HANDEL UPRAWNIENIAMI

HANDEL UPRAWNIENIAMI

DO EMISJI

DO EMISJI

ZANIECZYSZCZEŃ

ZANIECZYSZCZEŃ

Niepokojąca diagnoza

Niepokojąca diagnoza

Nasilające się różnorodne anomalie pogodowe

mogą być efektem skumulowanych globalnych

zmian klimatu ziemskiego, spowodowanych m.in.

wieloletnim wpływem działalności człowieka na

ekosystemy. Zmiany te wywołane są głównie

akumulacją antropogenicznego dwutlenku węgla,

emitowanego do atmosfery w wyniku spalania

paliw kopalnych. Koncentracja CO2 w atmosferze

przez ostatnie 60 lat wzrosła o ok. 17 % i

antropogeniczna emisja tego gazu będzie według

przewidywań ekspertów nadal rosła. W tej

sytuacji podjęcie działań zaradczych stało się

jedynym z największych wyzwań rozwojowych

świata.

„

„

Niewidzialna ręka rynku w przypadku

Niewidzialna ręka rynku w przypadku

ochrony środowiska jest zawodna”

ochrony środowiska jest zawodna”

Jednym z najczęściej wykorzystywanych przez

prawodawcę europejskiego środków

prawnych, za pomocą których prawo to ma

sankcjonować ochronę środowiska w

działalności przemysłowej jest ustanawianie

różnego rodzaju norm (standardów). Należą

do nich normy

•

Jakości środowiska

•

Emisyjne

•

Technologiczne

•

Produktowe

Normy emisyjne

Normy emisyjne

•

określają ilość lub koncentrację

zanieczyszczeń możliwych do

wyemitowania z określonego źródła

•

są zróżnicowane w zależności od rodzaju

zanieczyszczenia i pojemności

absorpcyjnej komponentu środowiska, do

którego są uwalniane

•

zobowiązują do ograniczenia emisji, ale nie

narzucają konkretnych środków do

osiagnięcia tego celu

Handel uprawnieniami

Handel uprawnieniami

•

Handel emisjami (ang.: emissions trading) jest jednym z

instrumentów polityki ekologicznej państwa, który

najczęściej służy do ograniczania emisji zanieczyszczeń

•

Handel uprawnieniami zbywalnymi do emisji jest zgodny z

zasadą „zanieczyszczający płaci”

•

Handel emisjami polega na zdefiniowaniu zbiorczego limitu

emisji dla dużej grupy źródeł emitujących dane

zanieczyszczenie. Następnie, zgodnie z określonym

algorytmem, pulę dopuszczalnych emisji rozdziela się na

wszystkie źródła objęte systemem poprzez wydanie im

odpowiedniej liczby uprawnień do emisji. Uprawnienia te

mogą być zbywalne pomiędzy uczestnikami systemu.

Istotne jest by na koniec okresu rozliczeniowego, każde

źródło posiadało taką liczbę uprawnień, która będzie nie

mniejsza od ilości wyemitowanych przez to źródło

zanieczyszczeń.

•

Handel pozwoleniami emisji jest alternatywą lub

substytutem opłat za zanieczyszczenia.

Pierwsze kroki

Pierwsze kroki

•

Początki idei zbywalnych uprawnień na korzystanie ze

środowiska sięgają końca lat sześćdziesiątych kiedy kanadyjski

ekonomista John Dales wystąpił z koncepcją stworzenia rynku

dla uprawnień do zanieczyszczania potocznie zwaną "handlem

emisjami".

•

Pierwszym krajem, który wprowadził handel emisjami do polityki

ochrony atmosfery są Stany Zjednoczone. Najbardziej znany jest

program „Kwaśne deszcze” (Acid Rain). Prowadzony w USA od

1990r.

•

W Polsce w latach 90. podjęto pilotażową próbę wykorzystania

tego instrumentu - tzw. chorzowski klosz, czyli próba

bilansowania emisji zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego

w Chorzowie na podstawie porozumienia zawieranego przez huty

żelaza, elektrociepłownię i inne zakłady z władzami miejskimi.

•

Handel emisjami prowadzony jest od kwietnia 2002 r. w Wielkiej

Brytanii.

