PRAWA EMOCJI - NICO FRIJDA
1.Emocje powstają, narastają i zanikają zgodnie z pewnymi regułami, w ściśle określony sposób.
2.Prawa emocji mają swoje źródła w mechanizmach, których natura nie jest wolna i tylko częściowo zależy od kontroli naszej woli.
3.Ludzie doświadczając emocji, podlegają tym prawom.
1. Powstawanie emocji
Prawo znaczenia sytuacyjnego.
Prawo zaangażowania.
Prawo bezpośrednio postrzeganej rzeczywistości.
Prawo zmiany, przyzwyczajenia i odczuwania porównawczego.
Prawo hedonistycznej asymetrii.
2. Trwania emocji
Prawo zachowania emocjonalnego momentu
3. Modułowy charakter emocji
Prawo zamknięcia się w sobie.
4. Regulacja emocji
Prawo zważania na konsekwencje.
Prawo wybierania najmniejszego obciążenia i największej korzyści.
PRAWO ZNACZENIA EMOCJONALNEGO
Emocje powstają jako odpowiedzi na różne struktury znaczeniowe.
Emocje powstają w odpowiedzi na zdarzenia, które są dla nas ważne i których ważność zauważamy i doceniamy:
- spełnienie dążeń lub obietnica spełnienia »» emocje pozytywne
- szkoda lub zagrożenie interesów »» emocje negatywne
Także w odpowiedzi na zdarzenia nowe lub niespodziewane (zdziwienie).
Innymi słowy, emocje wywoływane są przez szczególne rodzaje zdarzeń, np.:
- sukces »» radość
- strata »» smutek
- obraza, frustracja, przeszkoda »» gniew
- zagrożenie »» strach
- coś nowego, nieoczekiwanego »» zdziwienie
Emocje zmieniają się wraz ze zmianą znaczeń.
• Liczą się znaczenia i subiektywne oceny danej osoby, tzn. relacja między zdarzeniami a interesami danej jednostki, a nie znaczenia jako takie.
• Sygnały wyjściowe są wysoce prawdopodobne, ale nie absolutnie pewne, ponieważ mogą być postrzegane na różne sposoby.
Jednocześnie emocje to nie tylko odpowiedź na ważne dla osoby wydarzenie, którego rdzeniem jest doświadczenie przyjemne bądź nieprzyjemne, ale także zmiana gotowości do działania, np.
- radość »» szukanie kontaktu
- strach »» ucieczka bądź znieruchomienie
- wstyd »» pragnienie zniknięcia z zasięgu wzroku
- podziw »» chęć naśladowania
PRAWO ZAANGAŻOWANIA
Emocje powstają w odpowiedzi na zdarzenia, które są ważne dla celów, motywów, czy zaangażowania danej osoby.
Każda emocja zawiera zaangażowanie, czyli mniej lub bardziej trwałą tendencję do preferowania takiego a nie innego świata, np.
- Cierpimy, gdy choruje ktoś, kogo kochamy.
- Jesteśmy dumni z sukcesu, jeżeli osiągniemy coś, na
czym bardzo nam zależy.
Smucimy się, gdy utracimy coś dla nas wartościowego.
PRAWO BEZPOŚREDNIO POSTRZEGANEJ RZECZYWISTOŚCI
Emocje są wywoływane przez zdarzenia uważane za rzeczywiste, a ich intensywność odpowiada temu, do jakiego stopnia są za takie uważane
Jako rzeczywiste odbierane jest to, co jest widzialne i namacalne, obecne w danej chwili i odbierane zmysłami.
Wpływ samej informacji jest znacznie słabszy niż wpływ obrazów i dźwięków (tzw. EFEKT JASKRAWOŚCI).
Ważniejsze jest to, co dzieje się w danej chwili niż to, co może zdarzyć się w przyszłości.
Mniejsze znaczenie ma wiedza na jakiś temat niż zobaczenie i odczucie tego.
Ton głosu jest ważniejszy niż same słowa.
Wyjaśnia brak silnej emocji tam gdzie można jej oczekiwać.
Tłumaczy słabość rozumu w porównaniu do siły namiętności.
Rozum odnosi się do zaspokojeń i przykrości odległych i rozważanych tylko za pośrednictwem symboli.
Namiętność dotyczy tego co jest zmysłowo doświadczane w tej chwili.
Żywa wyobraźnia ma wiele cech rzeczywistości. Może wywoływać lub neutralizować silne emocje. Wyobraźnia służy do transportowania wiedzy symbolicznej w skuteczne, emocjorodne pobudzenie.
PRAWO ZMIANY, PRZYZWYCZAJENIA I ODCZUWANIA PORÓWNAWCZEGO
PRAWO ZMIANY
Emocje powstają nie tyle wskutek obecności korzystnych bądź niekorzystnych warunków, co wskutek aktualnych czy oczekiwanych zmian w korzystnych bądź niekorzystnych warunkach.
W dużym zakresie prawo zmiany opiera się na PRAWIE PRZYZWYCZAJENIA - nieprzyjemny stan staje się z upływem czasu bardziej znośny, a stale powtarzająca się przyjemność przestaje być atrakcyjna.
Szczególnym wariantem prawa zmiany jest PRAWO KONTRASTU - utrata zadowolenia powoduje uczucie braku, a utrata braku daje prawdziwe szczęście (podstawa gry w zabieranie i dawanie).
PRAWO ODCZUWANIA PORÓWNAWCZEGO (uogólnienie prawa zmiany) Intensywność emocji zależy od relacji między zdarzeniem a jakimś układem odniesienia, w stosunku do którego zdarzenie jest oceniane.
