1. Emocje powstają, narastają i zanikają

zgodnie z pewnymi regułami, w ściśle
określony sposób.

2. Prawa emocji mają swoje źródła w

mechanizmach, których natura nie jest
wolna i tylko częściowo zależy od kontroli
naszej woli.

3. Ludzie doświadczając emocji, podlegają

tym prawom.

PRAWA EMOCJI - NICO FRIJDA

PRAWA EMOCJI - NICO FRIJDA

Wolność uczuć i emocji jest iluzją…

Wolność uczuć i emocji jest iluzją…

PRAWO ZNACZENIA EMOCJONALNEGO

PRAWO ZNACZENIA EMOCJONALNEGO

Emocje powstają jako odpowiedzi na różne

Emocje powstają jako odpowiedzi na różne

struktury znaczeniowe.

struktury znaczeniowe.

Jest to „konstytucja emocji”; podstawowe

Jest to „konstytucja emocji”; podstawowe

prawo; konkretne emocje zależą od

prawo; konkretne emocje zależą od

konkretnej sytuacji.

konkretnej sytuacji.

Emocje powstają w odpowiedzi na zdarzenia, które

są dla nas ważne i których ważność zauważamy i
doceniamy:

- spełnienie dążeń lub obietnica spełnienia »»

emocje pozytywne

- szkoda lub zagrożenie interesów »» emocje

negatywne

Także w odpowiedzi na zdarzenia nowe lub

niespodziewane (zdziwienie).

Innymi słowy, emocje wywoływane są przez

szczególne rodzaje zdarzeń, np.:

- sukces »» radość
- strata »» smutek
- obraza, frustracja, przeszkoda »» gniew
- zagrożenie »» strach
- coś nowego, nieoczekiwanego »» zdziwienie

Emocje zmieniają się wraz ze zmianą znaczeń.

• Liczą się znaczenia i subiektywne oceny danej

osoby, tzn. relacja między zdarzeniami a
interesami danej jednostki, a nie znaczenia jako
takie.

• Sygnały wyjściowe są wysoce prawdopodobne,

ale nie absolutnie pewne, ponieważ mogą być
postrzegane na różne sposoby.

Jednocześnie emocje to nie tylko odpowiedź na

ważne dla osoby wydarzenie, którego rdzeniem
jest doświadczenie przyjemne bądź nieprzyjemne,
ale także zmiana gotowości do działania, np.

- radość »» szukanie kontaktu
- strach »» ucieczka bądź znieruchomienie
- wstyd »» pragnienie zniknięcia z zasięgu wzroku
- podziw »» chęć naśladowania

PRAWO ZNACZENIA EMOCJONALNEGO c.d.

PRAWO ZNACZENIA EMOCJONALNEGO c.d.

Każda emocja zawiera zaangażowanie, czyli mniej

lub bardziej trwałą tendencję do preferowania
takiego a nie innego świata, np.

- Cierpimy, gdy

choruje ktoś, kogo kochamy

.

- Jesteśmy dumni z sukcesu, jeżeli osiągniemy

coś,

na

czym bardzo nam zależy

.

- Smucimy się, gdy

utracimy coś dla nas

wartościowego

.

PRAWO ZAANGAŻOWANIA

PRAWO ZAANGAŻOWANIA

Emocje powstają w odpowiedzi na zdarzenia,

Emocje powstają w odpowiedzi na zdarzenia,

które są ważne dla celów, motywów, czy

które są ważne dla celów, motywów, czy

zaangażowania danej osoby.

zaangażowania danej osoby.

Inaczej mówiąc:

Inaczej mówiąc:

Emocje powstają w odpowiedzi na zdarzenia,

Emocje powstają w odpowiedzi na zdarzenia,

które są dla podmiotu ważne. Zdarzenia te

które są dla podmiotu ważne. Zdarzenia te

służą jakiemuś celowi, X jest w nie

służą jakiemuś celowi, X jest w nie

zaangażowany.

zaangażowany.

