TEORIA I FILOZOFIA PRAWA

Interpretacja- jest ważna; ustalanie różnych rozumień. To, co otrzymujemy od prawodawcy, to jest tekst. Oprócz interpretacji najważniejsze jest uzasadnienie.

Błędna wykładnia- interpretacja contra legem?

Podstawową wartością prawa jest pewność.

Interpretacja to ustalenie intencji. Nie wszystko podlega interpretacji. Z interpretacją mamy do czynienia gdy pojawią się wątpliwości.

(Autor)	(Ja)
Prawodawca	Interpretator

tekst

Prawodawca- wiedza o autorze jest czymś niezwykle ważnym, tworzy prawo; cechy prawodawcy:

• racjonalność- argument z racjonalności prawodawcy; racjonalny prawodawca by tego nie chciał→ to, co nam pasuje; jest zgodne z racjonalnym prawodawcą→ jeśli tego chcemy; jest niezgodne z racjonalną interpretacją→ to, czego nie chcemy;

• koncepcja schowków- nie przyznajemy się do samowymyślonej hipotezy; schowkiem jest racjonalny prawodawca; nas nigdy nie ma; są piękne schowki; nasze poglądy są słabsze, niż powoływanie się na argumenty; przyznajemy racje innym poglądom, np. „utarty w doktrynie pogląd” lub jakieś bzdety.

KONCEPCJA RACJONALNOŚCI PRAWODAWCY

1. Racjonalność prawnonaturalna (p. pozytywne lub naturalne)

p. naturalne- dualizm porządków: ustawowe bezprawie i ponadustawowe prawo

art. 30 Konst. prawnonaturalny- źródłem prawa jest godność człowieka; racjonalny prawodawca potrafi odczytać to, co leży w naturze;

pozytywiści- to co uchwalone, jest prawem;

Pierwsza koncepcja prawnonaturalna.

2. Racjonalność instrumentalna (odwrotnie do prawnonaturalenej)

Racjonalne środki dobieramy do osiągnięcia celu (racjonalne środki to przepisy, to ten instrument). Prawodawca ma kompletną wiedzę i uporządkowany system wartości (wtedy jest racjonalny).

Kompletna wiedza to:

1. prawodawca ma doskonałą kompetencję językową i systematykę- budowa ważnych wyrażeń (największe znaczenie ze spójnikiem „lub”, znaczenie przecinka);

2. pracodawca zna prawo- prawodawca pamięta o hierarchii, wiedza związana jest ze światem zewnętrznym (wiedza zewnętrzna); prawodawca zawsze zmierza do czegoś.

1. Racjonalność argumentacyjna

Obiektywnie ważne argumenty, zgłoszone tezy powinny uzyskiwać akceptację społeczną. Nie ma argumentów ważnych abstrakcyjnie. Nie ma audytoriów jednakowych (jednolitych).

2. Racjonalność komunikacyjna

Brak komunikacji; koncepcja rozmowy, dyskursu, konsensus, rozmowa; prawo nie może być narzucone, powinno być rozmową, powstać w drodze rozmowy;

dyskurs- przestrzeń wolna od przymusu, możemy przedstawić swoje poglądy, z nich rodzi się konsensus;

„Podwójna rola- jestem zarówno prawodawcą i adresatem”

INTERPRETATOR (ja)

Rola podmiotów w poznaniu. Dwa elementy:

• przynależność do kontekstu racjonalistycznego- nasz odbiór nie jest w próżni, jestem elementem jakiejś grupy, tzw. wspólnoty interpretacyjnej, czyli grupy prawników;

• akceptujemy reguły tej gry (____________ interpretacyjny)- nasza interpretacja cieszy się autorytetem.

Autorytet represyjny- ci, którzy dokonują jakiejś interpretacji mają jakąś władzę;

Autorytet instytucjonalny- jesteśmy w jednej bandzie z prawodawcą; czym większy autorytet prawa, tym nasze rozstrzygnięcia cieszą się większym autorytetem;

Autorytet intelektualny- odwołujemy się do uznanych autorytetów;

Przynależność do wspólnoty powoduje, że nasza interpretacja jest w miarę jednolita. Czasami nasza interpretacja jest różna (prerozumienia)- nauka o rozumieniu. Nasze rozumienie jest determinowane prerozumieniem. Prerozumienie u każdego z nas jest inne.

Prerozumienie:

- intelektualne- inaczej postrzegamy różne rzeczy,

- aksjologiczne- akceptujemy różne wartości,

- __________- nasze nastawienie, np. uprzedzenie (tekst czytany w konkretnej sytuacji→ nastawienie).

TEKST PRAWNY

Tekst prawny- wszelkie obowiązujące akty normatywne w danym momencie czasowym; jest olbrzymi! Pisany przez dziesiątki lat i przez wielu autorów. Tworzy skomplikowaną historię prawa (opis i kreowanie rzeczywistości)

Jakie jest znaczenie tekstu?

1. Relacja między językiem a rzeczywistością

- to, co w tekście, to jest odbicie rzeczywistości; tekst sam w sobie nic nie dodaje, tylko odzwierciedla rzeczywistość; przez analizę języka badamy rzeczywistość;

- język tworzy rzeczywistość, kreuje ją- różnorodność języków to różnorodność światopoglądów; sposób mówienia jest sposobem myślenia; granica języka to granica świata;

Język ogólny (potoczny)	Język prawniczy
Mali, duzi, mogą być średni, brunetki→ może ani nie mieć, ani mieć daną cechę (średni nie jest ani duży ani mały) Czym się zmienia ten świat?	Nieletni, podatnicy, podżegacz→ albo posiada daną cechę, albo nie (system zerojedynkowy), świat wykreowany przez prawników; Funkcja performacyjna- my czynimy coś za pomocą słów; prawodawca wydając pewne teksty kreuje rzeczywistość; przypisywanie pewnych nieempirycznych wartości

Metoda poznania tworzy przedmiot

Co kreuje rzeczywistość?

