Afazja semantyczna
Marlena Herman
Paulina Pijanowska
Emilia Wrosz
Afazja
Afazja
Afazja
spowodowany uszkodzeniami mózgu
rozpad kompetencji
rozpad kompetencji i
sprawności
sprawności
językowej
językowej u ludzi, którzy
wcześniej
wcześniej
język opanowali.
język opanowali.
Afazja semantyczna
Defektem podstawowym w afazji semantycznej jest
zaburzenie
zaburzenie
syntezy równoczesnej
syntezy równoczesnej (symultatywnej), rozumianej jako zdolność
do utrzymania w centrum uwagi
kilku wzajemnie powiązanych
kilku wzajemnie powiązanych
elementów.
elementów.
Stwierdza się ją przy uszkodzeniach
styku płatów ciemieniowego
styku płatów ciemieniowego
, potylicznego oraz skroniowego półkuli dominującej
, potylicznego oraz skroniowego półkuli dominującej. Łuria
wskazuje na fakt, iż jest to okolica „nakładania się” na siebie
korowych reprezentacji głównych analizatorów:
wzrokowego,
wzrokowego,
dotykowego, równowagi oraz słuchowego.
dotykowego, równowagi oraz słuchowego.
Szczególną funkcją pogranicza ciemieniowo – skroniowo -
potylicznego jest zatem synteza symultatywna. Jest ona niezbędna
do prawidłowego przebiegu czynności wyższych:
percepcji i orientacji w przestrzeni;
operacji na liczbach;
czynności konstrukcyjnych;
zrozumienia złożonych konstrukcji logiczno - gramatycznych, w
tym także posługiwania się nazwami.
Afazja semantyczna
Stopień i charakterystyka zaburzeń
Stopień i charakterystyka zaburzeń - poza ogólnymi
sprawami związanymi z wiekiem, głębokością, dynamiką i
rozległością uszkodzeń -
zależny jest również od stopnia
zależny jest również od stopnia
zaangażowania poszczególnych płatów.
zaangażowania poszczególnych płatów.
W przypadku większego zajęcia
płata skroniowego
płata skroniowego
dominuje zespół zaburzeń rozumienia mowy, elementy
mowy żargonowej, zaburzenia słuchu fonematycznego.
W przypadku większego zajęcia
okolicy ciemieniowej
okolicy ciemieniowej
tylno -dolnej
tylno -dolnej – dominuje zespół agrafii, aleksji i akalkulii.
Przeważają zespoły agnozji wzrokowo - przestrzennej.
Chorzy są zdolni do rozróżniania liter i cyfr, mają trudności w
syntetyzowaniu wzrokowo - przestrzennym ich bardziej
złożonych form. Pacjenci nie odróżniają cyfr 31 i 13.
Chorzy ”zapominają” jak wyglądają litery, zostawiając w
wyrazach puste miejsca, lub pisząc literę w sposób lustrzany.
Afazja semantyczna
Zaburzenia językowe
Zaburzenia językowe dotyczą trudności w
rozumieniu logiczno – syntaktycznych związków
rozumieniu logiczno – syntaktycznych związków
składniowych i złożonych relacji gramatycznych
składniowych i złożonych relacji gramatycznych,
przy zachowanym rozumieniu zdań złożonych z tej
samej liczby wyrazów lub tych samych wyrazów,
ale
ale
mających prostą, liniową budowę gramatyczną
mających prostą, liniową budowę gramatyczną.
Afazja semantyczna
Rozpad syntezy jednoczesnej ujawnia się szczególnie wyraźnie w:
rozumieniu
stosunków przestrzennych i czasowych
stosunków przestrzennych i czasowych, które
wyrażane są w tekstach przy użyciu konstrukcji przyimkowych
(np.
przed obiadem, po obiedzie, za godzinę
),
rozumieniu
składniowych związków rządu
składniowych związków rządu wyrażonych za
pomocą form fleksyjnych i wyodrębnienia wyrazu określanego i
określającego
modyfikacjach
gramatycznych
typu:
brat
sąsiada,
sąsiad
brata,
przyjaciel
ojca,
ojciec
przyjaciela.
trudności sprawia rozumienie
form wyrażających stopień
form wyrażających stopień
cechy
cechy, np.
on jest starszy niż brat, Piotr jest wyższy od
Pawła.
