WCZESNE DZIECIŃSTW

Trwa od urodzenia do 3 r.ż.

1 r. Ż- wiek niemowlęcy

2 do 3 r. Ż- wiek poniemowlęcy

WIEK NIEMOWLĘCY

NOWORODEK:

- 1 miesiąc to okres przystosowawczy do życia w nowym środowisku – stadium noworodka.

- dziecko musi przystosować się do : zmian temperatury, nowego sposobu oddychania, nowego sposobu przyjmowania pokarmu i wydalania

- podczas narodzin dziecko waży ok. 3,37 kg i mierzy 51,2 cm

- noworodek: duża głowa z małą częścią twarzową, stanowi 30% masy ciała, długi tułów i krótkie kończyny

- duży udział tkanki chrzęstnej w układnie kostnym

- włóknisto chrzęstne spojenia kośćca czaszki wyczuwalne dotykowo ( ciemiączko duże i ciemiączko małe)

- noworodek ma postawę leżącą asymetryczną

- dziecko zwraca głowę w jedną stronę

- kończyny są asymetryczne- wyprostowane po stronie w kt zwrócona jest głowa i przykurczone po drugiej stronie

- przewaga zginaczy nad prostownikami

RODZAJE ODRUCHÓW NOWORODKA:

1. Odruchy wspólne dla noworodka i człowieka dorosłego

- odruch źrenicowy

- odruch mrugania

- odruchy ssania, połykania, wydalania moczu i kału

1. Występujące tylko u noworodka i niemowlęcia

- odruch Babińskiego( unoszenie dużego palca przy podrażnieniu stopy )

- odruch toniczno szyjny ( z odwróceniem głowy wyprostowują się kończyny po tej samej stronie a kurczą po przeciwnej)

- odruch Moro ( unoszenie kończyn i przyciąganie ich do ciała w geście obejmowania)

- odruch chwytny ( zaciskanie dłoni na przedmiocie i mocne trzymanie tak, że można dziecko unieść w górę i oderwać od podłoża)

- odruch marszu automatycznego ( przy zetknięciu stóp z podłożem dziecko wykonuje rytmiczne ruchy chodzenia)

- naturalny rytm aktywności: snu i czuwania

- sen głęboki- jeśli regularnie oddycha a zamknięte oczy nie poruszają się, śpi 8-9 godzin na dobę

- sen lekki- szybki ruch gałek ocznych, nieregularny oddech

- bierne czuwanie – otwarte i przytomne oczy, uwaga skupiona na bodźcach, 2-3 godz na dobe

- aktywne czuwania- otwarte oczy, reagowanie na bodźce, wysoki poziom aktywnośći, 1-4 godz na dobe

- noworodki spia 16-18 h na dobe

- niemowlęta spia 13-14 h na dobe

- od urodzenia do wczesnego dzieciństwa nastepuje wyraźne zmniejszenie się fazy REM od 50 do 20% całego czasu snu.

- odcinki snu i czuwania u noworodka są krótkie

- stan czuwania u noworodka- raz na 3-4 godziny

- głęboki sen wyst co 50-60 minut

SKALE oceniające poziom rozwoju narodzonego dziecka :

Skala Apgar dotyczy częstości uderzeń serca, reakcji na ból.

Skala Oceny Zachowania Noworodka Brazelthona dotyczy oceny zdolności dziecka do habituacji, bada fizjologiczna reakcje na stres, kontrolę pobudzenia, napięcia mięśniowe , uwagę i relacje społeczne.

Skala Farra bada dojrzałość noworodka na podstawie cech zewnętrznych ( kolor skóry, kształt małżowiny usznej, podeszwowe pofałdowania skóry)

Skala Dubowitza jest oparta na uwzględnionych przez Farra cechach zewnętrznych i kryteriach neurologicznych (np. zgięcie dłoni, sprężystość kończyn górnych, zdolność utrzymania głowy)

Skala Ballarda uwzględnia kryteria fizyczne( np. meszek płodowy, brodawki piersiowe, małżowiny uszne, narządy płciowe) i neuromięśniowe ( postawa, ułożenie ramion).