• tekst- ten sam tekst może kreować różną rzeczywistość→ różność rozstrzygnięć;

• za pośrednictwem państwa- „słuchaj, masz to, co Ci się należy”; tekst bez prawników jest niczym

• Pozioma interpretacja tekstu

III w. n. e. Orygenes: czytanie może odbywać się na różnych płaszczyznach, np. literackiej, moralnej, mistycznej. Na różnych płaszczyznach są różne informacje.

(!!rozłożyć przepis, zrobić przykład!!)

Płaszczyzna interpretacji tekstu:

1. deskryptywna (opisowa)- powierzchnia warstwa tekstu- czytać i wyobrażać sobie; większej roli nie odgrywa;

2. dyrektywna- to, co było moralne u Orygenesa; świat powinny- co prawodawca ode mnie chce, jak coś być powinno; Potrzebuje kryteriów ocennych pewnych osób na podstawie tego tekstu. Jedni mówią, że rekonstruujemy coś, inni, że tworzymy;

3. presupozycji (poziom)- to jest coś takiego, że jest, a tego nie widać; odtwarzamy świat realny, który istniał w chwili napisania tekstu;

[semantyka (same słowa) i pragmatyka (użycie wypowiedzi)]

- presupozycje ontologiczne- dowiadujemy się o czymś więcej z tekstu prawnego; presupozycje o charakterze aksjologicznym.

[A: Gdzie jest kiełbasa? B: Tu przed chwilą był pies.]

Dla prawnika liczą się wartości presupozycyjne, bo na nich zarabia. Na tym co odczytamy z semantycznego tekstu (jasno napisane), nie zarobimy. To wynika, implikuje z tekstu.

System prawny zbudowany jest na kolizji wartości, a nie na ich hierarchii.

METODY INTERPRETACYJNE

Rodzaje wykładni:

1. językowa ┐ służą do uzasadniania niewiadomo w jaki

2. systemowa ├ nie interpretacje! sposób powstałych decyzji- skąd Ci się

3. celowościowa ┘ wzięła ta niezwykle mądra decyzja?

Cecha wspólna wszystkich dyrektyw

Nie argumentować „ bo wykładnia językowa/systemowa/celowościowa”, bo prowadzą każda do wielu różnych rozwiązań. Rozróżnienie tych trzech rodzajów wykładni jest nieuzasadnione.

Wykładnia językowa to zbiór różnego rodzaju narzędzi, nie jest do rozwiązania problemu.

Przedinterpretacja

Interpretacja

Jakie hipotezy już powiedziano? (orzeczenia, wykładnie...)  opis  ustalenie różnych rozumień; zrozumienie

Etap I- poszukiwanie różnych rozwiązań To, co inni nazywają wykładnią, jest przedinterpretacją. Interpretacji dokonujemy jak mamy co najmniej dwa różne poglądy; Etap II- Wybór jednego z możliwych rozwiązań Jak coś rozumiemy, to tego nie interpretujemy. Jak czegoś nie rozumiemy, to tego też nie interpretujemy. Omnia sunt interpretanta- wszystko podlega interpretacji- dominujące zdanie Clara non sunt interpretanta- wszystko co jasne nie wymaga interpretacji Do sądu idziemy tylko z kwestiami spornymi

Dlaczego używanie definicji legalnych to interpretacja? ← To jest wiążące ustalenie! nie ma interpretacji!

Wątpliwości co do intencji prawodawcy?

Kłopoty z definicjami legalnymi

1. Jak poznać, rozróżnić fragment tekstu prawnego, który jest definicją legalną od pozostałego tekstu prawnego, który nie jest definicją legalną?

- słowniczek, „w rozumieniu ustawy”,

- definicja nawiasowa- „... (droga konieczna)”,

- definicja legalna- coś, co budujemy na podstawie kilku przepisów.

2. Jeden mówi, że wykładnia interpretacyjna, interpretacja, tak a nie inaczej. A ja mówię „Panie Mecenasie, ale w art. 127 jest definicja legalna.” Twórzmy definicje legalne! Definicji legalnej nie interpretujemy! To jest wiążące ustalenie! Ale są problemy, bo np. co to jest czyn zabroniony i okazuje się, że jednak nie wiemy jak to interpretować.

3. Zakres obowiązywania definicji legalnej- Jest w danym akcie, to ją stosujemy wobec tego aktu. Jeżeli jest w ustawie, to stosujemy ją również do rozporządzenia do tej ustawy. Jeżeli mamy w kodeksie, to stosujemy we wszystkich ustawach z tego zakresu.

Zabawnie jest, jak nie ma definicji legalnej.

Jedni mówią, że system prawny jest jednolity i nie może być tak, że do różnych gałęzi prawnych utworzymy różne definicje legalne, tylko sięgajmy do odpowiednich gałęzi i definicji prawnych. Szukajmy możliwych rozwiązań.

Drudzy mówią: Jak nie, to jeszcze mamy dwa języki: prawniczy i ogólny (już raczej nie ten drugi).

