Podstawowe rodzaje pomocy
publicznej

Można wyróżnić 2 podstawowe rodzaje pomocy publicznej:

1. pierwszy powoduje bezpośredni ruch środków pieniężnych
publicznych – z budżetu państwa lub budżetów samorządu
terytorialnego, ale i od podmiotów których działalność jest
finansowana ze środków publicznych pomoc publiczna
świadczona bezpośrednio ze środków publicznych). Są to
np.: dotacje, preferencyjne kredyty, gwarancje i poręczenia
kredytowe, inwestycje kapitałowe (zakup akcji lub udziałów)
ze środków publicznych, zamówienia państwowe, w których
stosuje się uprzywilejowanie określonych podmiotów.

2.drugi rodzaj sprowadza się do sytuacji, w której państwo
zrzeka się egzekwowania od beneficjentów pomocy środków
pieniężnych (pomoc publiczna uszczuplająca wpływy
budżetu). To przede wszystkim zwolnienia i ulgi podatkowe,
rozłożenie podatku na raty, odroczenie terminu jego spłaty,
przyspieszona amortyzacja, rezygnacja przez państwo z
przysługującej dywidendy

.

Rodzaje pomocy publicznej ze względu na
kryterium podstawy przyznawania
pomocy publicznej

1. przyznawaną automatycznie na podstawie aktu mającego generalny
charakter – chodzi tu głównie o programy pomocowe, które mogą być
ustanowione w ustawie. Pomoc jest wtedy przyznawana automatycznie
wszystkim podmiotom spełniającym warunki ustawy. Ogranicza się dzięki
temu zakres uznania administracyjnego. W Polsce taka pomoc przyznawana
jest np.w specjalnych strefach ekonomicznych.

2. przyznawaną na podstawie aktu administracyjnego, czyli jednostronnego
oświadczenia woli organu administracyjnego o charakterze władczym,
określającym sytuację prawną konkretnie wskazanego adresata w
indywidualnie oznaczonej sprawie. Nie ma tu więc automatycznego
działania, a przyznanie pomocy jest uzależnione od woli podmiotu
przyznającego pomoc.

3. przyznawaną na podstawie umowy cywilnoprawnej – organ przyznający
pomoc jest stroną stosunku cywilnoprawnego, a więc podmiotem
równorzędnym, mającym takie same uprawnienia jak beneficjent pomocy.
Np. w przypadku poręczenia czy gwarancji podmiot przyznający pomocy
staje się poręczycielem lub gwarantem, a więc powinien liczyć się z tym, że
może być zobowiązany do wywiązania się z umowy, którą poręcza lub
gwarantuje w przypadku niewywiązywania się z jej warunków przez
beneficjenta pomocy.

4. przyznawaną na podstawie wkładów kapitałowych, czyli poprzez
obejmowanie udziałów lub akcji w spółkach kapitałowych.

Pomoc publiczna ze względu na
kryterium pochodzenia pomocy

- państwowej

- samorządowej

- nienależącej do tych dwóch kategorii
(agencje, fundusze, instytucje, przedsiębiorstwa
pod kontrolą państwa)

Pomoc publiczna – formy wg
Komisji Europejskiej

Grupa A. Głównie dotacje i ulgi podatkowe. Można tu wyróżnić:

a. pomoc bezpośrednio z budżetu (A1), np. dotacje, subsydia, obniżki oprocentowania, dopłaty do
oprocentowania, premie eksportowe

b. pomoc powodującą uszczuplenie wpływów do budżetu (A2), np. zwolnienia i ulgi, umorzenie
poboru podatku, rozłożenie na raty poboru podatku, zmniejszenie świadczeń na ubezpieczenia
społeczne

Grupa B. Subsydia kapitałowo-inwestycyjne. Obejmują formy zaangażowania kapitałowego w
formie udziałowej państwa w kapitale przedsiębiorstw. Są to m. in.

a. wniesienie kapitału do spółki – dokapitalizowanie przedsiębiorcy na warunkach odbiegających od
normalnych praktyk inwestycyjnych

b. czasowe nabycie udziałów spółki celem ich zbycia

c. konwersja zadłużenia przedsiębiorstw na kapitał (akcje lub udziały)

Grupa C. Tzw. Miękkie kredytowanie. Mieszczą się w tej grupie m. in.

a. C1: - kredyty na preferencyjnych warunkach,

- kredyty z klauzulą warunkowego umorzenia

- kredyty dla przedsiębiorstw niemających wiarygodności kredytowej oraz

b. C2: - odroczenia terminu płatności podatków czy składek ubezpieczeniowych lub rozłożenie ich
na raty

- przyspieszoną amortyzację.