PRAWO BEZPOŚREDNIO POSTRZEGANEJ

PRAWO BEZPOŚREDNIO POSTRZEGANEJ

RZECZYWISTOŚCI

RZECZYWISTOŚCI

Emocje są wywoływane przez zdarzenia

Emocje są wywoływane przez zdarzenia

uważane za rzeczywiste, a ich

uważane za rzeczywiste, a ich

intensywność odpowiada temu, do jakiego

intensywność odpowiada temu, do jakiego

stopnia są za takie uważane.

stopnia są za takie uważane.

Najintensywniejsze są emocje wtedy gdy

Najintensywniejsze są emocje wtedy gdy

sytuacja je wywołująca dzieje się „tu i

sytuacja je wywołująca dzieje się „tu i

teraz”. Czas przeszły i przyszły nie liczą się

teraz”. Czas przeszły i przyszły nie liczą się

tak bardzo w przeżywaniu emocji jak czas

tak bardzo w przeżywaniu emocji jak czas

teraźniejszy (przykładem może być strach

teraźniejszy (przykładem może być strach

przed bombą jądrową).

przed bombą jądrową).

W Afryce rocznie umiera z głodu
milion dzieci…

PRAWO BEZPOŚREDNIO POSTRZEGANEJ

PRAWO BEZPOŚREDNIO POSTRZEGANEJ

RZECZYWISTOŚCI

RZECZYWISTOŚCI

Emocje są wywoływane przez zdarzenia

Emocje są wywoływane przez zdarzenia

uważane za rzeczywiste, a ich

uważane za rzeczywiste, a ich

intensywność odpowiada temu, do jakiego

intensywność odpowiada temu, do jakiego

stopnia są za takie uważane.

stopnia są za takie uważane.

Jako rzeczywiste odbierane jest to, co jest

Jako rzeczywiste odbierane jest to, co jest

widzialne i namacalne, obecne w danej chwili i

widzialne i namacalne, obecne w danej chwili i

odbierane zmysłami.

odbierane zmysłami.

•

Wpływ samej informacji jest znacznie słabszy niż

Wpływ samej informacji jest znacznie słabszy niż

wpływ obrazów i dźwięków (tzw.

wpływ obrazów i dźwięków (tzw.

EFEKT

EFEKT

JASKRAWOŚCI

JASKRAWOŚCI

).

).

•

Ważniejsze jest to, co dzieje się w danej chwili niż

Ważniejsze jest to, co dzieje się w danej chwili niż

to, co może zdarzyć się w przyszłości.

to, co może zdarzyć się w przyszłości.

•

Mniejsze znaczenie ma wiedza na jakiś temat niż

Mniejsze znaczenie ma wiedza na jakiś temat niż

zobaczenie i odczucie tego.

zobaczenie i odczucie tego.

•

Ton głosu jest ważniejszy niż same słowa.

Ton głosu jest ważniejszy niż same słowa.

PRAWO BEZPOŚREDNIO POSTRZEGANEJ

PRAWO BEZPOŚREDNIO POSTRZEGANEJ

RZECZYWISTOŚCI

RZECZYWISTOŚCI

Wyjaśnia brak silnej emocji tam gdzie można

Wyjaśnia brak silnej emocji tam gdzie można

jej oczekiwa

jej oczekiwa

ć.

ć.

Tłumaczy słabość rozumu w porównaniu do

Tłumaczy słabość rozumu w porównaniu do

siły namiętności.

siły namiętności.

Rozum odnosi się do zaspokojeń i przykrości

Rozum odnosi się do zaspokojeń i przykrości

odległych i rozważanych tylko za

odległych i rozważanych tylko za

pośrednictwem symboli.

pośrednictwem symboli.

Namiętność dotyczy tego co jest zmysłowo

Namiętność dotyczy tego co jest zmysłowo

doświadczane w tej chwili.

doświadczane w tej chwili.