→ gdyby prawodawca chciał, żebyś sięgał do innego, to by było odesłanie,

→ „autonomia prawa podatkowego”- i nie wiadomo o co chodzi........... Później język prawniczy, judykatura (orzecznictwo) i doktryna.

„bo sąd taki a taki...”

„niekwestionowany pogląd w orzecznictwie”

„ ten uosobiony pogląd nie znalazł poparcia”

1. Wykładnia językowa

W zakres wykładni językowej wchodzą dyrektywy:

- eiusdem generis- (i inne) danego rodzaju- pierwsze wskazania dotyczą danego rodzaju;

- expressio unis- katalog zamknięty/otwarty- „w szczególności”, „jedynie”, „tylko”;

- zakaz wykładni synonimicznej- różnym zwrotom nie należy nadawać tego samego znaczenia- prawodawca jest racjonalny, więc skoro użył różnych sformułowań, to mają one różne znaczenie→ „istota rozwiązania prawa”;

- zakaz wykładni nemo......................(konsekwencji terminologicznej)- tym samym zwrotom nie należy nadawać różnych znaczeń w kontekście różnych tekstów. Jeżeli interpretujesz jakieś wyrażenia, to zobacz w jakim kontekście jest ono użyte dalej, bo trzeba przyjąć jedno rozumienie;

- zakaz wykładni pernoest- prawodawca jest racjonalny, więc wszystko co jest w tekście ma znaczenie i nie można tego pominąć, ani jednego znaku;

- lege non distignante?- jeżeli prawodawca nie wprowadził rozróżnień, to nie wolno tego zrobić interpretantowi (art. 417kc „szczególnie rażące” to jest np. wina funkcjonariusza).

Dokonałeś wykładni językowej, czyli co zrobiłeś? Której dyrektywy użyłeś? Między nimi często dochodzi do kolizji. Znaczenie językowe, czyli jakie? Jak mówisz, że znaczenie językowe, to jakie są inne?

„możliwe znaczenie językowe”, „granica wykładni”,

„należy dokonać wykładni ścisłej”, „błędna wykładnia”.

2. Wykładania systemowa (systematyczna)

Wątpliwe, czy to osobny rodzaj. Zbiorcza nazwa do całkiem różnego rodzaju narzędzi. Uzasadnione wątpliwości, które można wykorzystać. Podział na zew. i wew. (poza aktem i w danym akcie prawnym).

Roland Dworkin: zrób tak, żeby twoja interpretacja najlepiej wpisywała się w dotychczasową historię prawa; wybierz tę hipotezę, której możesz nadać najlepsze argumenty aksjologiczne.

1. Musimy sobie tę historię stworzyć,

2. Relacja między tym naszym przepisem, a innym:

- wykładnia zgodna z Konstytucją (art.2 Konst.) ┐dwie wielkie brednie

- wykładnia prowspólnotowa ┘

klauzule generalne ≠ przepisy odsyłające

↓

nakaz dokonania oceny, nie ma interpretacji!

Argumentacja prawnicza ma otwarty charakter, tzn. nigdy dość argumentów.

◦/◦

Klauzula sprawiedliwości społecznej (Marysia Osowska- Normy moralne)

Sprawiedliwość- to jest ocena! jest używana w bardzo wąskim zakresie;

sprawiedliwość ↔ rozdzielenie dobra od zła; dotyczy sporu co do kryterium podziału, np. każdemu wg potrzeb, może też być każdemu po równo, wg zasług itp. To jest rozdział. Spieramy się o kryterium rozdziału.

Sprawiedliwość formalna- jeżeli przyjmiesz jakieś kryterium to stosuj je.

◦/◦

• zgodne z Konstytucją = zgodne z jakimś fragmentem Konstytucji, któremu nadaliśmy pewne znacznie

• wykładnia prowspólnotowa- wybrać, popatrzeć, sięgnąć do źródła, orzecznictwa

◦/◦

Zasady prawa- nie decyzją prawodawcy niektóre przepisy uznaje się za ważniejsze, donioślejsze. Tworzymy hierarchię w ramach jednego aktu prawnego (racjonalny prawodawca nie tworzy prawa wew. sprzecznego). Interpretujemy tak, by było zgodne z zasadami.

Luki w prawie- prawodawca jest racjonalny!→ nie można interpretować w ten sposób, by powstały luki w prawie (prawidłowe i nieprawidłowe luki).

luka prawidłowa------------->nieuregulowane; nie jest prawnie obojętne, np. analogia;

luka nieprawidłowa---------> nieuregulowane; brak regulacji jest celowy- nie można nic zrobić.

Na jakiej podstawie?

!! Luka w prawie między tym co jest, a tym co być powinno!! Luka ocenna

3. Wykładnia celowościowa (funkcjonalna)

1. celowościowa = funkcjonalna

2. jaką rolę tej wykładni się przypisuje?- charakter subsydiarny.

Aron Baarak ?????????? i S. Fish- nie ma innej wykładni niż wykładnia celowościowa.

spory, co do jej wartości

wykładnia- interpretacja autora- ustalenie-(interpretacja)

art.65§2kc umowa- zgodne oświadczenia stron (zamiary)

≠polega na wyznaczaniu celu.