PRAWO HEDONISTYCZNEJ ASYMETRII
Przyjemność jest zawsze zależna od zmiany i zanika wraz z ciągłością zaspokojenia.
Przykrość natomiast może utrzymywać się stale w trwających w czasie niekorzystnych dla jednostki warunkach.
Przykład:
Dla tych, którzy cierpieli ucisk, radość wyzwolenia nie trwa równie długo, jak niedole ucisku.
Smutek spowodowany śmiercią bliskiej jest nieporównywalnie większy, niż wcześniejsza radość z jej obecności.
Emocje istnieją po to, aby sygnalizować stany świata, na które trzeba odpowiedzieć, albo które już nie wymagają dalszej odpowiedzi i działania.
Częściej przywoływane są wydarzenia związane z doświadczaniem emocji negatywnych.
Przyjęcie refleksyjnej postawy może uwolnić podmiot od przyzwyczajenia i zaniku emocji pozytywnych.
Prawo hedonistycznej asymetrii zapowiada negatywny bilans jakości życia, chyba że w grę wejdzie samo oszustwo i samoobrona…
Można także przeciwdziałać negatywnemu oddziaływaniu prawa hedonistycznej asymetrii przez ciągłą świadomość, wzmożony wpływ pamięci i wyobraźni.
PRAWO ZACHOWANIA EMOCJONALNEGO MOMENTU
Zdarzenia emocjonalne zachowują swoją siłę wywoływania emocji na czas nieokreślony, chyba, że spotykają się z przeciwdziałaniem innych, powtarzających się zdarzeń, które - w tej mierze, w jakiej to możliwe - mogą spowodować wygaszenie tamtych lub przyzwyczajenie się do nich.
Prawo to mówi o oprze przed zmianą, jeżeli nic się nie dzieje. Oznacza to, że emocjonalne oddziaływanie zdarzeń nigdy tak naprawdę nie słabnie, a jedynie zostaje „zasłonięte” przez inne zdarzenia.
Potwierdzeniem tej prawidłowości jest odnawiane się emocji na skutek pojawienia się bodźców przypominających zdarzenie, np.: Nagły wybuch płaczu wiele lat po śmierci dziecka, gdy przypadkowo znajdzie się jego starą, zapomniana zabawkę na strychu.
PRAWO ZAMKNIĘCIA SIĘ W SOBIE
Emocje wykazują skłonność do zamknięcia się przed sądami o względności bodźca, który je wywołał i przed wymaganiami celów innych niż własny.
Zamknięcie się w sobie emocji przejawia się w:
ABSOLUTNYM CHARAKTERZE ODCZUWANIA
człowiek smutny w danej chwili odczuwa, że jego życie absolutnie nie ma sensu (mimo świadomości, że nie jest to prawdą i że za jakiś czas to odczucie zniknie).
FAKCIE, ŻE EMOCJE NIE ZNAJĄ I NIE BIORĄ POD UWAGĘ TEGO, CO PRAWDOPODOBN
» » jeżeli o czymś wiedzą, to z cała pewnością) - wystarczy mgliste przypuszczenie, że twój partner spotyka się z kimś innym i już zazdrość pewna…
Prawo to wyraża modułowość emocji, tj. emocje można uważać za moduł służący regulacji aktywności, tak aby zapewnić zadowolenie płynące z osiągnięcia przez daną osobę jej zasadniczych celów i interesów.
PRAWO ZWAŻANIA NA KONSEKWENCJE
Każdy emocjonalny impuls powoduje impuls wtórny, który zmierza do zmodyfikowania tamtego zgodnie z przewidywanymi konsekwencjami.
Jak wyglądają emocje nie poddane takiej weryfikacji możemy zobaczyć w rzadkich przypadkach, kiedy siła kontroli emocji zawodzi (w sytuacji paniki pod wpływem środków toksycznych, np. alkoholu, w przypadku zaburzeń neurologicznych).
W przypadku zjawisk masowych, zmniejsza się kontrola w skutek braku bodźców sygnalizujących niepożądane następstwa reakcji i obecności bodźców do niepohamowanej ekspresji impulsu.
PRAWO WYBIERANIA MINIMALNEGO OBCIĄŻENIA I MAKSYMALNEGO ZYSKU
Ilekroć można ocenić sytuację na więcej niż jeden sposób, pojawia się skłonność do takiego jej ujmowania, które minimalizuje jej negatywne obciążenie emocjonalne i jednocześnie maksymalizuje emocjonalny zysk.
Minimalizacja emocjonalnego obciążenia to wzajemne wpływy emocji i poznania. Przybierać może następujące formy:
Wyparcie obronne
Myślenie unikające próby sprostania trudnościom i podtrzymujące iluzoryczne nadzieje, mimo posiadanej wiedzy na temat istniejącego stanu rzeczy.
Depersonalizacja
Pojawienie się poczucia nierzeczywistości, przeobrażeniu rzeczywistości, stworzeniu zasłony nad czuciem emocjonalnym. Sytuacje szoku, ciężkiego urazu, poważnego zagrożenia, silnego bólu.
Zastępowanie emocji
Polega na zastępowaniu przykrych emocji mniej przykrymi np. poczucie winy zamiast dezorientacji i rozpaczy min u ofiar nadużyć seksualnych.
Maksymalizacja emocjonalnego zysku - przykłady:
Smutek nie oznacza tylko straty, daje prawo do szczególnego traktowanie, jest to też sygnał do otoczenia „oczekuję wsparcia”.
Złość pomaga powstrzymać inną osobę przed dalszym, niekorzystnym dla nas działaniem, jest też komunikatem do otoczenia - moje potrzeby nie są realizowane i respektowane.
Zazdrość - podtrzymuje pragnienie wierności partnera.
4