1. WYMIEŃ RODZAJE EGOIZMU I WSKAŻ, KTÓRY WEDŁUG CIEBIE JEST NAJLEPSZY W PROCESIE TWORZENIA I STOSOWANIA PRAWA.

Egoizm psychologiczny - ludzie są przekonani, że osiągną jakiś cel;

Egoizm zdroworozsądkowy — takie dążenie do osiągnięcia celu, aby było jak najbardziej

skuteczne;

Egoizm praktyczny — indywidualne potrzeby ludzi realizowane jako egoistyczne interesy

przynoszą korzyść społeczeństwu;

Egoizm racjonalny - ludzkie, egoistyczne postępowanie związane jest z racjonalnym

zachowaniem. Prawo jest racjonalne, ale nie jest etyczne.

Egoizm etyczny - ideałem w etyce prawniczej jest egoizm mający walor etyczny. Jest

połączeniem rozumu i moralności.

Według mnie najlepszym w procesie tworzenia i stosowania prawa jest egoizm etyczny,

ponieważ idealną jest sytuacja, w której występuje egoizm z moralnym zabarwieniem.

2. CZYM RÓŻNI SIĘ SPIRALA HERMENEUTYCZNA OD KOŁA HERMENEUTYCZNEGO?

Spirala hermeneutyczna - proces rozumienia dokonuje się w drodze kolejnych przybliżeń i korektor. Rozpoczyna się od wstępnego, pobieżnego odczytania tekstu, a następnie dokonuje się interpretacji szczegółowej, rozstrzyga się konkretne wątpliwości, które wymagają odwołania się do całości tekstu.

Koło interpretacyjne - wiąże się z tym, że z przesłanki dochodzi się do wniosku, który jest zarazem przesłanką, od której dochodzi się do kolejnego wniosku, który zaś jest przesłanką itd. Wszystko jest wynikiem interpretacji.

3. REGUŁY HERBERTA HARTA.

a) wtórne -wszystkie rodzaje reguł odnoszą się do reguł pierwotnych - określają jak uznawać oraz zmieniać reguły pierwotne czy też stwierdzić ich naruszenie - reguły konstruujące różnego rodzaju czynności konwencjonalne doniosłe prawnie - Rodzaje: -- reguły uznania dostarczają kryteriów rozstrzygania co do tego czy jakaś reguła jest czy też nie jest obowiązującą regułą danego systemu, pozwalają stwierdzić czy dana reguła jest wytworem podmiotu wyposażonego w kompetencje prawotwórcze. - reguły zmiany wskazują w jakim trybie dokonywane mają być akty uchylenia dawnych i ustanawiania nowych reguł -- reguły rozsądzania określają jakie podmioty i w jakiej procedurze są kompetentne do autorytatywnego stwierdzenia iż nastąpiło naruszenie jakieś reguły pierwotnej b) pierwotne- wyznaczają swoim adresatom powinność określonego zachowania. -- System norm składający się wyłącznie z reguł pierwotnych byłby jednak, zdaniem Harta ułomny, bo: -Byłby systemem nie mającym zdolności dostosowywania się do zmieniających się warunków a zmiany prawa dokonywałyby się jedynie w drodze powolnej ewolucji, - byłby systemem nieskutecznym — ze względu na brak w nim procedur rozstrzygania, czy naruszona została jakaś reguła pierwotna, -byłby dotknięty wadą niepewności — ze względu na brak w nim kryteriów rozstrzygania w razie wątpliwości, czy jakaś reguła pierwotna obowiązuje w danym systemie.

4. ZNAJOMOŚĆ PRAWA.

• czynność czysto konwencjonalna

• możność zapoznania się z treścią tego prawa

Znajomość prawa:

a).faktyczna:

1. prawa niezbędne - istotne na co dzień dla każdego np. sposób rozliczenia podatkowego

2. prawa akcydentalne - prawo dotyczące naszego zawodu np. prawo budowlane dla budowlańca

3. prawa nieistotne - prawo, z którym nie stykamy się na co dzień, ale może się zdarzyć, że będzie nam potrzebne np. w przypadku śmierci osoby bliskiej osobny sposób odbierania zasiłku pogrzebowego

4. faktyczne docieranie do zainteresowanych podmiotów informacji o treści ustanowionych norm prawnych. Polegają na zapewnieniu dostatecznie długiej vacatio legis, komunikatywnym formułowaniu tekstów prawnych, a także na zapewnieniu powszechnie dostępnej pomocy prawnej, przekazywaniu informacji o prawie przez środki masowego przekazu.

b).formalna:

1. formalne opublikowanie prawa oznacza, że jest to jego pierwsze opublikowanie

2. jeżeli znajomość ma być formalna, to opublikowanie skutkuje wejściem w życie, nie może wejść w życie coś co nie zostało opublikowane

3. to, co wydrukowane należy przyjąć za autentyczne.

4. Formalna publikacja prawa polega na podaniu treści ustanowionych norm do wiadomości publicznej w przewidzianej w danym systemie formie prawnej

5. OBOWIĄZYWANIE PRAWA.

a) w sensie absolutnym - oparte na intuicji prawniczej - ponieważ ono jest

b) w sensie relatywnym - wtedy, kiedy obowiązuje norma prawna w danym systemie prawa.

Brak definicji obowiązywania prawa na chwilę obecną.

- 1923 - Czesław Znamierowski - OBOWIĄZYWAĆ = BYĆ PRAWDZIWYM,

- 1936 - G. Von Wright OBOWIĄZYWAĆ = BYĆ WYDANYM przez normę, która ma do tego kompetencje,

- sam fakt istnienia kompetencji nie wynika z tego że coś ma istnieć, fakt istnienia przepisu nie przesądza, że on obowiązuje.

6. OPORTUNIZM, KONFORMIZM, NONKONFORMIZM, LEGALIZM.

Oportunizm - skłonność do podporządkowania się obowiązującym normą prawnym ze względu na grożące komuś sankcje lub ze względu na oczekiwanie uzyskania nagrody; przestrzeganie norm, nie ze względu na aprobowanie ich, ale dlatego, że uważa to za opłacalne

Konformizm - skłonność do przystosowania swojego postępowania do tego, jak w danej sytuacji uważają ze właściwe postępować inni ludzie z grupy społecznej, z którą ktoś chciałby się identyfikować; zachowujemy się tak, jak grupa w której się znajdujemy; przestrzegamy prawa, bo wszyscy go przestrzegają

Nonkonformizm - zachowujemy się inaczej, niż grupa w której się znajdujemy; jeżeli grupa przestrzega prawa, my go nie przestrzegamy

Legalizm — postawa gotowości przestrzegania norm danego systemu prawa, niezależnie od treści tych norm, ale ze względu na fakt, że są to właśnie normy prawne; postępujemy zgodnie z prawem, bo: uważamy, że prawo niesie jakieś dobro wspólne => kraje skandynawskie, bo wiem, że jak nie będę przestrzegać czekają mnie pewne sankcje

7. NIESPÓJNOŚĆ SYSTEMU. WYMIEŃ RODZAJE.

System prawa jest systemem spójnym wewnętrznie, jeżeli jest wolny od niezgodności, natomiast jeśli występują w niezgodności to powstaje system niespójny. Niezgodności mogą być następujące:

1. niezgodności formalne (sprzeczność norm albo przeciwieństwo norm) Niezgodności formalne są usuwalne poprzez zastosowanie odpowiedniej reguły kolizyjnej, np. LEX POSTERIOR DEROGAT PRIORI.

- sprzeczne - istnieje para norm i spełnienie jednej normy narusza drugą, ale spełnienie drugiej normy łamie też pierwszą, normy, które w tych samych okolicznościach jednocześnie nakazują i zakazują coś czynić, np. ojciec-„idź do szkoły”, matka- „zostań w domu”.

- przeciwne - dwa lub więcej elementów / norm jest przeciwnych wtedy gdy nie mogę spełnić dwóch jednocześnie choć mogę nie spełnić żadnej, np. o 14 we wtorek mam egz. z logiki i o 14 w ten sam wt. mam egz. z prawoznawstwa (nie mogę spełnić obu, więc mogę również nie spełnić żadnego i iść do kina

2. niezgodności prakseologiczne - możliwe jest spełnienie każdej z norm, ale zrealizowanie jednej z nich niweczy częściowo czy całkowicie skutki zrealizowania innej normy. Niezgodność prakseologiczna norm może występować w mniejszym albo większym stopniu, zależnie od tego, w jakim stopniu realizowanie jednej z takich norm niweczy skutki realizowania innej.

- niezgodności jednostronne - spełnienie drugiej normy niweczy tylko pierwszą normę, nie zostaje spowodowana niezgodność jeżeli czynności zostaną wykonane w kolejności rozsądnej, np. posiej przed domem trawę i wykop tunel podziemny - musi być rozsądna kolejność.

- niezgodności dwustronne - dwustronna niweczy spełnienie drugiej normy i sens normy pierwszej (np. Normy syzyfowe „Wtocz ten głaz na szczyt góry” i „Gdy ten głaz będzie na szczycie góry, zepchnij go w dolinę”)

W praktyce bardziej szkodliwa jest niezgodność prakseologiczna, z punktu widzenia ponoszonych kosztów społecznych, gdyż czyni ona system prawa nieefektywnym i naraża społeczeństwo na niepotrzebne koszty. Niezgodności formalne norm nie powodują z reguły takich konsekwencji, gdyż system prawa zawiera skuteczne reguły derogacyjne( reguły usuwania ich).; niestety zastosowanie tych reguł do niezgodności prakseologicznej wydaje się bardzo ograniczone-najczęściej jedynym sposobem jest zmiana norm

8. DERYWACYJNA KONCEPCJA WYKŁADNI (ZIELIŃSKI).

Za zadanie wykładni uważa się odtworzenie na podstawie tekstu prawnego zespołu norm postępowania, które by jednoznacznie wskazywały kto kiedy co czynić powinien. Potrzeba zrekonstruowania wypowiedzi o ogólnym kształcie normy postępowania. Jeżeli sformułowanie jest niejasne zachodzi potrzeba zastosowania tradycyjnych reguł formułowanych w ramach klaryfikacyjnej koncepcji wykładni.

9. KLARYFIKACYJNA KONCEPCJA WYKŁADNI.

Nie przywiązuje się szczególnej uwagi do różnicy między przepisem prawnym a normą prawną pryzmując, że część przepisów prawnych „bez interpretacji” rozumie się „bezpośrednio” dopiero wtedy, gdy jakiś przepis jest niejasny. Wykładnia ta ma zajmować się ustaleniem znaczenia poszczególnych słów czy zwrotów języka prawnego.

10. CZYSTA TEORIA PRAWA.

To teoria norm prawnych badanych wyłącznie z punktu widzenia formy ich powstania, budowy oraz wzajemnych powiązań kompetencyjnych między nimi. Pojęciem wyjściowym jest pojęcie systemu prawa. Norma prawna, to norma należąca do systemu, obowiązuje ona i wyznacza powinność w systemie. Za normy prawne uważa się normy generalne i abstrakcyjne, jak też normy indywidualne i konkretne.

11. POJĘCIE TWORZENIA PRAWA.

Na proces ten składa się zespół uporządkowanych czynności, rozpoczynających się od podjęcia przez określony podmiot zamysłu, by dokonać pewnych zmian w życiu społecznym za pomocą norm prawnych i obejmujący w pełnym rozwinięciu przygotowanie i rozważenie projektu oraz ustanowienie aktu prawodawczego. Tych, którzy wywierają rzeczywisty wpływ na ukształtowanie treści aktów i nadanie im określonego kształtu formalnego nazywa się prawodawcami w ujęciu socjologicznym(prawodawcy faktyczni). Prawodawca formalny, to podmiot wyposażony w kompetencje prawotwórcze(prezydent, minister), któremu ze względu na obowiązujące normy, przypisuje się konwencjonalnie rezultat prac prawodawczych.

