WYCHOWAWCY

PROFESJONALNI

I

NIEPROFESJONALNI

A BŁĘDY

WYCHOWAWCZE

Pielęgniarstwo I rok gr. 6,

Natalia Kośmider i Patrycja Zielińska

WYCHOWAWCA

To człowiek niewzruszonych zasad i szerokich

horyzontów,

to jednostka niosąca posłannictwo mistrza i przyjazne
podporządkowanie siebie podopiecznym. To uczony w

swojej specjalności i wielki znawca duszy młodzieży.

To umysł systematyczny, starannie planujący

działania, a przy tym szczery, spontaniczny. To bogata

i pełnowymiarowa osobowość dająca przykład

wychowawczych cnót.

K.Konarzewski

BŁĄD WYCHOWAWCZY

„Błąd wychowawczy to takie zachowanie

wychowawcy, które stanowi realną przyczynę (lub

ryzyko) powstania szkodliwych dla rozwoju

wychowanka skutków (…). Wszędzie tam,

gdzie obserwujemy zaburzenia interakcji między

wychowawcą a wychowankiem, a szczególnie jej

zerwanie, możemy

z ogromnym prawdopodobieństwem mówić o

błędzie wychowawczym.”

A. Gurycka

BŁĘDY

WYCHOWAWCZE A

DYDAKTYCZNE

Dotyczą nauczycieli

dostarczających

doświadczeń wadliwego

funkcjonowania

społecznego, co może

skutkować w stosunku

do uczniów odbieraniem

wiary w siebie lub

biernością oraz innymi

krótko

i długotrwałymi

skutkami.

Powstają wtedy,

gdy do przekazywanej

wiedzy przez

nauczyciela wkrada

się nieprawda, brak

precyzji, nadmierne

uproszczenia,

pomijanie istotnych

faktów czy błędne

myślenie.

GURYCKA WYRÓŻNIA:



błędy postawy - wynikające z wadliwych nastawień
wobec wychowanka, które mają charakter
utrwalony i powtarzalny
w podobnych sytuacjach wychowawczych



błędy sytuacyjne - niekorzystne wychowawczo,
incydentalne, przemijające zachowania
prowokowane przez sytuacje interpersonalną, w
której znajdują się podmioty sytuacji wychowawczej

ŹRÓDŁA POWSTAWANIA BŁĘDÓW

WYCHOWAWCZYCH:



Osobowość wychowawcy



Postawy wychowawcze



Czynniki sytuacyjne

KATEGORIE BŁĘDÓW WYCHOWAWCZYCH

NA PODSTAWIE ZACHOWAŃ WYCHOWAWCY



„ŻAR”

-Ekstremalna emocjonalna akceptacja

dziecka

-Nadmierna koncentracja na dziecku
-Nadmierna koncentracja na zadaniu dziecka



„LÓD”

-Ekstremalne odrzucenie emocjonalne

dziecka

-Nadmierna koncentracja na sobie
-Niedocenianie zadań dziecka

Pomiędzy „żarem” a „lodem” emocjonalnym znajduje

się to, co możemy określić jako uczucie silne, lecz

adekwatne. Pomiędzy nadmierną koncentracją na

sobie czy dziecku znajduje się zrównoważona

koncentracja, pozwalająca liczyć się zarówno z

potrzebami dziecka, jak i swoimi. Pomiędzy dwoma

ekstremami znajduje się sfera adekwatnego

traktowania zadań dziecka zgodnie z ich naturą

i jego potrzebami.

KATEGORIE BŁĘDÓW WYCHOWAWCZYCH

NA PODSTAWIE ZACHOWAŃ WYCHOWAWCY

WYRÓŻNIONE

BŁĘDY

RYGORYZM

Bezwzględne egzekwowanie wykonywania

poleceń, pedanteria, sztywność ocen;

stawianie wymagań bardzo dokładnie

określonych, nie pozostawiających swobody.