3. O jakie różne cele może chodzić? Jak mamy ustalić:

1. cel prawodawcy (podm.),

2. cel ustawy, przepisu, instytucji prawnych (tekstu)

Czy możemy mówić o interpretacji prawodawcy, jeżeli jest on kolektywnym podmiotem (Sejm-wielu posłów, to samo Senat). Cel to tutaj bardzo umowna kwestia.. Cel prawodawcy z chwili wydania tekstu prawnego, czy obecnego prawodawcy? Różnorodność celów, np. kulturalne, polityczne, gospodarcze itd. Jeszcze dochodzi stopień ogólności- czy odnosi się do całego systemu prawnego, ustawy, czy przepisu prawnego? Pomiędzy tymi celami często dochodzi do kolizji, a jedna ustawa może mieć wiele celów. W jaki sposób te cele są ustalane? Skąd wiemy jaka była intencja prawodawcy?

Żadne rozstrzygnięcie nie może odbyć się bez sięgnięcia do tego, jaka była intencja prawodawcy.

Co jest celem prawodawcy?→ To jest najsłabszy punkt orzeczenia. To jest to, co interpretator sobie sam wymyśli chowamy się za różnymi zaklęciami.

Na czym polega branie pod uwagę celu przy interpretacji?

Wykładnia celowościowa

1. pozytywna- przyjmujemy takie a takie rozumienie, bo tak chciał prawodawca; jest interpretacyjne, jakby prawodawca chciał inaczej, to by inaczej napisał;

2. negatywna- Harry wybiera rozumienie, a my mu mówimy, że tak nie może, bo to jest sprzeczne z intencją prawodawcy.

Interpretacja przez pryzmat skutku, konsekwencji. Należy odrzucić absurdalne i nienadające się zaakceptować konsekwencji. Racjonalny prawodawca by tak nie zrobił.

Jedyny nie do zbicia argument to definicja legalna.

MATERIAŁY INTERPRETACYJNE

1. akty normatywne,

2. orzeczenia sądowe,

3. materiały przygotowawcze,

4. doktryna prawnicza,

5. uchylone akty normatywne i związane z nimi orzecznictwo,

6. materiały komparatystyczne?

Ad. 1- Akty normatywne

Są dwie możliwości. Jedna: jest akt normatywny mówiący jak należy dokonać interpretacji (np. w Kanadzie), również pojedyncze przepisy (np. przy testamencie).

One right answer- Ronald Dworkin.

U nas SN raz orzekł, że może być tak, że różne rozstrzygnięcia są prawdziwe (tj. zgodne z prawem).

Rozporządzenie→ Zasada tworzenia prawa- TK: adresatem są centralne i naczelne organy administracji.

Istnieje korelacja pomiędzy sposobem tworzenia prawa, a odczytywaniem prawa.

Zastrzeżenia:

- odnośnie adresatów.

Ad. 2- Orzeczenia sądowe

Wiążące tylko w konkretnej sprawie, ale mimo że nie są związane, to sądy lubują się zasłanianiem orzecznictwem wyższej instancji.

Argument z orzecznictwa ma największą wartość, gdy linia orzecznictwa jest ukształtowana.

Ad. 3- Materiały przygotowawcze

W niektórych krajach (np. skandynawskich) mają ogromne znaczenie. u nas ich ranga jest znacznie słabsza (słaby argument).

A- Ci chcieli tak, a podczas dyskursu wyszło to jak chcieli.

B- Nieważne co chcieli, skoro zapisali zupełnie co innego, a na dodatek Senat to zmienił.

Mnóżmy nasze argumenty!

Ad. 4- Doktryna prawnicza

Komentarze, książki + utrwalony pogląd doktryny.

Coraz częściej się do niego odwołujemy.

Lech Morawski- „ Wykładnia ... sądów”- zbiór orzeczeń.

A sądy mówią „bo Lech Morawski w swoim dziele”.

Ad. 5- uchylone akty normatywne i związane z nimi orzecznictwo

[Państwo i prawo- „Zmiany w przepisach jako...” Tobor, numer wrześniowy]

Charakter doprecyzujący (wyjaśniający)- tu prawodawca nic nie zrobił, tylko wyjaśnił i wnioskujemy, ustalamy rozumienie uchwalonego tekstu (największy przekręt!).

To, co jest teraz w żaden sposób nie może wpływać na to, co było. To, co było nie może być przenoszone na to, co jest. Inaczej prawodawca by tego nie zmienił, a zmienił, bo mu się nie podobało.

Ad. 6- Komparatystyka

Porównywanie różnych rozwiązań w różnych systemach prawnych. Ma coraz większe znacznie, np. wykładnia prowspólnotowa. Nie może być tak, że zostajemy w zjednoczonej Europie, a nasze instytucje totalnie się różnią.

(Ad. 7)- Opinie prawne

Sąd ma prawno. Sądowi nie wolno sięgać do opinii wybitnych prawników. Robią to często strony i sądy nie mogą tego słuchać. Teraz robi się tak, że idzie się do prof. i mówi się „napisz artykuł o tym, że czarne jest czarne”. To już jest obiektywna wypowiedź i można się na nią powołać.

27 lutego, Dziekan Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego dr hab. prof. UŚ Zygmunt Tobor powiedział

„ Kobiecie trzeba wierzyć”

i tego się trzymajmy.