TWORZENIE PRAWA

W historii zapisało się że twórcą prawa był zawsze Suweren, król, władca, przywódca. Ewentualnie radził się z grupą, gronem, z Radą reprezentowaną przez starców i mędrców. Suweren tworząc prawo był jednocześnie wykonawcą, egzekutorem, sędzią. Możemy powiedzieć że, prawo było tworzone jednoosobowo, ale tą osobę rozumiemy szeroko.

Innym sposobem jest koncyliacja, mediacja, uczestnictwo, partycypacja. Tutaj w procesie tworzenia prawa biorą udział również społeczeństwo, któremu daje się swobodę wypowiedzi.

Celem tworzenia prawa jest utworzenie porządku prawnego, a więc jakiegoś schematu, konsensu, co później nazywamy systemem prawa, a jego skutkiem jest konkretny akt prawny.

Porządek prawny kreuje standardy prawne i wpływa na kształt prawa.

1.kto tworzy prawo - jednoosobowo (osobę należy rozumieć szeroko), poprzez uczestnictwo, nie ma jasnej odpowiedzi na pytanie, kto tworzy.

2. Co jest przedmiotem tworzenia prawa?

- Porządek prawny,

- system prawa,

- akty prawne;

System prawa nie jest tworzony przez ustawodawcę tylko przez prawników, bo jest obliczem aktów, które prawnicy porządkują; tworzenie porządku prawnego przesądza o treści i formie aktu, porządku prawnego nie da się utworzyć ot tak bo ktoś chciał

Prawo tworzy się przez (akty prawne), co jest źródłem prawa: stanowienie, uznanie, umowę, precedens

3.Jak tworzy się prawo?

Tworzenie prawa nie jest procesem spontanicznym, tworzenie prawa jest procesem o charakterze racjonalnym, prawo powinno być tworzone racjonalnie i zdroworozsądkowo. Może mieć charakter:

- władczy (jednoosobowy) - a więc wypływa jednostronnie od suwerena, organu ustawodawczego i jest to w sumie najszybszy sposób na tworzenie prawa. (np. Napoleon sam spisywał konstytucje Księstwa Warszawskiego).

- koncyliacyjny (umowny) - a więc uwzględnia się uczestnictwo innych podmiotów w tym woli ludu, może tu powstać niemałe zamieszanie. Trudno powiedzieć który sposób jest lepszy.

12. TEORIA WYKŁADNI.

Teoria wykładni to usystematyzowany zespół twierdzeń dotyczący przyjmowanych reguł

wykładni oraz sposób ich stosowania dający wyjaśnienie dla faktów, występujących w. tej

dziedzinie. Przykładem jest teoria racjonalnego prawodawcy.

Interpretacyjny paradygmat normatywny (normatywna koncepcja wykładni prawa)

Interpretacyjny paradygmat opisowy (opisowa koncepcja wykładni prawa)

13. ANALITYCZNA TEORIA PRAWA. OPISZ JEJ 2 METODY.

Wspólna nazwa kilku pokrewnych kierunków w naukach prawnych które traktują prawo przede wszystkim jako fakt językowy ( wypowiedź o powinnym zachowaniu nosząca pewne cechy formalne ) i badające je przy zastosowaniu metody analizy logiczno-językowej . Przedstawiciel analitycznej teorii prawa to np. A . Aarnio . Niezależnie od podstawy teoretyczno - prawnej analiza tekstu prawnego jest jedną z zasadniczych metod prawoznawstwa również w wymiarze praktycznym np. sądowej wykładni prawa.

Nurt analityki określony jako horse shoe analysis - stwierdzenie obowiązywania pewnej normy równoznaczne jest stwierdzeniu jej prawdziwości.

Nurt analityki soft- shoe analysis - widzi w obowiązywaniu norm pewien analogon pojęcia, prawdy, którym posługujemy się na terenie nauk formalnych i przyrodniczych.

14. KONCEPCJA STATYCZNA W UJĘCIU KAUZALNYM (W-G KELSENA)

To system rozumiany w sensie logicznym, treść normy niższej jest wyprowadzana z treści normy bezpośrednio wyższej, ma charakter logiczno-materialny, nie rozwija się, bo jest zawarty w treści normy ogólnej, nie ma autorytetów, od których zależy uznanie danych norm naczelnych za obowiązujące.

Hierarchiczność wiąże się z ujęciem:

- statycznym (materialno - logiczny)

- prawo do wolności moje prawo do wolności realizuje się w tym że mam prawo do podróżowania - mogę podróżować autem - mogę kupić auto (są to reguły referencyjne).

-sens ujęcia statycznego polega na tym, ż treść normy wyższej przesądza treść normy niższej a treść normy niższej nie może być sprzeczna z treścią normy wyższej.

-Norma niższego stopnia wynika zawsze logicznie z normy wyższego stopnia.

model statyczny systemu prawa

- norma niższa jest powiązana z normą wyższą

- system się nie rozwija, jest od razu zawarty w treści normy ogólnej

- system etyki Spinozy (a gdzie rozwinięcie?)

- nie ma autorytetów, od :których uznania zależałoby przyjęcie takich, czy innych konsekwencji norm naczelnych za obowiązujące

15. RACJONALIZACJA INSTRUMENTALNA.

Tworzenie prawa nie jest procesem spontanicznym, tylko procesem o charakterze racjonalnym. Chęć osiągnięcia określonego celu z wykorzystaniem środków, które temu służą - chcę osiągnąć określony cel, podejmuję środki do jego osiągnięcia. Najpierw jest cel, potem prawidłowości wynikające z osiągnięcia tego celu. Bierze się pod uwagę środki, zarówno te zmierzające do osiągnięcia celu, jak również środki prawne. Aż ostatecznie mamy konkretny przepis.

1. wybieram cel,

2. określenie prawidłowości prowadzących do wybranego celu,

3. dobranie środków prowadzących do celu,

4. dobranie środków prawnych,

5. tworzenie przepisów

Jednak po II wojnie światowej racjonalność instrumentalna została zdewaluowana na rzecz racjonalności argumentacyjnej.

16. AUDYTORIUM UNIWERSALNE - PERELMAN.

- CHAIM PERELMAN

• audytorium uniwersalne - dobrze poinformowane rozsądne społeczeństwo, są przekonani, że tak faktycznie jest

• zdobywanie akceptacji dla głoszonych przez kogoś twierdzeń, ocen, czy norm. Akceptację tą osiąga się w toku dyskursu, zmierzającego do przekonania audytorium; w jego toku kształtuje się przekonanie ludzi i ich postawy

• dyskursywne poszukiwanie akceptacji dotyczy nie tylko nie dających się weryfikować norm i ocen, lecz także twierdzeń

• za argumentację racjonalną uważa on taką, która może liczyć na akceptację możliwie najszerszej publiczności, czy też jakiegoś jedynie pomyślanego audytorium uniwersalnego ludzi rozsądnych

17. WSKAŻ PODOBIEŃSTWO I RÓŻNICĘ POMIĘDZY RACJONALNOŚCIĄ ARGUMENTACYJNĄ I KOMUNIKACYJNĄ W MODELACH TWORZENIA PRAWA.

racjonalność argumentacyjna

• prawodawca jest wówczas racjonalny, gdy jego argumentacja umożliwi uzyskanie społecznej akceptacji dla ustalonych praw i wpływa na kształtowanie postaw i przekonań adresatów prawa.

• Prawnik, praktyk nie będzie w stosowaniu prawa zastanawiał się jaka jest prawda, będzie się opierał na faktach a więc prawdzie formalnej

racjonalność komunikacyjna

działalność społeczna, która rozszerza „wolną od przymusu i represji komunikację w stosunkach społecznych”, sprzyja„ dyskursywnemu kształtowaniu i wyrażaniu się woli społeczeństwa”, a także umożliwia „konsekwentną regulację konfliktów społecznych”

Ustawodawca tworząc prawo będzie brał pod uwagę informacje które napływają z zewnątrz, które mówią o rzeczywistej sytuacji społeczeństwa. Wie tym samym co zmieniać i co tworzyć, co jest potrzebne

18. JĘZYK ETNICZNY, A PRAWNY. - RÓŻNICE:

W języku tekstów prawnych występują zwroty, które są nieznane j. etnicznemu, gdyż warunki praktyki prawniczej wymagają nadzwyczajnej precyzji, np. pozew, powództwo. Występują zmiany zaczerpnięte z j. etnicznego, ale w innym znaczeniu niż te, które jest nadawane w j. etnicznym, może to być znaczenie radykalnie odmienne np. słowo „ryba” odnosi się do raków(znaczenie szersze). J. prawny posługuje się definicjami legalnymi, które precyzują określone zwroty j. etnicznego, wszystkie różnice występują z semantycznego punktu widzenia.

18a. WYMIEŃ PŁASZCZYZNY PRAGMATYCZNE JĘZYKA I OMÓW JEDNĄ Z NICH PORÓWNUJĄC JĘZYK ETNICZNY Z PRAWNY.

Rola opisowa - pełnią przede wszystkim zdania oznajmujące, polega na tym iż wypowiedz służy do opisu że tak a tak jest lub tak a tak nie jest,

Rola sugestywna - polega na tym że wypowiedz ma skłaniać odbiorcę do określonego postępowania. Zdania rozkazujące, prośby, życzenia, itp.,

Rola ekspresyjna - polega na tym że wypowiedz służy do wyrażania czyjegoś stanu emocjonalnego bądź intelektualnego,

Rola performatywna - polega na tym że przez wypowiedzenie pewnych słów w określonej sytuacji dokonuje się określonej czynności kulturowej, np. przebaczenia, obiecania.

Język prawny jest w zasadzie swoistą odmianą języka etnicznego, języka naturalnego, to znaczy takiego, w którym reguły znaczeniowe wytwarzają się w sposób spontaniczny, a nie są z góry ustanowione, jak to ma miejsce w przypadku języka sztucznego (np. języka logiki formalnej czy algebry). Należy jednak zauważyć, że w języku prawnym formułuje się szereg definicji legalnych, które wyznaczają określony sposób rozumienia pewnych zwrotów użytych w tekście prawnym. Język prawny zawiera też pewien zasób słów, które nie są używane powszechnie w danym języku etnicznym lub są używane w nieco innym znaczeniu. Różnice natomiast występują z semantycznego punktu widzenia między wspomnianymi językami. W przeciwieństwie do języka potocznego, warunki praktyki prawniczej, wymagają nadzwyczajnej precyzji. W takiej sytuacji prawodawca nadaje konkretne znaczenie terminom języka naturalnego bądź też wprowadza nowe terminy. Właśnie przypisywanie zwrotom języka naturalnego szczególnego znaczenia prawnego stanowi o odrębności języka prawnego

O funkcji opisowej możemy mówić wtedy, gdy zwrot np. „służebność gruntowa wygasa w skutek nie wykonywania przez lat 10” jest użyta w podręczniku czy książce prawniczej, a nie w tekście ustawy, opisuje ona pewna instytucje, ten sam zwrot użyty w tekście ustawy będzie miał funkcje wpływającą, gdyż stanowi o skutkach nie wykonywania danej instytucji.

19. REALIZM PRAWNICZY.

Zwolenników nurtu realistycznego interesuje prawo jako zbiór decyzji faktycznie podejmowanych przez stosujących prawo. Za prawo w ujęciu tego kierunku najczęściej uznaje się takie wzory postępowania ( zbiór), które odzwierciedlają się w określonym zachowaniu ludzi. Realizm prawniczy przejawia się w wielu nurtach, obowiązywanie prawa rozumie najczęściej jako faktyczne działanie prawa czy przestrzeganie prawa. Obowiązuje zatem prawo „rzeczywiste'', stosowane przez sędziego a nie formalne. Prawo to obowiązuje też, dopiero, gdy jest skuteczne. Rozważa się, że warunkiem obowiązywania prawa jest nie jego formalna groźba wyegzekwowania przestrzegania prawa, ale realna, tzn. istnieje wola zastosowania przymusu przez państwo.

2 nurty realizmu prawniczego:

Realizm psychologiczny: Ludzie w rzeczywistości kierują się przeżyciami i emocjami, a nie

aktami prawnymi, istota prawa tkwi w przeżyciach ludzkich (prawo jako zespół faktów psychicznych)

Realizm socjologiczny: Istota tkwi w zachowaniach ludzkich, prawo jako zespół faktów społecznych. Ważne jest to, jak dana ustawa jest przestrzegana przez osoby prawne, np. sędziego.

