II wykład 27.10 2012

Schemat organizacji badań

Faza koncepcyjna:

1.Temat-przedmiot, cel,uzasadnienie

2.Problemy badawcze

3.Hipotezy badawcze

4.Wybór terenu badań i dobór próby

5.Typologia zmiennych

6.Schemat wyjaśnienia związków między zmiennymi

7.Typologia wskaźników do zmiennych

8.Metody,techniki i narzędzia badań

9.Definicje teoretyczne ważniejszych pojęć

10.Badana pilotażowe

11.Ostateczna wersja problemów badawczych,hipotez teoretycznych i narzędzi badań

12.Bibliografia

Faza wykonawcza(realizacyjna):

1.Przeprowadzenie badań właściwych

2.Uporządkowanie materiałów badawczych

3.Opracowanie klucza kodyfikującego

4.Kodyfikacja i opracowanie statystyczne

5.Analiza jakościowa,klasyfikacja zagadnień i zależności

6.Weryfikacja hipotez

7.Opracowanie teoretyczne

Na ogół wszelkie badania naukowe-zdaniem M. Łobockiego-obejmują następujące etapy:

-zaistnienie sytuacji problemowej

-formułowanie problemów,a często także hipotez badawczych

-wybór i konstruowanie narzędzi badawczych

-dobór osób badanych

-przeprowadzenie badań

-opracowanie ich wyników

-”Cel-czytamy w leksykonie PWN-to złożony rezultat dążeń,punkt dojścia,do którego osiągnięcia się zmierza”

-W. Zaczyński pisząc o celu badań podaje,że „to bliższe określenie tego,do czego zmierza badacz,co pragnie osiągnąć w swoim działaniu”

-Zdaniem W.Puśleckiego jest to „złożony wynik dążeń,do którego osiągnięcia zmierza się w toku postępowania badawczego”

-H. Komorowska przez cel badań rozumie „rodzaj efektu,który zamierzamy uzyskać w wyniku badań,a także rodzaj czynników,z którymi efekty te będą się wiązać”

Cel musi się legitymować konkretnością,jasnością i realnością (W. Zaczyński).

Celem badania może być:

-odkrywanie właściwości, ze względu na które można dokonywać rozróżnień materiału badawczego (rzeczy,osób)-badania eksploracyjne heurystyczny

-poznania właściwości materiału ze względu na znane już właściwości-badania eksploracyjne diagnostyczne

-sprawdzanie czy materiał ma wymaganą własność ze względu na wskazaną właściwość-badania eksploracyjne diagnostyczne sprawdzające spełnienie wymagania

-poznanie związku między wskazanymi właściwościami-badanie eksploracyjne korelacyjne

-sprawdzenie postawionej hipotezy dotyczącej skutków znanej przyczyny-badania eksploracyjne eksperymentalne

-odkrywanie przyczyn znanych skutków-badania eksplanacyjne ex post facto

-przewidywanie przyszłych własności materiału (rzeczy,osób)-badania prognostyczne trendów zmian rozwojowych

W pracach badawczych wyróżnia się trzy kategorie celów. Są to cele:poznawcze,teoretyczne i praktyczne.

Cel poznawczy związany jest głównie z opisem,wyjaśnieniem i przewidywaniem zjawisk pedagogicznych. Wychodząc z założeń ogólnometodologicznych można dokonać pewnej hierarchizacji celów poznawczych. Mogą one np. dotyczyć:

-rekonstrukcji zbioru czynników wpływających na badany czynnik

-hierarchizacji zbioru czynników wpływających na badany czynnik

-rekonstrukcji zależności

-ustalenia prawa (prawidłowości)

-budowy teorii

-wyjaśnienia zjawisk itp.

Przykładem celu poznawczego są następujące sformułowania:
-Zbadanie osiągnięć szkolnych uczniów klas...w wybranej dziedzinie działalności szkolnej

-Ustalenie poziomu prospołecznej aktywności uczniów na etapie wiedzy

-Potrzebach drugiego człowieka,gotowości niesienia mu pomocy oraz realizacji konkretnych jego potrzeb

-Ustalenie czynników subiektywnych i obiektywnych,które różnicują osiągnięcia szkolne uczniów

Literatura:

-M. Łobocki „Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych”

-S. Nowak „Metodologia badań społecznych”

-T. Pilch „Zasady badań pedagogicznych”

Cel teoretyczny związany jest m.in. z opracowanie teoretycznego lub empirycznego modelu zajęć dydaktyczno-wychowawczych,który następnie będzie uzasadniany lub weryfikowany w pracy badawczej.