•

System handlu emisjami został wprowadzony w Danii w styczniu

2001 i obejmował początkowo tylko sektor produkcji energii

elektrycznej

Formy handlu emisjami

Formy handlu emisjami

•

mechanizm klosza (bubble) - polega na łącznym

traktowaniu kilku podmiotów w ramach jednego OKJP

(obszaru kontroli jakości powietrza), które są zobowiązane

do spełnienia wspólnie określonych wymogów dotyczących

tylko jednego ściśle określonego rodzaju zanieczyszczenia.

•

mechanizm kompensat (offsets) - rozwiązanie to

umożliwiało dwóm różnym zakładom łączne rozliczanie

swoich emisji, przy czym spadek emisji u jednego źródła

musiał być większy aniżeli przyrost emisji u drugiego

podmiotu, rozwiązanie to skierowane było do nowych

podmiotów wchodzących na rynek na obszarach bardzo

zanieczyszczonych.

•

Kompensaty stały się początkiem mechanizmu

uznanych redukcji emisji [Emission Reduction

Credits (ERCs)] - ta forma zachęcała użytkowników

poszczególnych urządzeń wytwórczych do dobrowolnej

redukcji zanieczyszczeń. Gdy emitent w sposób trwały

zredukował emisję poniżej poziomu odniesienia, zyskiwał

wówczas określoną liczbę kompensat ERCs.

Formy handlu emisjami cd.

Formy handlu emisjami cd.

•

mechanizm oparty na zasadzie alokacji tzn.

"cap and trade" czyli "ograniczenie -

handel". Polega to na ustaleniu

dopuszczalnego limitu ingerencji w

środowisko na danym terenie. Każdy podmiot

działający na tym terenie musi posiąść prawo

do określonego udziału w ingerencji w

środowisko. Uprawnienie to przyznawane jest

nieodpłatnie przez organ administracji

państwowej bądź sprzedawane na aukcji.

Emitent może wykorzystać uprawnienie dla

swoich potrzeb, zachować na przyszłość lub

sprzedać innemu podmiotowi.

Wyzwanie dla

Wyzwanie dla

przedsiębiorstw?

przedsiębiorstw?

Udział przedsiębiorstw w systemie obrotu uprawnieniami

wiąże się z obowiązkiem:

•

uzyskania zezwolenia upoważniającego prowadzącego

instalację do uczestnictwa w systemie (zezwolenie na

10 lat),

•

uiszczenia opłaty w wysokości 450 zł za pierwszy wpis

do krajowego rejestru (utworzenie konta w Internecie),

•

uprawnień do emisji,

•

ponoszenia opłat za przyznanie uprawnień do emisji,

•

monitorowania procesu emisji oraz corocznego

raportowania wielkości emisji,

•

ponoszenia kar pieniężnych za brak uprawnień do emisji

Problemy decyzyjne

Problemy decyzyjne

•

Jak rozłożyć w czasie (w okresie rozliczeniowym)

otrzymane uprawnienia do emisji,

•

Jak podzielić uprawnienia między instalacje.

•

W przypadku zbyt małej liczby posiadanych

uprawnień w stosunku do potrzeb:

– zakup dodatkowych uprawnień na rynku,
– ograniczenie produkcji,
– Zmiana wykorzystywanego paliwa
– podjęcie innych działań mających na celu redukcję CO2

(np. inwestycje w nowe technologie).

•

Jeżeli zaś przedsiębiorstwo posiada nadmiar

uprawnień to musi ono dokonać wyboru między

– sprzedażą a
– zachowaniem ich dla własnych potrzeb jako rezerwy na

późniejszy okres.

Gdzie można handlować

Gdzie można handlować

uprawnieniami do emisji

uprawnieniami do emisji

CO2?

CO2?

•

Handel na giełdzie

•

Handel poprzez brokera

•

Samodzielny handel z jakąkolwiek
dowolnie wybraną firmą

Ramowa Konwencja

Ramowa Konwencja

Narodów Zjednoczonych

Narodów Zjednoczonych

•

Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie

Zmian Klimatu (UNFCCC -United Nations Framework

Convention on Climate Change) została podpisana w

czerwcu 1992 podczas Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro

przez przedstawicieli ponad 150 państw.

•

Głównym celem Konwencji jest stabilizacja koncentracji

gazów cieplarnianych w atmosferze na poziomie, który

„zapobiegłby niebezpiecznej antropogenicznej

ingerencji w system klimatyczny”.