Grupa D. Gwarancje i poręczenia

Rodzaje pomocy publicznej ze względu na
cel pomocy:

Pomoc sektorowa - pomoc, której udzielenie wiąże się z
przynależnością biorcy do konkretnego sektora. (np.sektor
górnictwa węgla kamiennego, motoryzacyjny, stoczniowy).
Najczęściej pomoc sektorowa skierowana jest do tych gałęzi
gospodarki, które przeżywają długotrwałe problemy strukturalne
takie jak nadmierne zatrudnienie czy nadwyżka mocy
produkcyjnych. Pomoc taka ma ułatwić restrukturyzację czy też
likwidację tych sektorów.

Rodzaje pomocy publicznej ze względu na
cel pomocy:

Pomoc regionalna – udzielenie tek pomocy wiąże się z
prowadzeniem działalności gospodarczej przez beneficjanta na
określonym obszarze. Pomoc taka ma na celu zmniejszanie
dysproporcji w rozwoju ekonomiczno-społecznym pomiędzy
poszczególnymi regionami Unii Europejskiej. Jest to pomoc o
charakterze rozwojowym ukierunkowana na dofinansowanie
działań inwestycyjnych oraz zwiększanie zatrudnienia.

Rodzaje pomocy publicznej ze względu na
cel pomocy:

Pomoc horyzontalna - pomoc niezwiązaną z działalnością
beneficjanta w określonym sektorze lub regionie, ukierunkowaną
na różnorakie cele. Należą do nich ochrona środowiska
naturalnego, szkolenia, rozwój małych i średnich przedsiębiorstw,
czy zatrudnienie. Do pomocy horyzontalnej zalicza się także
pomoc ukierunkowaną na restrukturyzację.

Rodzaje pomocy publicznej ze względu na
cel pomocy:

Oprócz wymienionych wyżej trzech celów istnieją inne, gdzie
indziej nie sklasyfikowane. Są to wspieranie działań o charakterze
europejskim (np. wsparcie rozwoju kolei transeuropejskiej) oraz
ochrona dziedzictwa kulturowego (np. wsparcie nadawców
publicznych poprzez przekazanie wpływów z abonamentu radio-
telewizyjnego).

Program pomocowy i pomoc
indywidualna

Programy pomocowe są aktami normatywnymi (np. ustawami albo
rozporządzeniami), które zawierają podstawy prawne przyznawania
określonego wsparcia przedsiębiorcom i jednocześnie określają zasady oraz
warunki udzielania tego wsparcia m.in.:
 krąg beneficjentów;
 formę wsparcia (dotacja, rozłożenie na raty płatności podatku, gwarancja,
poręczenie, itp.);
 przeznaczenie (np. na szkolenia, badania i rozwój, ochronę środowiska,
zwiększanie zatrudnienia, restrukturyzację);
 organy udzielające;
 maksymalną wielkość wsparcia;
 czas trwania programu.

Należy podkreślić, iż co do zasady w programie pomocowym nie są wskazani
konkretni przedsiębiorcy, którzy otrzymają pomoc - program stanowi akt o
charakterze generalnym i abstrakcyjnym, na którego podstawie będzie
udzielana pomoc indywidualnym przedsiębiorcom (będą wydawane
indywidualne decyzje lub zawierane umowy).

Program pomocowy i pomoc
indywidualna

Zanim program pomocowy zacznie obowiązywać, musi zostać
zaakceptowany przez Komisję Europejską (chyba że jest to program pomocy
de minimis lub program w ramach wyłączeń grupowych, które nie wymagają
akceptacji Komisji). W tym celu musi najpierw zostać notyfikowany
(zgłoszony Komisji). Decyzję o notyfikacji programu podejmuje Rada
Ministrów, po zapoznaniu się z opinią Prezesa UOKiK na temat zgodności
programu z zasadami rynku wewnętrznego. Po wyrażeniu przez Radę
Ministrów zgody na notyfikację, Prezes UOKiK dokonuje wymaganego
zgłoszenia.

Pomocą indywidualną jest pomoc udzielana poza programami
pomocowymi to znaczy na podstawie aktu normatywnego, który nie został
zaakceptowany przez Komisję Europejską jako program pomocowy. Pomocą
indywidualną jest także pomoc udzielana wprawdzie na podstawie
zaakceptowanego programu pomocowego, ale w stosunku do której Komisja
zażądała odrębnej notyfikacji w decyzji akceptującej program (jak wskazano
powyżej). Projekt pomocy indywidualnej (zarówno w pierwszym jak i drugim
przypadku) podlega opiniowaniu przez Prezesa UOKiK, a następnie
obowiązkowi zgłoszenia Komisji Europejskiej zgodnie z art. 108 TFUE
(notyfikacji).

Zasady udzielania pomocy
publicznej

Zasada przejrzystości (transparency) – na jej podstawie stworzono
procedury kontroli ex ante i ex post, czyli obowiązek zgłaszania przez
państwa członkowskie zamiaru udzielenia pomocy oraz zbierania
danych dotyczących udzielonej pomocy.