Może on stanowić:

-ogólne założenia prowadzenia zajęć

-koncepcję programowo-metodyczną oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych

-szczegółowy model lekcji itp.

A oto przykłady celów teoretycznych:

-Opracowanie modelu lekcji stymulującej aktywność uczniów w nauczaniu

-Opracowanie modelu lekcji uwzględniającego strategię podającą i poszukującą

-Sformułowanie teoretycznego modelu zajęć dydaktyczno-wychowawczych uwzględniającego różne strategie nauczania i uczenia się itp.

Cel praktyczny związany jest m.in. z opracowaniem dyrektyw pedagogicznych,czyli praktycznych wskazówek kierowanych pod adresem nauczycieli.

Cele praktyczne (utylitarne)posiadają również pewną hierarchię,którą można ująć następująco:

-sformułowanie reguł i dyrektyw pedagogicznych

-określenie systemu wartości,do których ma zmierzać działalność pedagogiczna nauczycieli i uczniów

-sprecyzowanie czynności,jakie ma podjąć nauczyciel

-realizowanie czynności nastawionych na system wartości zgodnie ze sformułowanymi dyrektywami

-konfrontacja rezultatów pracy z założonymi celami

A oto przykłady celów praktycznych:

-Ustalenie dyrektyw pedagogicznych kierowanych pod adresem nauczyciela pragnącego rozwijać prospołeczną aktywność uczniów klas...w wybranej dziedzinie działalności szkolnej

-Ustalenie przydatności metody problemowo-programowej w nauczaniu...w klasie...szkoły itp.

Podstawowym warunkiem podejmowania wszelkich nada naukowych-pisze M.Łobocki jest uświadomienie sobie przez badawcza problemów,a często także i hipotez roboczych,określających w sposób możliwie precyzyjny cel i zakres planowanych przedsięwzięć badawczych.

Problemem w stosunku do sformułowanego wcześniej przedmiotu i celu badań stanowi radykalne uściślenie i ukierunkowanie naszych zainteresowań.

Według S. Nowaka „problem badawczy to tyle,co pewne pytanie lub zespół pytań,na które odpowiedzi ma dostarczać badanie”.

Wyraźne uszczegółowienie tej definicji znajdujemy u J. Pietera,który problem badawczy traktuje jako „swoiste pytanie określające jakość i rozmiar pewnej niewiedzy (pewnego braku w dotychczasowej wiedzy) oraz cel i granicę pracy naukowej”.

Według H. Muszyńskiego „problemem naukowym jest pytanie,które stawiamy sobie samemu, i na które odpowiedź możemy uzyskać w wyniku czynności badawczych”.

Odpowiedzi na nie staramy się znaleźć-jak pisze Z. Cackowski- „poprzez własny wysiłek,nie zaś przez oczekiwanie gotowej odpowiedzi od innego człowieka”.

Problem to struktura o niepełnych danych,to pewien stan naszej niewiedzy.

Struktura to pewna całość,której elementy są ściśle powiązane.

Formułowanie problemów badawczych-pisze dalej T. Pilch-to z pozoru prosty zabieg werbalny,który jednak musi spełniać kilka warunków,aby był prawidłowy:
-sformułowane problemy badawcze muszą wyczerpywać zakres naszej niewiedzy,zawartej w temacie badań,tak więc problemy w sposób znacznie bardziej precyzyjny określają zakres naszych wątpliwości,tym samym określają teren badawczych poszukiwań

-w sformułowanych problemów badawczych istnieje konieczność zawarcia wszystkich generalnych zależności między zmiennymi,dzięki temu dosyć ściśle będziemy mieć wyznaczony zakres badanych zjawisk

-problemy badawcze muszą być rozstrzygalne empirycznie oraz muszą posiadać wartość praktyczną; w fazie koncepcji nie można niestety zdobyć całkowitej pewności,czy problemy posiadają te dwa istotne walory

Według M. Łobockiego problemy badawcze muszą spełniać odpowiednie kryteria poprawności metodologicznej.

Oto trzy najważniejsze:
-precyzyjność w sposobie formułowania problemów badawczych

-usytuowanie tych problemów na tle dotychczasowych osiągnięć naukowych

-ich empiryczna sprawdzalność

Problem badawczy,czy raczej zespół problemów badawczych wyznacza dalszy proces myślowy w fazie koncepcji.

Stanowią podstawę tworzenia hipotez.

