Wywiad w badaniach

epidemiologicznych

wywiad to

duży

%

diagnozy

diagnoza

kliniczna

epidemiologiczna

dotyczy jednostki
prowadzi lekarz
wieloetapowa
niestandaryzowan

a

dotyczy chorych

dotyczy populacji
prowadzi ankieter
jednoetapowa
standaryzowana
może dotyczyć

zdrowych

Techniki polegające na

wzajemnym komunikowaniu

się

techniki

komunikacja

bezpośrednia

komunikacja

pośrednia

niestandaryzow

ane

wywiad

swobodny

(wolny)

niestandaryzow

ane wypowiedzi

pisemne

(

pamiętnik

)

standaryzowan

e

wywiad

standaryzowan

y

(

kwestionariuszow

y

)

ankieta

wywiad

wystandaryzowany

treść
słownictwo
kolejność pytań

są ściśle ustalone
i zadawane
każdemu w ten
sam sposób
ankieter nie
wprowadza zmian

niestandaryzowan

y

elastyczny
dostosowany do
przypadku i
zmieniającej się
sytuacji

wywiad:

• jest zawsze organizowany dla ściśle

określonego celu

• ogranicza się wyłącznie do

ustalonego zakresu informacji

• jego podstawą jest zrozumienie

– kontakt intelektualny
– kontakt emocjonalny

jak zbudować

kwestionariusz ?

wartość kwestionariusza

• trafność

– swoistość
– czułość

• rzetelność

– dokładność
– stałość

(powtarzalno
ść)

zawartość

kwestionariusza

• informacje

– celowe
– ściśle wyselekcjonowane
– w racjonalnej ilości

• czas
• koszt
• nie drzaźnić respondenta

– miarodajne

pytania

1.

trafne

2.

racjonalne

3.

jasne i niedwuznaczne

4.

niekłopotliwe dla respondenta

5.

nie sugerujące odpowiedzi

Ad. 2 racjonalne...

• czy 43 lata temu gdy chorował/a Pan/Pani na

nadczynność tarczycy stracił/a Pan/Pani na wadze:

a) 3,5 kg
b) 7 funtów
c) 14 kamieni

• jakie leki przyjmował/a Pan/Pani przez ostatnie 5 lat

(wystarczą nazwy międzynarodowe)?

• pytania niepotrzebne dla celu badania

• respondent i ankieter używają tego samego

języka

– unikanie żargonu

• czy u Pana/Pani miał miejsce infarctus?

• zrozumiałe krótkie polecenia

– czy kiedykolwiek w ubiegłym roku o 7.15 po południu

odczuwał Pan ostry przeszywający ból za mostkiem o

charakterze pieczenia lub ucisku promieniujący od innych

okolic ciała, trwający godzinę lub dłużej, który.......

• dwuznaczność

– dla respondenta
– dla wyniku badania

• jasne precyzowanie przedziałów

– np. czasu (często i zwykle)

Ad. 3 jasne...

• konieczność udzielenia odpowiedzi

społecznie nieakceptowanych

• intymne pytania bez związku z celem
• różnice statusu respondent-ankieter
• prezencja ankietera
• atak na respondenta
• pytanie Nr 65431b.....

Ad. 4 niekłopotliwe...

pytania

otwarte

zamknięte

pytania

• otwarte

- w których pozostawia się

respondentowi całkowitą swobodę
wypowiedzi na poruszany temat

– jak Pan/Pani ocenia swoje

zdrowie?

– co myślisz na temat polskiej

służby zdrowia?

pytania

• zamknięte

- zaopatrzone w przewidywane

z góry warianty odpowiedzi.

– Wyróżnia się pytania zamknięte o alternatywie:

–

dwuczłonowej

(dychotomicznej)

• TAK / NIE

• czy odczuwa Pan bóle w krzyżu?

– wieloczłonowej

(kafeteryjnej).

• wielokrotnego wyboru

(ręka, noga, mózg na

ścianie)

• o skale

(źle, gorzej, koszmarnie ...)

• z uszeregowaniem odpowiedzi

(1=oko,2=ucho,3=brzucho)

pytania:

otwarte

zamknięte

+

swoboda i spontaniczność
wypowiedzi
lepsza interakcja
nie wymuszają odpowiedzi

łatwiejsze do
odpowiedzenia
proste w kodowaniu i

analizie
niewykwalikowany
ankieter
ułatwiają trudne
odpowiedzi
wyniki porównywalne

między respondentami

-

doświadczony (drogi)
ankieter
trudność oceny i
klasyfikacji
czas!!!
subiektywna recepcja
ankietera
trudność rejestracji w

całości

ograniczają swobodę
wyboru odpowiedzi
nie pozwalają na

indywidualizację
problemu

kolejność pytań

• logiczny ciąg
• od ogółu do szczegółu

– technika ‘lejka’