Afazja semantyczna
Chociaż zachowane jest rozumienie pojedynczych słów,
trudności dotyczą rozumienia dłuższych wypowiedzi
trudności dotyczą rozumienia dłuższych wypowiedzi,
zwłaszcza
gdy
znaczenie
zdania
zależy
od
relacji
gramatycznych pomiędzy częściami zdania, np.
pokaż
nożyczkami grzebień.
Problem w rozumieniu obejmuje także te struktury składniowe,
których sens nie wynika z liniowej organizacji
których sens nie wynika z liniowej organizacji
elementów, a czasowe uporządkowanie wyrażonych w
elementów, a czasowe uporządkowanie wyrażonych w
zdaniu zdarzeń wymaga inwersji składniowej
zdaniu zdarzeń wymaga inwersji składniowej, np.
zanim
zjem obiad, posprzątam mieszkanie.
Ze
wspomnianymi
zaburzeniami
współwystępują
Ze
wspomnianymi
zaburzeniami
współwystępują
problemy w nazywaniu desygnatów, choć wypowiedzi są
problemy w nazywaniu desygnatów, choć wypowiedzi są
płynne, to struktura tekstu rozbita jest ze względu na
płynne, to struktura tekstu rozbita jest ze względu na
trudności w znalezieniu właściwych słów.
trudności w znalezieniu właściwych słów.
Afazja semantyczna
Zaburzeniom
semantycznym
towarzyszą
zaburzenia
zaburzenia
orientacji przestrzennej, akalkulia, dysleksja i
orientacji przestrzennej, akalkulia, dysleksja i
dysgrafia.
dysgrafia.
Dysgrafia i dysleksja
Dysgrafia i dysleksja w afazji semantycznej są pochodne
wobec zaburzeń wzrokowo gnostycznych, występują przy
uszkodzeniach okolic ciemieniowo – potylicznych kory. Agnozja
przestrzenna jest specjalnym rodzajem agnozji wzrokowej,
której
istota
jest
odbiór
informacji
o
stosunkach
przestrzennych, oparty na syntezie impulsów analizatora
wzrokowego skórno-kinestetycznego i błędnikowego.
Objawia
Objawia
się zaburzeniami w rozpoznawaniu liter i cyfr, a zatem
się zaburzeniami w rozpoznawaniu liter i cyfr, a zatem
elementów ułożonych przestrzennie
elementów ułożonych przestrzennie. Największe trudności
występują przy rozpoznawaniu liter o podobnym kształcie, np.
m i n, w i m. Zaburzenia pisania na poziomie motorycznym
polegają
na
trudnościach
w
odtwarzaniu
organizacji
przestrzennej właściwej poszczególnym literom lub cyfrom.
Afazja semantyczna
Zaburzenia czytania mogą być analogiczne do zaburzeń w
mówieniu i objawiają się
zniekształceniem artykulacji
zniekształceniem artykulacji
słów odczytywanych
słów odczytywanych,
niezrozumieniem czytanego
niezrozumieniem czytanego
tekstu, trudnościami w analizie i syntezie literowej
tekstu, trudnościami w analizie i syntezie literowej.
Czytanie bywa często zredukowane do czytania globalnego.
Cyfry są postrzegane prawidłowo i zapamiętywane jest ich
znaczenie,
trudności występują przy rozpoznawaniu
trudności występują przy rozpoznawaniu
liczb wielocyfrowych oraz w wykonywaniu operacji
liczb wielocyfrowych oraz w wykonywaniu operacji
liczbowych wymagających orientacji przestrzennej w
liczbowych wymagających orientacji przestrzennej w
strukturze liczb wielocyfrowych. Zaburzeniu ulęgają
strukturze liczb wielocyfrowych. Zaburzeniu ulęgają
również operacje na liczbach. Trudności może
również operacje na liczbach. Trudności może
sprawiać
także
wzrokowe
odróżnienie
cyfr
sprawiać
także
wzrokowe
odróżnienie
cyfr
podobnych graficznie np. 1-7, 6-9, 3-8, 12-21, IV-VI.
podobnych graficznie np. 1-7, 6-9, 3-8, 12-21, IV-VI.