PRAWO BEZPOŚREDNIO POSTRZEGANEJ

PRAWO BEZPOŚREDNIO POSTRZEGANEJ

RZECZYWISTOŚCI c.d.

RZECZYWISTOŚCI c.d.

Żywa wyobraźnia ma wiele cech

Żywa wyobraźnia ma wiele cech

rzeczywistości. Może wywoływa

rzeczywistości. Może wywoływa

ć

ć

lub

lub

neutralizowa

neutralizowa

ć

ć

silne emocje. Wyobraźnia

silne emocje. Wyobraźnia

służy do transportowania wiedzy

służy do transportowania wiedzy

symbolicznej w skuteczne, emocjorodne

symbolicznej w skuteczne, emocjorodne

pobudzenie.

pobudzenie.

PRAWO ZMIANY, PRZYZWYCZAJENIA I

PRAWO ZMIANY, PRZYZWYCZAJENIA I

ODCZUWANIA PORÓWNAWCZEGO

ODCZUWANIA PORÓWNAWCZEGO

PRAWO ZMIANY

PRAWO ZMIANY

Emocje powstają nie tyle wskutek

Emocje powstają nie tyle wskutek

obecności korzystnych bądź niekorzystnych

obecności korzystnych bądź niekorzystnych

warunków, co wskutek aktualnych czy

warunków, co wskutek aktualnych czy

oczekiwanych zmian w korzystnych bądź

oczekiwanych zmian w korzystnych bądź

niekorzystnych warunkach.

niekorzystnych warunkach.

W dużym zakresie prawo zmiany opiera się na

W dużym zakresie prawo zmiany opiera się na

PRAWIE PRZYZWYCZAJENIA

PRAWIE PRZYZWYCZAJENIA

– nieprzyjemny

– nieprzyjemny

stan staje się z upływem czasu bardziej

stan staje się z upływem czasu bardziej

znośny, a stale powtarzająca się

znośny, a stale powtarzająca się

przyjemność przestaje być atrakcyjna.

przyjemność przestaje być atrakcyjna.

PRAWO ODCZUWANIA PORÓWNAWCZEGO

PRAWO ODCZUWANIA PORÓWNAWCZEGO

(uogólnienie prawa zmiany)

(uogólnienie prawa zmiany)

Intensywność emocji zależy od relacji między

Intensywność emocji zależy od relacji między

zdarzeniem a jakimś układem odniesienia, w

zdarzeniem a jakimś układem odniesienia, w

stosunku do którego zdarzenie jest oceniane.

stosunku do którego zdarzenie jest oceniane.

PRAWO HEDONISTYCZNEJ ASYMETRII

PRAWO HEDONISTYCZNEJ ASYMETRII

Przyjemność jest zawsze zależna od zmiany

Przyjemność jest zawsze zależna od zmiany

i zanika wraz z ciągłością zaspokojenia.

i zanika wraz z ciągłością zaspokojenia.

Przykrość natomiast może utrzymywać się

Przykrość natomiast może utrzymywać się

stale w trwających w czasie niekorzystnych

stale w trwających w czasie niekorzystnych

dla jednostki warunkach.

dla jednostki warunkach.

Przykład:

Przykład:

Dla tych, którzy cierpieli ucisk, radość

Dla tych, którzy cierpieli ucisk, radość

wyzwolenia nie trwa równie długo, jak

wyzwolenia nie trwa równie długo, jak

niedole ucisku.

niedole ucisku.

Smutek spowodowany śmiercią bliskiej jest

Smutek spowodowany śmiercią bliskiej jest

nieporównywalnie większy, niż wcześniejsza

nieporównywalnie większy, niż wcześniejsza

radość z jej obecności.

radość z jej obecności.

PRAWO HEDONISTYCZNEJ ASYMETRII

PRAWO HEDONISTYCZNEJ ASYMETRII

Emocje istnieją po to, aby sygnalizowa

Emocje istnieją po to, aby sygnalizowa

ć

ć

stany świata, na które trzeba odpowiedzie

stany świata, na które trzeba odpowiedzie

ć

ć

,

,

albo które już nie wymagają dalszej

albo które już nie wymagają dalszej

odpowiedzi i działania.

odpowiedzi i działania.