Występuje tu ścisła kontrola postępowania

dziecka, egzekwowanie posłuszeństwa, brak

równowagi kar

i nagród, formułowanie ocen negatywnych.

AGRESJA

Atak słowny, fizyczny lub symboliczny

zagrażający

lub poniżający w stosunku do dziecka to

cechy agresji. Agresja może być okazywana

poprzez atak fizyczny, bicie, szturchanie,

obezwładnianie, przymuszanie

do określonej pozycji, np. klęczenie. Może

występować atak symboliczny poprzez

stosowanie obraźliwych gestów, ironii oraz

ostrych kar.

HAMOWANIE AKTYWNOŚCI

To przerywanie, zakazywanie aktywności

dziecka poprzez fizyczne lub symboliczne

zachowanie własne dziecka, tj. innymi

poleceniami, zadaniami, inicjatywami.

Wychowawca włącza się w aktywność

dziecka, przeszkadza, odbiera odwagę,

krytykuje, wprowadza modyfikacje nie

licząc się ze zdaniem dziecka, przejmuje

jego czynności bez uzasadnień. Hamowanie

to może wystąpić poprzez zakazanie

aktywności uprawianej przez dziecko bez

uzasadnień lub z uzasadnieniami

ograniczającymi prawa dziecka do własnej

aktywności.

OBOJĘTNOŚĆ

Wychowawca popełniający błąd obojętności nie nawiązuje kontaktu

z dzieckiem z własnej woli, "jest obok dziecka", okazuje werbalnie

i mimicznie brak zainteresowania dzieckiem. Nie reaguje na próby

nawiązania kontaktu przez dziecko, np. nie odpowiada na pytania,

nie słucha, zajmuje się czymś innym w czasie przeznaczonym na

kontakt

z dzieckiem. Rozmawia z wychowankiem tylko wtedy, gdy musi i

na temat, na jaki musi rozmawiać. Pozostaje bierny wobec próśb i

potrzeb dziecka. Nauczyciel izoluje się od uczniów. Stawia

wymagania, a zaniedbuje kontrolę. Głównie koncentruje się na

rutynowych zadaniach. Wychowawca eksponujący siebie

koncentruje uwagę wychowanka na swoich walorach

i potrzebach. Absorbuje dziecko swoimi sprawami i problemami,

demonstruje swoje urazy, humory, obraża się. Przedstawia siebie i

swoje walory dziecku, chwali się swoimi sukcesami, wywyższa się,

chce mu imponować, wyróżniać się. Domaga się dla siebie

względów

oraz egzekwuje bezwzględnie swoje prawa.

ULEGŁOŚĆ

Wychowawca popełniający błąd uległości

spełnia zachcianki dziecka, rezygnuje i obniża

wymagania stawiane dziecku wobec jego

nalegań lub napotkanych czy przewidywanych

trudności. Zdarza się, że zamiast pomagać

dziecku, współdziałać z zachowaniem jego

aktywności rodzic zastępuje, wyręcza je.

Wykonuje zadania, które powinno wykonać

dziecko. Pozbawia możliwości podjęcia

własnych działań, znajdując wytłumaczenie w

trudności zadań, zmęczeniu, słabości dziecka

lub w szczególnym znaczeniu, jakie przypisuje

wykonaniu zadań za dziecko dla jego dobra.

IDEALIZACJA

Idealizacja dziecka jest przeciwstawieniem dla

zachowania właściwego polegającego na

pozytywnym

i adekwatnym wzmacnianiu zachowań dziecka,

krytycyzmu połączonego z akceptacją.

Wychowawca podkreśla w słowach i zachowaniu

przekonanie

o szczególnych walorach i możliwościach

dziecka. Przejawia afektację w kontakcie z

dzieckiem: wnika

w sposób narzucający się w szczegóły różnych

poczynań dziecka, jego sytuacji. Występuje brak

krytycyzmu,

co rzutuje na maksymalizację ocen pozytywnych.