Diagnoza afazji
semantycznej
Standard badania afazji obejmuje:
diagnozę organiczną
diagnozę organiczną (stwierdzenie trwałego
uszkodzenia mózgu),
diagnozę
lokalizacyjną
diagnozę
lokalizacyjną
(ustalenie
miejsca
uszkodzenia)
diagnozę funkcjonalną
diagnozę funkcjonalną (opis psychologicznej
struktury zaburzeń)
diagnozę lingwistyczną
diagnozę lingwistyczną (precyzyjną ocenę
rodzaju i stopnia zaburzeń językowych oraz sposobu
porozumiewania się chorego z otoczeniem).
Interpretacja wyników badań powinna uwzględniać
dane socjologiczne ( wiek, płeć, pochodzenie,
wykształcenie, stan rodziny).
Diagnoza afazji
semantycznej
Ocena zaburzeń afatycznych powinna być powiązana z oceną
stanu funkcjonowania pacjenta.
Należy zapoznać się z historią
Należy zapoznać się z historią
choroby
choroby: ustalić, kiedy choroba się zaczęła, jaki był jej przebieg i
sposób leczenia.
Należy też ocenić obecny stan somatyczny i
Należy też ocenić obecny stan somatyczny i
psychiczny pacjenta,
psychiczny pacjenta, np. czy występują niedowłady, jak pacjent
się porusza, czy zachowana jest samoobsługa, jaki jest stopień
możliwości chorego i możliwości koncentracji uwagi.
W diagnozie ważne jest stosowanie prób sensybilityzowanych,
czyli badających tą samą funkcję na różnych poziomach
czyli badających tą samą funkcję na różnych poziomach
trudności oraz w różnych warunkach wykonywania
trudności oraz w różnych warunkach wykonywania
zadania.
zadania.
W diagnozie afazji dla potrzeb logopedii istotne staje się
wyznaczenie tych funkcji językowych,
które zostały w danym
które zostały w danym
wypadku względnie zachowane, na których oprzeć będzie
wypadku względnie zachowane, na których oprzeć będzie
można planowaną terapię,
można planowaną terapię, oraz uchwycenie dynamiki
wycofywania się zaburzeń językowych i zmianę ich profilu.
Diagnoza afazji
semantycznej
W ocenie afazji semantycznej stosuje się zróżnicowane
W ocenie afazji semantycznej stosuje się zróżnicowane
metody, należą do nich zarówno obserwacja, jak też
metody, należą do nich zarówno obserwacja, jak też
wystandaryzowane testy przeznaczone do badań zaburzeń
wystandaryzowane testy przeznaczone do badań zaburzeń
afatycznych (np.. Bostoński Test Diagnostyczny do Badania
afatycznych (np.. Bostoński Test Diagnostyczny do Badania
Afazji),
techniki
eksperymentalno-kliniczne,
oraz
Afazji),
techniki
eksperymentalno-kliniczne,
oraz
wielowymiarowe baterie oceny neuropsychologicznej, w
wielowymiarowe baterie oceny neuropsychologicznej, w
których znaczące miejsce zajmuje ocena zachowań
których znaczące miejsce zajmuje ocena zachowań
językowych.
językowych.
Diagnoza afazji
semnatycznej
Przykładem oceny afazji są procedury opracowane przez Łurię.
Przykładem oceny afazji są procedury opracowane przez Łurię.
Standard badania obejmuje:
Standard badania obejmuje:
1.
1.
Analizę danych z historii choroby,
Analizę danych z historii choroby,
2.
2.
Ogólną charakterystykę pajenta,
Ogólną charakterystykę pajenta,
3.