Można także przeciwdziała

Można także przeciwdziała

ć

ć

negatywnemu

negatywnemu

oddziaływaniu prawa hedonistycznej

oddziaływaniu prawa hedonistycznej

asymetrii przez ciągłą świadomoś

asymetrii przez ciągłą świadomoś

ć

ć

, postawę

, postawę

refleksyjną oraz wzmożony wpływ pamięci i

refleksyjną oraz wzmożony wpływ pamięci i

wyobraźni.

wyobraźni.

Częściej przywoływane są wydarzenia

Częściej przywoływane są wydarzenia

związane z doświadczaniem emocji

związane z doświadczaniem emocji

negatywnych.

negatywnych.

Prawo hedonistycznej asymetrii

Prawo hedonistycznej asymetrii

zapowiada negatywny bilans jakości życia,

zapowiada negatywny bilans jakości życia,

chyba że w grę wejdzie samooszukiwanie

chyba że w grę wejdzie samooszukiwanie

się.

się.

PRAWO ZACHOWANIA EMOCJONALNEGO

PRAWO ZACHOWANIA EMOCJONALNEGO

MOMENTU

MOMENTU

Zdarzenia emocjonalne zachowują swoją siłę

Zdarzenia emocjonalne zachowują swoją siłę

wywoływania emocji na czas nieokreślony,

wywoływania emocji na czas nieokreślony,

chyba, że spotykają się z przeciwdziałaniem

chyba, że spotykają się z przeciwdziałaniem

innych, powtarzających się zdarzeń, które –

innych, powtarzających się zdarzeń, które –

w takiej mierze, w jakiej to możliwe – mogą

w takiej mierze, w jakiej to możliwe – mogą

spowodować wygaszenie tamtych lub

spowodować wygaszenie tamtych lub

przyzwyczajenie się do nich.

przyzwyczajenie się do nich.

Prawo to mówi, że emocjonalne

Prawo to mówi, że emocjonalne

oddziaływanie zdarzeń nigdy tak naprawdę

oddziaływanie zdarzeń nigdy tak naprawdę

nie słabnie, a jedynie zostaje „zasłonięte”

nie słabnie, a jedynie zostaje „zasłonięte”

przez inne zdarzenia.

przez inne zdarzenia.

Potwierdzeniem tej prawidłowości jest

Potwierdzeniem tej prawidłowości jest

odnawiane się emocji na skutek pojawienia

odnawiane się emocji na skutek pojawienia

się bodźców przypominających zdarzenie,

się bodźców przypominających zdarzenie,

np.:

np.:

- Nagły wybuch płaczu wiele lat po śmierci

- Nagły wybuch płaczu wiele lat po śmierci

dziecka, gdy przypadkowo znajdzie się jego

dziecka, gdy przypadkowo znajdzie się jego

starą, zapomniana zabawkę na strychu.

starą, zapomniana zabawkę na strychu.

PRAWO ZAMKNIĘCIA SIĘ W SOBIE

PRAWO ZAMKNIĘCIA SIĘ W SOBIE

Emocje wykazują skłonność do zamknięcia się

Emocje wykazują skłonność do zamknięcia się

przed sądami o względności bodźca, który je

przed sądami o względności bodźca, który je

wywołał i przed wymaganiami celów innych niż

wywołał i przed wymaganiami celów innych niż

własny.

własny.

Zamknięcie się w sobie emocji przejawia

Zamknięcie się w sobie emocji przejawia

się w:

się w:

ABSOLUTNYM CHARAKTERZE ODCZUWANIA

ABSOLUTNYM CHARAKTERZE ODCZUWANIA

- Człowiek smutny w danej chwili odczuwa, że jego

- Człowiek smutny w danej chwili odczuwa, że jego

życie absolutnie nie ma sensu (mimo świadomości,

życie absolutnie nie ma sensu (mimo świadomości,

że

że

nie jest to prawdą i że za jakiś czas to odczucie

nie jest to prawdą i że za jakiś czas to odczucie

zniknie).

zniknie).