NIEMOWLĘ:

ROZWÓJ MORFOLOGICZNY I ZMIANY FIZJOLOGICZNE:

- w 1 r. Ż dziecko nadal intensywnie się rozwija

- procesy anaboliczne przeważają nad katabolicznymi

- asymilacja przeważa nad dysymilacją

- wzrost dziecka zwiększa się o 50%

- waga podwaja się po 3-4 miesiącach

- cechy funkcjonowania ustroju dziecka i parametry biochemiczne są do 6 miesiąca takie same jak w okresie płodowym- FAZA BIERNOŚCI – wiele cech dziecka pozostaje pod wpływem hormonów i typu metabolizmu z okresu płodowego

- FIZJOLOGICZNE URODZINY- okres miedzy 5 a 7 miesiącem

- później FAZA EKSPANSJI – rozwój umiejętności panowania nad własnym ciałem, doskonalą się fizjologiczne i biochemiczne mechanizmy organizmu prowadząc do stanu równowagi – HOMEOSTAZY.

- rozwija się aparat ruchu czyli kościec i mięśnie

- z pierwotnej kifozy kształtuje się pionowa postawa ciała

- około 3-4 miesiąca wyodrębnia się lordoza szyjna( wiąże się z umiejętnością podnoszenia i utrzymania głowy)

- około 9-12 miesiąca wyodrębnia się lordoza lędźwiowa powstająca w efekcie pionizacji ciała

- następuje intensywny rozwój tkanki tłuszczowej co sprzyja termoregulacji

- szybki przyrost masy tkanki mózgowej

- następuje mielinizacja włókien nerwowych nerwów czaszkowych

- następuje rozrost pól i okolic kory

- wzrost doskonałości i szybkości przewodzenia nerwowego

- w ciągu 3 pierwszych lat są poważne wewnątrzustrojowe przemiany biochemiczne ( zmiana stosunku wartości potasu do sodu , zwiększenie ilości wody śródkomorowej w stosunku do pozakomórkowej , przemiany morfologiczne ( przekształcanie się tkanki chrząstnej w kostną, pogrubienie włókien mięśniowych i ich unaczynienie).

ROZWÓJ POSTAWY CIAŁA, LOKOMOCJI, CHWYTANIA I MANIPULACJI

ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY

- umiejętność panowania nad postawą ciała, zmiany w zakresie motoryki ( lokomocja, chwyt, manipulacja) przebiegają zgodnie ze stałą , typową kolejnością wyznaczoną przez trzy prawa rozwoju: cefalokaudalny, proksymodystalny, łokciowo-promieniowy.

- CEFALOKAUDALNY kierunek rozwoju- rozwój postępuje od części głowowej( ruchy gałek ocznych, dowolne ruchy mięśni szyji) , później rozwija się część tułowiowa ( ruchy rąk i tułowia), na końcu część nożna ( ruchy nóg, chodzenie).

- PROKSYMODYSTALNY kierunek rozwoju- zmiany postępują w kierunku od osi podłużnej ciała na boki. Najpierw rozwijają się mięśnie położone blisko kręgosłupa, później mięśnie ramion, przedramion, dłoni i palców.

- ŁÓKCIOWO-PROMIENIOWY kierunek rozwoju- w osi poprzecznej ciała rozwój przebiega od piątego małego palca dłoni do kciuka.

- w 3 miesiącu dziecko w pozycji pionowej zdolne jest sztywno trzymać głowę

- w 8 miesiącu dziecko potrafi samodzielnie siedzieć

- w 10 miesiącu dziecko potrafi samodzielnie stać trzymając się oparcia

Rozwój lokomocji:

- obrót w pozycji leżącej z pleców na bok- 3 miesiąc

- obrót w pozycji leżącej z brzucha na plecy – 5miesiąc

- obrót w pozycji leżącej z pleców na brzuch- 6 miesiąc

- samodzielne siadanie i pełzanie – 8 miesiąc

- raczkowanie – 10 miesiąc

- chodzenie – 12, 13 miesiąc

Rozwój koordynacji wzrokowo- ruchowej:

- chwytanie i sięganie- od 4 miesiąca

- przekładanie przedmiotu z ręki do ręki – od 4 miesiąca

- chwytanie równocześnie kilku przedmiotów – 4 miesiąc

- poszukiwanie przedmiotów które zniknęły z pola widzenia – 4 miesiąc

- zaznacza się zróżnicowanie chwytu prawej i lewej ręki

- doskonali się chwytanie przedmiotów chwytem pęsetkowym( przeciwstawienie kciuka pozostałym palcom)

- w 1 r. Ż dziecko manipuluje w sposób niespecyficzny

- w interakcji z dorosłym dziecko poznaje sposoby używania przedmiotów i ich funkcje

ROZWÓJ POZNAWCZY, CZYNNOŚCI EKSPLORACYJNE:

Percepcja:

- E.J. Gibson- dziecko od pierwszych dni swojego życia identyfikuje bodźce, kt są ważne dla jego orientacji w otoczeniu, umożliwiają przewidywanie i rozumienie docierających do niego bodźców. Powoli dziecko uczy się je różnicować i z czasem potrafi robić to w odniesieniu do tych kt wydają się podobne. Dziecko uczy się też dostrzegać tożsamość w obiektach które zmieniły wygląd zewnętrzny czy położenie w przestrzeni. Wykrywa stałe elementy analizy i syntezy spostrzeganych obiektów.

- J. Bruner- poznanie wyprzedza percepcję. Dopóki człowiek nie potrafi skategoryzować obiektu, zaliczyć go do jakiejś klasy obiektów, nie wyodrębnia do spostrzeżeniowo. Świat spostrzegamy zależnie od posiadanej wiedzy.

- u noworodka bardzo intensywnie rozwija się wzrok

- noworodek reaguje na zmianę intensywności światła, otwiera oczy w ciemności i zamyka przy ostrym świetle

- do 3 miesiąca proces akomodacji soczewek nie zachodzi prawidłowo – niemowlę może widzieć jedynie obiekty kt są bardzo blisko tj. oddalone o około 21 cm.

- niemowlę widzi twarz matki czy opiekunki w sytuacji karmienia

- ostrość wzroku dziecka dorównuje ostrości wzroku dorosłego w wieku 12 miesięcy

- M.M. Haith- dziecko zgodnie z kalendarzem biologicznym utrzymuje na wysokim poziomie aktywność komórek nerwowych pola wzrokowego, co prowadzi do utrwalenia niezbędnych połączeń. Aktywność wzrokowa dziecka jest od początku sensowna.

- między 1 a 3 miesiącem dziecko widzi szczegóły i organizację obrazu

- między 3 a 5 miesiącem pojawia się widzenie stereoskopowo-binokularne

- około 13 miesiaca rozwija się widzenie stereoskopowo- binokularne co zapewnia widzenie głębi

- zachodzi proces konwergencji- kierowanie obu osi wzrokowych a przedmiot oraz równoległe ich ustawienie

- ruchy gałek niemowlęcia są podobne jak u człowieka dorosłego

- następują ruchy skakkadowe przy przenoszeniu wzroku z obiektu na obiekt( początkowo seria ruchów)

- około 2 miesiąca pojawiają się płynne ruchy skakkadowe

- niemowlęta są skłonne do skupiania wzroku na brzegach przedmiotów a pozniej przy jego poruszeniu przenoszą wzrok do części środkowej

- niemowlęta poszukują wzrokiem wyróżniających się cech ( np. twarz ludzka)

- noworodki odróżniają kolor czerwony od zielonego

- w wieku 3 miesiecy noworodki rozróżniają 4 podstawowe barwy żólta, czerwona, zielona i niebieska

- K. Roberts- niemowlęta 9 miesięcy ptaki , konie

- percepcja ma charakter intermodalny

- około 2 miesiaca zaczyna się współdziałanie wzroku i słuchu, pozniej znika a pozniej w 5 miesiacu się pojawia znowu

- niemowlęta w 2-4 miesiącu są wrażliwe na brak synchronizacji ruchu warg i dźwięków, reagują na odpowiedniość miny i tonu głosu

- dzieci kojarzą brzmienie głosek z ruchami warg

- S. Szuman- każdy akt percepcji ma dwufazową strukturę. Skł się z fazy inicjującej( jednostka zostaje zaktywizowana przez jakiś bodziec) i finalizującej (uspokojenie związanie z osiągnięciem efektu poznawczego). Rozwój przechodzi przez 3 etapy: spostrzeganie monosensoryczne pierwotne, polisensoryczne, monosensoryczne wtórne.