3.
Badanie uwagi,
Badanie uwagi,
4.
4.
Badanie reakcji emocjonalnych,
Badanie reakcji emocjonalnych,
5.
5.
Badanie gnozji wzrokowej i wzrokowo–przestrzennej
Badanie gnozji wzrokowej i wzrokowo–przestrzennej
6.
6.
Badanie gnozji somato–sensorycznej
Badanie gnozji somato–sensorycznej
7.
7.
Badanie gnozji słuchowej
Badanie gnozji słuchowej
8.
8.
Badanie koordynacji słuchowo- ruchowej
Badanie koordynacji słuchowo- ruchowej
9.
9.
Badanie ruchu i czynności mowy, pisma, czytania, pamięci,
Badanie ruchu i czynności mowy, pisma, czytania, pamięci,
systemu liczbowego, procesów intelektualnych oraz schemat
systemu liczbowego, procesów intelektualnych oraz schemat
diagnozy neuropsychologicznej, rozumianej jako wynik procesu
diagnozy neuropsychologicznej, rozumianej jako wynik procesu
badania pacjenta
badania pacjenta
Ostatnia część uwzględnia własną ocenę możliwości językowych
Ostatnia część uwzględnia własną ocenę możliwości językowych
pacjenta, próbki mowy spontanicznej, zautomatyzowane ciągi
pacjenta, próbki mowy spontanicznej, zautomatyzowane ciągi
słowne, powtarzanie materiału językowego o zróżnicowanej
słowne, powtarzanie materiału językowego o zróżnicowanej
złożoności artykulacji i długości, nazywanie przedmiotów
złożoności artykulacji i długości, nazywanie przedmiotów
naturalnych i na rysunkach, rozumienie mowy.
naturalnych i na rysunkach, rozumienie mowy.
Etapy rehabilitacji chorych wg.
Cwietkowej
Rehabilitacja afazji semantycznej
powinna
powinna
ukształtować pełne rozumienie wysoko
ukształtować pełne rozumienie wysoko
zorganizowanej mowy
zorganizowanej mowy. Żeby tak się stało, należy
najpierw przełamać defekt sfery gnostycznej,
zaburzenie syntezy symultatywnej, zaburzenie
lateralizacji i rozumienia stosunków przestrzennych.
Etapy rehabilitacji chorych wg.
Cwietkowej
I etap rehabilitacji
Celem tego etapu jest
wypracowanie u chorego
wypracowanie u chorego
orientacji w przestrzeni
orientacji w przestrzeni, w schemacie własnego
ciała,
wzmocnienie
zaburzonego
poczucia
lateralizacji.
Początkowo sprowadza się to do uczenia chorego
orientacji w szpitalu. Kiedy pacjent będzie się już
orientował w sieci szpitalnych korytarzy, możemy
usiąść za biurkiem i ćwiczyć manipulacje figurami
geometrycznymi w przestrzeni, konstruować figury
geometryczne, prowadzić ich analizę porównawczą,
objaśniać przestrzenne położenie detali. Wreszcie
wprowadzamy werbalizację wszystkich czynności z
rysunkami i skonstruowanymi figurami.
Etapy rehabilitacji chorych wg.
Cwietkowej
II etap rehabilitacji
Po odbudowaniu umiejętności analizy porównawczej wzajemnych
relacji przedmiotów w przestrzeni, przechodzimy do formułowania
tych relacji w mowie za pomocą konstrukcji syntaktycznych.
III etap rehabilitacji
Zadaniem III etapu rehabilitacji jest odbudowa rozumienia
Zadaniem III etapu rehabilitacji jest odbudowa rozumienia
konstrukcji przyimkowych.
konstrukcji przyimkowych.