•

Konwencja ustanawia główne zasady, którymi powinny

kierować się państwa w dążeniu do redukcji emisji

gazów cieplarnianych. Między innymi zasadę, mówiącą

o konieczności podjęcia działań, które zapobiegną lub

zminimalizują negatywne skutki zmian klimatycznych.

Inne zasady mówią o konieczności promowania

zrównoważonego rozwoju oraz konieczności podjęcia

przez państwa rozwinięte głównej roli w

przeciwdziałaniu zmianom klimatu.

Ramowa Konwencja

Ramowa Konwencja

Narodów Zjednoczonych cd.

Narodów Zjednoczonych cd.

Zobowiązania:

•

publikowanie raportów o antropogenicznych emisjach gazów

cieplarnianych,

•

formułowanie i wdrażanie krajowych i regionalnych programów

redukcji emisji,

•

popieranie transferu technologii pozwalających zapobiegać

emisjom

•

popieranie zrównoważonego zarządzania, a także współpracy w

zakresie badań naukowych związanych  ze zmianami klimatu.

•

państwa rozwinięte dodatkowo zobowiązały się do  redukcji emisji

gazów cieplarnianych do poziomu z roku 1990.

Polska ratyfikowała Konwencję w dniu 28

lipca 1994 roku

Protokół z Kioto

Protokół z Kioto

•

Uzupełnienie Ramowej Konwencji
Narodów Zjednoczonych w sprawie
Zmian Klimatu i jednocześnie
międzynarodowe porozumienie
dotyczące przeciwdziałania
globalnemu ociepleniu.

•

Został wynegocjowany na konferencji
w Kioto w grudniu 1997. Traktat
wszedł w życie 16 lutego 2005 roku.

Postanowienia Protokołu

Postanowienia Protokołu

z Kioto

z Kioto

•

Redukcja do 2012 roku własnych emisji o

wynegocjowane wartości zestawione w załączniku

do protokołu (co najmniej 5% poziomu emisji z

1990) dwutlenku węgla, metanu, tlenku azotu,

HFC i PFC - gazów powodujących efekt

cieplarniany.

•

W przypadku niedoboru bądź nadwyżki emisji tych

gazów, sygnatariusze umowy zobowiązali się do

zaangażowania się w „wymianę handlową”,

polegającą na odsprzedaży lub odkupieniu limitów

od innych krajów.

•

Ustalenia z Kioto zostały zapisane w

prawodawstwie unijnym w postaci dyrektywy z 13

października 2003 r.

Międzynarodowe

Międzynarodowe

kontrowersje

kontrowersje

•

Zwolennicy protokołu z Kioto argumentują, że

redukcja emisji dwutlenku węgla w atmosferze jest

niezwykle istotna dla zapobieżenia nadmiernemu

ociepleniu klimatu oraz negatywnym skutkom

ekonomicznym, takim jak powiększanie się obszarów

ubóstwa czy zmniejszanie się powierzchni terenów

uprawnych. Do największych obrońców tego

dokumentu należy UE, organizacje ekologiczne, ONZ,

kraje Pacyfiku zagrożone zalaniem przez ocean na

skutek globalnego ocieplenia oraz niektóre

środowiska naukowe. Do największych oponentów

protokołu z Kioto należą USA. Największe obiekcje

Stanów Zjednoczonych budzi wyjątkowo łagodne

potraktowanie Chin.

Protokół z Kioto a

Protokół z Kioto a

gospodarka Polski

gospodarka Polski

•

W porównaniu z poziomem z roku
1988 roku – roku bazowego dla byłych
krajów socjalistycznych - Polska ma
obniżyć swoją emisję o 6%.

•

Komisja Europejska zdecydowała w
marcu 2005 ograniczyć Polsce
przyznane jej wcześniej w Krajowym
Planie Rozdziału Uprawnień na lata
2005-2007 limity

Wspólnotowy system

Wspólnotowy system

handlu uprawnieniami do

handlu uprawnieniami do

emisji gazów cieplarnianych

emisji gazów cieplarnianych

•

Na obszarze Unii Europejskiej został
ustanowiony na mocy dyrektywy
2003/87/WE3 z 13 października 2003
r.