20. NIESPRZECZNOŚĆ W PRAWIE. WYMIEŃ RODZAJE.

Niesprzeczność systemu prawa oznacza, że normy wchodzące w jego skład nie powinny się nawzajem wykluczać. Wyróżniamy sprzeczności:

-konkretna: konkretny adresat obydwu norm nie może równocześnie zachować się zgodnie z nimi.

-abstrakcyjna: normy są sprzeczne jeżeli przy tych samych hipotezach

sprzeczna jest co najmniej jedna z par pozostałych elementów.

W prawie polskim nie ma sprzeczności, są niezgodności.

21. CO JEST PRZEDMIOTEM TWORZENIA PRAWA?

Porządek prawny, system prawa, akty prawne.

22. JAK TWORZY SIĘ PRAWO?

Nie jest procesem spontanicznym, ma charakter racjonalny. Może mieć charakter:

władczy - wypływa jednostronnie od suwerena

koncyliacyjny — uwzględnia się uczestnictwo innych podmiotów w tym woli ludu.

23. DYLEMAT JERGENSENA.

W myśl powszechnie obowiązujących standardów wartość logiczna przysługuje zdaniom. Przysługuje im prawda i fałsz, a normom NIE!

Norma nie jest zdaniem w sensie logicznym, ale tak się zachowuje. Następuje redukcja normy do zdania

Dylemat ten polega na tym ,że normy z punktu widzenia prawa zachowują się bardzo dziwnie. Dla prawnika ten dylemat jest następujący- wiem ,że nie wolno kraść , potrafię wymierzyć karę, potrafię przeprowadzić procedurę , potrafię skazać ,potrafię wykonać karę ale na pytanie dlaczego nie wolno kraść nie jest już tak łatwo odpowiedzieć.

24. MEREOLOGICZNY SYSTEM PRAWA.

Prawo to zbiór elementów uporządkowanych. Podstawową relacją charakteryzującą zbiór w sensie kolektywnym jest bycie częścią. Pytamy czy element elementu tego zbioru jest również elementem tego zbioru.

ZBIÓR

- Logika - mereologiczny (Kolektywny) - całość elementów tworzy zbiór

- elementy stanowią części składowe

25. DYSTRYBUTYWNE ROZUMIENIE PRAWA.

Prawo przyczynia się do rozdziału w społeczeństwie różnego rodzaju dóbr i ciężarów materialnych i moralnych. To zbiór dobrze wyróżnionych i wyraźnie odrębnych elementów, których poza posiadaniem pewnej cechy lub spełnieniem pewnych warunków nie musi łączyć żadna relacja.

- Teoriomnogościowy (dystrybutywny) - pojedyncze elementy tworzą zbiór

- zbiór rozumiany jako charakterystyczny typ

Typy prawa: - kontynentalny, common law, prawo islamskie, południowo afrykańskie, prawo azjatyckie

26. SPRAWIEDLIWOŚĆ PROCEDURALNA (WYRÓWNAWCZA, KOMUTATYWNA) - METODY WYKŁADNI

Polega na odpłacaniu odpowiednim dobrem za dobro i złem za zło bez względu na to, kto nam takie dobro lub zło uczynił.

27. AKSJOLOGICZNE, A DEONTOLOGICZNE ROZUMIENIE PRAWA. - RÓŻNICE

Aksjologiczne: prawo jest określoną wartością, bada naturę różnego rodzaju wartości, zwłaszcza etyczno - moralnych i estetycznych oraz pochodzenie, sposób istnienia , strukturę i hierarchię, zależność od innych elementów rzeczywistości ludzkiej i pozaludzkiej.

Deontologiczne: zajmuje się postępowaniem moralnym, klasyfikującym uczynki ludzkie w kategoriach moralnych, Bywa też nazywana etyką zawodową, czyli zbiorem norm moralnych określających postępowanie przedstawicieli danego zawodu.

28. NORMA PODSTAWOWA KELSENA, A REGUŁY UZNANIOWE HARTA.

Kelsen: system prawny ma strukturę hierarchiczną, a normy które się na niego składają zostały włączone do systemu na podstawie kompetencji udzielonej przez normy wyższego rzędu. Na szczycie stoi norma podstawowa (grundnorm), która nie ma treści merytorycznej, a jedynie nakazuje dawanie posłuchu normom ustanowionym w określony sposób.

HART: System składa się z reguł pierwotnych oraz wtórnych wśród, których szczególną rolę

spełniają reguły uznania. Wyznaczaj ą one kryteria obowiązywania prawa i dlatego są regułami ostatecznymi.

Inaczej niż kelsenowską norma podstawowa, która jest normą ustanowioną i nie należy do systemu prawa, są one składnikami systemu prawa współtworzą ów system. Ich cechą charakterystyczną jest to, że należą one danego systemu na zasadzie ich zaakceptowania: organy państwa i obywatele posługują się nimi jako kryteriami identyfikacji innych reguł jako przynależnych do danego systemu, zaś Kelsenowska norma podstawowa w zasadzie nie ma merytorycznej treści. Nakazuje ona jedynie dawanie posłuchu normom ustanowionym w określony sposób, w sposób wyznaczony w konstytucji .Jest ona nieodzownym założeniem hipotetycznym dla istnienia systemu prawnego, normą domyślną, która pozwala ujmować cały system norm w kategoriach powinności.,

29. ZUPEŁNOŚĆ KWALIFIKACYJNA SYSTEMU PRAWA.

Oznacza, że nie może być w nim luk, czyli braków odpowiednich norm prawnych.

Zupełność obowiązywania: system jest zupełny jeżeli dany akt został uchwalony, wszedł w

życie i nie uchylono go. System prawna zupełny wtedy kiedy o jakiejkolwiek normie prawnej można powiedzieć czy jest ona elementem dla tego systemu czy nie jest

Zupełność materialna(kwalifikacyjna): To taki system, w którym na podstawie norm należących do danego systemu da się orzec o dowolnych zachowaniu, że jest przez te normy zakazane, nakazane bądź indyferentne.

Zupełność proceduralna: system jest zupełny jeżeli organ stosujący prawo na podstawie norm prawnych tego systemu prawa jest w stanie rozstrzygnąć każde zagadnienie prawa na podstawie norm prawa.

30. REALISTYCZNA KONCEPCJA PRAWA L. PETRAŻYCKIEGO.

Istotą prawa są określone zjawiska psychiczne. Szczególny rodzaj przeżyć psychicznych, wyróżnił emocje:

Emocje etyczne: odczuwane w postaci narzucającego się poczucia powinności postąpienia w określony sposób.

Emocje moralne: charakter jednostronnie imperatywny — odczuwane są jako nakazujące zachować się w określony sposób wobec innego podmiotu bez poczucia by się temu podmiotowi od nas należało.

Emocje prawne: charakter imperatywno- atrybutywny, jeżeli odczuwane są jako nakazy zachowania się wobec kogoś innego, połączone z odczuciem, iż ten ktoś mógłby domagać się owego zachowania jako mu należnego.

31. AKTUALIZACJA I KONKRETYZACJA

Aktualizacja - filoz. w realist. metafizyce termin określający działanie aktu istnienia (istnienie) w obrębie istoty danego bytu.

konkretyzacja określenie w sposób dokładny, urzeczywistnienie, realizacja

32. NOMINALIZM.

Nominalizm pojęciowy - pogląd filozoficzny odmawiający realnego (to znaczy poza umysłem i poza mową ludzką) istnienia pojęciom ogólnym (uniwersaliom), uznający je za nazwy, służące jedynie komunikacji językowej. Nominalizm często wiąże się z empiryzmem oraz pozytywizmem. Przeciwstawnym poglądem jest realizm pojęciowy. Według nominalistów każdemu pojęciu odpowiadają jednostkowe konkretne przedmioty, czyli desygnaty.

33. SPÓR O UNIWERSALIA.

- uniwersalia (powszechniki) są pojęciami ogólnymi. filozoficzny problem dotyczący statusu pojęć ogólnych (uniwersaliów, powszechników), historycznie przybierał formę dyskusji wokół istnienia idei. Współcześnie problem także dotyczy psychologii poznawczej, która zajmuje się m.in. pochodzeniem pojęć w umyśle i ich adekwatnością.

Realizm skrajny: Platon wprowadził do filozofii pojecie idei. Uważał, że istnieją one realnie, poza rzeczami zmysłowymi, stanowią byt rzeczywisty i samoistny. Przedmiot bierze się z jego idei. Własnościami idei są: jedność(jednej idei odpowiada wielość przedmiotów), stałość (przedmioty ulegają ciągłym zmianom, idee są niezmienne i wieczne), hierarchiczność (idee niższego rzędu podlegają ideom wyższego rzędu). Pierwowzorem idei i ich najlepiej poznawalnymi wzorcami są pojęcia matematyczne.

Realizm umiarkowany: Arystoteles, według którego uniwersalia nie stanowią odrębnego bytu. Pełna bytowość przysługuje tylko substancji (indywidualnemu bytowi, konkretowi). Arystoteles uznał istnienie form ogólnych (istoty rzeczy), ale ich istnienie nie było niezależne i samoistne, ale związane z istnieniem konkretnych rzeczy. Jego stanowisko zapoczątkowało Nominalizm: zapoczątkowali stoicy, którzy zaprzeczali rzeczywistemu statusowi pojęć (idei, uniwersaliów). Ich zdaniem pojęcia są wytworami mowy i nie mają odpowiednika w rzeczywistości. - idea bierze się z pojedynczego przedmiotu, z istnienia tysiąca przepisów wynika, że prawo istnieje, z pojedynczych rzeczy bierze się pojęcie ogólne. Konceptualizm: idee nie istnieją w rzeczywistości, nie ma uniwersaliów tylko ich pojęcia.

34. RÓŻNICE MIĘDZY LUKĄ TECHNICZNĄ, A LUKĄ SWOISTĄ.

Luka swoista: brak jest normy, która powinna zostać ustanowiona zgodnie z inną normą obowiązującą tj. rozpoczęty proces legislacyjny nie został zakończony.

Luka techniczna: mimo zakończenia procesu legislacyjnego regulacja prawna określonej kwestii nadal pozostaje niekompletna.

35. LUKI W PRAWIE.

Luki ocenne (aksjologiczne): zarzut pod adresem ustawodawcy, że pewne kwestie nie zostały uregulowane.

1. extra legem — stwierdzenie braku normy bezpośredniej , brak unormowania o danym stanie faktycznym chociaż powinno być unormowane; należy skonstruować normę pośrednią, która określi skutki pozytywne danego stanu faktycznego lub zawiera skutki negatywne. Lukę tę wypełnia się z podobieństwa(analogii).

2. contra legem - stosujący prawo podmiot ocenia ujemnie pozytywne konsekwencje zawarte w normach prawnych; ujemna ocena tego że pewne kwestie są uregulowane

3. techniczna - istnieją pozytywne skutki ale normy nie regulują jakiegoś elementu bez którego wydanie rozstrzygnięcia jest niemożliwe.

Luki opisowe (deskryptywne):

1. intra legem - mało precyzyjne sformułowanie jeżyka prawnego, luka wewnątrz prawa.

2. Swoista - zbliżona do extra legem, brak normy bezpośredniej, odsyła do przyszłych aktów.

36. TEORIA ROZKAZU AUSTINA.

Norma prawna to norma generalna i abstrakcyjna ustanowiona przez suwerena i wyrażająca skierowanie do adresata normy. Nakazy albo zakazy, których realizowanie poparte jest zagrożeniem użycia przymusu (sankcji)

- normy tworzące system prawa to normy wyrażające jedynie proste nakazy i zakazy.

Suweren jako podmiot tworzący prawo pojmowany jest w jego koncepcji personalnie, jako określona osoba. Suwerena charakteryzuje:

(a) zwierzchnik-suweren nie ma nawyku posłuchu wobec czyichkolwiek rozkazów, natomiast poddani adresaci mają nawyk posłuchu wobec suwerena

(b) suweren ma zdolność skutecznego rozkazywania, tzn. stanowienia norm pod zagrożeniem sankcją i możliwości wymuszania wobec nich posłuchu.

