Wiek filantropów

Ojciec pracy socjalnej-Jan Henryk

Petalozzi

Ojciec pracy socjalnej-Thomas

Chalmers

Justyna Kot

Joanna Szeliga

Wiekiem filantropów można nazwać wiek

XVIII. Filantropia była formą obrony

społeczeństwa przed ekonomicznym

liberalizmem skazującym człowieka na

wolność, z której albo nie umiał, albo nie mógł

korzystać. Osiemnastowieczne ożywienie idei

człowieczeństwa urzeczywistniało się wraz z

romantyczną pomocą cierpiącym czy

pozytywistycznym obowiązkiem działania na

rzecz społeczeństwa. Celem filantropi stała się

pomoc ludziom.

Ojciec filantropów

Jan Henryk Pestalozzi

Urodził się 12 stycznia 1746r w Zurychu jako

drugie z kolei dziecko Jana Baptysty i Zuzanny z

domu Hotz. Dzieciństwo jego nie było łatwe. Jego

ojciec zmarł gdy miał 5 lat. Matka Jana po śmierci

męża znalazła oparcie w służącej Barbarze Schmid,

którą umierający ojciec zobowiązał do opieki nad

dziećmi. Opieka Barbary nie tylko zapewniła trojgu

rodzeństwa i wdowie skromny byt materialny, ale

wpłynęła głęboko na psychikę Jana Henryka,

zwłaszcza na stosunek do ludu, wrażliwość na

nędzę i niedolę. Studiował w szkole Collegium

Carolinum na oddziale filologicznym, a następnie

filozoficznym. Studiów tych nie ukończył.

W centrum swej posiadłości budował dom, nazwany

Neuhofem, i pomieszczenia gospodarcze. W 1771r,
ratując się przed katastrofą gospodarczą,
postanowił Pestalozzi związać losy swego
gospodarstwa rolnego z ideą zakładu
wychowawczego dla dzieci ubogich. Problem opieki
nad opuszczonymi dziećmi nabrał dużego
znaczenia. Zaburzenia w tradycyjnej strukturze
gospodarczej, długotrwałe wojny, przemieszczanie
się ludności, niedobory płodów rolnych powodowały
nasilające się zjawiska nędzy i związane z nimi
nierozłącznie włóczęgostwo i demoralizację dzieci.

W grudniu 1775r ogłosił Pestalozzi Prośbę do

przyjaciół ludzkości i dobroczyńców o wsparcie

materialne instytucji zapewniającej biednym

dzieciom wychowanie i pracę w domu wiejskim.

Pracę fizyczną dzieci ubogich uważał Pestalozzi nie

tylko za możliwą, ale i za korzystną dla ich rozwoju i

przygotowania do samodzielnego życia, które

wymagać będzie ciągłej i twardej pracy zarobkowej.

Na czoło zadań wychowawczych zakładu wysunął

naukę zawodu. Wykształcenie ogólne, udzielane w

toku pracy, ograniczać się miało do nauki czytania,

pisania, rachunków. Wielką wagę przywiązywał do

atmosfery wychowawczej zakładu.

Zakład w Neuhof zamknięty został w roku

1880 z powodu braku pieniędzy na jego
funkcjonowanie. Zakład w Neuhof, niezależnie
od katastrofy ekonomicznej, utwierdził
Pestalozziego w słuszności samej idei pomocy
dzieciom i młodzieży i stał się punktem
wyjścia dla jego żarliwych następnych prób
organizowania instytucji opiekuńczo-
wychowawczych dla dzieci i młodzieży.

W grudniu 1798r ziściło się wielokrotne pragnienie

Pestalozziego powrotu do pracy wychowawczej.
Został mianowicie powołany na stanowisko
kierownika zakładu dla sierot w Stans, w prowincji
Unterwalden. Wiele rodzin pozostało bez dachu
nad głową i środków do życia, wiele dzieci straciło
rodziców i pogrążonych zostało w nędzy. W czasie
paromiesięcznego funkcjonowania zakładu w
Stans liczba wychowanków zwiększyła się od
początkowego stanu 50 do 70, a w końcu do 80.
Funkcję wychowawcy, nauczyciela i zarządzającego
zakładem pełnił sam Pestalozzi.