SYTUACJE (CASES)

Easy (łatwe)	Difficult (kłopotliwe)	Hard (trudne)
[interpretacja to dyskurs] te rozumienia przepisów, które nie wzbudzają kontrowersji. Została wydana decyzja i nikt się nie spiera. Nie używać terminu „jednoznaczny”	W dyskursie pojawiają się różne możliwe rozumienia. Podstawowym błędem jest brak dokonywania rozróżnień (a nie GPS interpretacyjny prof. Zielińskiego). Pierwszą rzeczą, to analiza sytuacji interpretacyjnej! (znaleźć dwa sprzeczne orzeczenia) Jeżeli Twoim jedynym narzędziem jest młotek, to wszędzie będziesz widział gwoździe! (→błędna wykładnia)	Przepis jest jasny, ale prowadzi do absurdalnych sytuacji. Głupi błędny przepis. Szczególne przypadki wymagają szczególnie przygotowanego uzasadnienia. Przykłady: - obcowanie płciowe, a czynność o charakterze seksualnym. Jeżeli dokonujemy oceny, to zawsze musimy pozostać w ramach obowiązującego prawa.

Całe prawo opiera się na trafności w ????

One right answer.

Poprawność to efekt naszej rozmowy.

Błędna wykładnia- ktoś używa błędnych narzędzi, np. przy wieloznaczności danego słowa, sformułowania, sięga się do argumentacji, a nie interpretacji językowej.

WIELOZNACZNOŚĆ A NIEOSTROŚĆ

pies, to nie suka

Wieloznaczność

Zbiorcza kategoria, która wszystko obejmuje- w tekście pojawiają się różne rozumienia danego zwrotu, np. zamek. Kontekst eliminuje wieloznaczność.

Sytuacja interpretacyjna- dwa rozumienia, które prowadzą do sporu.

Rodzaje wieloznaczności

w. semantyczna	w. syntaktyczna	w. pragmatyczna
(jęz. prawny, prawniczy, ogólny) W różnych językach ma różne znaczenie. Przykłady: nabycie, decyzja (w znaczeniu administracyjnm lub szerszym), wydatki bieżące, urządzenie melioracyjne, publicz., przerwa w odbywaniu kary (z kkw), wartość składników. [92kk- wyrokowi łącznemu nie stoi na przeszkodzie...] (patrzenie przez pryzmat rezultatu)	Coś, co się zajmuje budową wypowiedzi. Przykłady: -spójniki- „lub”, „i” (koniunkcja, funkcja enumeratywna), - znaki interpretacyjne- art. 156kk i historia przecinka, art.49kkw i średnik	Mamy pewne zwroty, które mają różną siłę illokucyjną; ten zwrot może być ujawniony w różnych celach. Przykłady: -„drzwi są otwarte”- to może być wypowiedź opisowa, to może być sugestia, żeby je zamknąć, żeby zaczekać z obgadywaniem; -„uzgadniać”- czynność mediacyjna? Nie wiemy jaki taki zwrot ma charakter.

Milczenie performatywne- prawodawca czegoś nie rozstrzyga.

Interpretacja- nadajemy/przypisujemy/odkrywamy pewne znaczenie za pomocą parametrów poprawności, które interpretator sam sobie wybiera (na użytek swojej sytuacji).

„rozpoznanie”- czy kpc obejmuje również przedsąd? SN odwołał się do wykładni językowej, systemowej, funkcjonalnej, logicznej, historycznej. Wymienił wszystkie możliwe wykładnie i wyszło mu wąskie rozumienie (7 sędziów w składzie męskim, uchwałą). TK (kobiety) stwierdziły, że jest wieloznaczny, że jest nieokreślony. [znaleźć sygnaturę]

wieloznaczność← uchybienie legislacyjne

Czy każdą analizę zaczynamy od interpretacji?

Etap I- rozglądasz się (rozpoznajesz teren),

Etap II- dokonujesz wyboru.

Defektów językowych przy pomocy języka nie można rozwiązać.

Wszystkie orzeczenia rozwiązywane są poprzez intuicję (wolę) prawodawcy (ustawodawcy).

Nieostrość

1. Organ powinien dokonać interpretacji (czy może oceny?),

2. Pojęcie nieostre wymagające konkretyzacji w konkretnych okolicznościach rozpatrywanej sprawy (indywidualizacji normy prawnej)

Ustalanie intencji ustawodawcy→ tylko w tedy mówimy o interpretacji. Sąd to wierny agent.

Skrajny i umiarkowany interpretacjonalista.

Musimy dotrzeć do intencji prawodawcy, ale po śladach. Intencja, ale tylko ta uzewnętrzniona.

Uczyń tak, jakbym ja uczynił gdybym miał pełne rozeznanie w sytuacji← to nam mówi ustawodawca używając pojęć nieostrych.

Tego się nie da interpretować.

To jest nakaz dokonania oceny!

Nieostrość całego zwrotu nie stanowi o nieostrości całego przepisu→ Malarz artysta i mozaika.

Czułe na kontekst.

Przykłady:

-„ważny interes podatnika”,

-„znaczna ilość” przy narkotykach,

-„dobro dziecka”,

- ciężki/lekki/średni uszczerbek na zdrowiu,

-„rażące naruszenie prawa”/”szczególne naruszenie prawa”,

-„obcowanie płciowe”, a „czynność o charakterze seksualnym”.

Szczególne przypadki wymagają szczególnie przygotowanego uzasadnienia. obcowanie płciowe, a czynność o charakterze seksualnym.

Jeżeli dokonujemy oceny, to zawsze musimy pozostać w ramach obowiązującego prawa. To jest ważne, bo taki przepis o tym stanowi. Tu nie ma dowolności!

ZNACZENIE LITERALNE

Najważniejsze jest znalezienie przyczyny problemu! Potem dopiero rozwiązujemy problem.

Najprostszy sposób na złą wykładnię- tylko literalne rozumienie.