•

Wyznaczono dwa okresy alokacji
uprawnień

Okres pierwszy

Okres pierwszy

•

lata 2005–2007

•

objął jedynie emisję dwutlenku węgla
z dużych instalacji przemysłu
energetycznego i ciepłowniczego
oraz z wybranych,
energochłonnych sektorów
przemysłowych

Okres drugi

Okres drugi

•

Lata 2008 - 2010

•

rozszerzony o dwutlenek siarki oraz
inne gazy cieplarniane (metan,
podtlenek azotu, fluoropochodne
węglowodorów, perfluoropochodne
związki węgla i
sześciofluorek siarki).

•

Jedno uprawnienie stanowi prawo do

wyemitowania 1 tony dwutlenku węgla.

•

Zdecydowana część uprawnień jest przydzielana

bezpłatnie przedsiębiorstwom, tj. przynajmniej

95% podczas pierwszej fazy wdrożenia systemu

oraz przynajmniej 90% w drugiej fazie

•

Chociaż uprawnienia zostają przydzielone jedynie

przedsiębiorstwom objętym systemem, to również

pozostałe podmioty na rynku, takie m.in., jak

osoby fizyczne, instytucje, organizacje

pozarządowe będą mogły nabywać lub

sprzedawać uprawnienia na rynku w taki sam

sposób jak przedsiębiorstwa.

•

W pierwszej fazie funkcjonowania systemu kara

wynosi 40 euro za tonę, ale już w drugiej fazie

wzrośnie do 100 euro za tonę.

W Polsce

W Polsce

...

...

•

System handlu uprawnieniami do emisji został

wprowadzony na mocy ustawy z dnia 22 grudnia

2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do

powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji.

•

System ten obejmuje dwa podsystemy:
– wspólnotowy system handlu uprawnieniami do

emisji, którym są objęte gazy cieplarniane,

ustanowiony w ramach Wspólnoty Europejskiej w

celu wypełnienia zobowiązań określonych w

protokole z Kioto,
– krajowy system handlu uprawnieniami do emisji,

którym są objęte substancje inne niż gazy

cieplarniane (np. SO2, tlenki azotu i pyły),

ustanowiony w Polsce w celu ograniczenia emisji

tych substancji.

Monitorowanie systemu

Monitorowanie systemu

•

Systemem handlu uprawnieniami do emisji administruje

krajowy administrator systemu handlu uprawnieniami do

emisji, do którego zadań należy m.in.
– prowadzenie tzw. krajowego rejestru uprawnień do emisji,
– prowadzenie bazy danych zawierającej informacje o

instalacjach objętych systemem, niezbędne do opracowania

krajowego planu rozdziału uprawnień do emisji,
– opracowywanie projektów krajowych planów rozdziału

uprawnień do emisji,
– monitorowanie funkcjonowania systemu,
– opracowywanie materiałów informacyjnych oraz

prowadzenie szkoleń dotyczących funkcjonowania systemu.

•

Minister środowiska na krajowego administratora wyznaczył

w drodze rozporządzenia Instytut Ochrony Środowiska

Liczba przyznanych uprawnień do emisji

dwutlenku węgla dla poszczególnych

rodzajów instalacji w Polsce na lata 2005–

2007

Liczba przyznanych uprawnień do emisji

dwutlenku węgla dla poszczególnych

rodzajów instalacji w Polsce na lata 2005–

2007

PYTANIA

PYTANIA

•

Po co system jest wprowadzany? Czy po to, aby

ograniczyć emisję, czy też po to, aby stworzyć

nowy rynek?

•

Czy każdy z każdym będzie chciał handlować? Jak

radzić sobie z próbą eliminowania konkurencji z

rynku przez nieodsprzedawanie uprawnień?

•

Krajowy Plan Rozdziału Uprawnień do Emisji CO2

przewiduje rezerwę dla nowych instalacji. Ale

rezerwa ta nie jest nieograniczona. Jak mają sobie

radzić nowe podmioty na rynku emisji?

•

Czy uprawnienia do emisji przyznawane

producentom energii ze źródeł odnawialnych

rozwiązałyby ich problem rentowności produkcji?

•

Czy nie należy się obawiać, że limity emisji staną

się hamulcem tempa rozwoju gospodarczego?

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Aneta Wiśniewska