OKRES NIEMOWLĘCY I
PONIEMOWLĘCY
ROZWÓJ MOWY
MOWA A MÓZG
Za używanie języka i rozumienie mowy w
dużej mierze odpowiada LEWA półkula
mózgowa.
Obszarami o szczególnym znaczeniu dla
rozwoju mowy są:
ośrodek Broca
ośrodek Wernicke’go
pęczek łukowaty
TEORIE ROZWOJU MOWY
TEORIA BEHAWIORALNA
TEORIA UCZENIA SIĘ
SPOŁECZNEGO
TEORIA BIOLOGICZNA
TEORIA
TEORIA BEHAWIORALNA
Dzieci uczą się języka poprzez
warunkowanie instrumentalne. Dołączają
do swego słownika te słowa, które
zaspokajają ich potrzeby. Oprócz tego
rodzice stosują pozytywne wzmocnienia,
gdy dziecko używa właściwych słów lub
wyraża się poprawnie gramatycznie, co
także wpływa na bogacenie się słownika.
(Skinner, 1957)
TEORIA UCZENIA SIĘ
SPOŁECZNEGO
Dzieci opanowują język dzięki
obserwowaniu i naśladowaniu
dorosłych ze swego otoczenia.
Rodzice mogą służyć jako modele
dostarczające wypowiedzi oraz
poszerzające wyrażenia dziecka.
(Lenneberg, 1962)
TEORIA BIOLOGICZNA
NOAMA CHOMSKY’EGO O WRODZONYM
PODŁOŻU MOWY
Mózg ludzki posiada WRODZONY SYSTEM
OPANOWYWANIA JĘZYKA (LAD), który
umożliwia jednostce tworzenie i rozumienie
języka. Zależy on od dojrzałości komórek
kory mózgowej. Pozwala mózgowi
dokonywać operacji poznawczych na
odbieranych dźwiękach. Rozwój języka jest
więc zjawiskiem genetycznym.
Teoria Chomsky’ego zakłada, że
zdania są analizowane przez
badanie ich dwu części składowych:
struktury powierzchniowej
struktury głębokiej
Strukturę powierzchniową dyktują
reguły GRAMATYKI, natomiast
struktura głęboka określa
ZNACZENIE zdań.
PRZYKŁADY
Student ukończył kurs „Rozwój człowieka”
Kurs „Rozwój człowieka” został przez studenta
ukończony.
TA SAMA STRUKTURA GŁĘBOKA, RÓŻNE
STRUKTURY POWIERZCHNIOWE.
Oni jedzą jabłka.
Oni jedzą jabłka.
TA SAMA STRUKTURA POWIERZCHNIOWA,
MOŻLIWE RÓŻNE STRUKTURY GŁĘBOKIE.
TRANSFORMACJA
zrozumienie relacji między głęboką i
powierzchniową strukturą zdania;
zrozumienie tego, że stwierdzenie
mogą być różnie interpretowane i
różnie formułowane. Dzieci uczą się
poprawnej transformacji, tworząc
słowa-jądra, które mogą być ze sobą
wiązane w celu formułowania
wypowiedzi.
dzieci opanowują mowę zawsze w tej
samej kolejności – gruchanie, głużenie,
pierwsze słowo
pierwsze zdania dzieci różnej narodowości
są gramatycznie podobne
wszędzie dzieci uczą się języka ojczystego
w wieku między 12. a 24. miesiącem życia
i używają podobnych systemów
gramatycznych
mówienie jest możliwe tylko wtedy, gdy
dzieci uzyskają odpowiednie stadium
dojrzałości fizycznej; niektóre fazy rozwoju
języka są zbieżne z opanowaniem
szczególnych umiejętności motorycznych
STADIA ROZWOJU MOWY
KRZYK
GŁUŻENIE I GAWORZENIE
STADIUM JEDNEGO WYRAZU
(HOLOFRAZA)
WCZESNE ZDANIA
(DWUWYRAZOWE,
TELEGRAFICZNE)
KRZYK
pierwsze 6 – 8 tygodni życia
od kwilenia, przez kapryszenie do
przeszywającego wrzasku – każdy
rodzaj krzyku ma swe znaczenie
krzyk to pewien typ
komunikowania się, ponieważ za
jego pomocą niemowlęta informują
o swych potrzebach
GŁUŻENIE I GAWORZENIE
głużenie – pojawia się między 2. a 3.
miesiącem życia, zanika około 8.;
obejmuje gulgotanie, gruchanie,
miauczenie; oznacza zadowolenie;
wymaga pewnego stopnia dojrzałości
(określonych ruchów mięśni języka,
których dziecko nie mogło wykonać
w chwili urodzenia); pojawia się także
u dzieci niesłyszących
GŁUŻENIE I GAWORZENIE
gaworzenie – pojawia się około 6. miesiąca
życia; daje dziecku możliwość ćwiczenia
aparatu głosowego, umożliwia słuchanie
zakresu dźwięków, jakie jest w stanie
wydać;
w tych fazach rozwoju stymulacja językowa
ze strony dorosłych jest wręcz niezbędna –
dzieci muszą słyszeć mowę, aby mogły
zdać sobie sprawę ze swego
lingwistycznego potencjału
STADIUM JEDNEGO
WYRAZU (HOLOFRAZA)
między 12. a 18. miesiącem życia
pierwsze słowa odnoszą się do
ważnych osób, jedzenia, zabawek,
części ciała i zwierząt; są to
najczęściej konkretne rzeczowniki lub
czasowniki
dzieci mogą nie rozumieć wszystkich
wypowiadanych przez siebie słów
STADIUM JEDNEGO
WYRAZU (HOLOFRAZA)
nawet jeśli dziecko nie potrafi
wypowiedzieć słów, może wykazać ich
zrozumienie; z czasem jednak zmniejsza
się rozbieżność między tym, co jest
rozumiane i wypowiadane
wypowiedź jednowyrazowa może mieć
wiele znaczeń – zrozumienie ich
wymaga zwrócenia uwagi na intonację,
gesty, mimikę dziecka
WCZESNE ZDANIA
zdania dwuwyrazowe pojawiają się około 18.
miesiąca życia
struktura takiego zdania składa się z
wyrazów osiowych (np.. „da” > „mama da”,
„dzidzi da”) i otwartej klasy słów
zdania telegraficzne – krótkie i proste,
składają się z rzeczowników i czasowników;
mimo gramatycznych niedostatków
posiadają znaczenie, gdyż zawierają
niezbędne wyrazy
Przed ukończeniem 3. roku życia
dzieci stają się zdolne do aktywnego
uczestniczenia w konwersacji; biegle
posługują się gramatyką (tworzą
liczbę mnogą, czas przeszły),
JEDNAK rzeczowniki i czasowniki
nieregularne sprawiają im trudności
(np. „człowieki”, „ludź”).
HIPERREGULARYZACJA
nadmierna regularyzacja
przyswojonych zasad – język nie
jest przyswajany wyłącznie dzięki
wzmocnieniom czy
naśladownictwu!
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