Zamiast „literalne” mówmy potoczne”.

My funkcjonujemy we wspólnocie interpretacyjnej. Interpretacja to dyskurs!

Niektórzy twierdzą, że do dyskursu wystarczy jedna osoba...

Trafna interpretacja to taka, która się ostoi w dyskursie. Dyskurs jest zastrzeżony dla ludzi kompetentnych.

Znaczenie literalne, ale której koncepcji?

Z jednej strony jest znaczenie literalne,	a z drugiej ?????
- możliwe do uchwycenia niezależnie od kontekstu- kontekst zerowy, - wynika z semantyki, tylko....	- odwołuje się do kontekstu, - odwołuje się do intencji.

Znaczenie literalne w przyrodzie nie występuje! Nie istnieje!

My musimy rozstrzygnąć, czy najpierw jest semantyka, czy pragmatyka. Dwie możliwości:

1. znaczenie literalne jest oczywiste i samo nam zaskakuje, a dopiero jak okazuje się, że to coś dziwacznego, to sięgamy do pragmatyki;

2. my nie jesteśmy w stanie niczego uchwycić, o ile wcześniej nie popatrzymy na to przez pryzmat jakiegoś celu (kontekstu). Podświadomie coś sobie przypisujemy.

Mówiąc o znaczeniu literalnym możemy rozróżnić:

1. znaczenie lingwistyczne, które może uchwycić każdy użytkownik języka na podstawie swoich kompetencji (jest gołe, bez kontekstu→ sięgamy do słowników);

2. znaczenie wyraziste ma naturę psycholingwistyczną- jako pierwsze, automatycznie i chyżo pojawia się w naszym umyśle (normalny człowiek w normalnych okolicznościach by tak to rozumiał)

[interpretacja ?primo faci? (prawo pozytywne/prawo intuicyjne)]

3. znaczenie konwersacyjne- związany jest uczestnik dyskursu przez fakt uczestnictwa; bardzo mocno związany z toczącą się rozmową.

Prawo powinno chronić! Pewność prawa!

Uchwała całej izby SN z 14 grudnia o „niewydaniu decyzji”

„brzmienie”- co to w ogóle jest? „Znaczenie” tak, ale „brzmienie”?

Co jest ważniejsze: litera, czy intencja?

KLASYFIKACJA

„To jest legalne”- Co to jest za rodzaj wypowiedzi? Czy jest to wypowiedź ocenna, opisowa, normatywna?

My formułujemy akty mowy.

Złożoność semantyczna dyskursu.

uzasadnienie jest zrelatywizowane do danej wypowiedzi.

Wg jakich reguł to wynika? Nie wynika nic logicznie w prawie!

Normy nie uzasadniają faktu!

[Ludwig Wittgenstein]

Interpretacja może być:

1. zorientowana na tekst- Patrzymy na nasz tekst i próbujemy dojść do tego, co to znaczy. Niektórzy twierdzą, że sprowadza się do tłumaczenia. Interpretacja to nic innego, jak zastępowanie jednych wyrazów innymi [„Ustawodawca dokonał skrótu myślowego”- sąd w Gliwicach odnośnie różnicy sformułowań „dochodu rodziny” i „dochodu na jednego członka rodziny”; Kto to jest domownik? Czy rodzina może być jednoosobowa?].

2. zorientowana na fakt- Jeżeli chcemy wiązać skutki prawne z faktami, to te fakty musimy nazwać w sposób normatywny. My patrzymy z punktu faktu na normę. Jakich użyć narzędzi?

[„gwałt na osobie” =?≠ „przemoc wobec osoby”]

Trzecia przesłanka

przesłanka większa - budynki mieszkaniowe podlegają takiemu opodatkowaniu

przesłana mniejsza - X jest budynkiem mieszkalnym

wniosek - koszary są budynkiem mieszkalnym

intuicja semantyczna- to tamto znaczenie literalne

intuicja aksjologiczna- jak być powinno?

O tym się nie mówi, bo to jest coś, co pokazuje, że informacja prawodawcy jest niekompletna.

OPISOWA TEORIA WYKŁADNI

a koncepcje normatywne (Jak prawo powinno być interpretowane? Subiektywnie, czy obiektywnie?)

-Prawem jest to, co prawodawca powiedział, a nie chciał powiedzieć.

- My w każdej sytuacji robimy to, co prawodawca chciał powiedzieć.

Dwa światy






łatwe, kłopotliwe, trudne

Interpretatio contra lege ↔ Interpretatio contra interpretatio

Błędna wykładnia, to wykładnia inna niż nasza.

art. 10 Konst.- podział władzy

Tekstualiści to Ci od wykładni językowej ← to, co ustawodawca powiedział

Jak słyszycie „wykładnia językowa”, to pytacie co zrobiono!

Clara non sunt interpretada	Omnia sunt interpretanda
Zielone światło← niczego nie interpretujemy Ma bardzo duży ciężar ?styczny? Nie wszczynaj sporu bez potrzeby! ↑ ma charakter przedinterpretacyjny, bo nie ma różnych rozumień! Dlatego sąd nie powinien tego stosować. Interpretacja wtedy się kończy, kiedy jest jasne.	Późne pomarańczowe Jeżeli już raz powstała sytuacja interpretacyjna, to nie można rozwiązać sporu w drodze interpretacji.

To, czy coś jest jasne można sprawdzić empierycznie.

Językowa granica wykładni - HIT!

To, co złe, pochodzi z Niemiec.