NIEKONSEKWENCJA

Występuje zmienność wymagań jakie stawia się dziecku,

oraz zmienność zachowań wychowawcy wobec dziecka,

nieadekwatna do jego postępowania. Te same

zachowania dziecka są różnie traktowane przez

wychowawcę

i w podobnych sytuacjach są dziecku stawiane różne

wymagania i różnie jest oceniane jego postępowanie.

Zaburzona i zerwana interakcja stanowi realną przyczynę

lub ryzyko wystąpienia niekorzystnych skutków dla rozwoju

dziecka. Bezpośrednim skutkiem błędu wychowawczego

jest niekorzystny obraz wychowawcy powstający w umyśle

dziecka. Błąd niekonsekwencji utrudnia i opóźnia

przebieg uczenia się, obniża nastrój uczniów, wytwarza

poczucie winy i zagrożenia spowodowane brakiem

orientacji i niemożnością ukształtowania się właściwych

oczekiwań

WSZYSTKIE BŁĘDY

WYCHOWAWCZE

UMIESZCZONO W „KOLE

BŁĘDÓW”.

„Temperatura” nastawienia

emocjonalnego:

Błędy zimne:

rygoryzm, agresja, hamowanie

aktywności, obojętność

Błędy ciepłe:

idealizacja dziecka, zastępowanie,

uleganie

KONCENTRACJA NA DZIECKU JAKO
CZYNNIK ZAGROŻENIA:

Koncentracja na dziecku jako czynnik

zagrożenia:

Błędy nadmiernej koncentracji na dziecku:

zastępowanie, idealizacja, rygoryzm, agresja.

Błędy nadmiernej koncentracji na sobie:

hamowanie aktywności dziecka, obojętność,

eksponowanie siebie, uleganie dziecku

(bezradność).

IDENTYFIKACJA BŁĘDU

WYCHOWAWCZEGO

Poprzez:



Obserwację zachowań wychowawców



Autopercepcję własnego zachowania

przez wychowawcę



Percepcję zachowań wychowawcy

przez wychowanka

WYCHOWAWCA PROFESJONALNY

To osoba, która ma odpowiednie wykształcenie

i przygotowanie zawodowe do pełnienia tej funkcji,

przypisuje się mu wychowanie młodego pokolenia.

Warsztatem pracy wychowawcy profesjonalnego

jest klasa szkolna, dzieci, młodzież i ich problemy.

Jak człowiek w każdym zawodzie, podlega on

przepisom swej roli zawodowej; ma określone

prawa i obowiązki.

A. Gurycka

UWARUNKOWANIA BŁĘDÓW

POPEŁNIANYCH PRZEZ

NAUCZYCIELI:

Czynniki warunkujące popełnianie błędów

wychowawczych przez nauczycieli związane są

bezpośrednio z jego osobowością. Pomiędzy

osobowością nauczyciela a rodzajem

popełnionych przez niego błędów znajduje się

jakiś czynnik pośredniczący. Jednym z czynników

może być stopień trudności zadań oraz siła oporu

wychowanków względem wychowawcy.

WYCHOWAWCA

NIEPROFESJONALNY

Osoba na ogół nie przygotowana do pełnienia

funkcji wychowawczych w rodzinie, w okresie

nauki szkolnej, ani w toku dorosłego życia.

Wiedza psychologiczna

i pedagogiczna rodziców, dziadków i

opiekunów

(to ich określa się mianem wychowawców

nieprofesjonalnych) ma charakter wiedzy

naturalnej, pochodzącej z własnych

doświadczeń.

BŁĄD WYCHOWAWCZY RODZICÓW

To poważne zaburzenie oczekiwań, wywołane

rozbieżnością między oczekiwaniami

kierowanymi wobec rodziców a rzeczywistym

ich postępowaniem. Szczególnie silnie

zapisują się one w pamięci trwałej dziecka.

RODZINA JAKO PODSTAWOWA

KOMÓRKA ŻYCIA SPOŁECZNEGO,

BIORĄCA UDZIAŁ W WYCHOWANIU.

