• Filozofia (gr. philosophia) – określenie to pochodzi

(prawdopodobnie) od matematyka i filozofa Pitagorasa żyjącego w
VI wieku p.n.e. Pierwotnie miało sens dosłowny i oznaczało
poszukiwanie, umiłowanie mądrości (gr. phileo – kochać, sophia –
mądrość). W uproszczeniu można powiedzieć, że filozofia zajmuje
się ogólnymi, podstawowymi zagadkami świata: naturą istnienia i
rzeczywistości, poznawalnością prawdy czy tym, jakie działanie
jest pożądane.

• Dzieli się ją na: ontologię (teoria bytu), epistemologię (teoria

poznania), aksjologię (teoria wartości), antropologię filozoficzną i
filozofię społeczną.

• Możemy wyróżnić trzy grupy podstawowych zagadnień

filozoficznych:

• Zagadnienia epistemologii dotyczące stosunku poznania do

rzeczywistości.

• Obszar aksjologii czyli zagadnienia dotyczące nie wiedzy lecz

działania

.

• Filozofia Zachodu to określenie filozofii powstałej w

europejskim kręgu kulturowym i wyrastającej z jednej
strony z tradycji starożytnych Grecji i Rzymu, a z tradycji
judeochrześcijańskiej z drugiej. Były w niej okresy wpływów
wschodnich (neoplatonizm) i arabskich (średniowiecze).

Rafael, Szkoła Ateńska. Na obrazie znajdują się:

Zenon z Kition, Epikur, Awerroes, Pitagoras,

Alkibiades, Ksenofont, Sokrates, Heraklit, Platon,

Arystoteles, Diogenes, Euklides, Zaratustra i

Ptolemeusz

• Filozofia europejska narodziła się w

greckich koloniach. Historię filozofii

starożytnej dzieli się zwykle na :

• okres

presokratejski (VII-V wiek p.n.e.)

• okres klasyczny (IV wiek p.n.e.)

• okres hellenistyczny (III p.n.e. – V n.e.).

Okres presokratejski

• Z okresem presokratejskim wiąże się zagadnienie

źródeł filozofii. Mówi się, że filozofia powstała z

dążenia do wiedzy, które było efektem zdziwienia nad

nieprzejrzystą naturą świata. Myślenie filozoficzne

zaczęło się, gdy ktoś spróbował podważyć mity

religijne i obiegowe, powszechnie przyjmowane

opinie.

• W centrum zainteresowania filozofów

presokratyjskich była głównie przyroda, a ich

odpowiedzi na to, co jest jej istotą, sprowadzały się

do stwierdzeń typu "woda" (Tales, zm. 543 p.n.e.),

"powietrze" (Anaksymenes), bezkres/duch

(Anaksymander) "ogień" (Heraklit) czy cztery żywioły

(Empedokles).

Okres klasyczny

• Okres klasyczny rozpoczęli sofiści (Protagoras,

Spokrates) kierujący swą uwagę na człowieka.

Jeden z nich, Sokrates, rozmawiający z

przypadkowo napotkanymi Ateńczykami o

prawdzie, pięknie i dobru, za sprawą swej

niezłomnej i bezkompromisowej postawy, stał się

dla przyszłych pokoleń ideałem filozofa.

• Jego uczeń Platon podzielił rzeczywistość na świat

zmysłowy – zmienny, przemijający i będący

pozorem i świat idei – wieczny i niezmienny.

• Z kolei uczeń Platona, Arystoteles stworzył logikę,

ugruntował metafizykę i dał światu wizję świata

niepodważaną do czasów Kopernika.

Okres hellenistyczny

• Za początek okresu hellenistycznego

uznaje się śmierć Stagiryty (Sokratesa). To

okres powstania do dziś żywych koncepcji

etycznych: epikureizmu mówiącego, że

sensem życia jest doznawanie

przyjemności i stoicyzmu (IV wiek p.n.e. –

II n.e.) dającego wzór postawy mędrca

wobec śmierci (Zenon z Kition,, Seneka,

mistrz retoryki Cyceron i Marek Aureliusz,

filozof na tronie).

Najwięksi filozofowie greccy

Tales z Miletu - poszukiwał pierwotnej

zasady wszechświata. Uznawał
wodę za początek wszechrzeczy.
Przypisuje mu się sformułowanie
twierdzenia Talesa oraz
przewidywanie zaćmień Słońca.

• Demokryt z Abdery ur.

ok. 460 p.n.e., zm. ok.