Zasada proporcjonalności (proportionality) – wielkość pomocy
musi być proporcjonalna do skali problemu wymagającego wsparcia,
oraz nie większa od pułapów określonych w ramowych zasadach
udzielania pomocy dotyczących różnych rodzajów, form pomocy i
dziedzin gospodarki. Chodzi o to, że jeżeli przedsiębiorstwa nie są w
stanie przeprowadzić określonych działań ze względu na pojawiające
się koszty społeczne i musza korzystać z pomocy, to powinna ona być
czasowa lub degresywna, aby jej adresaci mogli w dłuższym czasie
funkcjonować bez jej uzyskiwania.

Zasada spójności (cohesion) - stanowiąca podstawę polityki
regionalnej Wspólnoty

Zasada subsydiarności (subsidiarity) - na podstawie której Komisja
kontroluje decyzje władz państwowych w zakresie dysponowania
pomocą państwa.

Warunki skutecznej pomocy
publicznej

•

państwo w ramach pomocy publicznej powinno interweniować tylko

wtedy, gdy istnieją wyraźne dowody, że mechanizm rynkowy stanowi
rozwiązanie droższe

• Pomoc publiczna powinna służyć przede wszystkim zwiększeniu
efektywności gospodarki, przy możliwie ograniczonym negatywnym
wpływie na wolny rynek

• Pomoc publiczna powinna koncentrować się na celach dających efekty
utrzymujące się w długim okresie

• pomoc publiczna powinna cechować się możliwie największa
przejrzystością i pewnością, powinna być wiarygodna dla jej adresatów i dla
całego społeczeństwa

• powinna być stale nadzorowana pod względem skuteczności i
efektywności, by umożliwić jej korekty w przyszłości

• Powinna mieć charakter systemowy i być skoordynowana z realizacją
celów polityki społeczno-gospodarczej krajowej oraz wspólnotowej

• powinna podlegać regułom planowania gospodarczego

Dopuszczalność pomocy
publicznej

Z art. 87 TWE wynika, że nie wszelka pomoc publiczna jest
niedopuszczalna. Dopuszczalna jest pomoc, która nie
zakłóca konkurencji, nie zagraża jej zakłóceniu, nie sprzyja
indywidualnym przedsiębiorcom lub gałęziom produkcji, nie
wpływa na wymianę handlową między państwami UE.
Ponadto przepis ten mówi, że pomoc taka jest „niezgodna
ze wspólnym rynkiem”, ale nie wprowadza generalnego
zakazu jej stosowania.

Zakaz ten wynika z art. 10 TWE, który mówi, że „państwa
członkowskie powstrzymują się od podejmowania wszelkich
środków, które mogłyby zagrozić urzeczywistnieniu celów
TWE w tym ustanowienia wspólnego rynku”.

Dopuszczalność pomocy
publicznej

Dopuszczalna jest więc pomoc, której skutki mają oddźwięk
tylko wewnętrzny w danym kraju i nie wywierają żadnego
wpływu na wymianę w skali UE. Stąd zastosowanie w
praktyce ma zasada de minimis (pomoc bagatelna)
zgodnie z zasadą, że prawo nie troszczy się o drobiazgi,
która pozwala przyjąć, że pomoc o niewielkich rozmiarach
nie powoduje naruszenia podstawowych zasad Traktatu
(tzw.: próg odczuwalności). Nie dotyczy ona jednak
wszystkich sektorów, tzw.: sektorów wrażliwych.

Dopuszczalność pomocy
publicznej

Pomoc może być uznana za dopuszczalną:

•ex lege (wg prawa, tzn. uznana wprost w
Traktacie) (wyłączenia obligatoryjne)
•przez Komisję (wyłączenia fakultatywne ).

Dopuszczalność pomocy
publicznej

W pierwszym przypadku wyłączenie ma charakter obligatoryjny,
wyłączenia te są wyłączeniami automatycznymi. Dopuszczalna jest więc
m. in. (wyłączenia obligatoryjne):

- pomoc podmiotom niebędącym przedsiębiorstwami, które nie realizują
żadnych celów gospodarczych (np. instytucje kulturalne),

- pomoc dla niektórych gałęzi produkcji na podstawie przepisów
wyłączających zawartych w Traktacie, np.:

• zgodnie z art. 36 na ochronę gospodarstw znajdujących się w
niekorzystnym położeniu ze względu na warunki strukturalne lub naturalne
oraz w ramach programów rozwoju gospodarczego;

• art. 73 TWE pomoc na potrzeby koordynacji transportu,
• art. 86 TWE – pomoc dla przedsiębiorstw świadczących usługi w ogólnym
interesie gospodarczym,

• art. 87 (2) – pomoc o charakterze socjalnym dla indywidualnych
konsumentów, pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych
klęskami żywiołowymi, pomoc dla niektórych regionów RFN dotkniętych
podziałem Niemiec