- Ktoś kto wyrządził nam straszną krzywdę jest

- Ktoś kto wyrządził nam straszną krzywdę jest

podły, a żal

podły, a żal

do niego może trwać przez długi czas.

do niego może trwać przez długi czas.

- Nie zważamy na to co będzie za chwilę czy kilka lat

- Nie zważamy na to co będzie za chwilę czy kilka lat

(np.

(np.

przy rzucaniu palenia, odchudzaniu się) liczy się

przy rzucaniu palenia, odchudzaniu się) liczy się

dla nas to

dla nas to

co jest obecnie.

co jest obecnie.

FAKCIE, ŻE EMOCJE NIE ZNAJĄ I NIE BIORĄ POD

FAKCIE, ŻE EMOCJE NIE ZNAJĄ I NIE BIORĄ POD

UWAGĘ TEGO, CO PRAWDOPODOBNE -

UWAGĘ TEGO, CO PRAWDOPODOBNE -

jeżeli o

jeżeli o

czymś wiedzą, to z całą pewnością.

czymś wiedzą, to z całą pewnością.

- Wystarczy mgliste przypuszczenie, że twój partner

- Wystarczy mgliste przypuszczenie, że twój partner

spotyka się z kimś innym i już zazdrość pewna.

spotyka się z kimś innym i już zazdrość pewna.

Jesteśmy głusi na wszystko, co przeczy

Jesteśmy głusi na wszystko, co przeczy

naszemu przeżywaniu emocji.

naszemu przeżywaniu emocji.

PRAWO ZWAŻANIA NA KONSEKWENCJE

PRAWO ZWAŻANIA NA KONSEKWENCJE

Każdy emocjonalny impuls powoduje impuls wtórny,

Każdy emocjonalny impuls powoduje impuls wtórny,

który zmierza do zmodyfikowania tamtego zgodnie z

który zmierza do zmodyfikowania tamtego zgodnie z

przewidywanymi konsekwencjami.

przewidywanymi konsekwencjami.

Jest to związane z kontrolowaniem emocji.

Jest to związane z kontrolowaniem emocji.

Kontrolujemy nasze emocje, często nie zdając sobie z

Kontrolujemy nasze emocje, często nie zdając sobie z

tego sprawy. Coś hamuje nas przed zniszczeniem

tego sprawy. Coś hamuje nas przed zniszczeniem

jakiegoś przedmiotu cennego dla nas w napadzie

jakiegoś przedmiotu cennego dla nas w napadzie

gniewu, itp.

gniewu, itp.

Jak wyglądają emocje nie poddane takiej

Jak wyglądają emocje nie poddane takiej

weryfikacji możemy zobaczyć w rzadkich

weryfikacji możemy zobaczyć w rzadkich

przypadkach, kiedy siła kontroli emocji zawodzi

przypadkach, kiedy siła kontroli emocji zawodzi

(w sytuacji paniki pod wpływem środków

(w sytuacji paniki pod wpływem środków

toksycznych, np. alkoholu, w przypadku zaburzeń

toksycznych, np. alkoholu, w przypadku zaburzeń

neurologicznych).

neurologicznych).

Również w przypadku zjawisk masowych,

Również w przypadku zjawisk masowych,

zmniejsza się kontrola w skutek braku bodźców

zmniejsza się kontrola w skutek braku bodźców

sygnalizujących niepożądane następstwa

sygnalizujących niepożądane następstwa

reakcji i obecności bodźców zachęcających do

reakcji i obecności bodźców zachęcających do

niepohamowanej ekspresji impulsu.

niepohamowanej ekspresji impulsu.