My chcemy, żeby coś było, ale ponieważ nie potrafimy tego dokonać, to przynajmniej chcemy mieć jakieś granice wykładni, granice interpretacji.

Jeżeli jest jasne, to nie wolno Ci nic zrobić. Jest granica, a w niej kilka różnych znaczeń, ale na tym koniec.

Tomek Spyra „Językowa granica wykładni”← sądy tego nie czytają :)

Później twierdzono, że jest granica, ale nie jest absolutna→ w radykalnych przypadkach można ją przekroczyć.

Teraz jest granica, chyba że prowadzi do niedających się zaakceptować konsekwencji (wtedy można ją przekroczyć).

Język nie może być sam dla siebie granicą.

Nie można rozróżnić wykładni językowej, systemowej, celowościowej, dlatego język nie ma pierwszeństwa!

Gdzie leży wykładnia prokonstytucyjna?

Możliwe jest odczytanie tekstu bez odniesienia do oceny← prawda/fałsz





Co to jest ustawa?

Argumenty przemawiające za tym, żeby oprzeć się na tekście:

• najlepsza wskazówka do uchwycenia intencji prawodawcy (to powiedział intencjonalista),

• najważniejsze wartości, tj. wierność, pewność, ograniczenie władzy dyskrecjonalnej (niemoralność tekstualistów),

• bo jest łatwo dostępny (tekst),

• oszczędza czas i pieniądze,

• pozwala konkurować małym i dużym

↑

uzewnętrznienie intencji prawodawcy

Błąd prawodawcy

jest relatywizowane do interpretatora

• skróty myślowe,

• luki w prawie,

• rozbieżności pomiędzy składami orzekającymi,

• dwukrotnie uregulowana kwestia w tej samej ustawie w odmienny sposób,

• złe postawienie znaków interpretacyjnych,

• „lub”, „i”, „albo”.

Dowody na intencje prawodawcy

Co to jest „intencja prawodawcy”?- zbiorowy podmiot

6 rodzajów (grup):

1. Przez brzmienie przepisu- tekst;

2. Jest najważniejsza- materiały przygotowawcze- historia legislacji, wszystko co poprzedzało wydanie ustawy; „proces legislacyjny wskazuje”, „podczas procesu legislacyjnego nie podnoszono kwestii”→ protokoły z pracy komisji, poszczególne głosy, weto prezydenta← różnorodność materiałów;

Argumentacja prawnicza ma charakter otwarty!;

[niezamierzony błąd w procesie legislacyjnym ?61§2kk?];

Ja patrzę w tłum i szukam swojego kolegi. To nie jest przypadkowe;

3. Odwoływanie się do konsekwencji- „skutek jest niedopuszczalny w intencji prawodawcy”, „..., a taka konsekwencja byłaby efektem...”; patrzenie przez pryzmat skutku;

4. Kontekstualizm-

Konsekwencjonalizm- widzenie, szukanie intencji przez inne rozwiązania (do wykładni systemowej), zgodne z konstytucją, prowspólnotowe, do wszystkiego, co zajmuje wyższe miejsce;

Konsensualizm- coraz szerszy kontekst, szczególnie aksjologiczny

5. Redakcja przepisu- „gdyby zamiarem ustawodawcy było..., to wprowadziłby regulację analogiczną do innego przepisu”;

6. Ratio legis- Zmiana przepisów jako argument interpretacyjny; [Państwo i prawo nr 9 z 2009r- dziekan z jakąś kobietą]; dwa poglądy:

• charakter wyjaśniający- skoro go zmienił, tzn. że od początku miał być tak rozumiany,

• Skoro było tak, a jest inaczej, tzn. że prawodawca chciał coś zmienić.

ŹRÓDŁO PRAWDY- TiF wykład ostatni

To, co było dotychczas jest obarczone pewną wadą. Oprócz kodu semantycznego jest jeszcze intencjonalizm.

Jak punktem wyjścia jest tekst, to musimy ustalić czym on jest. Główny problem sprowadza sie do odczytania w różny sposób intencji.

Głównym argumentem przeciw intencjonalistom jest podmiot zbiorowy pod ktorym dziala ustawodawca (czyli intencja psychologiczna).

Druga fałszywa koncepcja, to koncepcja racjonalnego prawodawcy. My musimy ustalić intencje realnego prawodawcy, a nie hipotetycznego.

My „przypisujemy” intencje!, a nie poznajemy.

Pamiętajmy czym jest interpretacja! Spytaj, co to znaczy? Co to znaczy interpretacja rozszerzająca, dynamiczna? co znaczy że ma takie znaczenie?

interpretacja-ustalenie, co prawodawca chciał.

→ interpretuj tekst tak, żeby jak najlepiej wpisywał w historię prawa,

→ interpretuj tekst tak, żeby był dostosowany do potrzeb moralnych.

INTERPRETACJA A re-WRITING

ustanowienie intencji, co chciał mi powiedzieć, a dostosowanie do nowych warunków

Jak ustalić, co chciał prawodawca?

• znaczenie tekstu- tekst powinien znaczyć to, co rozsądny człowiek z niego wyciągnie. To jest najważniejsze! To daje nam pewność i gwarantowalność. To ma być normalne, potoczne rozumienie (uchwała SN co do podatków). Wszelkie wątpliwości na korzyść obywatela! Głównym nośnikiem jest tekst. Prima faci! Ten tekst to nie jest samodzielny przedmiot. To jest dowód na intencję!

