weterynarii ........................................... (imię i nazwisko)
w ................................, gmina ...................., (wymienić miejscowość)
poczta ..........................., powiat ....................
w wyniku zgłoszenia nr ................... z dnia .... 20... r. (lp. księgi zgłoszeń)
o podejrzeniu ................................................. (wymienić chorobę)

w gospodarstwie ............................................. . (imię i nazwisko lub nazwa
posiadacza oraz dokładny adres)

W miejscowości znajduje się ogółem gospodarstw ...............,
gospodarstw posiadających zwierzęta z gatunku podatnego ......,

w tym ............ gospodarstw zapowietrzonych chorobą

.............................................................. (wymienić chorobę)

Zwalczanie chorób zakaźnych

zwierząt

• Protokół dochodzenia epizootycznego i badań

zwierząt:

– wyszczególnienie gatunków i liczby zwierząt w

gospodarstwie i miejscowości

– liczba zwierząt chorych, podejrzanych, padłych i

dobitych

– liczba zwierząt zabitych z nakazu IW

– liczba zwierząt pozostałych po wygaszeniu ogniska

choroby

Dochodzenie epizootyczne

Protokół dochodzenia epizootycznego i badań

zwierząt

1. Wyjaśnienia posiadacza zwierzęcia

2. Wyjaśnienia świadków

3. Powiatowy lekarz weterynarii na podstawie przeprowadzonego dochodzenia ustalił, co

następuje:

wystąpienie objawów wzbudzających podejrzenie o chorobę zakaźną podlegającą obowiązkowi
zgłaszania i zwalczania w myśl art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób
zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z

1999

r. Nr 66, poz. 752, z późn.zm.), wymienioną w załączniku nr 1 do ustawy, zostało zauważone w dniu
................. o godz. ........... przez ........ w – na ............................... (pomieszczeniu, pastwisku itp.)
O fakcie tym został powiadomiony: ............................ (powiatowy lekarz weterynarii, wójt,

burmistrz,

prezydent miasta)
Zwierzęta chore były własnego chowu - zostały nabyte*) .............................................................
(wymienić, gdzie, kiedy i od kogo).............................................................. (w razie sprowadzenia z
zagranicy podać, czy zostały zachowane obowiązujące przepisy)

4. Wyniki dochodzenia i badania

: (a) wynik badania klinicznego, (b) przebieg i czas trwania

choroby**), (c) ewentualne źródło zakażenia, (d) inne fakty mogące mieć znaczenie dla sprawy, m.in.

obrót zwierzętami (osoby wchodzące i wychodzące z gospodarstwa, wywóz i przywóz towarów -

kiedy i dokąd, ruch środków transportu, okoliczne fermy zwierząt futerkowych itp.)

Dochodzenie epizootyczne

Protokół dochodzenia epizootycznego i badań

zwierząt

• Badanie poubojowe

– opis zwierzęcia

– stwierdzone zmiany

• Badanie sekcyjne
• Wyniki badań rozpoznawczych
• Rozpoznanie

Zwalczanie chorób zakaźnych

zwierząt

• Protokół sekcji
• Protokół oceny aktualnej sytuacji w ognisku

choroby zakaźnej zwierząt

– rodzaj zwierząt

– liczba zwierząt przybyłych, urodzonych

– liczba zwierząt ogółem

– liczba zwierząt chorych, podejrzanych, padłych i

dobitych

– liczba zwierząt zabitych z nakazu IW

– liczba zwierząt pozostałych (chorych, podejrzanych,

ozdrowieńców)

– Przebieg choroby od dnia poprzedniego dojazdu

do chwili obecnej oraz wykonane czynności.