W przyjmowanej przez J. Austina koncepcji prawa występują elementy, które można uznać za typowo pozytywistyczne oprawo to zbiór norm ustanowionych przez ludzi i wspartych sankcją), ale nadto także elementy realistycznego myślenia o prawie (prawodawca to osoba o faktycznych możliwościach efektywnego rozkazywania).

37. TEORIA NOZIKA.

Sprawiedliwość występuje jeśli ktoś może dysponować określonym dobrem, mając do tego prawo(tytuł). Oparta jest na teorii upoważnienia. 3 zasady:

1. kto wchodzi w posiadanie dobra zgodnie z zasadami sprawiedliwości jest do posiadania tego dobra uprawniony

2. jednostka, która wchodzi w posiadanie dóbr sama jest uprawniona do przenoszenia swojego dobra

3. obowiązują tylko 2 powyższe zasady.

Pojęcie dobra jest połączone z pojęciem sprawiedliwości, aby prawo było prawem to musi realizować sprawiedliwość

38. WYSTĄPIENIE KIRSCHMAN 1484R. 1848(???ROK)

Rozpoczęło rozważania nad teorią prawa, nad tym czym prawo jest, a przede wszystkim czy jest nauką. Prawnicy podobno dowodzą prawdę, ale nie wiedzą co to prawda.

39. JĘZYK PRAWNICZY.

- język, w którym formułowane są różnego rodzaju wypowiedzi o obowiązującym prawie.

Jest dziełem prawników. Dokonywane są rozstrzygnięcia w procesie stosowania prawa, interpretacja przepisów, opis i ocena poszczególnych instytucji prawnych, systematyzowanie prawa, naukowa refleksja nad prawem.

40. PERFORMATYWY, LOKUCJE, ILLOKUCJE, PERLOKUCJE.

Performatywy: to wypowiedzi językowe, które charakteryzuje specyficzna forma językowa (występują w 1os. l.poj. czasu teraźń. str. czynnej lub ewentualnie l.mnogiej w 2 lub 3 os.); wypowiedzi te nie są ani prawdziwe ani fałszywe, są wadliwe bądź nie wadliwe, mają charakter konwencjonalny, są deskryptywne.

Lokucje: wypowiedzi językowe, które potwierdzają istnienie czegoś, to opis rzeczywistości błędny lub prawdziwy.

Illokucje: wypowiedzi językowe spełniające określone funkcje. Prawo zawarte jest w illokucjach, realizuje się tylko w takiej wypowiedzi, która spełnia określoną funkcję.

Perlokucje: wypowiedzi językowe wyróżniające się ze względu na skutek. Istota perlokucji polega na tym, że nie tylko stwierdza fakt ale i wymusza określone działanie.

41. PRESUPOZYCJA.

W logice presupozycja zdania A to sąd, który musi być prawdziwy, żeby zdaniu A można było przypisać wartość logiczną.

W ujęciu potocznym to sens wyrażenia, które jest przedstawione w pełni i zawiera w sobie krytykę myśli. Możliwość odróżnienia co mówca presuponuje od tego co w wypowiadanym zdaniu stwierdza.

42. EKSPLIKACJA.

Platon twierdzi, że znać istotę każdej rzeczy to to samo, co móc ją ująć w definicję. Sens sprowadza się do transformacji pojęcia mniej ścisłego w pojęcie ścisłe. Mamy do czynienia z analityczną metodą, którą można określić mianem racjonalnej rekonstrukcji.

W szerszym rozumieniu eksplikacja jest dość powszechnie stosowana w procesie interpretacji prawniczej.

43. KOGNITYWIZM.

Człowiek jest w stanie rozróżnić co prawdziwe słuszne czy prawdziwe sprawiedliwe. Wartość prawdy i fałszu przysługuje nie tylko zdaniom, ale także normom i ocenom.

44. NONKOGNITYWIZM.

Świat bytu, empiryczna rzeczywistość jest poznawalna, natomiast świat powinności, to co dobre i słuszne nie jest przedmiotem poznania. Można dokonywać wyboru takiego albo innego systemu wartości ale dla pozytywisty jest to sprawa czyjejś decyzji a nie naukowego poznania.

45. NORMY PRAWNE W-G KELSENA I AUSTINA.

Kelsen: zarówno norma generalna i abstrakcyjna jak i indywidualna i konkretna, to normy skierowane do organu, aby wymierzały sankcję za wskazane w nich zdarzenie.

Austin: norma generalna i abstrakcyjna, normy to skierowane do adresata nakazy i zakazy, zagrożone sankcją.

46. SYLOGISTYCZNA KONCEPCJA OBOWIĄZYWANIA PRAWA.

Ustalenie obowiązującej normy prawnej oraz stanu faktycznego sprawy oraz dokonanie aktu subsumcji (wydanie decyzji stosowania prawa).

- proces stosowania prawa w ujęciu pozytywistycznym; obejmuje: a)ustalenie obowiązującej normy prawnej b)Ustalenie stanu faktycznego sprawy c)Dokonanie aktu subsumcji-

47. ZASADA BEZWŁADNOŚCI.

Nie ma powodu by odrzucić argument, który jest przeciwstawny innemu. Te same argumenty w różnych sytuacjach będą się zachowywać różnie.

48. TEORIA DYSKURSU PRAWNICZEGO.

Dyskurs prawniczy ma mieć charakter praktyczny, jest szczególnym przypadkiem ogólnego. Warunkiem dyskursu jest postępowanie zgodne z zasadami: żaden mówca nie może przeczyć sam sobie, każdy mówca może bronić tylko tego w co sam wierzy, każdy mówca musi używać określonego predykatu w takim samym sensie, gdy w grę wchodzi określenie takich samych przedmiotów.

49. FILOZOFIA PRAWA HABERMASA.

Zdania deklaratywne są prawdziwe lub fałszywe, natomiast normy i oceny są słuszne lub niesłuszne. Ujęcie prawa w podwójnej perspektywie: od wewnątrz — z punktu jego normatywnej zawartości oraz od zewnątrz: z punktu widzenia rzeczywistości społecznej, której prawo jest empirycznym składnikiem. Idea państwa prawnego: suwerenność ludu, rozległość ochrony prawnej, praworządność działania administracji oraz rozdział państwa i społeczeństwa.

50. PRAWO AUTONOMICZNE, A RESPONSYWNE.

Autonomiczne:

1)celem prawa staje się legitymizacja władzy, prawo jest nadrzędne wobec polityki;

2) przymus jest wyraźnie prawem ograniczony i kontrolowany;

3)przestaje dominować oficjalna moralność;

4)reguły zawarte w tekstach prawnych są generalne, ogólne i w równym stopniu wiążą rządzonych i rządzących;

5)uzasadnienie decyzji prawnych, tworzących i stosujących prawo, preferuje formalną zgodność z prawem;

6)test legalności aktów tworzenia i stosowania prawa, powołanie specjalnych organów- sądy prawa, czyli trybunały konstytucyjne w systemach europejskich, a w USA sąd najwyższy, a jednocześnie co najmniej dwuinstancyjny test legalności aktów stosowania prawa- sądowych i administracyjnych.

Responsywne:

1)celem prawa jest adaptacyjne oddziaływanie na rzeczywistość społeczną;

2)przymus w prawie jest zastępowany samoograniczającymi się zobowiązaniami podmiotów prawa;

3)moralność ma charakter obywatelski, co oznacza, że następuje akceptacja konkurencyjności różnych moralności, różnych grup społecznych;

4)reguły prawne zawarte w tekstach prawnych stają się otwarte - jest coraz więcej klauzul generalnych i terminów ocennych, ale te otwarte normy podporządkowane są zasadom prawa;

5)uzasadnienie decyzji prawnych (tworzenia i stosowania praw) ma charakter celowościowy.

51. SYSTEM PRAWA USTAWOWEGO I COMMON LAW.

KOMPARYSTYCZNA ANALIZA PODOBIEŃSTW I RÓŻNIC SYSTEMÓW KONTYNENTALNEGO I COMMON LOW

Ustawowy: normami hierarchicznie najwyższymi są normy ustawowe, ustawy zawieraj ą normy ogólne i abstrakcyjne i są tworzone przez najwyższy organ przedstawicielski, organy stosujące prawo nie tworzą prawa.

Common law: podstawową formą prawotwórstwa jest decyzja sądowa, w decyzji sądowej odróżnia się ratio decidendi oraz obiter dicta, obowiązuje zasada precedensu w odniesieniu do ratio decidendi.

52. RÓŻNICE MIEDZY SZKOŁĄ PRAWA NATURY, A SZKOŁĄ POZYTYWIZMU PRAWNICZEGO.

Prawo natury: źródłem jest płaszczyzna ponadpaństwowa, prawo jest pierwotne, nie mogą istnieć w systemie prawnym normy, które byłyby niesprawiedliwe, prawo państwowe, które jest sprzeczne z tym wyższym prawem naturalnym nie obowiązuje, każdy ma prawo odmówić stosowania tego prawa.

Pozytywizm prawniczy: źródłem prawa jest akt władzy państwowej, istnieje sfera prawa i sfera moralności, są one od siebie oddzielone, można nie stosować prawa dopiero, gdy państwo uchyli swoje akty.

53. STATUT NORM W UJĘCIU ZNAMIEROWSKIEGO.

System norm ma zapobiegać rozpadowi grupy i utrzymywać w niej równowagę(normy równowagi społecznej). Treść tych norm nie jest taka sama we wszystkich grupach społecznych. Każdy układ norm musi zawierać pewne minimum norm równowagi społecznej.

Znamierowski podejmował analizę pojęcia normy aksjologicznej. Bardzo rozbudowana przez niego typologia norm ze względu na ich odmienne uzasadnienie przez taki czy inny typ ocen uwzględnia też wiedzę prawdopodobieństwową co do skutków takiego czy innego postępowania w danych okolicznościach. Znamierowski utrzymywał, że system norm , a zwłaszcza układ norm prawnych ,który miałby być zdolny do funkcjonowania w życiu społecznym , miałby efektywnie regulować życie danej grupy społecznej a więc zapobiegać rozpadowi grupy i utrzymywać w niej równowagę ,musiałby zawierać określone normy. Normy te niezbędne dla osiągania celu jakim jest trwanie grupy i tego, by dana grupa była zdolna do życia , nazywał „normami równowagi społecznej”. Treść norm równowagi społecznej nie jest wg niego taka sama we wszystkich grupach społecznych. Każdy układ norm musi jego zdaniem zawierać pewne minimum norm równowagi społecznej np. normy chroniące życie i zdrowie członków danej grupy

54. KLASYCZNA DEFINICJA PRAWDY.

Oznacza zgodność myśli z rzeczywistością, stanowi niepełne odbicie rzeczywistości, a więc

prawdą jest tylko zgodność myśli z ostatecznymi i nieodwołalnymi kryteriami. Arystoteles

twierdzi, że prawdziwy jest sąd lub zdanie zgodne z rzeczywistością.

Koncepcja oczywistości Kartezjusza: prawdziwy jest sąd lub zdanie, które jest oczywiste.

Koncepcja zgody powszechnej: prawdziwy jest sąd lub zdanie, z którym zgadza się większość ludzi.

Koncepcja koherencyjna: jeśli jakieś zdanie jest poprawnie zbudowane i zgadza się

z pozostałymi, świadczy to o prawdziwości tego zdania.

Koncepcja utylitarystyczna: prawdziwy jest sąd, który w działaniu okazuje się przydatny.

55. W JAKI SPOSÓB NATURALIŚCI BRONILI TEZY, ŻE PRAWOZNAWSTWO JEST NAUKĄ?

Naturaliści przyjęli tezę naturalizmu przedmiotowego a więc uznali, że życiem społecznym żądzą takie same prawa jak życiem przyrodniczym. W konsekwencji czego uznano, że jeżeli w naukach społecznych zacznie stosować się takie same metody poznawcze jak w naukach przyrodniczych to uzyska się w ten sposób potrzebne informację.