Zakład w Neuhof i Stans przeznaczone były dla sierot i

dla dzieci opuszczonych lub pozbawionych środków do

życia. Praca wytwórcza dzieci stanowiła integralny

element programu wychowawczego. Miała ona

przygotować dzieci biedoty wiejskiej i miejskiej, skazanej

na twardą walkę o chleb, do zawodu i do uzyskania

podstawy egzystencji. Program szkoły przesycały

czynniki utylitarne.

W czerwcu 1799r Pestalozzi musiał opuścić nagle Stans.

Do Unterwaldu wkroczyły wojska Francuskie i miejscowe

władze przeznaczyły budynek na lazaret wojskowy. Po

ustąpieniu wojsk francuskich ze Stans ponownie otwarto

zakład dla sierot, pod zmienionym kierownictwem.

Jesienią 1780r utworzył Pestalozzi przy

poparciu rządu własny zakład wychowawczy
na zamku w Burgdorf, którym kierował do
połowy 1804r. Jest to okres najbardziej
intensywnej działalności Pestalozziego.
Prowadził tam dwa zakłady wychowawcze
oraz seminarium nauczycielskie.

Ogromny jest wkład Pestalozziego do teorii i

praktyki pracy socjalnej. Pedagogika specjalna
czci w Pestalozzim wybitnego prekursora i
przedstawiciela. Zakłady dla opuszczonych
osieroconych dzieci, dotychczas stanowiące
dziedzinę jałomużny, filantropii i koszarowego
drylu, wprowadzone zostały przez
Pestalozziego na nową drogę rozwoju.

Zmarł 17 lutego 1827r.

Ojciec pracy socjalnej-

Thomas Chalmers

W jego pismach spotykamy się ze swobodnie

używanym określeniem „zindywidualizowana opieka
społeczna”. W swych pracach, dotyczących zagadnień
chrześcijańskiej ekonomii politycznej, zaatakował z całą
siła istniejący system opieki społecznej i jego praktyki
oparte na zasadach ustaw o ubogich. Prawa te
obejmowały opiekę tylko ludzi niezdolnych do pracy,
pozostawały zaś obojętne na los uznanych za zdolnych
do zarobkowania, a nie zatrudnionych do pracy. Uznał,
że konieczne jest odejście od dotychczasowych praktyk
automatycznego rozdziału potrzebujących od nie
potrzebujących i zastąpienie ich indywidualnym
badaniem poszczególnych przypadków.

Zasługą Chalmersa było wprowadzenie

nowego rozumienia biedy, traktowanej już nie
jako proste pojęcie ekonomiczne, lecz jako
zjawisko złożone z szeregu elementów i
będące wynikiem działania wielu czynników.
Wśród nich znalazły się złe prawa, wadliwe
rozumienie filantropii, brak moralności, zanik
więzi wspólnotowych czy wreszcie samo
myślenie nędzarzy.

Podjął eksperyment na terenie własnej parafii w

Glasgow w roku 1822. Parafia została podzielona na
na kręgi liczące po około 400 osób, za które
odpowiedzialni byli diakoni. Oni przyjmowali
zgłoszenia potrzebujących, badali indywidualne
przypadki, orzekali o ewentualnej pomocy i jej
rodzaju. Realizował również swój program pozytywny
polegający na na zachęcaniu do
oszczędności,pracowitości, wzajemnej pomocy i
ukazujący możliwości tkwiące w kasach oszczędności
czy w nauce, jak i przysposobienia do zawodu czy
pożytecznych prac.

BIBLIOGRAFIA:

1. Pestalozzi Jan Henryk, „Pisma

Pedagogiczne”, Wrocław-Warszawa-Kraków-
Gdańsk 1972, wyd. Ossolioneum

2. Radwan-Prągłowski Janusz, Frysztacki

Krzysztof, „Społeczne dzieje pomocy
człowiekowi: od filantropii greckiej do pracy
socjalnej”, Katowice 1998