370 p.n.e.) myśliciel i

podróżnik, znany jako

"śmiejący się filozof".

Według Demokryta

prawdziwe poznanie

wychodzi od zmysłów,

ale da się osiągnąć tylko

umysłem, który odróżnia

złudne własności

zmysłowe, od właściwej

poza nimi leżącej istoty.

• Głosił etyczny postulat

zachowania umiaru.

Pitagoras (ok. 572 – 497 p.n.e.)
Pitagoras uważany jest za twórcę koncepcji
harmonii kosmosu. Głosił, ze dusza jest od
ciała niezależna i trwalsza, a jedynie przez
grzechy musi łączyć się z ciałem.
Wyzwolenie duszy może nastąpić przez
pokutę i misteria.
Autor twierdzenia Pitagorasa i twórca teorii
liczb.

Sokrates:
Jeden z największych filozofów

greckich. Urodził się i zmarł

w Atenach. Był synem

kamieniarza Sofroniskosa i

akuszerki Fainarete. Miał

trzech synów, których

matką była jego żona,

Ksantypa. Mieszkał w

Atenach, gdzie nauczał

prowadząc dysputy z

przypadkowymi

przechodniami na ulicach

miasta, zyskując zarówno

popularność jak i wrogość.

Sokrates trzykrotnie brał

udział w wyprawach

wojennych

Autor powiedzenia „Wiem, że

nic nie wiem”

• Wiara w absolutne znaczenie dobra i cnoty. Sokrates głosił,

że cnota (gr. arete, starożytne pojęcie oznaczające tężyznę

życiową, szlachetność, dzielność) jest dobrem

bezwzględnym,

• Według Sokratesa cnota jest wiedzą ("Jest to jedno i to

samo wiedzieć, co jest sprawiedliwe i być sprawiedliwym.").

Ludzie czynią źle z niewiedzy, czy raczej wiedzy pozornej.

Stanowisko takie nazywa się intelektualizmem etycznym.

Wynika z niego, że cnoty można się nauczyć, a od nas

samych zależy, czy dobro to nabędziemy.

 Wypracowanie metody dochodzenia do prawdy, a tym

samym do cnoty: jest nią specjalnego rodzaju dyskusja,

zwana dialektyką

Diogenes z Synopy (ok. 413 – 323 p.n.e.)

Diogenes głosił potrzebę wyrzeczenia się

dóbr materialnych i życia zgodnego z

naturą. Sam najprawdopodobniej żył

według zasad, które głosił. Mieszkał w

cysternie (beczce) a nagabywany przez

Aleksandra Wielkiego, czy ma jakieś

prośby do władcy, odrzekł mu, że chciałby

aby ten odsłonił mu słońce.

Platon (427 – 347 p.n.e.)

• Plátōn, ur. 427 p.n.e

prawdopodobnie w Atenach (wg

niektórych świadectw na wyspie

Eginie), zm. 347 p.n.e. w Atenach)

(inne źródła podają, że żył 428-348

p.n.e.) - powszechnie uznawany za

jednego z najwybitniejszych

filozofów starożytności. Przez

Senekę był nazwany „Księciem

Filozofów”. Był twórcą systemu

filozoficznego zwanego obecnie

idealizmem platońskim.

• Zaciekle zwalczany przez jednych,

broniony przez innych, system

Platona w ten czy inny sposób

obecny jest stale w europejskiej

tradycji filozoficznej. Uważa się, że

to od Platona zaczyna się właściwa

filozofia europejska, rozumiana

jako systematyczna nauka, a nie

przypadkowe spekulacje

• Podstawą systemu Platona było przyjęcie, że

prawdziwy wieczny byt to idee, a rzeczywistość

materialna jest jedynie odbiciem

wiecznotrwałych, niezmiennych idei. Zdaniem

Platona, relacja między światem idei a światem

rzeczywistym jest podobna do relacji

prawdziwych przedmiotów i ich odbić w mętnym

świetle. Naczelnymi ideami u Platona były: dobro,

piękno i prawda. Idea była dla Platona piątym i

ostatnim etapem, który należy przejść, żeby

osiągnąć doskonałość. Pozostałe to kolejno:

nazwa, definicja, obraz i wiedza.

JASKINIA PLATONA - to symboliczna

ilustracja koncepcji. Platon mówi o
ludziach siedzących w jaskini,
patrzących przed siebie, przykutych
do swego miejsca. Z tyłu - za nimi
płonie prawdziwy ogień - oni widzą
jednak tylko poruszające się na
ścianie cienie - prawdziwej idei
spostrzec nie mogą.