Dopuszczalność pomocy
publicznej

W drugim przypadku pomoc publiczna może być uznana za dopuszczalną
przez Komisję. Pomoc ta może być dozwolona (ale nie musi automatycznie
po spełnieniu warunków) po przeprowadzeniu postępowania notyfikacyjnego
zgodnie z art. 87 (3) TWE. Dopuszczono w nim udzielanie (pomoc
fakultatywna):

• pomocy przeznaczonej na sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów,
w których poziom życia jest nienormalnie niski, lub istnieje w nich poważny
stan niedostatecznego zatrudnienia;

• pomocy przeznaczonej na wspieranie realizacji ważnych projektów
stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania lub
mającej na celu zaradzenie poważnym zaburzeniem w gospodarce państwa
członkowskiego

• pomocy przeznaczonej na ułatwienie rozwoju niektórych działań
gospodarczych lub niektórych regionów, jeśli nie zmienia warunków wymiany
handlowej

• pomocy na wspieranie kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego, jeśli
nie zmienia warunków wymiany handlowej

• innych kategorii, jakie rada może określić decyzją, stanowiąc większością
kwalifikowaną, na wniosek Komisji (przepisy horyzontalne)

Pomoc dopuszczalna w UE – wg.
rodzajów

Komisja Europejska ma możliwość wydawania rozporządzeń, na
podstawie których pewne kategorie pomocy są, niejako z góry,
uznane za zgodne ze wspólnym rynkiem i w związku z tym nie
wymagają wcześniejszej notyfikacji oraz uzyskania zgody Komisji.
Są to projekty objęte tzw. wyłączeniami grupowymi oraz pomoc
de minimis.

Pomoc de minimis stanowi szczególną kategorię wsparcia
udzielanego przez państwo, gdyż uznaje się, że ze względu na
swą małą wartość nie powoduje ona zakłócenia konkurencji w
wymiarze wspólnotowym.

W związku z powyższym, nie stanowi ona de facto pomocy
publicznej w rozumieniu art. 87 ust. 1 TWE, a w
konsekwencji nie podlega obowiązkowi notyfikacji Komisji
Europejskiej. Zasady udzielania pomocy de minimis określa
Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia
2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de
minimis.

Łączna wartość pomocy de minimis dla jednego beneficjenta nie
może przekroczyć równowartości 200 tys. euro brutto w
okresie 3 lat kalendarzowych, a w przypadku podmiotu
prowadzącego działalność gospodarczą w sektorze transportu
drogowego – 100 tys. euro.

Nie ma znaczenia forma pomocy, źródło jej pochodzenia ani cel,
na jaki została wykorzystana - do ogólnej puli wliczane są
wszystkie środki uzyskane przez danego przedsiębiorcę jako
pomoc de minimis w badanym okresie.

Pomoc de minimis

Pomoc de minimis nie może być udzielona przedsiębiorcy
znajdującemu się w trudnej sytuacji ekonomicznej w rozumieniu
Wytycznych wspólnotowych dotyczących pomocy państwa w
celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw.

Pomoc de minimis c.d.

Pomoc horyzontalna c. d.

Pomoc horyzontalna

Kwestię przyznawania pomocy w ramach wyłączeń grupowych
reguluje Rozporządzenie Komisji (WE) NR 800/2008 z dnia 6
sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze
wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne
rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych). Odnosi się ono do
następujących kategorii wsparcia:
•pomocy inwestycyjnej i na zatrudnienie dla MŚP;
• pomocy na zakładanie przedsiębiorstw przez kobiety;
• pomocy na ochronę środowiska;
• pomocy na usługi doradcze dla MŚP i udział MŚP w targach;
• pomocy w formie kapitału podwyższonego ryzyka;
• pomocy na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną;
• pomocy szkoleniowej;
• pomocy dla pracowników znajdujących się w szczególnie
niekorzystnej sytuacji lub niepełnosprawnych.

Pomoc horyzontalna c. d.

Projekty programów pomocowych przewidujących
przyznanie wsparcia w ramach wyłączeń grupowych
wymagają opinii Prezesa UOKiK.
W swojej opinii Prezes stwierdza, czy projekt spełnia
przesłanki pomocy publicznej, czy jest zgodny z zasadami
wspólnego rynku oraz proponuje ewentualne zmiany.

Programy te co do zasady nie podlegają obowiązkowi
notyfikacji i uzyskania akceptacji Komisji.

Dopuszczalność pomocy
publicznej – pomoc regionalna

Dopuszczalność pomocy regionalnej wynika z art. 87 (3a) i 87
(3c) TWE.