Historia każdej rodziny opiera się na więzi

nieformalnej, jaką tworzą:



Wzajemna miłość jej członków



Zachodzący między nimi związek jej członków



Ukształtowane zwyczaje



Prawa i obowiązki



Reguły codziennego życia

Gdy bierze się pod uwagę wpływ rodziny na dziecko,

szczególną pozycję przypisuje się matce. Wynika

to z przekonania, że matka jest osobą najbardziej

znaczącą w życiu dziecka, a stosunek między nią

i dzieckiem może mieć wpływ na całe jego życie.

Miłość macierzyńska warunkuje poczucie

bezpieczeństwa i stabilność emocjonalną.

Stanowi to podstawę rozwoju wyższych potrzeb

dziecka.

RODZINA JAKO PODSTAWOWA KOMÓRKA

ŻYCIA SPOŁECZNEGO, BIORĄCA UDZIAŁ W

WYCHOWANIU.

WYCHOWANIE NIEPROFESJONALNE



Wpływy nieintencjonalne rodziny, czyli to,

co wynika

z właściwości osób i strutury rodziny (tzw.

Wpływy środowiska wychowującego)



Wpływy intencjonalne rodziny, czyli

większa

lub mniejsza świadomość rodziców odnośnie

swych intencji, zamiarów i celów w

oddziałowywaniu

na dziecko (wychowawcze)

WARUNKI KORZYSTNE DO

POWSTAWANIA INTERAKCJI W

RODZINIE CZĘSTO ZABURZANE SĄ

PRZEZ:



Układy interpersonalne (np. pretensje)



Rygory przychodzące z zewnątrz (np. obowiązek
nauki szkolnej)



Niedostosowanie wymagań rodziców do potrzeb
i możliwości dziecka



Niekonsekwencja rodziców

SKUTKI NIEKTÓRYCH

BŁĘDÓW

WYCHOWAWCZYCH

RODZICÓW:



Nadopiekuńczość: pozbawia dziecka

samodzielności; usuwanie przez rodziców

wszystkich przeszkód jakie napotka dziecko,

rozwiązywanie przez nich wszystkich

trudności.



Odrzucenie: ogranicza swobodę działania

dziecka poprzez bezwzględne egzekwowanie

wymagań

przez rodziców w stosunku do dziecka.



„Klimat cieplarniany”: nadmierna realizacja

potrzeb miłości dziecka stanowi zagrożenie, gdyż

przerost uczuć może odebrać dziecku pewność

siebie

i spowodować całkowitą utratę kontroli nad sobą.



Ciągłe wzmacnianie i pozytywne ocenianie:

często doprowadza do przesadnego mniemania o

sobie (zawyżona samoocena) i braku zdolności

przyjmowania krytycznych ocen społeczeństwa.



Kary cielesne: ranienie godności osoby, utrata

zaufania
do matki / ojca, zatruwanie psychiki dziecka

poprzez doświadczanie przemocy, wywołanie

poczucia bezbronności, upokorzenia i strachu.

SKUTKI NIEKTÓRYCH BŁĘDÓW

WYCHOWAWCZYCH RODZICÓW:

DZIĘKUJEMY ZA

UWAGĘ.

BIBLIOGRAFIA



Gurycka A., Błąd w wychowaniu, Wydawnictwa
Szkolne
i Pedagogiczne Warszawa 1990



Gurycka A., O sztuce wychowania, Warszawa ( 1997 )



Kruszewski K., Sztuka nauczania Czynności

nauczyciela, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

1992



Konarzewski K., Podstawy teorii oddziaływań

wychowawczych, PWN, Warszawa 1987



Łobocki M., Współdziałanie nauczycieli i rodziców w

procesie wychowania, Warszawa. Nasza Księgarnia

1985.



Tchorzewski A., Wychowanie w kontekście

teoretycznym, Wydawnictwo Uczelniane WSP w

Bydgoszczy, Bydgoszcz 1993