Rynek Kapitałowy

Jego Instytucje i Instrumenty

prof. dr Jerzy Kozłowski
Wyższa Szkoła Gospodarki
Instytut Ekonomiczny

Pojęcie rynku kapitałowego

W systemie gospodarki rynkowej istnieje wiele rodzajów rynków,

pomiędzy którymi istnieje ścisła współzależność oraz wzajemne

oddziaływanie na siebie. Najbardziej rozległy jest rynek finansowy, który

zapewnia cyrkulację pieniądza i kapitału, umożliwia świadczenie różnego

rodzaju usług oraz ułatwia przepływ środków pieniężnych.

Rynek finansowy stanowi integralną część systemu finansowego,

jest abstrakcyjnym miejscem, na którym dochodzi do zawierania

i wykonywania transakcji, których przedmiotem są

instrumenty finansowe.

Rynek finansowy dzieli się na dwa główne

segmenty:



rynek pieniężny - na którym dokonywane są

krótkoterminowe operacje finansowe,

a przedmiotem obrotu jest kapitał o okresie zwrotu

nie przekraczającym 1 roku,

obejmujący rynek pieniądza krajowego oraz rynek

walutowy;



rynek kapitałowy - który obejmuje

transakcje dotyczące kapitałów średnio-

i długoterminowych w kierunku

finansowania dochodowych inwestycji,

poszerzających szansę rozwojowe; jest miejscem

gromadzenia walorów celem ich

najefektywniejszego wykorzystania.

Segmenty rynku

finansowego

RYNEK FINANSOWY

RYNEK PIENIĘŻNY

RYNEK KAPITAŁOWY

Rynek

pieniądza

krajowego

Rynek

walutowy

Sektor

bankowy

Rynek

papierów

wartościowych

Rynek

pozabankowych

Instytucji

finansowych

Podstawowym zadaniem i przedmiotem działalności rynku
kapitałowego jest przetwarzanie kapitałów pieniężnych o
charakterze oszczędności na kapitał trwały produkcyjny i
nieprodukcyjny

powstający

wdrożonych

procesów

inwestycyjnych. Istotą rynku kapitałowego jest zatem wymiana
pomiędzy podmiotami zgłaszającymi zapotrzebowanie na środki
finansowe, a podmiotami dysponującymi wolnymi nadwyżkami
pieniężnymi. Emitentowi papierów wartościowych umożliwia
pozyskanie środków na planowaną przez niego działalność
inwestycyjną, z kolei nabywcy stwarza możliwość zyskownej
lokaty posiadanych środków finansowych.

Podaż na rynku kapitałowym tworzą następujące

zasoby finansowe:



oszczędności gospodarstw domowych;



oszczędności pieniężne utworzone z zysków przedsiębiorstw;



oszczędności przymusowe tworzone przez państwo za

pomocą długu publicznego oraz systemu podatkowego;



oszczędności gromadzone przez banki i instytucje

dokonujące lokat długoterminowych (towarzystwa

ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne, emerytalne itp.).

Popyt natomiast zgłaszają:



przedsiębiorstwa, gdy ich fundusze własne nie wystarczają

na finansowanie rozwoju;



państwo i związane z nim instytucje;



organy samorządowe;



gospodarstwa domowe poszukujące długoterminowych

pożyczek hipotecznych na budownictwo mieszkaniowe.

Filarami działania rynku kapitałowego są
następujące zasady:



zasada specjalnej regulacji prawnej rynku

publicznego — wykonywana jest przez

państwo i polega na przyjęciu specjalnego

ustawodawstwa (w Polsce - ustawa - Prawo

o publicznym obrocie papierami wartościowymi),

które reguluje ten segment rynku;



zasada nadzoru państwa nad rynkiem

publicznym - nadzór państwa nad rynkiem

sprawowany jest w sposób pośredni przez

Komisję Papierów Wartościowych i Giełd,

co wyraża się w konieczności uzyskiwania zgody

przez emitentów na dopuszczenie papierów do

obrotu publicznego oraz konieczności

uzyskiwania koncesji na wykonywanie czynności

na rynku publicznym;



zasada pośrednictwa w obrocie - pośrednictwo

w handlu na rynku publicznym jest

wykonywane przez domy maklerskie będące spółkami

akcyjnymi;



