Psychologia rozwoju człowieka, notatki

2.Rozwój w okresie niemowlęcym:

Funkcjonowanie noworodka - W okresie niemowlęcym wyróżnia się pierwszy miesiąc życia, jako okres przystosowawczy do życia w nowy, pozamacicznym świecie. Dziecko musi przystosować się do zmiany temperatury, nowego sposobu oddychania, nowego sposobu przyjmowania pokarmu i wydalania zbędnych produktów. Ma on charakterystyczną budowę ciała: duża głowa z małą częścią twarzową, długi tułów i krótkie kończyny. Noworodek przyjmuje postawę leżącą asymetryczną: leży na plecach, zwraca głowę z jedną stronę, kończyny wyprostowane po stronie w którą zwrócona jest głowa i przykurczone po drugiej stronie.

Odruchy występujące u noworodka-

1. Wspólne dla noworodka i człowieka dorosłego:

• Odruch źrenicowy (zwężanie i rozszerzanie się źrenicy w zależności od światła)

• Odruch mrugania

• Odruch ssania

• Odruch szukania

2. Występuje tylko u noworodka i/lub niemowlęcia, a znikające lub patologiczne u człowieka dorosłego

• Odruch Babińskiego (przy podrażnieniu dużego palca, wyprosowanie palców stopy, a później ponowne podkurczanie)

• Odruch chwytny (gdy umieścimy palec lub przedmiot w dłoni noworodka i chwytanie przez noworodka tak mocno, że można dziecko unieść w górę i oderwać od podłoża)

• Odruch marszu automatycznego (przy zetknięciu stóp z podłożem dziecko wykonuje rytmiczne ruchy kroczenia)

• Odruch toniczno - szyjny asymetryczny (wyprostowanie ręki i nogi po stronie, w którą zwrócona jest twarz natomiast kończyny po stronie, w którą odwrócona jest potylica, pozostaje zgięte - pozycja szermierza)

Rozwój ruchowy:

Postawa ciała i lokomocja- Rozwój postawy ciała zależy od rozwojowych zmian napięcia mięśni i stopniowego poszerzania zdolności ruchowych. Noworodek leży głównie w pozycji "na wznak", a jego głowa chwieje się przy zmianie ułożenia ciała. Mając 3 miesiące potrafi utrzymać sztywno głowę; leżąc na brzuchu, unosi ją na chwilę. Sztukę siadania, utrzymywania tułowia w pionie i poruszania nim opanowuje dopiero półroczne niemowlę. Próby przechodzenia z pozycji siedzącej do stojącej zostają uwieńczone sukcesem w 9-10 miesiącu życia. Zanim dziecko zacznie chodzić - raczkuje. Raczkowanie to przemieszczanie ciała w pozycji poziomej za pomocą rąk i nóg. Okres ten jest wymuszony niedostatecznym rozwojem kończyn dolnych, które nie utrzymałyby dziecka w pozycji stojącej. Tempo rozwoju motoryki to sprawa indywidualna. Przyjmuje się, że w wieku 10 miesięcy zdrowe dziecko potrafi samodzielnie siedzieć, a w wieku 18-28 miesięcy samo chodzi.

Manipulowanie przedmiotami- Małe dziecko opanowuje w pierwszej kolejności rozmaite ruchy głową, a dopiero potem ruchy rękami, umożliwiające chwytanie i manipulowanie przedmiotami. Następnie wykształca ruchy, przy pomocy których może utrzymać ciało w pionie. Niemowlak uczy się przede wszystkim chwytać - najpierw oburącz, potem każdą dłonią oddzielnie. 5-7-miesięczne dziecko chwyta przy pomocy całej dłoni, kciuk nie przeciwstawia się pozostałym palcom. W III kwartale chwyt doskonali się i jest precyzyjny; kciuk jest przeciwstawny. Wtedy dziecko już manipuluje chwytanymi przedmiotami, obraca w rękach, wkłada mniejsze w większe, rzuca przedmiotami.