PRAWO MINIMALNEGO OBCIĄŻENIA

PRAWO MINIMALNEGO OBCIĄŻENIA

Ilekroć można ocenić sytuację na więcej niż

Ilekroć można ocenić sytuację na więcej niż

jeden ze sposobów, pojawia się skłonność

jeden ze sposobów, pojawia się skłonność

do takiego jej ujmowania, które minimalizuje

do takiego jej ujmowania, które minimalizuje

jej negatywne obciążenie emocjonalne.

jej negatywne obciążenie emocjonalne.

Minimalizacja emocjonalnego obciążenia to

Minimalizacja emocjonalnego obciążenia to

wzajemne wpływy emocji i poznania. Może

wzajemne wpływy emocji i poznania. Może

przybierać różne formy…

przybierać różne formy…

Wyparcie obronne

Wyparcie obronne

Myślenie unikające próby sprostania

Myślenie unikające próby sprostania

trudnościom i podtrzymujące iluzoryczne

trudnościom i podtrzymujące iluzoryczne

nadzieję - mimo posiadanej wiedzy na temat

nadzieję - mimo posiadanej wiedzy na temat

istniejącego stanu rzeczy.

istniejącego stanu rzeczy.

Depersonalizacja

Depersonalizacja

Pojawienie się poczucia nierzeczywistości,

Pojawienie się poczucia nierzeczywistości,

przeobrażeniu rzeczywistości, tworzeniu zasłony

przeobrażeniu rzeczywistości, tworzeniu zasłony

nad czuciem emocjonalnym. Sytuacje szoku,

nad czuciem emocjonalnym. Sytuacje szoku,

ciężkiego urazu, poważnego zagrożenia, silnego

ciężkiego urazu, poważnego zagrożenia, silnego

bólu.

bólu.

Np. Ludzie, którzy przeżyli katastrofę (powódź,

Np. Ludzie, którzy przeżyli katastrofę (powódź,

bezpośredni atak na swoje życie) – mogą

bezpośredni atak na swoje życie) – mogą

wydawać się obcy sami sobie, czują się jak

wydawać się obcy sami sobie, czują się jak

automaty.

automaty.

Zastępowanie emocji

Zastępowanie emocji

Polega na zastępowaniu przykrych emocji mniej

Polega na zastępowaniu przykrych emocji mniej

przykrymi np. poczucie winy zamiast

przykrymi np. poczucie winy zamiast

dezorientacji i rozpaczy min u ofiar nadużyć

dezorientacji i rozpaczy min u ofiar nadużyć

seksualnych.

seksualnych.

PRAWO MINIMALNEGO OBCIĄŻENIA

PRAWO MINIMALNEGO OBCIĄŻENIA

PRAWO MAKSYMALNEGO ZYSKU

PRAWO MAKSYMALNEGO ZYSKU

Il

Il

ekroć można ocenić sytuację na wiele

ekroć można ocenić sytuację na wiele

sposobów, tylekroć pojawia się tendencja do

sposobów, tylekroć pojawia się tendencja do

ujmowania jej w sposób maksymalizujący

ujmowania jej w sposób maksymalizujący

emocjonalny zysk.

emocjonalny zysk.

Smutek nie oznacza tylko straty, daje

Smutek nie oznacza tylko straty, daje

prawo do szczególnego traktowanie, jest

prawo do szczególnego traktowanie, jest

to też sygnał do otoczenia „oczekuję

to też sygnał do otoczenia „oczekuję

wsparcia”.

wsparcia”.

Złość pomaga powstrzymać inną osobę

Złość pomaga powstrzymać inną osobę

przed dalszym, niekorzystnym dla nas

przed dalszym, niekorzystnym dla nas

działaniem, jest też komunikatem do

działaniem, jest też komunikatem do

otoczenia – moje potrzeby nie są

otoczenia – moje potrzeby nie są

realizowane i respektowane.

realizowane i respektowane.

Zazdrość - podtrzymuje wierność

Zazdrość - podtrzymuje wierność

partnera.

partnera.