• materiały pomocnicze- zbiorcza nazwa: uzasadnienia projektów, veto, poprawki, stanowisko komisji. Doniosłość mają tylko te elementy, które zostały ujawnione.

• argument ze zmiany- tu mówił to samo, co wcześniej na str. 6 (ad 5)

KRYTERIA PRAWIDŁOWEJ WYKLADNI

Bez kryteriów rządy prawa stają się rządami siły.

Jedynym kryterium powinna być poprawność efektu tej wykładni, a nie dogmatyczna wyższość.

1. Mamy wybierać przez pryzmat celu. Cel uświęca środki. Ja muszę znać trafność rozstrzygnięcia (hach?), a potem działać. To są argumenty do uzasadnienia intuicyjnie podjętej decyzji.

2. Koncepcja proceduralna (argumentacji prawnej)- środki uświęcają cel. Żeby pojednać, a nie sądzić.

Mamy konflikt. Kupuje flaszkę i rozmawiam. Potem dzwonię po kolegę (mediacja). Dzwonię po większą ilość kolegów (arbitraż). Sądy mają rozstrzygnąć!

Procedura nie może być sztywna, bo prowadzi do konfliktu.

Podział na wykładnię językową, systemową, celowościową to bzdura!

„Pana interpretacja godzi w podstawowe wartości konstytucji!”

Wykładnia prokonstytucyjna to bzdura!

Liczy się trafność rezultatów.

• trafne jest to, co służy mojemu klientowi,

• trafne jest to, co jest społecznie słuszne.

wspólność małżeńska (art. 70 lub 77)- Alojz M., sąd apelacyjny- przeczytać!- wcześniej był przepis z `82r. że jeżeli takie świadczenie przysługuje z powodu małżeństwa, to nie przysługuje. Teraz po 97 tego przepisu nie ma.

BŁEDNA WYKŁADNIA

Co to jest? mylna, niewłaściwa :)

Jakie jest wyjście?

→możemy się oszukiwać i iść w stroną wykładni językowej, systemowej, czy celowościowej ????trzeba się spytać Edyty

→ możemy stwierdzić, że tekst nie warunkuje rozwiązania

• zmiana przepisów,

• warunkowanie kontroli- instytucjonalność. Wyznacznikiem prawidłowej decyzji jest reputacja sędziego. Audytorium ma to kupić! To jest gwarancja prawidłowej interpretacji. Najgorsze są te jumpy.

Najpierw dokonujemy analizy sytuacji interpretacyjnej. To są różne problemy, a nie jeden problem. Potem reszta.

BEZSTRONNOŚĆ

1. Co mówią słowniki na ten temat?

2. Roszczenie do bezstronności- Nie zawsze jest tak, że wymagamy bezstronności. Czasami stronniczość jest wymagana (mecz i kibice)- bezstronność podmiotów;

3. Określone procedury- nakaz wysłuchania drugiej strony, nie można być sędziom we własnej sprawie itd.- sytuacja musi być bezstronna. Często dochodzi do asymetrii, np. pracodawca, a pracownik;

4. Stronniczość prawa- prawo powinno być bezstronne, bezstronne procedury tworzenia prawa. Jak to zapewnić?

5. Równość wobec prawa. Równość w prawie- Jak można zróżnicować? Dyskryminacja odwrotna. Co zrobić z przepisami lex specialis?

U nas bezstronność najczęściej odnosi się do osób.

Skąd roszczenie do bezstronności?

• Jest ono zawarte w danym pojęciu, np. sędzia, arbiter, prawo;

• Uzasadnienie moralne- tylko przekonanie o bezstronności, daję nam pewność akceptacji przez audytorium naszej decyzji, naszego orzeczenia.

Jak poznać, że się jest bezstronnym?

• Prawo może apelować- ma być bezstronny,

• Warunki w przepisach prawa- stwarza sytuację bezstronności, wyeliminowania przypadków, które najczęściej stwarzają stronnicze warunki,

• Obowiązek uzasadniania.

Bezstronny- to taki, który nie kieruje się niewłaściwymi przesłankami.

Jak sprawdzić, czy ktoś jest bezstronny?

O wartości uczynków moralnych decyduje motywacja!

Mówienie o bezstronności/stronniczości jest sensowne, jeżeli dajemy takie warunki, dajemy sądowi władzę wyboru między jedną, a drugą stroną.

Czy sąd może być neutralny?

neutralny ≠ bezstronny

Powoduje bezwład, brak zaangażowania

Stronniczy, ale w kierunku odpowiednich wartości

Podobają mi się/ nie podobają mi się motywy, którymi kierował się przy podejmowaniu decyzji.

Podział przepisów w związku z bezstronnością:

1. Co prawo może zrobić i co robi?

2. Stwarzają ogólne, instytucjonalne warunki do podejmowania bezstronnych rozstrzygnięć, np. niezawisłość sędziowska, kolegialność, kontrola instancyjna, sposób doboru arbitrów;

3. Przepisy nakazujące lub zakazujące różnicowanie pewnych podmiotów;

4. Przepisy ……………….. bezstronnego zachowania do bardzo dużej grupy podmiotów, np. nauczyciele;

5. Zakaz podejmowania czynności mogących wywołać zarzut bezstronności;

6. Gwarancja prawa do bezstronnego rozstrzygnięcia.

6

„jest”

„być powinno”

Nullum crimen sine lege

Nie ma

przestępstwa bez ustawy

Nie ma przestępstwa bez wieloznaczności rozumienia przepisu p.

---