Rozwój poznawczy dziecka:

Rozwój wrażeń i spostrzeżeń- Noworodek posiada swoistą wrażliwość na bodźce świetlne - jest zdolny do krótkotrwałego fiksowania wzroku na nich. Niektórzy psychologowie rozwojowi twierdzą, że dziecko w 1 miesiącu życia różnie reaguje na różne barwy. Rozwój spostrzegania wzrokowego, bardzo intensywny w okresie niemowlęcym, obserwuje się w oparciu o rozwój reakcji na twarz ludzką. Noworodek potrafi lokalizować kontur głowy z niewielkiej odległości; dwumiesięczny niemowlak przygląda się twarzy matki w obrębie konturu i nawiązuje z matką kontakt wzrokowy, gdy ona do niego mówi. W wieku 3 miesięcy potrafi odróżnić zamaskowaną lub nie twarz matki. Gdy ma 4miesiące rozróżnia twarze znajome i obce, mając 7 miesięcy różnicuje mimiczne wyrazy gniewu i radości, występujące u tej samej osoby. Pod koniec IV kwartału dziecko rozróżnia wzrokiem przedmioty mu znane; zaczyna szukać wzrokiem przedmiotów nazywanych przez osobę dorosłą. Pod koniec pierwszego miesiąca życia dziecko staje się wrażliwe na głos ludzki, a około 6-8 tygodnia zaczynają pojawiać się pierwsze reakcje mimiczne, np. uśmiech w odpowiedzi na dźwięk matczynego głosu. Około 3 miesiąca życia dziecko zaczyna wytwarzać odruchy warunkowe na bodźce słuchowe; odruchy warunkowe na bodźce wzrokowe tworzą się nieco wcześniej. Zmysł słuchu funkcjonuje już w okresie prenatalnym, dlatego noworodki są potrafią specyficznie reagować na niektóre dźwięki zaraz po urodzeniu. Wolą głosy kobiece od męskich; brzęki i trzaski zwracają ich uwagę; szybciej zasypiają, słysząc kojące bicie serca. Te preferencje słuchowe są wynikiem przede wszystkim występowania podobnych dźwięków w czasie ciąży. Wzrok w chwili przyjścia na świat jest rozwinięty słabiej niż pozostałe modalności; noworodki w zasadzie są ślepe (ostrość wzroku noworodka to około 4% ostrości wzroku dorosłego). Przyczyny są trzy: - niewykształcona w pełni optyka oka, - zbyt mało czopków, - za mało połączeń nerwowych w korze wzrokowej. Jednakże systemy te osiągają pełną dojrzałość bardzo szybko, co widać po postępach w rozwoju percepcyjnym niemowlęcia.

Rozwój komunikacji:

Rozwój mowy przebiega etapami; wiek niemowlęcym to przygotowanie do produkcji mowy artykułowanej. Niemowlę 2-3-miesięczne grucha, czyli wydaje dźwięki artykułowane, zabarwione pozytywnymi emocjami. Gruchanie służy wyćwiczeniu aparatu artykulacyjnego. W 4-5 miesiącu dziecko zaczyna wymawiać proste sylaby, najczęściej: ma, la, ta, pa, ba. Półroczne dziecko zaczyna łączyć proste sylaby w bezsensowne łańcuchy sylab. W IV kwartale gaworzy i wypowiada pierwsze słowa, zbudowane z powtarzających się sylab: ba-ba, ma-ma, la-la, pa-pu. Słownik rocznego dziecka to od 3 od 5 sensownych wyrazów. W rozwoju myślenia faza noworodka odpowiada stadium inteligencji zmysłowo-ruchowej. Dziecko uczy się widzieć i słyszeć to, co je otacza. Przedmioty poznaje przy pomocy narządów zmysłów - smakując, dotykając, wąchając. Myślenie niemowlaka jest integralną częścią systemu wrażeń zmysłowych i aktywności motorycznej.

Rozwój emocjonalny i społeczny:

Pierwotne emocje noworodka są związane z potrzebami fizjologicznymi - z odczuwaniem głodu, zimna, niewygodnym ułożeniem ciała. Dziecko uczy się reagować emocjonalnie, w miarę nabywania doświadczeń społecznych. Kilkunastotygodniowe niemowlę uśmiecha się, odpowiadając na uśmiech, kilkunastomiesięczne naśladuje w interakcji mimikę osoby dorosłej. W wieku 3 miesięcy uśmiecha się do znajomych osób, bez antycypowania ich wyrazu mimicznego. W 4 miesiącu okazuje radość z widoku matki; gdy widzi osobę obcą najczęściej reaguje płaczem - różnicowania wrażeń wzrokowych, pojawienia się zalążków uczuć. Niemowlę 2-3 miesięczne reaguje żywo na ludzkie bodźce: twarz, ton głosu, uśmiech. Jeżeli jest syte i suche, kontakt z życzliwą mu osobą dorosłą wywołuje u niego stan radosnego ożywienia, niezwykle istotny dla rozwoju psychicznego, a przede wszystkim emocjonalnego i społecznego dziecka.

---