zasada dematerializacji obrotu - polega na tym,

że papiery wartościowe dopuszczone

do obrotu publicznego nie mają formy dokumentu,

a prawa z nich wynikające powstają

z chwilą zapisu po raz pierwszy na rachunku papierów

wartościowych i przysługują

osobie będącej posiadaczem tego rachunku; obrót

zdematerializowany wymaga

istnienia kont depozytowych oraz rachunków papierów

wartościowych, bowiem przy

ich pomocy transakcje mogą być rejestrowane

i rozliczane; funkcje depozytowo-

rozliczeniowe na rynku publicznym wykonuje

Krajowy Depozyt Papierów

Wartościowych (KDPW);



zasada obrotu na rynku regulowanym - obrót

regulowany odbywa się na specjalnie

zorganizowanych rynkach zwanych giełdami

lub regulowanymi rynkami

pozagiełdowymi; w Polsce funkcję tę realizuje Giełda

Papierów Wartościowych

(GPW) w Warszawie oraz Centralna Tabela Ofert (CeTO).

Sposób tworzenia i funkcjonowania rynku
kapitałowego wyznaczają natomiast takie
cechy jak:



płynność rynku - to umożliwienie zamiany jednego papieru

wartościowego na inny,

bez opóźnienia i bez istotnej straty na zysku; zależy ona od

wielkości popytu i podaży;

odpowiednio duży popyt i wysoka podaż umożliwiają

inwestorom szybkie

realizowanie zamierzonych operacji, a z kolei wysoka

płynność przyciąga kolejnych

inwestorów oraz upraszcza organizację obrotu;



otwartość i przejrzystość - dotyczy sposobu zawierania

transakcji, informowania

o kursach i obrotach papierami wartościowymi oraz o

zrealizowanych transakcjach;

wprowadzanie zasad i form prawnych stanowiących

podstawę funkcjonowania

jednostek oraz całego rynku kapitałowego ma na celu

zapewnienie, że system giełdowy

będzie działał wyraźnie i zrozumiale, a przede wszystkim

bezpiecznie;



rzetelność i prawdziwość - związana jest ze

sposobem podawania informacji

pochodzącej od emitenta do wiadomości publicznej;

ze względu na fakt, że każda

informacja jest chroniona prawem, wprowadzono na

rynek kapitałowy system, który

dzięki zastosowanej technice cyfrowej, umożliwia

sprawne i bezpieczne przesyłanie

informacji do inwestorów;



efektywność - opiera się na zbudowanej strukturze

rynku kapitałowego, który w coraz większym

stopniu obsługuje inwestorów, emitentów, jak

również instytucje rynku papierów wartościowych;

efektywność takiej struktury przyczynia się do

podnoszenia stopnia zorganizowania oraz do

wzmocnienia

znaczenia rynku kapitałowego.

Rynek kapitałowy spełnia kilka bardzo
ważnych funkcji w zakresie oddziaływania na
procesy gospodarcze. Są to:



mobilizacja kapitału - przesuwanie

oszczędności pieniężnych od pierwotnych ich

dysponentów do ostatecznego użytkownika

poprzez emisję papierów wartościowych,

umożliwia firmom pozyskiwanie środków na

działalność inwestycyjną, jak również rozwój

przedsięwzięć gospodarczych; istnienie rynku

kapitałowego wpływa na wzrost liczby

potencjalnych uczestników finansowania

działalności podmiotu gospodarczego, co w

rezultacie daje łatwiejszy i większy dostęp do

kapitału, umożliwia finansowanie bardzo dużych

zadań inwestycyjnych oraz sprzyja rozłożeniu

ryzyka inwestycyjnego związanego z

działalnością tego podmiotu;



alokacja kapitału - przepływ kapitałów

z sektorów, oferujących mniejsze dochody,

do tych, które w przyszłości będą oferowały

wyższe dochody sprzyja wykorzystaniu

ich w sposób najbardziej efektywny; rynek

kapitałowy prowadzi do skutecznej alokacji

zasobów dzięki przekazywanym informacjom,

które dają możliwość uzyskania

dodatkowej opinii na temat decyzji inwestycyjnych

i ich kierunków oraz wpływają na

analizę porównawczą spółek na tle branży

i sektora; inwestor bowiem alokuje środki

w papiery wartościowe w atrakcyjnej

dla niego sytuacji oraz przy dobrych

notowaniach spółki na giełdzie;