Dotyczy ona pomocy fakultatywnej, przeznaczonej na
sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów, w których
poziom życia jest nienormalnie niski, lub istnieje w nich
poważny stan niedostatecznego zatrudnienia (87 (3a)). Pomoc
przyznawana w ramach tego wyłączenia ma na celu eliminację
różnic miedzy regionami w skali całej Wspólnoty. Odmiennie
jest w przypadku wyłączenia zawartego w art. 87 (3c), w
którym dopuszcza się przyznawanie pomocy przeznaczonej na
ułatwienie rozwoju niektórych regionów gospodarczych, jeżeli
pomoc ta nie narusza warunków wymiany handlowej – ten
rodzaj pomocy służy eliminacji różnic w ramach jednego
państwa członkowskiego.

Dopuszczalność pomocy
publicznej – pomoc regionalna

Komisja wydała w zakresie przyznawania pomocy
regionalnej wytyczne dotyczące krajowej pomocy
regionalnej. Pomoc te kieruje się do obszarów, na których
poziom rozwoju gospodarczego jest niższy niż średnia dla
całej UE, przyjęto tez zasadę, że obszar, na którym
dopuszcza się możliwość przyznawania pomocy regionalnej
nie może być większy niż obszar, na którym tej pomocy nie
udzielono (chodzi o liczbę ludności zamieszkującej te
obszary).

Krajowa pomoc regionalna ma zastosowanie do wszystkich
sektorów z wyłączeniem wspierania produkcji,
przetwarzania i dystrybucji niektórych produktów rolnych
(wymienionych w załączniku), nie obejmuje rybołówstwa
oraz przemysłu węglowego, a w niektórych sektorach
obowiązują przepisy szczególne (np.: przemysł stoczniowy,
stalowy, motoryzacyjny).

Dopuszczalność pomocy
publicznej – pomoc regionalna

Państwa członkowskie opracowują mapy regionów, którym
można przyznawać pomoc. Mapy te są zatwierdzane po
notyfikacji przez Komisję w drodze wydania decyzji.

Dopuszczalność pomocy –
pomoc sektorowa

Pomoc sektorowa kierowana jest do poszczególnych branż, a
nawet pojedynczych przedsiębiorstw i zasadniczo ma służyć ich
restrukturyzacji. Powinna więc być uzależniona od wprowadzenia
programu naprawczego tak, aby konieczność wsparcia ze środków
publicznych nie nabrała charakteru trwałego. Ze swej istoty zatem
pomoc sektorowa trafia do dziedzin przestarzałych, nieradzących
sobie z konkurencją ze strony krajów o niższych kosztach produkcji.

Komisja Europejska wypracowała wiele sektorowych zasad
udzielania pomocy państwa. Wg Komisji tego rodzaju pomoc
powinna być ograniczana do przypadków, kiedy jest
usprawiedliwiona występowaniem specyficznych czynników w
danym sektorze. Pomoc jest akceptowana, gdy ma prowadzić do
osiągnięcia i utrzymania w dalszym okresie zdolności do uzyskania
rentowności i konkurowania na rynku wewnętrznym. Ma to związek
z restrukturyzacją, często Komisja dopuszcza też pomoc na
działania osłaniające i minimalizujące koszty społeczne. Przepisy te
dotyczą szczególnie sektora stalowego, węglowego, stoczniowego,
pocztowego, rolnictwa, rybołówstwa, transportu.

System oceny udzielania pomocy
publicznej

Główną rolę w zakresie nadzorowania pomocy przez państwa
członkowskie powierzono Komisji Europejskiej. Komisja ma
kompetencje do:

- wydawania decyzji na temat zgodności projektowanej pomocy
przez państwa członkowskie z zasadami rynku wewnętrznego

- zwracania się do państw członkowskich o zaprzestanie lub zmianę
udzielanej pomocy, jeśli wsparcie to jest nie do pogodzenia ze
wspólnym rynkiem lub jeżeli stosowanie pomocy jest nadużywane

- wnoszenia skarg w sprawie przestrzegania reguł dotyczących
pomocy państwa do Trybunału Sprawiedliwości WE (ETS).

Notyfikacja pomocy
publicznej

Notyfikowanie pomocy to powiadamianie Komisji Europejskiej o
zamiarze udzielenia pomocy publicznej.

Nadzór, jaki Wspólnota sprawuje nad pomocą państwa, jest oparty
na systemie zatwierdzania pomocy "z góry", czyli w trybie ex ante.
W ramach tego systemu państwa członkowskie zobowiązane są
informować Komisję o wszelkich planach przyznania lub zmiany
pomocy. Jednocześnie nie mogą wprowadzić w życie zgłoszonych
środków pomocy do czasu zatwierdzenia ich przez Komisję.

Komisja jest uprawniona do stwierdzenia, czy zgłoszony środek
pomocy stanowi pomoc państwa w rozumieniu art. 87 ust.1
Traktatu, a jeśli tak, to czy środek taki kwalifikuje się do objęcia
wyłączeniem. Wszelka pomoc udzielona bez zgody Komisji jest
automatycznie uznawana za pomoc niezgodną z prawem i musi
zostać zwrócona.