Przedstawicielem naturalistycznej koncepcji nauki był francuski filozof A.Comte . Postulował aby daną wiedze uznać za naukową tylko wtedy gdy spełnia on trzy funkcję:

funkcja eksploracyjna - opisuje genezę procesów i przyczynę ich powstawania,

funkcja prognostyczna - służy przewidywaniu zdarzeń i określaniu częstotliwości ich występowania funkcja techniczna - jej zadaniem jest dostarczanie narzędzi do ingerencji w określone środowisko, które pozwolą je zmienić.

56. RETORYKA PRAWNICZA, TEORIA ARGUMENTACJI.

Celem każdej argumentacji jest uzyskanie lub wzmocnienie już uzyskanego audytorium. Istotną rolę odgrywa tu zasada bezwładności, która wzmacnia kryteria racjonalności.

57. ARTUR KAUFMANN.

Jest związany z HERMENEUTYKĄ PRAWNICZĄ. Rzeczywiście filozoficzne rozumienie hermeneutyki prawniczej zaproponował dopiero A.KAUFMANN. Nawiązywał on do GADAMERA i jego koncepcji filozofii rozumienia. Dzięki KAUFMANOWI ontologicznie ugruntowana hermeneutyka prawnicza staje się faktem. Prawo konstytuuje się w hermeneutycznym akcie rozumienia. Prawo nie istnieje więc przed wykładnią trzeba go stworzyć. Z ontologicznego punktu widzenia trzeba odróżnić ustawę od prawa. Ustawa wypływa z normującej woli. Prawo ma źródło w naturalnym porządku rzeczy. Prawo jest w sensie ontologicznym „pierwsze”, ustawa jest jednym ze stopni na drodze do urzeczywistnienia prawa. Ustawa i prawo mają się tak do siebie jak potencja i akt, jak możliwość i rzeczywistość. Prawo jest czymś niedyspozycyjnym, konkretnym i historycznym. Prawo oznacza pierwotna analogię- odpowiedniość pomiędzy bytem i powinnością. Prawo jest relacją jaka istnieje między normą a przypadkiem. ugruntowanej bezpośrednio w osobie ludzkiej. W ten sposób zastąpił KAUFMANN ontologię substancji -personalistycznie ugruntowaną ontologią relacji. KAUFMANN odrzuca sylogistyczny model wykładni i stosowania prawa. Rozumienie tekstu prawnego oznacza pewien twórczy(produktywny) i praktyczny proces, rezultatem którego jest konkretne i historyczne prawo.

58. NORMY KOMPETENCYJNE I ICH RODZAJE.

Ze względu na normy tego rodzaju powstaje dla określonego podmiotu KOMPETENCJA- „możność prawna”, upoważnienie do dokonywania jakiejś czynności konwencjonalnej z takim skutkiem prawnym , że przez jej dokonanie powstanie albo zaktualizuje się obowiązek określonego zachowania się podmiotów podlegających danej kompetencji. Norma kompetencyjna wyznacza zatem też sytuacje prawne 2-óch podmiotów : uzyskującego kompetencję oraz adresata normy kompetencyjnej.

RODZAJE: udzielające kompetencji do zaktualizowania przez odpowiednią czynność obowiązku prawnego określonego w innych, odrębnie ustanowionych normach.

Norma kompetencyjna aktualizująca-aktualizuje obowiązki określone w innych przepisach.

Norma udzielająca kompetencji do ustanowienia w sposób wiążący normy, której treść jest jedynie w sposób bardzo ogólny i ramowy określona w normie kompetencyjnej.

59. PIONOWY I POZIOMY SYSTEM KELSENA.

PIONOWY: hierarchia aktów normatywnych w dużym przybliżeniu odpowiada hierarchii organów państwowych w tym sensie, że organy hierarchicznie wyższe tworzą zwykł e akty normatywne o wyższej mocy prawnej niż organy hierarchicznie niższe.

POZIOMY: prawo dzieli się na pewne działy obejmujące kompleksy norm regulujących

stosunki społeczne tego samego rodzaju, które nazywamy gałęziami prawa.

60. FENOMENOLOGICZNE OBOWIĄZYWANIE PRAWA.

Prawo jest fenomenem, zjawiskiem które jest konstrukcją rozumową, istnieje przez sam fakt natury rzeczy. Fenomen polega na postrzeganiu rzeczywistości intuicyjnie .

61. CO TWORZY PRAWO?

- porządek prawny- kształtuje prawo i tworzy standardy prawa

- system prawa ( jest tworzony przez prawników bo jest obliczem aktów, nie przez ustawodawcę, ten co tworzy prawo nie tworzy systemu prawnego)

- akty prawa (stanowienie , uznanie, umowa, precedens)

Prawo powstaje w wyniku stanowienia go, ta instytucja wywodzi się od kultury azjatyckiej

Prawo powstaje w wyniku uznania go, a więc przyjęcia.

Prawo powstaje w wyniku umowy (np. międzynarodowej, konkordatu)

Prawo powstaje w skutek precedensu. Im starszy precedens tym większa i silniejsza jego moc obowiązywania. Decyzje podejmuje się w konkretnej sprawie. Podstawa rozstrzygnięcia przyszłych podobnych spraw.

62. NORMY.

Normy to dyrektywy zachowania się, reguła skonstruowania z przepisu.

OPTATYW: życzeniowa dyrektywa zachowania się.

KONSTATACJE: stwierdzenie jakiegoś faktu, trywialne wypowiedzenie stwierdzające prawdę bądź fałsz.

PODZIAŁ NORM:

• Indywidualne, generalne

• Jednostkowe, ogólne, puste

• Abstrakcyjne, konkretne

• Merytoryczne - zostaje wytyczony cel i następuje określone zachowanie?

• Blankietowe - zostaje wytyczony cel, ale zachowanie nie następuje?

• Sankcjonowane - wzór zachowania, skierowane do podmiotu

• Sankcjonujące - złamanie wzoru zachowania; skierowane do organu

• Kompetencyjne - normy nakazujące?

• Aktualizujące - istotą jest wskazanie zachowania, które ma być zrealizowane; może aktualizować 2 rodzaje obowiązków: prawny i kompetencyjny ( dopiero w II szczeblu delegowania)

• Pochodzenie lingwistyczne - wyrażenie, którego znaczeniem jest wzór; KONSEKWENCJE: jeżeli jest tylko wzorem, czymś zapisanym, to zabijając łamiemy tylko zapis na papierze

• Pochodzenie nielingwistyczne - wypowiedź wyznaczająca zachowanie

2 KONSTRUKCJE:

-Derywacyjna - wypowiedź jest rezultatem interpretacji, norma jest oderwana od zachowania, NORMA JEST PO INTERPRETACJI

-Klaryfikacyjna - znaczenie wypowiedzi jest ściśle związane z zachowaniem, norma jest sklejona z zachowaniem, NORMA JEST PRZED INTERPRETACJĄ

Intensjonalna - norma jest związana z wzorem

Ekstensjonalna - norma kryje się w języku

AKTY MOWY:

-lokucje - wszystkie dźwięki i napisy, które człowiek konstruuje

-perlokucje - kontekst wypowiedzianego zdania nadaje mu sens

-illokucje - aktywności aktu mowy, które można oceniać, ze względu na skutek

• Techniczne

• Celowościowe

63. POZYTYWISTYCZNY PROGRAM PRAWOZNAWSTWA.

Zakłada się staranne odróżnienie od siebie wypowiedzi o rzeczywistości, nie da się w drodze operacji logicznych wprowadzić sądów powinnościowych Świat bytu jest poznawalny, a świat powinności nie jest przedmiotem poznania.

64. WYPOWIEDZI PERFORMATYWNE I TEORIA AKTÓW MOWY.

Wypowiedzi performatywne: taktowane są jako sposób dokonania jakiejś czynności, nie są

opisem niezależnie i równocześnie następującego zdarzenia.

Teoria aktów mowy: praktycznie każda wypowiedź stanowi jakiegoś rodzaju akt mowy. Aspekt lokucyjny, illokucyjny, perlokucyjny.

Czynności konwencjonalne: zachowania, które dzięki istnieniu pewnych konwencjonalnych

reguł zyskują dodatkowy sens kulturowy polegający na wywołaniu określonych zmian w świecie.

65. BŁĄD NATURALISTYCZNY.

Wadliwość rozumowania polegająca na wyprowadzaniu sądów powinnościowych z sądów opisowych, wynikająca z utożsamiania wartości moralnej oceny danego przedmiotu.

PRAWO HUME'A - teza o nie wynikaniu sądu powinnościowego z sądu opisowego.

MOORE - błąd naturalistyczny polega na nieuprawnionej identyfikacji dobra z jakimikolwiek innymi cechami empirycznymi.

66. TEZY TEORII RALWSA.

Sprawiedliwość wywodzi się od konstrukcji umowy, istnieje rodzaj instytucji rozumianych przedmiotowo, a za przedmiot uznaje się nierówność. Każdy może przystąpić do umowy społecznej, ale nie może mieć wiedzy o swoich predyspozycjach. Konsekwencją jej zastosowania ma być społeczeństwo idealne, wolne od niesprawiedliwości.

Napisał Teorię sprawiedliwości. Wychodzi od konstrukcji umowy społecznej, proponując przedmiotową charakterystykę pojęcia sprawiedliwości

Sprawiedliwość jest byciem bezstronnym. Konstruuje sprawiedliwość widzianą instytucjonalnie - przedmiotowo. Sprawiedliwość instytucji nie podmiotu. W każdym dowolnym społeczeństwie istnieje rodzaj instytucji rozumianych przedmiotowo np. własność.

Każdy z nas pojawia się w innej pozycji (np. jeden zdrowy a drugi niepełnosprawny). Skoro od początku są nierówności, istota sprawiedliwości musi się wyczerpywać wyrównywaniem tego. Teoria sprawiedliwości ma za swój przedmiot tę właśnie nierówność. Każdy z nas może przystąpić do takiej umowy społecznej ale warunkiem jest to że nie może mieć wiedzy o swoich predyspozycjach (tzw. zasłona niewiedzy). Konsekwencja jej zastosowania ma być społeczeństwo idealne, wolne od niesprawiedliwości. Umowa zakłada że warunkiem tej sprawiedliwości jest wolność i rozsądek jednostek. Rozsądek pozwala na rezygnację z partykularnych interesów).

Reguły:

1.wolność ma pierwszeństwo przed sprawiedliwością - max wolność dla wszystkich by móc realizować sprawiedliwość

2.sprawiedliwość uzależniona jest często od dystrybucji dóbr, jeżeli ma się realizować (ta zasada modyfikuje pierwszą)

3.musi istnieć priorytet sprawiedliwość w stosunku do dobrobytu i efektu (standardu życiowego)

Obydwie w/w zasady dotyczą istoty nierówności. Chodzi o świadomość istnienia nierówności i rozumna akceptacje tego stanu przez wszystkich, jak i podkreślenie że rozkład nierówności powinien być tak dokonany by przynosił najwięcej korzyści najgorzej usytuowanym, oraz by dostępność do urzędów i pozycji była oparta na autonomicznej równości.

67. PRAGMATYCZNA KONCEPCJA PRAWDY.

Wiliam James - zdanie jest prawdziwe tylko wtedy, gdy zastosowane w praktyce przynosi korzyść, gdy działanie podjęte na podstawie myśli okazuje się skuteczne. Bywa tak, że zdania prawdziwe nie prowadzą do sukcesu, a zdania fałszywe wręcz przeciwnie.

68. SŁABOŚĆ ANTYNATURALISTÓW W PRAWOZNAWSTWIE.

Prawo nie jest nauką, ponieważ jest sezonowe, subiektywne i oceniane społecznie. Wspólnym przekonaniem antynaturalistów jest pogląd o swoistości metody prawniczej. Metoda badania prawa jest różna od tych, jakimi posługują się nauki przyrodnicze i formalne. Pod względem metodologicznym jest to dziedzina zupełnie odrębna i w całości autonomiczna.