funkcja informacyjna - rynek kapitałowy

umożliwia obiektywną ocenę kapitału oraz

odzwierciedla kierunek jego przepływu;

notowanie kursu akcji to rynkowa wycena

jej

wartości, stanowiąca punkt odniesienia dla

podmiotów chcących kupić lub sprzedać

papiery wartościowe, wyemitować akcje

czy też dokonać wyceny spółki; wahania

kursów dostarczają informacji

o koniunkturze lub dekoniunkturze

gospodarki i są

niezbędne do podejmowania decyzji w

ujęciu mikro- i makroekonomicznym,



wycena kapitału - poprzez notowanie papierów

wartościowych emitenta, następuje iynkowa

wycena jego majątku, co sprzyja kierowaniu

kapitałów do firm najbardziej efektywnych i

jednocześnie stanowi ocenę strategii rozwoju tych

firm i sposobu zarządzania nimi; wycena kapitału

wyznacza poziom stopy zwrotu z inwestycji oraz

informuje o sytuacji finansowej spółki; stanowi

podstawę do podejmowania ważnych decyzji

dotyczących kierunków i strategii rozwoju spółki,

jak również odzwierciedla skłonności podmiotów

do lokowania oszczędności w papierach

wartościowych;



transformacja kapitału - polega na przyjmowaniu przez

kapitał różnych postaci - akcji, obligacji bądź instrumentów

pochodnych w zależności od zaistniałej sytuacji na rynku,

oceny ryzyka i oczekiwanej stopy zwrotu z inwestycji oraz od

atrakcyjności poszczególnych lokat; rynek kapitałowy ułatwia

transformację kapitału poprzez przekształcanie

niewykorzystanych środków finansowych (oszczędności) w

środki finansujące rozwój; sprawna zamiana jednych

walorów na inne (transformacja walorów krótkoterminowych

na długoterminowe bądź odwrotnie), czy też sprzedaż i

zakup nowych instrumentów finansowych powoduje

optymalizację wykorzystania środków, czego skutkiem jest

przemieszczanie kapitału z branż nierozwojowych do tych

najbardziej efektywnych i rentownych; transfer wolnych

środków finansowych do podmiotów potrzebujących

zasilenia kapitałowego umożliwia powiększanie majątku

emitenta, a inwestorom zapewnia zysk.

Na rynku kapitałowym dominującą rolę

odgrywa rynek papierów

wartościowych,tj. rynek walorów

długoterminowych, za pośrednictwem

których następuje przepływ kapitałów

pomiędzy poszczególnymi inwestorami.

Rynek tan obejmuje obrót głównie akcjami i

obligacjami oraz instrumentami

pochodnymi, które emitentom umożliwiają

gromadzenie kapitałów przeznaczonych na

określone cele długofalowe, z kolei

dysponentom czasowo wolnych środków

pieniężnych pozwalają na pomnażanie

posiadanego majątku.

Rynkiem papierów wartościowych

można określić zespół wszystkich osób
dokonujących wzajemnych operacji
związanych z przenoszeniem prawa
własności papierów wartościowych na
zasadach kupna — sprzedaży według
uzgodnionych cen, kształtujących się pod
wpływem podaży i popytu.

Rynek papierów wartościowych

charakteryzuje się znaczną różnorodnością
instrumentów finansowych oraz
zmiennością koniunktury, umożliwia
posiadaczom papierów wartościowych
szybką zamianę walorów na gotówkę
wpływającą na zachowanie wysokiej
płynności płatniczej, pozwala również na
zdobywanie i pomnażanie kapitału
przeznaczonego na realizację poważnych
przedsięwzięć.

Rynek ten w gospodarce wolnorynkowej

pełni rolę istotnego mechanizmu, który w

zakresie przepływu kapitału działa

równolegle obok mechanizmu bankowego i

budżetowego. Ponadto jest jednym z

instrumentów wykorzystywanych przez

sektor bankowy celem zwiększenia emisji

pieniądza kredytowego pożyczanego

klientom oraz przez system budżetowy w

celu sfinansowania wydatków państwa,

które nie znalazły pokrycia w bezzwrotnych

dochodach tego systemu.