• od szczegółu do ogółu

– technika ‘lejka odwróconego’

• kłopotliwe na końcu

– zniechęcenie
– rozdrażnienie
– czas

wywiad

ankieta

wywiad

standaryzowany

kwestionariusz

samozwrotny

+

ankieter wyjaśnia

wątpliwości
„drążenie

interesującego
tematu”
wysoki odsetek

zwrotów
szczegółowe

informacje
weryfikacja infomacji

eliminacja błędu

ankietera
oszczędność!!!
-czas + pieniądze =


łatwość

przeprowadzenia
łatwość analizy

-

czas!!!
-respondent
koszt!!!

niski odsetek zwrotów
ograniczająca forma

pytań i poleceń

wiarygodność

• błędy

– założenie
– budowa ankiety
– zbieranie danych
– przetwarzanie
– interpretacja
– przekazanie

• manipulacje

– nasze 
– ankietera
– respondenta

błędy

skomplikowane procedury

ankieter

analiza

respondent

błędy ankietera

•

prowadzenie
ankiety

– wypaczenie pytania
– opuszczenie pytania
– radosna twórczość
– błędy w technice

• kontakt
• instrukcja
• motywacja
• prowadzenie wywiadu
• błędna recepcja

• zapisywanie

danych

– rejestracja części

uzyskanych danych

– wypaczenie danych
– całkowity brak

rejestracji
istotnych danych

– błędne dane

dodatkowe

źródła błędów ankietera

• kompetencje

– znajomość konkretnego

badania

– wiedza na temat badanej

populacji

– doświadczenie

• inteligencja emocjonalna
• rzetelność
• zaangażowanie

• udzielenie nieprawdziwych

informacji

– świadome

– nieświadome

• udzielenie informacji

niepełnych i
niedokładnych

• ankieter 

źródła błędów

respondenta

• jest to badanie próbne

– testowanie ankiet
– testowanie metodologii
– rozpoznanie populacji badanej
– wstępny obraz wyników

badanie pilotażowe

ostateczny sprawdzian dla

naszego badania pozwoli uniknąć

błędów i wczesnej kompromitacji

• kodowanie

jest procesem klasyfikowania

odpowiedzi respondentów na takie
kategorie, które są uzasadnione z
punktu wiedzenia merytorycznego

co dalej ?

kodowanie danych

• dla ułatwienia analizy dzielimy

nasze dane na zbiory którym
nadajemy nazwy np. A,1

• w ten sposób możemy swobodnie

manipulować zbiorami

– np. wykazując ich wzajemne zależności

w testach statystycznych

– wprowadzając je do programów

komputerowych

– nadając zbiorom cechy np. rangi

kodowanie danych

•kodowanie zakończone

•dane zebrane

•błędy popełnione

•badanie zaprojektowane

•wnioski wygłoszone...

v

v

v

v

v

przechodzi

my do

następnego

tematu...

wybór i definiowanie

zmiennych

zmienna

• dowolna własność badanego obiektu

lub grupy obiektów

(wiek, płeć,

objawy chorobowe);

obejmuje różne

wartości liczbowe lub różne cechy
jakościowe jednostek objętych
badaniem.

wybór zmiennych

• wybór zmiennych zależy od celów i

założeń badania

• wyróżniamy:

– zmienne podstawowe

– specyficzne dla

danej badania

– zmienne uniwersalne

- mają zwykle istotne

znaczenie dla interpretacji wyników badań

• np. płeć, wiek, stan cywilny, wykształcenie

itp.

definicja operacyjna

• wybrane zmienne muszą być przed

badaniem sprecyzowane

definicją

operacyjną

• jest ona zwykle oparta na definicji

konceptualnej (teoretycznej)

• definicja teoretyczna np.:

– otyłość jest nadmierną nadwagą

• definicja operacyjna np.:

– masa ciała przekraczająca masę należną o

10% lub więcej

skale pomiarowe proste

wyróżniamy podstawowe skale pomiarowe

ułożone względem rosnącej siły (wstępujące)

1.nominalna
2.porządkowa
3.przedziałowa

(interwałowa)

4.ilorazowa

skala nomianlna

• składa się z 2 lub więcej klas które

jakościowo różnią się od siebie
(stanowią swoje odpowiedniki lub są
przeciwstawne)

–

np.:

•

stan cywilny

•

występowanie bólu

1.kawaler (panna)
2.żonaty (zamężna)
3.wdowiec (wdowa)

1.tak
2.nie

skala porządkowa

•

klasy tej skali są względem stopnia natężenia
danej cechy (porangowane) np.:

–

głupota:

•

nieduża

•

umiarkowana

•

bezdenna

•nie można jednak precyzyjnie określić zależności
pomiędzy rangami

nie można więc wyznaczyć równych
przedziałów skali
czyli nie można również określić:



średniej arytmetycznej, odchylenia s

tandardowego i korelacji nierangowej.

skala przedziałowa

(interwałowa)

odstępy

między stopniami

skali niby są równe ale...

służy np. do pomiaru

temperatury, wilgotności

itp.

punkt zero jest względny

(arbitralny) więc nie można tu

stosować dzielenia i mnożenia

ponieważ

stosunki

pomiędzy

stopniami skali nie są równe!

skala ilorazowa

• absolutny punkt zero

oznaczający brak badanej cechy

• stosunki między stopniami skali

oddają dokładnie różnice badanej

cechy

– np. współczynnik umieralności, wzrost w cm

cechy prawidłowej skali

pomiarowej

1.stosowna do celu badania
2.praktyczna
3.dostatecznie silna
4.posiadająca ściśle zdefiniowane

poszczególne pozycje

5.obejmująca dostateczną liczbę

pozycji

6.wyczerpująca
7.rozłączna

oparta na złożeniu dwu

lub więcej zmiennych,

połączonych na

podstawie określonych

zasad np.:

skala porządkowa + ilorazowa...

skala złożona

(kompozycyjna)

zakładając pełną sprawność

percepcji i lokomocji oraz chęć

przeżycia klasyfikujemy instynkt

samozachowawczy na podstawie

czasu po jakim ochotnik zacznie

uciekać na widok głodnego lwa

instynkt

samozachowawczy

bobry

(0-1>

sekundy

zadowalający

(1-2> s

niezadowalając

y

<2 s

czynniki ryzyka

• wszystkie czynniki które można uznać

za pośrednie lub bezpośrednie

przyczyny powstania i rozwoju choroby

(innego zjawiska zdrowotnego lub

społecznego)

• synonimy:

– czynniki zagrożenia
– narażenia
– usposabiające

czynniki ryzyka

• czynniki zagrożenia wspomagają

lub wręcz uruchamiają działanie
mechanizmów patologicznych na
drodze często bardzo złożonych
zależności

rola

1

3

6

5

4

7

8

9

12

11

10

X

Y

2

•zdarzenie

główne

•cechy osobnicze

•działanie

środowiska
•działanie

administracji

•służba zdrowia

•dziedzicze

nie

•środowisk

o

siatka zależności

1. naturalne

np. promieniowanie kosmiczne

2. sztuczne

np. wybuch bomby atomowej

2. osobnicze - zagrażające określonej osobie

np. małżonka uzbrojona w wałek

3. populacyjne (zbiorowe) - zagrażające całej

populacji

np. promieniowanie UV

podział czynników ryzyka

• ryzyka zachorowania lub zgonu:

– cechy genetyczne

• jądrowe
• mitochondrialne

– psychiczne
– oddziaływanie środowiska życia

• cechy te oraz środowisko

zwiększają (lub mogą

zwiększać) prawdopodobieństwo wystąpienia
jednostki chorobowej u danej osoby

.

• ustalenie mierników ryzyka

łączy się zawsze z

koniecznością określenia "normy" lub
"przeciętnego działania" badanego zjawiska.

czynniki osobnicze

np. czynniki zagrożenia w

niedokrwiennej chorobie

serca:

1. poziom lipidów w surowicy
2. ciśnienie tętnicze krwi
3. cukrzyca
4. palenie papierosów
5. nadwaga
6. stres

czynniki zbiorowe

• to zjawiska działające niekorzystnie

na całą lub wybraną grupę populacji

• niekorzystnych czynniki populacyjne

to np.:

• zanieczyszczenie wody, powietrza, gleby,

produktów żywnościowych, pestycydami;

• kontakty z nowo syntetyzowanymi

związkami chemicznymi;

• nawyki żywienia (nadmiar

węglowodanów);

uwaga

• nawet stwierdzenie obecności

wszystkich

czynników dla danej

choroby nie świadczy o jej
nieuchronnym wystąpieniu...

• ... jednak szansa jej uniknięcia

jest mała w ciągu dalszego
życia...

zadanie dla nas

• metodą prostych testów

biochemicznych, fizjologicznych,
serologicznych itp. można z
populacji wyosobnić

grupy

narażenia

• ekspozycję (wielkość, nasilenie)

narażenia zdrowia określonej grupy
na działanie określonych czynników
można mierzyć statystycznie

– jest to tzw. ryzyko względne

ryzyko względne

(narażenie względne)

współczynnik zgonów (zachorowalności)

w grupie narażonej

współczynnik zgonów (zachorowalności)

w grupie nienarażonej

NW=

narażenie względne

• NW>1

– czynnik spowodował wzrost

śmiertelności (zachorowalności,
inwalidztwa)

• NW

– określa również ile razy

zwiększyła się dana cecha względem
grupy nieeksponowanej

koniec