I.Kant-szuka uniwersalnie obowiązującego prawa mogącego być podstawą każdego możliwego systemu moralnego lub prawnego. Formułuje imperatyw kategoryczny, który ma czysto formalny sens, mówi o bezwzględnym podporządkowaniu się prawu, jednocześnie nie przesądzając o jego treści. Jest on nakazem rozumu praktycznego, w który wyposażony jest podmiot transcendentalny, natomiast jego realizacja opiera się na zasadzie wolności człowieka (autonomii moralnej). Zatem jeśli istnieje nakaz rozumu, to prawo jest zbędne.

69. NORMA, A NORMA OPTYMALIZUJĄCA.

NORMA —jest terminem określającym nie tylko pewnego rodzaju dyrektywę postępowania, ale również używana dla określenia jakiegoś przyjętego wzorca.

NORMA POSTĘPOWANIA -jest to wyrażenie, które określonym podmiotom nakazuje albo

zakazuje określonego zachowania w określonych okolicznościach.

NORMA OPTYMALIZUJĄCA - wybiera najlepsze rozwiązanie, nie opisuje żadnego stanu

rzeczy, nie ma funkcji opisowej tylko sugestywną, nie jest ani prawdziwa ani fałszywa i ma

wpływać na adresatów normy.

70. PATERNALIZM PRAWA.

Paternalizm - narzucanie innej osobie, niezależnie od jej woli, określonych zachowań, ze względu na dobro jej samej (np. relacje rodzice-dzieci);

Posługiwanie się prawem w celu zmuszenia innych do postępowania, mającego służyć ich własnemu dobru lub zapobieżeniu wyrządzeniu sobie przez niego jakiejś krzywdy.

Paternalizm moralistyczny - określone zachowania powinny podlegać regulacji prawnej, dlatego że podejmując je sprawca może wyrządzić sam sobie „krzywdę moralną”.

Paternalizm prawny - wystarczającym uzasadnieniem wprowadzenia określonych regulacji prawnych jest dążenie do dobra osoby, o której zachowanie chodzi (np. korzystanie z pasów bezpieczeństwa).

Paternalizm twardy - wprowadzenie nakazów i zakazów zachowania, które uznawane jest za prowadzące do realizacji jakiegoś własnego „dobra” lub „zła” osoby, wobec której są one ustanawiane (np. zakaz kąpieli).

Paternalizm miękki - regulacje mające zapewnić, aby osoby podejmujące określone działania zdawały sobie sprawę z konsekwencji swoich zachowań oraz podejmowały je świadomie i w sposób przemyślany, nie ulegając chwilowym emocjom, jednakże nie pozbawiając ich prawa do podjęcia samodzielnej decyzji czy w określony „szkodliwy” bądź ryzykowny dla nich sposób postąpić (np. „palenie zabija” na paczkach petów)

Paternalizm bezpośredni - dobro osób uzasadnia wprowadzenie danych obowiązków (np. pasy bezpieczeństwa).

Paternalizm pośredni - dla dobra pewnej grupy podmiotów ustanawia się obowiązki lub ograniczenia mające prowadzić do uniemożliwienia wyrządzania sobie samym szkody przez inne osoby (np. nakaz umieszczenia ostrzeżenia na petach o szkodliwości palenia ze względu na dobro konsumenta).

Uzasadnianie paternalizmu:

• naturalna skłonność ludzi do podejmowania decyzji pod wpływem doraźnych emocji,

• „zgoda” osób, których dotyczą unormowania paternalistyczne:

• hipotetyczna - gdyby osoba działała w pełni racjonalnie, znając konsekwencje, wyraziłaby zgodę (np. pasy bezpieczeństwa)

• rzeczywista:

• wyrażona z góry - np. Ulisses (przywiązanie żeby nie ulec pokusie śpiewu syren) - konkretne działanie

• charakter blankietowy - działania paternalistyczne mogą zostać konwalidowane prze ich beneficjantów, którzy wcześniej czy później docenią wynikające z nich korzyści (osoby korzystające z emerytury pochodzącej ze składek przymusowych)

• działania dla ochrony wolności jednostki - wymóg respektowania wolności człowieka, np. ograniczanie ryzyka śmierci a popadnięcie w nałóg;

• odwołanie do względów „krzywdy” wyrządzanej innym, np. obowiązek pasów - minimalizacja kosztów rehabilitacji osoby poszkodowanej;

• dopuszczalność paternalizmu prawa decyzje jednostki powinny być rzeczywiście „świadome” i „wolne” - prawo może i powinno stworzyć warunki do tego, aby decyzje podejmowane przez obywateli podejmowane były na gruncie pełnej wiedzy o dotyczących danej sprawy faktach i ewentualnych skutkach.

71. CECHY PRAWA W CZYSTEJ TEORII PRAWA, CZYSTA TEORIA PRAWA WG. KELSENA

Kelsen - CZYSTA TEORIA PRAWA przedstawiciel normatywizmu

• z faktu, że cos należy do systemu znaczy, ze istnieje, być prawdziwym znaczy korespondować z rzeczywistością,

• sam fakt istnienia przepisu nie przesądza, że on obowiązuję.

• Jego koncepcja nawiązywała do pozytywizmu prawniczego ale zamiarem była reakcja na jego niekonsekwencje - mieszanie bytu i powinności.

• Jego czysta teoria prawa ujmowała prawo wyłącznie jako powinność uwolnioną od zewnętrznej wobec niej rzeczywistości.

• Pojęciem wyjściowym jest pojęcie systemu prawa. Norma prawna to norma należąca do systemu, obowiązuje ona i wyznacza powinność w systemie

• Prawo to czyste powinności

72. SYSTEM STATYCZNY KONCEPCJI KELSENA

SYSTEM STATYCZNY WG KELSENA

- jest systemem rozumianym w sensie logicznym, powiązania między normami w tym systemie mają charakter inferencyjny - logiczny, - treść normy niższej jest wyprowadzana z treści normy bezpośrednio wyższej. - Więzi logiczne między normami mają charakter materialny. - Treść normy niższej wynika z wyższej. - Norma najwyższa (grundnorm), której przyznajemy najwyższą wartość

- system statyczny ma charakter logiczno - materialny

73. PO CO WPROWADZA SIĘ POJĘCIE PERFOMATYWÓW I ILLOKUCJI W TEORII PRAWA. Wypowiedzi performatywne, inaczej performatywy, to szczególny rodzaj zdań. -John Austin rozważając zagadnienie zdań dla których nie da się ustalić prawdziwości wyróżnia nowa kategorię takich zdań, tak zwane wypowiedzi lub zdania performatywne (na przykład: "tak" podczas zaślubin, "mianuję Cię porucznikiem", itd.), które w sposób bezpośredni są czynami, stwarzającymi realne skutki. .- Performatywy można oceniać w kategoriach ich fortunności: a)nieważności (np. dr mówi "Nadaje tobie tytuł mgr").

b)nieszczerości (np. obiecywanie). - Austin zaproponował podział Teoria illokucji
Każdy akt mowy ( no kocham Cię) można rozpatrywać pod kątem trzech aspektów"
1. lokucyjny- tj. sam tekst mówiony lub pisany (bezpośredni), komunikat, zwrot, wyrażenie
2. illokucyjny- odsyła nas do intencji nadawcy.
3. perlokucyjny- rzeczywisty skutek jaki dana wypowiedź miała na odbiorcę komunikatu. aktywność aktu mowy które można oceniać ze względu na skutek - za pomocą języka można zmienić rzeczywistość „proszę zgasić światło”

74. NORMY PRAWNE WG KELSENA I AUSTINA A)Austin- norma generalna i abstrakcyjna Kelsen- zarówno generalna i abstrakcyjna, jak i indywidualne o konkretne

B)Austin - normy, to skierowane do adresata zakazy i nakazy, zagrożone sankcją

Kelsen- normy, skierowane do organu, aby wymierzały sankcję, za wskazane w niwj zdarzenie

75. DWA (SZKOŁY)STANOWISKA COGNITYWISTYCZNE:

1. supranaturalizm (nadnaturalizm) - idealizm, realizm.

-wyrażeniom normatywnym odpowiada pewien realnie istniejący rodzaj bytu

Z bytu wynika powinność. Założenia cognitywizmu: można wyprowadzać normy z bytu.

Substancja Boża → Prawo Boże → Prawo naturalne → Prawo pozytywne Bóg → prawo wieczyste, idee które istnieją w rozumie Bożym → odbicie prawa Bożego w realnym świecie → odzwierciedlenie, rekonstrukcja prawa naturalnego Byt → norma

2. naturalizm cognitywistyczny → też zakładał, że powinność wyprowadzamy z bytu empirycznego.

F (N)

Fakty o charakterze normatywnym

George Moore - twierdził za Kantem, że nie ma prawomocnego przejścia z bytu do powinności, tzw. błąd naturalistyczny.

Istota błędu naturalistycznego

F (N) → błędne koło

↓

N

Noncognitywizm:

1.skrajna odmiana, która głosi, że normy (dyrektywy) nie posiadają żadnego znaczenia poznawczego, nic nie znaczą, są całkowicie semantycznie przezroczyste, są czystymi emotywami.

(emotywizm - kierunek mówiący o tym, że coś samo w sobie nic nie znaczy, ale użyte w pewnych warunkach oddziaływuje na zachowanie człowieka).

2.preskryptywizm: normy (dyrektywy) nie posiadają wprawdzie znaczenia logicznego ściśle pojmowanego, nie można rozstrzygać o nich w kategorii prawdy i fałszu, ale mają pewne znaczenie analogiczne.

Stanowisko preskryptywne jest charakterystyczne dla czasów obecnych. Uznajemy, że normy mają sens poznawczy.

76. JAK BRZMI KLASYCZNA DEFINICJA PRAWDY I CZY JEST ONA WYSTARCZAJĄCA I JAKIE SĄ Z NIĄ PROBLEMY? WYMIEŃ INNE ZNANE CI DEFINICJE PRAWDY.

Klasyczna definicja prawdy oznacza zgodność myśli z rzeczywistością, co jednak nie przesądza o ich identyczności. Klasycznej definicji prawdy zarzucano, że stanowi jedynie niepełne odbicie rzeczywistości i wielu filozofów odrzuciło ją zastępując tezą, że prawdą jest tylko zgodność myśli z ostatecznymi i nieodwołalnymi kryteriami.

Klasyczna koncepcja prawdy Arystoteles - prawdziwy jest sąd lub zdanie zgodne z rzeczywistością. Jeśli myśl lub wypowiedź oddaje stan faktyczny, odpowiada temu do czego się odnosi to wolno nam orzec że jest prawdziwa. Arystoteles powiedział: „prawda polega na zgodności rzeczy i umysłu”

alternatywnymi definicjami były:

Koncepcja oczywistości Kartezjusz - prawdziwy jest sąd lub zdanie, które jest oczywiste. Gdy myśli towarzyszy przeżycie oczywistości i narzuca się tak że nie można jesj sensownie zaprzeczyć, można ją uznać za prawdziwą. Zwolennicy tej koncepcji nie biorą pod uwagą obiektywnego świata. Nikt nie musi być przekonanay o słusznośco czyjegoś poglądu. Zdarza się że jakieś twirdzenie które uważamy za prawdziwe, ponieważ jest oczywiste, okazuje się fałszywe.

Koncepcja zgody powszechnej - prawdziwy jest sąd lub zdanie, z którym zgadza się większość ludzi. Jeżeli ktoś nie jest pewien swego zdania to powinien zapytać innych (specjalistów) o ich poglądy, jeśli się one pokrywają to utwierdzamy się w przekonaniu że osąd jest prawdziwy. W tej koncepcji jednak bywa często tak, że tylko jeden fachowiec ma rację a pozostali się mylą (Kopernik).

Koncepcja koherencyjna - jeśli jakieś zdanie jest poprawnie zbudowane i zgadza się z pozostałymi, świadczy to o prawdziwości tego zdania. Chodzi tu o zgodność logiczną, a więc o niesprzezczność i powiązanie zdań. Kryteria prawdy mają charakter wyłącznie logiczny a o prawdziwości decydują tylko względy formalne.