W tym czasie należy uświadomić choremu czynnik względności w
rozlokowaniu przedmiotów w przestrzeni. Wymaga on uczestnictwa
co najmniej dwóch komponentów . W danej sytuacji zawsze jeden
przedmiot (ten, którego położenie określamy) jest głównym, a drugi
(do którego odnosimy położenie głównego) poboczny. Użycie
niektórych przyimków (pod, nad, do, od itp.) znajduje się w prostej
zależności od rozumienia tego czynnika. Na przykład stosunki
przestrzenne dwóch przedmiotów - stołu i lampy można wyrazić za
pomocą dwóch formuł językowych - lampa wisi nad stołem lub stół
stoi pod lampą. W pierwszej frazie przedmiotem głównym jest
lampa, w drugiej stół. Świadomość związku przyimków ze
stosunkami przestrzennymi przedmiotów wypracowuje cała seria
ćwiczeń.
Zadania językowe możemy
wprowadzać dopiero wtedy, gdy
mamy pewność, że proces analizy
realnych stosunków
przestrzennych jest dobrze
ugruntowany.
Ćwiczenia językowe
Odsłonić i skonkretyzować związki słów wewnątrz frazy
można za pomocą
konstruowania właściwych pytań do
konstruowania właściwych pytań do
każdego słowa budującego zdanie.
każdego słowa budującego zdanie.
Zaczynamy więc nasze ćwiczenie od serii operacji, które
stopniowo wiodą do rozumienia sensu wynikającego ze
związku słów. Uczymy chorego rozbioru zdania na części
zdania. Akcentujemy znaczenie każdego słowa dla frazy.
Potem łączymy znaczenie słowa w zdaniu z jego formą
gramatyczną.
Początkowo wydzielamy główne słowo w zdaniu -
podmiot
podmiot.
Potem znajdujemy słowo opisujące czynność podmiotu -
orzeczenie
orzeczenie.
Następnie
słowa
określające
podmiot,
opisujące jego cechy. Rozbiór zdania pomaga choremu
zrozumieć znaczenie związków słowa wewnątrz zdania.
Ćwiczenia językowe
Dalsze ćwiczenia to budowanie zdań ze
Dalsze ćwiczenia to budowanie zdań ze
słowem opuszczonym w taki sposób, by myśl
słowem opuszczonym w taki sposób, by myśl
zdania była niedokończona.
zdania była niedokończona.
Ta niepełność informacji wyzwala konieczność
postawienia pytania. Na przykład:
.......... przeczytał dziś ciekawy artykuł.
Chory powinien zadać pytanie -
kto?
kto? W tych
warunkach uwaga chorego skupia się na pytaniu.
Zapisujemy zdanie i to sprowokowane pytanie.
Wymyślamy odpowiedź.
Ćwiczenia językowe
Wprowadzamy serię ćwiczeń,
które obejmują logiczny i
które obejmują logiczny i
gramatyczny rozbiór zdania
gramatyczny rozbiór zdania. Wymagamy od chorego
ułożenia zdania, odpowiadającego zadanym związkom między
słowami, podając mu strukturę zdania w formie pytań:
Kto (co)? .......... robi (zrobił)? .......... Czym? (jak? gdzie?)
Chłopczyk narysował statek kredkami.
Tego typu ćwiczenia ułatwiają zrozumienie najbardziej
złożonych konstrukcji, w tym także konstrukcji dzierżawczych,
opisujących więzi rodzinne. Ponieważ opis więzi rodzinnych
przyjmuje wyjątkowo trudną strukturę,
prowadzimy w tym
prowadzimy w tym
wypadku najpierw analizę znaczenia i treści, a następnie
wypadku najpierw analizę znaczenia i treści, a następnie
analiza gramatyczną z budowaniem konkretnych pytań
analiza gramatyczną z budowaniem konkretnych pytań
do osobnych słów konstrukcji
do osobnych słów konstrukcji. W dalszym ciągu niezbędny
jest rozbiór konstrukcji, zakańczanie jej słowami precyzującymi
sens. Proces rozumienia takich struktur gramatycznych
przyjmuje wówczas świadomy i pełny charakter.
Opisany model rehabilitacji afazji semantycznej
zakłada wewnętrzną przebudowę zaburzonej
mowy poprzez przechodzenie z jednej
płaszczyzny realizacji na inną, o wyższym
stopniu złożoności. Został on sprawdzony na
dużej liczbie chorych.