Prawidłowe przeprowadzenie badań,oprócz sformułowania problemów badawczych,wymaga także wysunięcia hipotezy roboczej.

Pojęcie „hipoteza”-wg W. Kopalińskiego-wywodzi się z j.greckiego „hypothesis”i oznacza przypuszczenie.

Hipoteza „stwierdzenie,co do którego istnieje pewne prawdopodobieństwo,że stanowić będzie ono prawdziwe rozwiązanie postawionego problemu”

Według W. Okonia,hipoteza to „niesprawdzone stwierdzenie,które ustala,bądź wyjaśnia cechy badanych zjawisk lub związki między nimi. Sprawdzenie hipotezy odbywa się przez wyprowadzenie z niej wniosków empirycznych”.

Zdaniem T. Kotarbińskiego „hipotezą nazywa się wszelkie twierdzenie częściowo tylko uzasadnione,przeto także wszelki domysł,za pomocą którego tłumaczymy dane faktyczne,a więc też i domysły w postaci uogólnienia uogólnienia osiągniętego(...)na podstawie danych wyjściowych”.

Hipoteza -zdaniem J. Brzezińskiego-musi być sprawdzalna i odpowiadać określonym kryteriom:
-musi być adekwatną odpowiedzią na problem

-musi być najprostszą odpowiedzią na problemy,gdyż im prostszą przyjmujemy postać,tym łatwiej będzie można ją sprawdzić

-musi być tak sformułowana,by łatwo było ją przyjąć, względnie odrzucić

-nie powinna przyjmować postaci szerokiej generalizacji

Zdaniem M. Łobockiego hipotezą roboczą, w ścisłym znaczeniu tego słowa,jest jednak tylko takie twierdzenie(przypuszczenie),które spełnia następujące warunki:

-hipoteza robocza musi dać się zweryfikować

-hipoteza robocza wyraża związek w zasadzie tylko pomiędzy dającymi się zbadać faktami,zdarzeniami,ludźmi(zmiennymi)

-hipoteza robocza jest przypuszczeniem wysoce prawdopodobnym,mającym swe uzasadnienie w dotychczasowym dorobku naukowym

-hipoteza robocza jest wnioskiem z dotychczasowych obserwacji i doświadczeń badacza

-hipoteza jest stwierdzeniem wyrażonym jednocześnie i w sposób możliwie szczegółowy

Ważnym zabiegiem metodologicznym związanym szczególnie z hipotezami,jest określenie zmiennych i wskaźników.

Zastosowanie zmiennych w badaniach oznacza decyzję,pod jakim kątem będziemy rozpatrywać dane zjawisko,proces czy zdarzenie społeczne.

Przyjęte zmienne określają kierunek i cel badania oraz są czynnikami uczestniczącymi w tworzeniu wyniku badań.

Zmienne-zdaniem Z. Skornego - to „pewne kategorie zjawisk,których wielkość,intensywność,częstotliwość występowania może ulegać zmianom w zależności od różnych okoliczności”.

Według W. Okonia zmienna to „czynnik przybierający różne wartości w badanym zbiorze, może nim być np. wiek osoby badanej,ich wykształcenie,iloraz inteligencji,typ temperamentu itp.”

W sumie to co daje się zaobserwować w każdym zdarzeniu lub zjawisku-to kilka podstawowych cech konstytutywnych dla danego zdarzenia,które przyjęło się w metodologii nazywać zmiennymi.

Zmienne niezależne są to zmienne,których wpływ na zmienne zależne chcemy badać.

„Zmiennymi niezależnymi są zjawiska wpływające na powstanie i przebieg zjawisk będących zmiennymi zależnymi”

Zmienna zależna- „zmienna,której zmiany są skutkiem oddziaływania jednej lub więcej jakichś zmiennych(zmiennych niezależnych lub zmiennych pośredniczących”

Aby dokładnie opisać wielkość cech badanych zjawisk,ich natężenie i kierunek trzeba posłużyć się określonymi wartościami opisowymi,czyli wskaźnikami.

Właściwa klasyfikacja i uporządkowanie zmiennych jest warunkiem odpowiedniego doboru wskaźników.

Wskaźnik-wg S.Nowaka-to „pewna cecha,zdarzenie lub zjawisko,na podstawie zajścia,którego wnioskujemy z pewnością lub z określonym prawdopodobieństwem,wreszcie z prawdopodobieństwem wyższym od przeciętnego,iż zachodzi zjawisko,które nas interesuje.

---