Koncepcja utylitarystyczna Peirce, James - jeśli jakiś pogląd doprowadza nas do czegoś to okazuje się on prawdziwy. Prawdziwy jest sąd który w działaniu okazuje się przydatny, użyteczny. Prawdziwośc zdania lub sądu jest uwarunkowana przez sytuację oraz stan wewnętrzny danego człowieka, wobec tego nie ma powodu odrzucać pewnych teorii naukowych czy religijnych.

77. PERELMAN, ALEXY, HABERMAS:

1. Retoryka Prawnicza Chaima Perelmana:

Teoria argumentacji PERELMANA odnosi się do „sytuacji decyzyjnych”, w których istnieją różne alternatywy działania. Argumentacja jest funkcją audytorium. Celem każdej argumentacji jest uzyskanie lub wzmocnienie już uzyskanego audytorium. Pojęcie „uniwersalnego audytorium” staje się kluczem do zrozumienia praktycznej teorii dyskursu PERELMANA. W konstrukcji uniwersalnego audytorium są zawarte gwarancje racjonalności.

Istotną rolę w prezentowanej tu teorii odgrywa „zasada bezwładności”, która wzmacnia kryteria racjonalności. Teoria argumentacji PERELMANA ma charakter antyformalny.

B) Zasada Bezwładności Chaima Perelmana:

Nie ma powodu by odrzucić argument ,który jest przeciwstawny innemu. Te same argumenty w różnych sytuacjach będą zachowywać się różnie. Zakwestionować można wszystko.

C) Teoria Dyskursu Prawniczego Roberta Alexy'ego

Chce zbudować spójną teorię praktycznego i racjonalnego dyskursu. Dyskurs ma mieć charakter praktyczny. Badając relacje jakie istnieją pomiędzy ogólną teorią dyskursu i argumentacji prawniczej doszedł do tzw. Sonderfallthese, która mówi, że dyskurs prawniczy jest szczególnym przypadkiem ogólnego. Według niego teoria dyskursu może przybrać postać teorii empirycznej , analitycznej, normatywnej. Warunkiem dyskursu jest postępowanie zgodnie z zasadami: -żaden mówca nie może przeczyć sam sobie, - każdy mówca może bronić tylko tego w co sam wierzy, -każdy mówca musi używać określonego predykatu w takim samym sensie , gdy w grę wchodzi określenie takich samych przedmiotów, - różni mówcy nie mogą używać tego samego wyrażenia w różnych znaczeniach. Ideę racjonalności wyraża 6 zasad: konsystencji, racjonalności celowej, sprawdzalności, koherencji, uogólnienia, prawdomówności- otwartości. Teoria argumentacji ALEXY'EGO ma charakter proceduralny. W przypadku dyskursu prawniczego chodzi o usprawiedliwianie wypowiedzi normatywnych -prawniczych rozstrzygnięć

78. FILOZOFIA PRAWA JURGENA HABERMASA:

Był kontynuatorem tradycji szkoły frankfurckiej i rozwijanej tam teorii krytycznej. Zdaniem HABERMASA konsensualna teoria prawdy pozwala na weryfikowanie nie tylko zdań w sensie logicznym , lecz również norm i ocen. Zdania deklaratywne są prawdziwe lub fałszywe , natomiast normy i oceny są słuszne lub niesłuszne. Sprawdzianem prawdy i słuszności jest konsens , który może być osiągnięty na drodze odpowiadającego określonym wymogom proceduralnym dyskursu. O prawdzie lub słuszności rozstrzygamy poprzez dyskurs ,który winien realizować się w idealnej sytuacji mowy. Jest to taka sytuacja , w której komunikacja nie jest zakłócona ani przez przymus zewnętrzny ani wewnętrzny, mający swoje źródło w samej strukturze argumentacji. W 1992 r. HABERMAS podejmuje próbę ujęcia prawa w „podwójnej perspektywie”: „od wewnątrz”- z punktu jego normatywnej zawartości , jak i od „zewnątrz” - z punktu widzenia rzeczywistości społecznej, której prawo jest empirycznym składnikiem. Zdaniem HABERMASA prawo jest kategorią społeczną ,która pozwala na połączenie tego co faktyczne ,z tym co formalnie ważne czyli obowiązujące. Funkcja prawa ma polegać na „odciążeniu przeciążonych zdolności porozumienia uczestników komunikacji , od zadań integracji społecznej”. HABERMAS opisuje ideę państwa prawnego - wymienia: suwerenność ludu, rozległość ochrony prawnej, praworządność działania administracji oraz rozdział państwa i społeczeństwa. HABERMAS zajął się też paradygmatem prawa. Według niego można wyróżnić 3 paradygmaty: formalno - prawno-liberalny, paternalistyczno - socjalno -państwowy oraz proceduralny. HABERMAS zauważył, iż związek prawa i moralności jest wyrażony przez ogólną zasadę dyskursu - obowiązują te normy zachowania , na które mogą zgodzić się wszyscy mogący doznać ich skutków jako uczestnicy racjonalnych dyskursów.

79. RÓŻNICA MIĘDZY DEONTOLOGIĄ A AKSJOLOGIĄ W PŁASZCZYŹNIE PRAWA.

Aksjologia i deontologia są działami etyki, rozumianej jako filozoficzna nauka o moralności, zajmująca się wyjaśnianiem i ustalaniem takich kategorii jak dobro i zło, odpowiedzialność, sumienie, powinności oraz wytyczanie zasad i norm moralnego postępowania.

Aksjologia to teoria wartości (nauka o dobru moralnym i wartościach moralnych) i wartościowania. Bada naturę różnego rodzaju wartości, szczególnie etyczno-moralnych i estetycznych - ich pochodzenie, sposób istnienia, strukturę i hierarchię (co stanowi wartość najwyższą, tzw. summum bonum), zasady stosowania i funkcjonowania, zmiennośc w czasie i przestrzeni oraz zależność od innych elementów rzeczywistości ludzkiej i pozaludzkiej, zajmuje się też sposobami ich poznawania. Termin aksjologia został wprowadzony przez P. Lapiego (1902) oraz N. Hartmanna (1908).

Natomiast deontologia to nauka o powinnościach i obowiązkach ( nauka o moralnym imperatywie-prawie moralnym; Jest działem etyki, zajmującym się postępowaniem moralnym (zagadnieniem norm etycznych) i klasyfikującym uczynki ludzkie w kategoriach moralnych (jakie czynniki o tym decydują). Termin deontologia ( deontology, pierwotnie „etyka prywatna”) wprowadził Jeremy Bentham. Deontologią bywa także nazywana etyka zawodowa - czyli zbiór norm moralnych określających postępowanie przedstawicieli danego zawodu. Etyka zawodowa przybiera często formę kodeksu etycznego danego zawodu, opisującego akceptowany społecznie ideał.

80. NA CZYM POLEGA DYSTRYBUTYWNA FUNKCJA SYSTEMU PRAWA.

Dystrybutywna funkcja prawa (oprócz niej prawo ma jeszcze funkcje: stabilizacyjną, dynamiczną, ochronną, organizacyjną, represyjną i wychowawczą, kontrolną) polega na tym, że prawo przyczynia się do rozdziału w społeczeństwie różnego rodzaju dóbr i ciężarów ( najczęściej deficytowych) - materialnych i moralnych.

Albo chodzi tutaj o ujęcie systemu prawa jako zbioru i wtedy gdy przyjmiemy, że system prawa jest zbiorem w sensie teoriomnogościowym (dystrybutywnym) to oznacza, iż jest to zbiór dobrze wyróżnionych i wyraźnie odrębnych elementów, których poza posiadaniem pewnej cechy/cech lub spełnianiem pewnych warunków nie musi łączyć żadna relacja. Czyli system prawa jako zbiór norm lub (tekstów) aktów normatywnych.

81. ROLA PERFORMATYWÓW I ILLOKUCJI W TEORII PRAWA, CECHY PERFORMATYWÓW:

Twórcą performatywów i illokucji jest JOHN.L.AUSTIN .

CECHY PERFORMATYWÓW:

Performatywy to wypowiedzi mające następujące właściwości:

-nie są prawdziwe ani fałszywe

-mają charakterystyczną formę składniową

-ich wygłoszenie jest dokonaniem pewnego działania , działania te mają charakter konwencjonalny , co pociąga za sobą, że są dokonywane w oparciu o pewne konwencjonalne procedury , mogą być oceniane w kategoriach skuteczności i wadliwości

-wystąpienie specjalnego czasownika typu: „rozkazuję”, „pochwalam”, „przyrzekam”

ROLA PERFORMATYWÓW I ILLOKUCJI:

Performatywy nadają znakom językowym walor pewnej czynności konwencjonalnej jeśli wypowiadam dane słowo np. gaszę światło i gasząc potwierdzam tą regułę. Określonym znakom językowym nadają specyficzny walor czynności konwencjonalnych i te czynności konwencjonalne przesadzają ,że mamy do czynienia z takim a nie innym postulatem dotyczącym wypowiedzi czystej wiedzy.

Za pomocą illokucji można zmienić rzeczywistość, za pomocą języka wywołują skutek, wywołują skutek ze względu na charakter mowy.

82. CZY FENOMENOLOGICZNE OBOWIĄZYWANIE JEST MOŻLIWE DO ZASTOSOWANIA W PRAKTYCE?

Wiedzę nabywam bo się o tym przekonuję np.. wkładam palec do ognia. Prawo jest fenomenem, zjawiskiem które jest konstrukcja rozumową. Prawo istnieje przez sam fakt natury rzeczy. Sens prawa realizuję się w intuicji postrzegania prawa, ze prawo jest prawem. Kaufmann: sens prawa realizuje się do rzeczywistości. Fenomen polega na postrzeganiu rzeczywistości intuicyjnie. Prawo jest aprioryczna strukturą. Prawo jest fenomenem bo jest prawem i tak mówi intuicja. Dlatego zamiast przesłuchiwać świadków z użyciem siły, stosujemy prawo.

Ma zastosowanie praktyce.

83. WYPOWIEDZI PERFORMATYWNE I TEORIA AKTÓW MOWY.

Wypowiedzi performatywne (wykonawcze) - choć językowo sformułowane są w sposób sugerujący, że opisują one jakąś czynność, w istocie rzeczy traktowane są jako sposób jej dokonania;

nie są opisem niezależnie i równocześnie następującego zdarzenia, ale zdarzenie to realizuje się właśnie poprzez dokonanie w określonym kontekście właściwej wypowiedzi performatywnej, np. „nadaję ci imię Dar Pomorza” (rozbijając butelkę o burtę);

- tylko wypowiedzi w 1. os.; w innych osobach - charakter sprawozdawczy

Teoria aktów mowy - Austin, Searle - każda niemalże wypowiedź stanowi jakiegoś rodzaju „akt mowy” (akt uczynienia czegoś za pomocą wypowiedzianych słów);

większość wypowiedzi oprócz „powiedzenia czegoś” jest jednocześnie „uczynieniem czegoś” (np. proszeniem, pytaniem, ocenianiem);

akt mowy:

- aspekt lokucyjny (powiedzenie czegoś)

- aspekt illokucyjny (dokonanie przez jego wypowiedzenie danego rodzaju czynności), np. „proszę cię o przyniesienie szklanki wody”

wypowiedź o przyniesieniu szklanki wody (aspekt lokucyjny)

poproszenie o przyniesienie szklanki wody (aspekt illokucyjny)

- aspekt perlokucyjny (wywołanie skutków faktycznych)

akt mowy aby był udany, muszą zostać spełnione określone warunki (warunki „fortunności” danego aktu), np. prawdziwość i przekonanie o czymś - „za oknem świecie słońce” - faktycznie świeci słońce i mówiący wierzy, że rzeczywiście tak jest.

Czynności konwencjonalne - zachowania, które dzięki istnieniu pewnych konwencjonalnych reguł (reguły konstytutywne danej czynności) określone zachowania psychofizyczne (np. wykonanie gestu) zyskują dodatkowy sens kulturowy polegający na wywołaniu określonych zamian w świecie, np. wydanie wyroku przez sędziego (sędzia; odpowiednie słowa w odpowiedniej sytuacji)

Czynności performatywne czy konwencjonalne są instrumentami tworzenia faktów instytucjonalnych.