Czynności eksploracyjne:

- prowadzą do zaspokojenia potrzeb poznawczych jednostki

- występują w formie nastawienia receptorów, zbliżania się do przemiotu, manipulowania nim, stawiania wobec niego pytań i hipotez

- J. Piaget- właściwe eksplorowanie przedmiotów rozpoczyna się w stadium inteligencji sensoryczno- motorycznej. Pojawienie się tego zjawiska jest wtedy gdy dziecko stosuje wiele różnych schematów czynnościowych do jednego przedmiotu i dziecko przejawia tendencję do modyfikowania czynności w celu wykrycia różnych właściwości przedmiotu.

- Szuman- dziecko poznaje obiekt polisensorycznie i przekształca go w procesie polisensorycznej identyfikacji.

- w eksplorowaniu obiektów dziecko stosuje dwa rodzaje środków: przekształcająco- odtwarzające ( pozwalają wykryć te własności obiektu kt nie zostały zauważne przy pierwszym zetknięciu się z nim ) i środki klasyfikujące ( służą rozpoznaniu własności obiektów związanych z przynależeniem do jakiejś klasy obiektów).

- czynności eksploracyjne prowadzą do zdobycia informacji i doświadczeń poznawczych

- poprzez czynności eksploracyjne budzi się u dziecka zainteresowanie nowością

- następuje poszukiwanie nowych sposobów działania

- tworzą się dynamiczne powiązania między spostrzeżeniami

- czynności eksploracyjne zależą od pewnych cech działającego przedmiotu ( płeć, wiek, poziom lęku, nieśmiałość) i własności samego obiektu (nowość, złożoność).

- widać różnice indywidualne w eksplorowaniu przedmiotów przez dzieci uwarunkowane motywacją dziecka i kontekstem społecznym

- badania J. Kaisera- eksploracja dziecka może być skierowana na obiekty fizyczne, lub na osoby

- J. Bowlby- dobre relacje emocjonalne miedzy dzieckiema opiekunem stanowią podstawę badawczej aktywności małego dziecka

Przedwerbalne formy komunikacji:

- po urodzeniu dziecko rozpoznaje głos matki

- w 1 miesiącu dziecko różnicuje dwa syntetyczne dźwięki mowy, które różnią się początkową spółgłoską np. p-b

- dziecko jest wrażliwe na ludzki głos

- trzydniowe niemowlęta odróżniają głos swojej matki od głosu innych matek

- noworodki preferują te akustyczne cechy strumienia wypowiedzi, które ich matki mowily w czasie ciąży

-pierwsze 3-4 miesiące interakcja z matką twarzą w twarz

FORMY PŁACZU w zaleznosci od barwy, siły i ciągłości krzyku:

-płacz PODSTAWOWY- monotonny, przerywany krzyk

-płacz Z BÓLU- płacz z nagłym początkiem, siła jego narasta , jest przeraźliwy, głośny, ostry

-płacz GNIEWNY- silne podniecenie, poczerwienienie twarzy, przerwane łkania, długi czas trwania

-około 4 miesiąca dziecko płacze gdy dorosły przestaje się z nim bawić

- w 5 miesiącu dziecko płacze gdy obcy dorosły zwróci na niego uwagę

- w 9 miesiącu dziecko płacze gdy opiekunka zbliży się do innego dziecka

KATERGORYZACJA GESTÓW:

Gesty wskazujące- pojawiają się miedzy 9 a 13 miesiącem, wyrażają prośbę o przedmiot, podawanie przedmiotu dorosłemu, pokazywanie przedmiotu, wskazywanie przedmiotu.

Gesty reprezentujące- tworzą względnie trwałe układy ruchów ciała, rąk, mimiki, którym odpowiadają znaczenia. Wystepują powyżej 14 miesiąca.