Notyfikacja

Obowiązek notyfikacji wynika z art. 88 TWE.

Zgłoszenie planów zastosowania środka pomocy spoczywa na
państwie członkowskim. Komisja ma obowiązek rozpatrzyć
zgłoszenie proponowanej pomocy w terminie dwóch miesięcy,
licząc od momentu otrzymania pełnego zgłoszenia.

Decyzja o niewnoszeniu zastrzeżeń przez Komisję oznacza, że
zgłoszony środek pomocy może zostać wdrożony. W przypadku
wątpliwości czy dany środek pomocy jest zgodny ze wspólnym
rynkiem, Komisja wszczyna postępowanie wyjaśniające.

Jego wynikiem może być podjęcie decyzji pozytywnej (zgoda na
wdrożenie), negatywnej (środek nie może zostać wdrożony) lub
decyzji pozytywnej z zastrzeżeniem określonych warunków,
których spełnienie decyduje o możliwości zastosowania środka
pomocy.

Zwolnienia z obowiązku
notyfikacji

W dniu 7 maja 1998 r. Rada UE przyjęła rozporządzenie (WE) nr
994/98, na mocy którego Komisja uzyskała uprawnienie do
decydowania w drodze rozporządzeń, które kategorie pomocy
państwa są zgodne z Traktatem przy spełnieniu określonych
warunków, w związku z czym pomoc taka nie podlega
obowiązkowi uprzedniego zgłoszenia i nie wymaga zgody Komisji.

W przeszłości Komisja przyjęła szereg rozporządzeń o
wyłączeniach grupowych. W 2008 r. regulacje te zostały
zastąpione przez nowe ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń
grupowych (GBER), które ujednoliciło istniejące ramy prawne i
wprowadziło nowe rodzaje środków, które są zwolnione z
obowiązku zgłoszenia.

Zwolnienie z notyfikacji

Z obowiązku notyfikacji zwolnione są środki pomocy indywidualnej
oraz systemy pomocy, które spełniają wszystkie warunki
ustanowione w GBER przyjęte przez Komisję. Państwa
Członkowskie są jedynie zobligowane do przedłożenia Komisji
skróconego opisu środka pomocy w terminie 20 dni roboczych od
jego wdrożenia. Dla środków zwolnionych w ramach wyłączeń
grupowych wymagane jest także publikowanie w Internecie
pełnego tekstu informacji o danym środku i zapewnienie jego
dostępności przez cały okres obowiązywania środka pomocy.

W przypadku środków pomocy spełniających wymogi zawarte w
rozporządzeniu w sprawie pomocy de minimis, nie ma nawet
obowiązku przedłożenia takiego skróconego opisu (chociaż
państwa członkowskie są zobowiązane do monitorowania takiej
pomocy zgodnie z rozporządzeniem).

Historia rozwoju pomocy
publicznej

Polityka Komisji Europejskiej coraz rzadziej dotyczy
indywidualnych przypadków udzielania takiego wsparcia. Coraz
częściej polityka ta realizowana jest w ramach podejścia
wypracowanego w formie wspólnotowych ram prawnych
(community frameworkws), wytycznych (guidelines) oraz
obwieszczeń (notices), a w ostatnim czasie również rozporządzeń
dotyczących nie pojedynczych przypadków pomocy, ale jej
rodzajów i celów.

Polityka udzielania pomocy publicznej zmierza w kierunku
obniżenia jej wartości oraz orientowania bardziej na cele
horyzontalne niż sektorowe.

Historia rozwoju pomocy
publicznej

07. czerwca 2005 r. Komisja Europejska przyjęła Plan działania w
zakresie pomocy państwa – Mniej i lepiej ukierunkowana pomoc
państwa: mapa drogowa reformy pomocy państwa na lata 2005-
2009. Jego główne założenia były następujące:

• ograniczenie wielkości pomocy publicznej i zmiana kierunku jej
udzielania – większe środki na badania naukowe, rozwój,
innowacje, kapitał podwyższonego ryzyka dla małych firm

• racjonalizację i usprawnienie procedur
• przyjęcia podejścia bardziej ekonomicznego przy analizowaniu
dopuszczalnej pomocy z punktu widzenia zgodności ze wspólnym
rynkiem – Komisja powinna brać pod uwagę pozytywne i
negatywne efekty zastosowanych środków a nie ograniczać się
do zgodności z legislacją UE.

Pomoc publiczna w Polsce

Aktem prawnym regulującym zagadnienia dotyczące pomocy
publicznej w Polsce jest ustawa z 30.04.2004 r. o postępowaniu w
sprawach dotyczących pomocy publicznej. (Dz.U. 2004 Nr 123 poz.
1291)

W Polsce w zakresie pomocy publicznej mamy aktualnie przyjęty
przez Radę Ministrów dokument Kierunki udzielania pomocy
publicznej w latach 2007-2013. Zgodnie z tym dokumentem pomoc
publiczna w Polsce koncentrować powinna się przede wszystkim na
celach horyzontalnych, wsparcie sektorowe będzie istniało, ale
będzie wygasające.