Jest oceniany, jako
Jest oceniany, jako
przynoszący pozytywne efekty.
przynoszący pozytywne efekty.
Opis przypadku
Prezentujemy opis przypadku kobiety A.O.,
która od listopada 1994 r. do chwili obecnej
(kwiecień
1999)
jest
pacjentką
Uniwersyteckiej Pracowni Logopedycznej w
Lublinie.
A.O. zgłosiła się na terapię logopedyczną z
powodu trudności w czytaniu i pisaniu,
powstałych po leczeniu neurochirurgicznym.
Opis przypadku
W epikryzie pacjentki zapisano: Chora skarży się na
bóle
bóle
głowy
głowy od kilkunastu lat, bóle nasilały się w ostatnich 2-3
latach.
Miewała
napady
padaczkowe
napady
padaczkowe,
okresowo
występowały zaburzenia o charakterze
afazji amnestycznej
afazji amnestycznej.
Badanie tomografem wykazało w lewej okolicy ciemieniowo-
potylicznej
twór
twór, mogący odpowiadać anomalii naczyniowej.
Angiografia wykazała obecność w lewej półkuli
rozległego
rozległego
naczyniaka
naczyniaka. Chora przyjęta została w stanie ogólnym
dobrym, w pełnym kontakcie słownym, zgłaszała okresowe
obniżenia nastroju. Naczyniak został usunięty, po czym
zaobserwowano krwiak śródmózgowi w miejscu operacji. Do
Kliniki Rehabilitacyjnej została przyjęta z rozpoznaniem:
naczyniak tętniczo-żylny lewej okolicy mózgu, leczony
operacyjnie, niedowład połowiczy prawostronny. Dysfazja.
A. O. ma wykształcenie wyższe techniczne, tytuł naukowy mgr
inż. geodeta, jest mężatką ma syna.
Wyniki badania
DIAGNOZA NEUROPSYCHOLOGICZNA:
Stwierdzono
aleksję,
agrafię,
akalkulię, ograniczenie pola widzenia,
zaburzenie czucia powierzchniowego.
Stwierdzono
zakłócenia
dynamiki
procesów
nerwowych,
tzn.
siły
równowagi i ruchliwości procesów
pobudzania i hamowania.
Diagnoza logopedyczna:
BADANIE:
Wykazało głęboką czynności językowych w zakresie czytania,
pisania. A. O. zachowała jedynie zdolność zapisania swego
imienia i pierwszej litery nazwiska, potrafiła zapisać datę zawsze
jednak wg kanonicznego szyku: rok, miesiąc, dzień. Zachowana
została zdolność przepisywania tekstów. Rozumienie czytanego
tekstu było niedokładne, oparte na czytaniu globalnym.
Względnie zostały zachowane możliwości w zakresie mowy
dialogowej,
powstające
trudności
należy
tłumaczyć
występowaniem zaburzeń nazywania. Trudności zwiększały się
w odpowiedziach na konkretne pytania, A. O. lepiej radziła sobie
w
swobodnych
rozmowach.
Wszystkie
pytania
o
nieskomplikowanej
strukturze
gramatycznej
rozumiała
dokładnie, ograniczone było rozumienie sensów naddanych,
metaforycznych.
Nie
wypowiadała
dłuższych
tekstów,
niemożliwy także był śpiew.
Diagnoza logopedyczna:
Ograniczenie zakresu powtarzania ciągu elementów.
Zakłócenia w powtarzaniu skomplikowanych struktur
rytmicznych.
Trudności nominacyjne, zwłaszcza w zakresie wyrazów
prymarnie nazywających, tj. wyrazów określających cechy
przedmiotów, czynności i cech. Problemy z nazywaniem
były kompensowane poprzez omówienia, np. do jedzenia-
‘łyżka’, substytucje stylistyczne łeb – ‘głowa’ i zakresowe:
liść – ‘drzewo’ oraz metonimie lipa – ‘liść’ i antonimy cukier-
‘sól’. Największe problemy dotyczyły aktualizacji pojęć
kategoryzujących (zwierzę, ptak, drzewo, kwiat). Lepiej
zachowane było użycie słów podrzędnych znaczeniowo
(pies, kot; jaskółka-kos).