Komunikacja ostensywna- zwrócenie uwagi na obiekt w otoczeniu przez wskazanie go. 2 rodzaje gestów w tej komunikacji:

1. Protoimperatywy –służą wpływaniu na interlokutora w celu uzyskania wskazanego obiektu

2. Protodeklaratywy- sposób komentowania aktualnego stanu rzeczy i wywierania wpływu na uwagę odbiorcy.

- gdy dziecko zaczyna posługiwać się jezykiem łączy wyrażenia deiktyczne ( np. tu, tam) z gestami

- w okresie niemowlęcym bogata mimika wyrażająca przeżycia dziecka i będąca środkiem do komunikowania się z otoczeniem

Wokalizacja- produkowanie dźwięków mniej lub bardziej zbliżonych do dźwięków mowy.

POROZUMIEWANIE SIĘ NIEMOWLECIA Z DOROSLYM

Konwersacjopodobne kontakty- kontakty matki z dzieckiem realizowane za pomocą środków niewerbalnych i werbalnych.

- zachowania komunikacyjne dorosłego wpływają na kształtowanie się zachowań komunikacyjnych u dziecka

K. Nelson- jeśli matka używa jezyka przede wszystkim do nazywania obiektów czyli w sposób referencjalny, to dziecko skupione jest na przypisywaniu nazw obiektom, jeśli matka używa języka w sposób ekspresyjny do sterowania zachowaniem dziecka to dziecko częściej używa slow do określania relacji społecznych.

Kaye- we wczesnym okresie rozwoju rodzice są odpowiedzialni za włączenie dziecka w interakcję, dostarczenie kontekstu i wsparcia dla komunikacyjnego zachowania dziecka. Dopasowanie zachowan dziecka i dorosłego do podstawa poznawczego rozwoju dziecka.

- kilkutygodniowe niemowlęta zachowują się inaczej w kontaktach z przedmiotami, a inaczej z osobami

- dzieci ręagują na osoby, które zwracają na nie uwagę

Trevarthen: najpierw jest intersubiektywność pierwotna( dziecko interesuje się osobami i aktywnie uczestniczy w interakcji, kieruje pod ich adresem gesty, miny, spojrzenia, przez zainteresowanie przedmiotami które sa srodkami społecznej interakcji) -> później intersubiektywność wtórna ( dziecko dzieli zainteresowanie miedzy osoby a przedmioty i zaczyna wokalizować w odpowiedzi na zachowanie matki.

EMOCJONALNY I SPOŁECZNY ROZWÓJ NIEMOWLĘCIA

- do 3 miesiaca dziecko jest zdolne tylko do odczuwania zadowolenia lub niezadowolenia

- pod koniec okresu niemowlęctwa dziecko przeżywa wiele różnych stanów emocjonalnych np. radość, milosc, zazdrość.

- stany emocjonalne latwo zmieniają się od pozytywnych do negatywnych

- zrodlem przezyc dziecka są jego relacje z osobami dorosłymi

- w 1 miesiącu dziecko reaguje na niepokoj osoby która je karmi i odmawia przyjęcia pokarmu

- w 2 miesiacu dziecko ozywia się w kontakcie z dorosłym, uspokaja podczas pieszczotliwego mowienia

- w 4 miesiacu dziecko wyraza niezadowolenie gdy dorosły się nim nie interesuje

- w 5 miesiacu dziecko reaguje strachem na osoby nieznane

- w 7-8 miesiacu dziecko probuje zwrocic na siebie uwagę placząc lub gaworząc

- w 10 miesiacu dziecko nasladuje ruchy dorosłego i wlacza się do wspólnej zabawy.

- w 1 miesiacu dziecko wyraza mimicznie zadowolenie, radość

- w w 6 miesiacu dzieci potrafią wyrazac te same emocje co twarz na którą patrzą

- pod koniec 1 r.ż dzieci regulują własne zachowanie na podstawie obserwowanego wyrazu mimicznego twarzy osoby dorosłej

- uczucia dziecka są ściśle związane z jego działaniem

- dla prawidłowego rozwoju dziecka potrzebne jest przywiązanie , kt rozwija się od chwili urodzenia

- w wieku niemowlęcym pojawiają się reakcje na inne dzieci.