Pomoc publiczna w Polsce –
fundusze strukturalne

Struktura udzielanej pomocy będzie zmieniała się na korzyść tzw.
pomocy prolizbońskiej, przede wszystkim w związku z
finansowaniem wielu działań w ramach funduszy strukturalnych.
Mimo, że środki funduszy strukturalnych pochodzą z budżetu
ogólnego WE, to ze względu na sposób ich wydatkowania w kraju
można je zaliczyć do pomocy publicznej. W konsekwencji znaczące
środki w dyspozycji władz publicznych ukierunkowanych już przez
Komisję Europejską zgodnie z założeniami strategii lizbońskiej
powodują, że faktycznie można przewidywać istotny udział
horyzontalnej pomocy publicznej w latach 2007-2013.

W ramach programów operacyjnych przewiduje się udzielenie
pomocy publicznej na łączną kwotę ok. 15 mld euro (z
wyłączeniem działań odnoszących się do transportu w ramach
Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko”) w tym z
publicznych środków krajowych 2 277,9 mln euro (tj. ok. 14,1%) a
z publicznych środków wspólnotowych 12 680,5 mln euro (78,7%)

Pomoc publiczna w UE

Pomoc państwa udzielona w 25 krajach członkowskich UE w 2006
r. wyniosła prawie 67 mld euro.

W stosunku do PKB największej pomocy, powyżej 1% PKB,
udzieliły: Łotwa, Węgry, Malta, Finlandia i Szwecja. W gronie
państw o stosunkowo dużej skali pomocy państwa znajduje się
również Polska ze wskaźnikiem 0,85% PKB, przy średniej dla UE-
25 wynoszącej 0,58%.

Pomoc publiczna w krajach UE w
2006 r.

Pomoc publiczna w krajach UE w
2006 r. wg celu

Nie mniej istotna niż wielkość pomocy pozostaje jej struktura. Analiza pomocy publicznej z punktu
widzenia tych trzech kategorii: pomocy horyzontalnej, sektorowej i regionalnej (wykres 1) pokazuje
znaczne zróżnicowanie strategii przyjmowanej przez poszczególne kraje członkowskie UE: od
przeznaczenia zdecydowanej większości środków na działania sektorowe (Malta, Portugalia), poprzez
dominujący udział pomocy regionalnej (Słowacja, Łotwa, Grecja), aż do wyraźnej przewagi pomocy
horyzontalnej innego rodzaju (Belgia, Cypr, Dania, Estonia, Finlandia, Luksemburg, Szwecja). Polska
nie odbiega od średniej unijnej, przeznaczając na pomoc sektorową 15%, na pomoc regionalną 33% i
na pomoc horyzontalną innego rodzaju 52%.

Pomoc publiczna w UE

Pomoc publiczna w krajach UE w
2007 r.

Pomoc publiczna w Polsce w
2008 r.

 Zgodnie z danymi UOKiK w 2008 roku udzielono przedsiębiorcom pomocy w
wysokości 14 383,1 mln PLN, z czego 2 861,2 mln PLN to pomoc udzielona w
transporcie. Jednakże zgodnie z metodologią stosowaną przez Komisję Europejską
wszelkie zestawienia i szczegółowe analizy struktury udzielonej pomocy publicznej
dokonywane są z wyłączeniem pomocy udzielonej sektorze transportu. Zatem
wielkość pomocy po wyłączeniu pomocy w transporcie wynosi 11 521,9 mln PLN.
 Wartość pomocy udzielonej w 2008 roku, w odróżnieniu od lat poprzednich,
uwzględnia środki pomocowe pochodzące z funduszy strukturalnych. Wielkość
pomocy finansowanej ze źródeł krajowych (nie uwzględniając pomocy udzielonej w
transporcie) wynosi w 2008 roku 8 866,8 mln PLN.
 W porównaniu do 2007 roku wartość pomocy udzielonej w 2008 roku (nie
uwzględniając pomocy udzielonej w transporcie) wzrosła o 137,7%. Powodem tego
było udzielenie w 2008 roku znaczącej pomocy, która w poprzednich latach nie
występowała (o pomoc dla wytwórców energii w ramach rekompensaty z tytułu
dobrowolnego rozwiązania umów długoterminowych, pomoc w zakresie biopaliw oraz
pomoc dla podmiotów działających w sektorze kinematografii. Wzrost spowodowany
był również uwzględnieniem w ogólnej kwocie udzielonej pomocy środków
wspólnotowych. W 2008 roku pomoc udzielana ze środków wspólnotowych (poza
sektorem transportu) w ramach perspektywy finansowej na lata 2007-2013 wynosiła
2 655,0 mln PLN.