Trudności
w
rozumieniu
konstrukcji
przyimkowych
wyrażających stosunki czasowe i przestrzenne (np.
dziewczynka stoi za/przed płotem).
Diagnoza logopedyczna:
Głęboko zaburzone było rozumienie stosunków przestrzennych i
wykonywanie poleceń złożonych typu: Proszę położyć klucz na
kartce, a długopis obok klucza. Żadnych problemów nie
sprawiała natomiast orientacja na mapie, rozumienie czasu na
zegarze ze wskazówkami, problemy pojawiały się tu w
werbalizowaniu tych danych.
Trudności przestrzenne wyrażały się ponadto w odwróceniu
obrazu przedmiotów, stąd m.in. chwytanie długopisu zwykle
odwrotną stroną w stosunku do kartki.
Głęboko zakłócone było czytanie głośne (przy względnie dobrym
zachowanym czytaniu globalnym) oraz pisanie. Trudności
dotyczyły identyfikacji liter, jak i syntezy oraz analizy literowej,
głoskowej i sylabowej.
Wyniki badania logopedycznego wskazywały na trudności w
zakresie rozumienia stosunków czasowo – przestrzennych,
złożonych konstrukcji logiczno-gramatycznych, a także trudności
w czytaniu, pisaniu i liczeniu, co przemawiało za występowaniem
u chorej afazji semantycznej.
Terapia – opis przypadku A.O.
Wiadomości ogólne o pacjentce:
A.O. zgłosiła się na terapię logopedyczną w
rok i 9 miesięcy
rok i 9 miesięcy
po ukończeniu leczenia neurochirurgicznego.
Do chwili obecnej (1999) czyli od ponad 4 lat
korzysta z
korzysta z
zajęć raz w tygodniu.
zajęć raz w tygodniu.
Przeprowadzona diagnoza logopedyczna pozwoliła
ustalić
ustalić
cele
cele i
program terapii
program terapii oraz zaprojektować
metody pracy
metody pracy
nad restytucją zaburzonych trudności językowych.
Program terapii miał na celu
usprawnienie analizy
usprawnienie analizy
wzrokowej
wzrokowej
(przestrzennej),
czuciowej
czuciowej
i
słuchowej
słuchowej
wypowiedzi i podniesienie
sprawności w zakresie czytania
sprawności w zakresie czytania
i pisania
i pisania.
Terapia – opis przypadku A.O.
Zajęcia logopedyczne:
Trzon: ćwiczenia w czytaniu i pisaniu.
Trzon: ćwiczenia w czytaniu i pisaniu.
Ćwiczenia leksykalne usprawniające
nazywanie i
nazywanie i
rozumienie
znaczeń
metaforycznych
rozumienie
znaczeń
metaforycznych,
umiejętność klasyfikacji przedmiotów
umiejętność klasyfikacji przedmiotów.
Ćwiczenia z wykorzystaniem
opowiadań i opisów,
opowiadań i opisów,
w których kategorie czasu i przestrzeni wyrażane były
za pomocą skomplikowanych struktur gramatycznych.
Ćwiczenia
usprawniające kalkulię
usprawniające kalkulię – nazywanie,
czytanie i rozumienie liczb wyrażonych znakami
rzymskimi i arabskimi.
Terapia – opis przypadku A.O.