84. BŁĄD NATURALISTYCZNY.

Błąd naturalistyczny - wadliwość rozumowania polegająca na wyprowadzeniu sądów powinnościowych z sądów opisowych (tzw. logiczna interpretacja błędu naturalistycznego), wynikająca z utożsamiania wartości moralnej danego przedmiotu oceny (faktu);

a) prawo Hume'a („widły Hume'a”) - teza o niewynikaniu sądu powinnościowego z sądu opisowego (z tego, co „jest” nie wynika, co być „powinno”)

-- Kant - rozdział sfery bytu na sein und sollen

b) G.E. Moore - błąd naturalistyczny polega na nieuprawnionej identyfikacji „dobra” (wartości) z jakimikolwiek innymi cechami empirycznymi;

„dobry” - termin pierwotny, nie może zostać zdefiniowany

85. NA PODSTAWIE PRACY MAGISTERSKIEJ ALBO (...) OMÓW MOŻLIWOŚĆ ZASTOSOWANIA PRAGMATYCZNEJ KONCEPCJI PRAWDY.

William James - zdanie jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy zastosowane w praktyce przynosi korzyść . To znaczy że myśl jest prawdziwa wtedy i tylko wtedy i gdy działanie podjęte na jej podstawie okazuje się skuteczne.

Kryterium korzyści (użyteczności) na podstawie pracy magisterskiej można bronić następująco. Dla osoby piszącej prace magisterską to zdanie jest prawdziwe, na podstawie którego zakończy ją pisać i obroni. Zdanie to jest narzędziem sprawnego działania.

Bywa tak, iż zdania prawdziwe (w klasycznym sensie) nie prowadzą do sukcesu, a zdania fałszywe - przeciwnie. Zdarza się bowiem tak, że z dwóch osób nieprzygotowanych do egzaminu magisterskiego zdaje tylko ta, która jest pewna siebie (a więc przyjęła fałszywe przekonanie „Umiem”).

86. JAK ROZUMIESZ OBOWIĄZYWANIE PRAWA, WYMIEŃ TEORIĘ OBWIĄZYWANIA PRAWA

Obowiązywać według Cz. Znamierowskiego znaczy być prawdziwym, według G. Von Wright'a obowiązywać znaczy być wydanym, a według H.Kelsena być prawdziwym to korespondować z rzeczywistością, sam fakt istnienia przepisu nie przesądza że on obowiązuje.

87. LUKA AKSJOLOGICZNA - WARTOŚCIUJĄCA PRAWO
a) luka extra legem - stwierdzenie luki wymaga:
- stwierdzenie braku normy bezpośredniej
- ocena, że stan ten jest niewłaściwy

• należy skonstruować normę pośrednią, która określi skutki pozytywne danego stanu faktycznego lub zawiera skutki negatywne; stwierdzamy, że zachowanie jest indyferende prawa, lukę tę wypełnia się z podobieństwa, analogii

• luka contra legem - stwierdzenie luki wymaga:
  - obowiązuje norma prawna bezpośrednia określająca skutki pozytywne
  - skutki te są niewłaściwe w ocenie stosującego prawo
  - konstruuje się normę prawną która orzeka inne skutki pozytywne lub stwierdza skutki negatywne

88. KONCEPCJA MORALNEJ NEUTRALNOŚCI PRAWA.

„rozumny pluralizm” - racjonalnie postępujący obywatele przyjmują odmienne punkty widzenia w sferze przekonań filozoficznych, moralnych, religijnych czy światopoglądowych nieodzowny element wolnego społeczeństwa.

• państwo ma obowiązek traktować wszystkich obywateli „z równą troską i szacunkiem”, bez względu na to, jakie przekonania moralne, filozoficzne czy światopoglądowe są przez nich przyjmowane,

• postulat antyperfekcjonizmu prawa - postanowienia, które nakazują wszystkim respektowanie przez wszystkich obywateli partykularnych przekonań moralnych pewnej ich części, jak i te, które wynikają z dążenia prawodawcy do uczynienia obywatelami „lepszymi” czy „doskonalszymi” w sposób zalecany przez jakiekolwiek doktryny moralne,

• aby prawo nie ustanawiało obowiązków nie mających uzasadnienia w konieczności zapewnienia każdemu obywatelowi jak najszerszej sfery wolności, w ramach której może on dokonywać swobodnych i nieskrępowanych wyborów aksjologicznych,

• nakładający się konsens (overlapping consensus - Rawls) - wspólna część rozmaitych istniejących w społeczeństwie „rozległych” doktryn moralnych czy filozoficznych pod różnymi innymi względami niezgodnych i konkurujących ze sobą,

dotyczy konsekwencji wynikających z faktu, że żadna z teorii nie jest powszechnie podzielana.

• postulaty, ażeby sfera wyborów moralnych (poza normami uzasadnionymi ochroną jednych przed krzywdą ze strony innych i zapewnieniem wszystkim korzystania z równej sfery wolności) pozostawiona została poza domeną zainteresowania prawa, tak, jak dzieje się to ze sferą wyborów religijnych czy światopoglądowych,

• postulat zachowania neutralności dotyczy motywów i postawy prawodawcy - neutralność powinna stanowić cechę sferę politycznej organizacji społeczeństwa w zakresie w jakim jednostki podporządkowane są przymusowi prawnemu

przekłada się na postulat tolerancji - jako postawy zajmowanej przez obywateli, którą uznać można za niezbędny warunek zachowania neutralności prawa w warunkach demokratycznych,

• stanowi pewną koncepcję normatywną - pewien polityczny ideał filozofii liberalnej, mający funkcję przede wszystkim ewaluacyjną (wzorzec oceny i krytyki).

89. PERFORMATYWY, OPTATYWY, KONSTATACJE - DEFINICJE

Performatywy- zdania które w sposób bezpośredni są czynami stwierdzającymi realne skutki. Mają specyficzną formułę składniową- czynność konwencjonalna- nie można określić czy jest to prawda czy fałsz.

Optatywy- życzeniowa dyrektywa zachowania się.

Konstatacje- stwierdzenie określonego faktu, można określić czy jest to prawda czy fałsz, trywialna wypowiedź

90. Jeśli masz skrajny realizm, realizm i pozytywizm, do jakiej szkoły dopasowałbyś nominalizm i jego pokrewne tezy i dlaczego

Podstawowa teza pozytywizmu głosi, że jedynie prawdziwą wiedzą jest wiedza naukowa, która może być zdobyta tylko dzięki pozytywnej afirmacji teorii za pomocą empirycznej metody naukowej.

____________________________________________________

I. KONSTATACJE A PERFORMATYWY:

2 rodzaje wypowiedzi :

1) KONSTATACJE - proste stwierdzenie faktu istniejącego

2) PERFORMATYWY - wypowiedzi językowe szczególnego rodzaju o cechach:

a) Nie jest ani prawdziwy ani fałszywy

b) Specyficzna budowa składniowa: najczęściej są to wypowiedzi w pierwszej osobie liczby pojedynczej trybu oznajmującego lub trzecia osoba liczby mnogiej trybu oznajmującego lub forma bezosobowa

c) Tworzy rzeczywistość; wypowiedzi są kreowaniem świata, zależnością językową

II. System powinien być zupełny - 3 rodzaje zupełności:

1)Zupełność obowiązywania:

Wtedy gdy o dowolnym elemencie mogę powiedzieć że należy do systemu albo nie, należeć do systemu , taka norma, która przeszła przez proces legislacyjny, została uchwalona, weszła w życie, nie została derogowana.

-Norma zamykająca system-taka norma, która przesądzi o dowolnej normie czy jest prawna, czy indyferentna

2)Zupełność proceduralna-wtedy, jeżeli o dowolnej sprawie złożonej przed organem, jest on w stanie orzec (ustosunkować się do sprawy) istnieje procedura postępowania w każdej sprawie wygenerowanej przez podmiot

-Norma generalnego nakazu rozstrzygania- system jest zupełny wtedy, gdy organ który widzi jakąś sprawę wie jak się do niej odnieść (nie będzie milczenia organu)

3)Zupełność materialna-zupełność kwalifikacyjna- typ zupełności który mówi że z punktu widzenia podmiotów do których kierowane jest prawo mogą być normy: zakazujące, nakazujące, dozwalające i indyferentne prawnie. Jeżeli coś nie jest zakazane to jest uprawnione (nakaz i dozwolenie) o dowolnym zachowaniu się mogę powiedzieć że jest albo zakazane, albo uprawnione, nie ma sytuacji, że nie potrafimy tego powiedzieć

-Ogólna norma wyłączająca-wskazuje dowolne zachowanie, podporządkowuje je albo zakazowi albo uprawnieniu.

III. HERBERT LIONEL ADOLPHUS HART

z punktu widzenia tworzenia systemów prawnych najpierw powstaje pre-legal system: ludzie ze swojej natury poszukują różnych sposobów uprawniających do korzystania z określonych dóbr i do zakazania naruszania ich dóbr przez innych. Ludzie ustanawiają sobie najprostsze z możliwych reguł; konieczność orzekania o innych regułach powoduje powstanie legal systemu. Jeżeli istnieje konieczność ustanowienia normy która będzie orzekała o normach drugiego stopnia, to wtedy powstaje system.

IV. SPRAWIEDLIWOŚĆ

- Materialna - istnieje substrat materialny, wokół którego tworzy się sprawiedliwość, prawo stanowione restrykcyjnie.

1. SUPERNATURALISTYCZNA - (ponadnaturalna), redukcja regulacji prawnej do tego, co jest zgodne z bytem. Błąd naturalistyczny - z faktu, że Bóg jest nie znaczy, że coś z tego być powinno.

2. NATURALISTYCZNA - natura rzeczy jest taka, że jedni są tacy a drudzy inni; bycie sprawiedliwym, to równość różnic; jest tak, a nie inaczej; jeżeli przyjmiemy ideał równości, to realizacja prawa + ideał sprawiedliwości będzie oznaczał, że część będzie miała lepiej

3. FENOMENOLOGICZNA - sprawiedliwość jest fenomenem, czymś, co jest związane z naturą ludzką; sprawiedliwość jest intuicją człowieka

4. INSTYTUCJONALANA - sprawiedliwość nie jest wartością sama w sobie; jest realizowana przez różne instytucje, bezpieczeństwo stanowi LEGALNE BEZPRAWIE - jeżeli są procedury, to nie można stanowić prawa które nie musi być prawem, bo musi być sprawdzalne aksjologicznie (Radbruch)

- Formalna - sprawiedliwe jest to, co jest zgodne z pewną formułą

1.PROCEDURALNA - sprawiedliwość = zastosowanie procedury

• Hobbes - umowa społeczna, wszyscy rezygnują z części uprawnień, nikt nie traci, wszyscy zyskują

• Rousseau - musimy bezwarunkowo przystąpić do umowy społecznej aby ochronić wolność

• Kant - rozum mówi, co jest sprawiedliwe, postępuj tak, jakbyś chciał, aby twoje postępowanie było zachowaniem społecznym

• J. Rawls - „ TEORIA SPRAWIEDLIWOŚCI” zaproponował koncepcje sprawiedliwości jako bezstronności. , sprawiedliwość ma walor proceduralnym dlatego jest sprawiedliwa

-- 2 reguły sprawiedliwości:

1.Aby zrealizować sprawiedliwość należy dać ludziom max wolności. Wolno ludzie w społeczeństwie dokonujący wyboru. Chodzi tu o warunki w jakich ten wybór się dokonuje. Termin „zasłona niewiedzy” - nie jest brana pod uwagę wiedza wybierających na temat ich statusu majątkowego, siły miejsca w społeczeństwie

2.Nierówności społeczne i ekonomiczne mają być tak ułożone aby były z największą korzyścią dla najbardziej upośledzonych zgodnie z zasadą sprawiedliwego oszczędzania (zasada dyferencji) i aby były związane z dostępności a urzędów i stanowisk dla wszystkich a warunkach równości szans.

1

---