Arystoteles (384 – 322 p.n.e.)
Arystoteles urodził się w roku 384 p.n.e.

w greckiej kolonii Stagirus u wybrzeży

Tracji. Jego ojciec był nadwornym

lekarzem macedońskiego króla

Amynasa.

W wieku 17 lat Arystoteles został

wysłany do Aten aby odebrać staranne

wykształcenie w Akademii Platońskiej.

W Akademii Arystoteles spędził w

sumie 20 lat, w czasie których

najpierw był studentem, potem

asystentem Platona i w końcu

samodzielnym wykładowcą

Arystoteles w Atenach założył własną,

konkurencyjną do Akademii szkołę
filozoficzną zwaną Liceum (łac.
Lyceum, gr. Lykeion), która była
wspierana przez Aleksandra
Macedońskiego i wkrótce przyćmiła
Akademię. Po śmierci Aleksandra i
upadku pro-macedońskiego rządu w
Atenach Ateńczycy zamknęli Liceum a
sam Arystoteles musiał uciekać z
miasta.

• Twórca logiki

• Zdaniem Arystotelesa celem nauki jest

wyprowadzenie (apodeixis) stanu faktycznego z jego

przyczyn. Ten proces ma dwie możliwe formy:

wnioskowanie o szczególnych przypadkach ze znanej

ogólnej reguły (dedukcja) i wnioskowanie o ogólnej

regule ze znanych poszczególnych przypadków

(indukcja). Poprawności wnioskowania miała

natomiast służyć logika jako metoda porządkowania

myślenia według jego formy, a nie treści (logika

formalna). Arystoteles stworzył zupełny system tak

zwanej teorii sylogizmu, która obecnie stanowi część
klasycznego rachunku zdań.

Zenon z Kition (333-262 p.n.e.)
Zenon uważał, że człowiekowi

szczęście może dać jedynie cnota

oraz życie zgodne z naturą i

rozumem; powinna ona go

doprowadzić do obojętności wobec

wszystkiego; postulował wyzbycie się

uczuć, które uważał za źródło zła;

Epikur (341 – 270 p.n.e.)

Epikur za główne zadanie człowieka

uznawał zapewnienie sobie
szczęśliwego życia – przyjemności
wyrażającej się spokojem i brakiem
trosk;

Platon:

-Co dobre, to

jest i piękne

.

- Niegodziw

iec bardziej k

ocha

ciało niż dusz

ę.

- Życie jest c

oś warte wte

dy, gdy

człowiek pięk

no samo w so

bie

ogląda.

Aryst

otele

s:

- Czło

wiek

z nat

ury je

st isto

tą

społe

czną.

- Dzie

lność

musi

zmie

rzać d

o

właśc

iwego

środk

a jako

sweg

o celu

.

- Było

by nie

właśc

iwe, g

dyby

człow

iek ni

e pos

zukiw

ał wie

dzy,

którą

może

osiąg

nąć.

Epik

ur:

- Przy

jemn

ość j

est p

oczą

tkiem

i

celem

życi

a szc

zęśli

weg

o.

- Śm

ierć

wcal

e na

s nie

doty

czy:

gdy

istni

ejem

y, śm

ierci

nie

ma,

gdy

śmie

rć pr

zych

odzi

, nas

już

nie

ma.

Sokrates:

-Wiem, że

nic nie w

iem.

- W sobie

sam każd

y nosi sw

ój

skarb.

- Cnota je

st odmian

ą mądrośc

i.

Heraklit z Efezu:

•

Nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki.

przytoczone przez Platona w Kratylu

•

Nie wystarczy dużo wiedzieć, żeby być mądrym.

•

Wszystko płynie
–

Panta rhei. (łac.)

Diogenes:
 Nie zasłaniaj mi Słońca

Jestem obywatelem świata.

•

(A ja) jestem Diogenes, pies.

(A ja) jestem Diogenes, pies.
–

Opis: Reakcja na słowa "Jestem Aleksander, Wielki

Opis: Reakcja na słowa "Jestem Aleksander, Wielki

Król" wypowiedziane przez Aleksandra

Król" wypowiedziane przez Aleksandra

Macedońskiego.

Macedońskiego.

Pitagoras:
 Kto mówi, sieje, kto

słucha, zbiera.



Liczba jest istotą wszystkich rzeczy.

 Zły język zdradza złe

serce.

Zenon z Kition
• Chętnego Losy

prowadzą, niechętnego
wloką.

– Volentem Fata ducunt,

nolentem trahunt (łac.)