Pomoc publiczna w Polsce w
2008 r.

 Analizując dane w latach 2005-2008 można zauważyć, iż od roku 2005 mamy do
czynienia ze stopniowym wzrostem wartości udzielonej pomocy publicznej.
Uwzględniając pomoc w sektorze transportu, nastąpił jej wzrost z 4 795,1 mln PLN w
roku 2005 do 14 383,1 mln PLN w roku 2008. Znaczący wzrost pomocy należy
tłumaczyć powstaniem nowych programów pomocowych, większym wykorzystaniem
niektórych już istniejących programów oraz większą liczbą przypadków pomocy
indywidualnej.
 W 2008 roku istniało 110 programów pomocowych, na podstawie których można
było udzielać pomocy. Na podstawie pierwszych 10 programów znajdujących się w
załączniku 1 udzielono pomocy w wysokości 9 997,24 mln PLN, co stanowiło około 87%
całkowitej wartości pomocy udzielonej w Polsce.
 wśród form pomocy dominowały te, które zaliczone są do grupy A (dotacje oraz
zwolnienia podatkowe i funduszowe), a ich udział w ogólnej wartości udzielanej
pomocy już od kilku lat utrzymuje się na stałym, wysokim poziomie (powyżej 70%);
 utrzymuje się na wysokim poziomie pomoc regionalna, głównie ze względu na
możliwość korzystania ze zwolnień podatkowych przez przedsiębiorców, prowadzących
działalność gospodarczą na terenie specjalnych stref ekonomicznych
 od 2005 roku systematycznie rośnie wartość pomoc horyzontalnej (a wraz z nią i jej
udział w ogólnej wartości udzielonej pomocy publicznej), co można uznać za
pozytywne zjawisko ze względu na charakter i cel tej pomocy. Pomoc horyzontalna ma
nieznaczny wpływ na konkurencję i sprzyja rozwojowi ekonomiczno-społecznemu kraju;

Pomoc publiczna w Polsce w
2008 r.

 począwszy od 2005 roku zdecydowana większość pomocy publicznej
udzielana jest w tzw. „aktywnych” formach, np. dotacje, a mniej pomocy
udziela się w formie uszczuplenia wpływów do budżetu (formy pasywne),
choć różnica udziałów tych form w ogólnej kwocie udzielonej pomocy od
2006 roku stopniowo maleje.

Pomoc publiczna w Polsce w
2008 r.

Pomoc publiczna w Polsce w
2008 r.

Pomoc publiczna w Polsce w
2008 r.

Pomoc horyzontalna udzielona w 2008 roku stanowiła 42,7% ogólnej
wartości pomocy udzielonej w 2008 roku, z tego największa część została
udzielona na zatrudnienie, na ochronę środowiska oraz na rozwój małych i
średnich przedsiębiorstw.Udział pomocy na pozostałe cele horyzontalne
nie przekroczył 15% wartości ogólnej udzielonej pomocy horyzontalnej.

Wartość pomocy sektorowej udzielonej w 2008 roku wyniosła 21,9%
ogólnej wartości pomocy. Zaliczono do niej: pomoc na pokrycie kosztów
nadzwyczajnych dla podmiotów sektora górnictwa węgla, pomoc dla
wytwórców energii w ramach rekompensaty z tytułu dobrowolnego
rozwiązania umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii
elektrycznej oraz pomoc dla podmiotów działających w sektorze
kinematografii. W 2008 roku nie udzielono pomocy dla podmiotów w
sektorze hutnictwa żelaza i stali.

Pomoc regionalna stanowiła 35,1% ogółu udzielonej pomocy, w tym
większość pomocy, została przeznaczona na wspieranie nowych inwestycji.

Pomoc publiczna w Polsce w
2008 r.

Pomoc publiczna w Polsce w
2008 r.

W 2008 roku, podobnie jak w latach poprzednich, około
połowy wartości pomocy publicznej zostało skierowane do
przedsiębiorstw dużych. Ich udział w poprzednich latach
ulegał wahaniom – w roku 2006 wyniósł 56,6%, w 2007
spadł do 44,0%, a w 2008 roku ponownie wzrósł do 50,9%.
Należy mieć na uwadze, że pomoc udzielana dużym
podmiotom, mającym silną pozycję konkurencyjną, stanowi
potencjalnie większe ryzyko naruszenia konkurencji niż
pomoc udzielana podmiotom małym i średnim, a zatem
przedstawionej wyżej struktury nie można uznać za
pożądaną.

Największą pomoc publiczną w 2008 roku (poza sektorem
transportu) uzyskał PKN Orlen S.A., PGE Elektrownia Opole
S.A., PGE Elektrownia Turów S.A., Grupa Lotos S.A. i
Kompania Węglowa S.A.