Przy konstruowaniu ćwiczeń reedukacyjnych oraz w doborze
materiałów
logopedycznych
zostały
uwzględnione
następujące czynniki:
rodzaj zaburzeń mowy (afazja semantyczna)
towarzyszące dysfunkcje, wynikające z uszkodzenia mózgu
(zaburzenia orientacji przestrzennej, akalkulia, zaburzenia
czucia powierzchniowego i głębokiego, ograniczenie pola
widzenia, trudności mnestyczne, duża męczliwość)
charakterystyka
socjologiczna
pacjenta
(kobieta,
wykształcenie wyższe techniczne)
zainteresowania (sztuka, turystyka, moda)
postawa wobec własnych trudności (pełna świadomość
trudności językowych, duża motywacja do ćwiczeń, wysoka
kontrola swoich zachowań językowych)
zachowanie sprawności (dobra pamięć kinetyczna,
sprawności konwersacyjne i narracyjne)
Terapia – opis przypadku A.O.
Terapia zaburzeń czytania i pisania:
Terapia zaburzeń czytania i pisania:
rozpoczęto od
przywrócenie zdolności do analizy i syntezy ciągu
przywrócenie zdolności do analizy i syntezy ciągu
fonicznego.
fonicznego. W tym celu wykorzystano zachowane zdolności percepcyjne
(poczucie rytmu, wysokości, głośności, umiejętność wzrokowego
wyodrębniania jednostek graficznych w tekście pisanym) oraz
realizacyjne (dobra artykulacja)
następnie ćwiczenia mające na celu
syntezę odbudowanych
syntezę odbudowanych
elementów językowych w większe całości
elementów językowych w większe całości: sylaby, wyrazy, zdania i
teksty, które zawsze były ćwiczone w formie ustnej i pisanej
po 4 latach terapii chora jest w stanie przeczytać na głos bezbłędnie
wyrazy, drobne zniekształcenia i niepłynności pojawiają się nadal przy
czytaniu zdań, natomiast dużo trudności wymaga przeczytanie dłuższego
tekstu
deformacje wzorca wyrazu dotyczą zwykle końcówek fleksyjnych, oraz
substytucji głoskowych w realizacji opozycji fonologicznych; pod
względem jakościowym przypominają one przejęzyczenia spotykane w
języku ludzi zdrowych w chwilach zmęczenia, ale ich duża frekwencja i
chroniczność wskazują na problemy afatyczne.
parafazje głoskowe znajdują analogie w próbkach pisma w postaci
paragrafii
Terapia – opis przypadku A.O.
w czytaniu obserwuje się zwolnienie tempa wypowiedzi,
częste próby rekonstrukcji wzorca fonicznego wyrazu
poprzez analizę głoskową; zdarzają się automatyzmy i
stereotypie artykulacyjne lub realizacje tworzone przez
analogie
Inne:
obok ćwiczeń stymulujących pisanie i czytanie
prowadzone były równolegle ćwiczenia nazywania
ćwiczenia służące odbudowaniu operacji liczbowych w
pamięci sprawiały najwięcej trudności i w znacznym
stopniu komplikowały funkcjonowanie na co dzień;
rozwiązywanie równań i zadań tekstowych , uzupełnianie
znaków matematycznych w równaniach itp. doprowadziły
do znacznego złagodzenia tych zaburzeń
Terapia – opis przypadku A.O.
Podsumowanie:
Komunikacja według skali MPS po czterech latach
terapii u badanej została oceniona na 4pkt, co
oznacza afazję mierną. Porozumiewanie słowne jest
utrudnione, chora ma pewne trudności w najbardziej
złożonych sytuacjach komunikacyjnych, np. w
formułowaniu
wyczerpującego
opowiadania
o
przebiegu zdarzeń, złożonych ocen, w opisie
własnych przeżyć. W sytuacji stresowej miewa
trudności w realizacji również prostszych zachowań.
Podobne prawidłowości obserwuje się w zakresie
rozumienia wypowiedzi.
Bibliografia:
1.
Cwietkowa L.S., Metody odbudowywania mowy w
afazji, 1981, źródło internetowe.
2.
Łuria A.R., Podstawy neuropsychologii. Warszawa 1976.
3.
Maruszewski M., Mowa a mózg: zagadnienia
neuropsychologiczne, Warszawa 1970.
4.
Panasiuk J., Afazja semantyczna – diagnoza, terapia,
opis przypadku, [w:] „Logopedia” 26, 129 (1999).