OKRES
NIEMOWLĘC
Y
Niemowlęciem nazywamy dziecko od
ukończenia 4. tygodnia życia do końca 1.
roku. Pierwszy rok życia odznacza się
wielką dynamiką rozwoju.
Rozwój morfotyczny
Dziecko rośnie bardzo dynamicznie. Jego długość, a pod
koniec roku także wysokość zwiększa się o połowę. To jest
minimum; jak wykazują często nowe pomiary, dzieci
osiągają wyższe wskaźniki. Podobną, a nawet znacznie
większą dynamikę wykazuje wskaźnik masy ciała. Otóż w
ciągu pierwszych 5 miesięcy życia dziecko swoją masę
urodzeniową podwaja, a pod koniec roku potraja. Ta norma
jest obecnie często przekraczana.
Wynika stąd, że dziecko w 1. roku raczej "grubieje", niż rośnie. Tak jest
zwłaszcza w pierwszej połowie roku - niemowlę staje się bardzo
"pulchne", ma obfitą tkankę tłuszczową, układającą się w
charakterystyczne poduszki. Poprzez tę tkankę bardzo trudno
dopatrzyć się zarysów mięśni. Rosną tułów i kończyny, głowa znacznie
mniej.
Dziecku w połowie roku wyrzynają się
pierwsze zęby, tzw. zęby mleczne, potem już
co dwa miesiące pojawiają się kolejne dwa.
Niemowlę bardzo dużo je. Jest to zrozumiałe, bo tempo
jego rozwoju stawia mu takie wymagania. Niemowlęta
jednak nie odżywiają się tylko mlekiem i cukrem. W
pierwszym okresie życia konieczne jest karmienie
naturalne, z piersi matki. Pokarm, który niemowlę
wysysa z piersi, jest czysty biologicznie i nie
zainfekowany. Pokarm ma stałą ciepłotę, przez cały
czas ssania niezmienną. Nigdy nie jest popsuty.
Jeżeli chodzi o skład chemiczny pokarmu kobiecego, to
może on się dość znacznie różnić u kobiet. Nie zawsze
jest pełnowartościowy - zależy to od wieku, stanu
odżywiania matki, a może i innych cech
indywidualnych. Jednak w normalnych warunkach
skład chemiczny pokarmu jest najkorzystniejszy dla
dziecka. Pokarm ten zawiera ciała odpornościowe i
dlatego dzieci karmione piersią mniej chorują, są
bardziej odporne na infekcje.
Trzeba jednak pamiętać, że w niektórych przypadkach
istnieje ważna potrzeba dokarmiania dziecka. Chodzi
głównie o składniki budulcowe i witaminy. Każde
niemowlę powinno być dość wcześnie dokarmiane, poza
pokarmem matki otrzymywać witaminy i pożywienie
zawierające sole mineralne.
Bliski fizyczny i psychiczny
kontakt dziecka z matką
wpływa na powstanie i
rozwój więzi emocjonalnej
między tymi dwoma
istotami. Rozwój
uczuciowy, który jest
najtrudniejszy do zbadania,
ma ogromne znaczenie
zarówno dla jednostki, jak i
dla społeczeństwa. Matka,
karmiąc piersią, stwarza
dziecku okazję do kontaktu
fizycznego poprzez dotyk
policzka do skóry sutka,
dotyk wargami, językiem
itp. Temu dotykowi
towarzyszą zapach ciała
matki i jej głos. Dziecko
poznaje bardzo szybko
cechy indywidualne matki i
na nie żywo reaguje.
Niemowlę ma bardzo małe rezerwy pokarmowe. Musi być
karmione często, początkowo sześć razy na dobę, a
wcześniaki nawet częściej. Kiedy jest głodne, jego
pobudzenie, niepokój są tak duże, że tylko nakarmienie
może je uspokoić. Kilka razy dziennie powtarza się więc
taki cykl: uczucie dojmującego głodu - kontakt fizyczny z
matką - uczucie nasycenia się. Powstaje więc sprzężenie
tych miłych doznań z obecnością matki. I to jest m.in.
napęd rozwoju emocjonalnego.
O rozwoju dziecka w 1. roku mówimy, że jest to rozwój
psychoruchowy. Tych dwu składników w tym wieku nie
można oddzielić. Istnieje ścisła współzależność. Co osiąga,
czego uczy się dziecko w ciągu jednego zaledwie roku
życia? A więc pionizacja postawy ciała. Człowiek jako
jedyny w świecie istot żywych przyjął pionizowaną postawę
ciała, wyłączył górne kończyny z funkcji podporowych i
lokomocyjnych, uwolnił dłoń do innych zadań.
Dziecko w 1. roku uczy się ludzkiej
mowy, dla celów "dydaktycznych"
mówimy - opanowuje jeden obcy
język. To nie jest tak całkiem
prawdziwe. Uczy się znacznie
więcej, bo uczy się rozumieć
intencje mówiącego. Jeszcze dużo
wcześniej, niż można sądzić, że
dziecko rozumie poszczególne
słowa - odczuwa ono bezbłędnie
nastrój osoby mówiącej. Potem
rozumie coraz więcej słów, a pod
koniec roku zaczyna samo mówić.
Nie jest to jeszcze pełna mowa
słownictwo jest ubogie, zdań
dziecko jeszcze nie formułuje. Jest
to raczej opanowanie języka w
formie biernej. Dzieci w różnym
czasie zaczynają mówić,
oczywiście znacznie później, niż
rozumieć. Uważa się, że nie
mówienie przez dziecko do 3. roku
życia można uznać za normę. Choć
oczywiście bardzo wiele dzieci
mówi wcześniej.
Kolejną
umiejętnością jest
samodzielne
poruszanie się.
Dziecko na początku
podnosi główkę -
najpierw leżąc na
wznak, potem leżąc
na brzuszku. Jest to
ważne ćwiczenie
kształtujące
krzywizny
kręgosłupa. Potem
zazwyczaj siada.
Wiele dzieci obecnie
najpierw staje, a
potem dopiero siada.
Oczywiście, pierwsze
tego typu sukcesy
odnosi przy pomocy
dorosłych czy
przedmiotów, których
można się uchwycić.
Przemieszczanie się w przestrzeni dziecko zaczyna od
raczkowania, czyli poruszania się za pomocą czterech
kończyn. W raczkowaniu może osiągnąć znaczne
sukcesy, dojść do dużej ekspresji poruszać się szybko i
zwrotnie. Dzieci nie mające bodźców do pionizacji
mogą opanować bardzo dobrze raczkowanie i nie
dążyć do chodzenia.