Prawidłowe funkcjonowanie rynku

papierów wartościowych zależy od
występowania jednocześnie
odpowiednio dużego popytu na
emitowane papiery oraz podaży
środków pieniężnych ze strony osób
zainteresowanych lokatą.

Struktura rynku papierów

wartościowych

RYNEK PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

RYNEK NIEPUBLICZNY

RYNEK PUBLICZNY

Rynek

wtórny

Rynek

pierwotny

Rynek

wtórny

Pierwsza

oferta

publiczna

Rynek

pierwotny



Na rynku pierwotnym przedmiotem

transakcji są rzeczywiste kapitały w postaci

emitenta lub subemitenta usługowego

nabycia emitowanych w serii papierów

wartościowych nowej emisji lub nabywanie

tych papierów. Na rynku pierwotnym nie

dokonuje się obrót papierami

wartościowymi, a jedynie pierwotna

zamiana kapitału na wyemitowane papiery

udziałowe lub wierzytelnościowe. To

stanowi podstawę do tworzenia rynku

wtórnego. Rynek pierwotny tworzy więc

prawa majątkowe, które mogą być

przedmiotem obrotu na rynku wtórnym.

Emisja papierów wartościowych na rynku
pierwotnym może mieć charakter oferty publicznej
lub prywatnej (niepublicznej):



oferta publiczna - występuje, gdy proponowanie

nabycia papierów wartościowych skierowane jest

do szerokiego kręgu nieznanych inwestorów za

pomocą środków

masowego przekazu; polega to na oddaniu

papierów do domu maklerskiego, który publicznie

ogłasza możliwość zakupu określonych walorów, a

następnie sprzedaje je tym, którzy zaoferują

dostatecznie wysoką cenę; sprzedaż w ofercie

publicznej wymaga uzyskania zezwolenia

organu, który sprawuje nadzór nad rynkiem

kapitałowym; jest to przedsięwzięcie

skomplikowane i ryzykowne wymagające

starannego przygotowania, opublikowania

informacji o emitencie, jak również

rozpoznania koniunktury rynkowej;



oferta prywatna - występuje, gdy
proponowanie nabycia papierów
wartościowych
skierowane jest do bardzo wąskiego
kręgu potencjalnych inwestorów; w
jej ramach pośrednik oferuje papiery
wybranym instytucjom, w dużych
pakietach, poprzez bezpośrednie
negocjacje i indywidualne
rozmowy.

Rynek pierwotny spełnia zatem dwie

podstawowe funkcje: umożliwia
pozyskanie kapitału przez emitenta
oraz umożliwia przepływ kapitału,
tj. rynkową alokację kapitałów w
gospodarce.

Sprzedaż papierów wartościowych może
odbywać się wg następujących metod:



metoda ceny stałej - inwestorzy
nabywają papiery wartościowe po stałej
cenie emisyjnej, która pozostaje
na niezmienionym poziomie aż do końca
okresu emisyjnego
określonego przez emitenta; gwarantuje
ona uzyskanie określonego kapitału od
inwestorów, którzy nabyli papiery
wartościowe; w sytuacji, gdy inwestorzy
uznają, że cena ta jest zbyt wysoka, nie
zrealizują zakupu;



metoda ceny zmiennej - w ofercie sprzedaży

określona jest widełkowa cena papierów

wartościowych (tj. minimalna i maksymalna), a

faktyczna cena transakcji ustalana jest na

podstawie złożonych przez inwestorów zamówień;

inwestorzy w celu nabycia papierów przystępują

do przetargu, w którym składają oferty zakupu;

papiery obejmują ci inwestorzy, których oferta jest

najkorzystniejsza dla emitenta; stosowanie ceny

zmiennej pozwala na elastyczne sterowanie

popytem, daje większą gwarancję, że na rynku

wtórnym nie nastąpi gwałtowna zmiana ceny

papieru wartościowego, zmniejsza ry2yko

przeszacowania lub niedoszacowania ceny

oferowanych walorów, a także umożliwia

maksymalizację dochodów ze sprzedaży papierów.

O rynku wtórnym mówi się, gdy papiery

wartościowe po emisji i sprzedaży pierwszemu

nabywcy są po raz kolejny odsprzedawane. Obrót

walorami odbywa się pomiędzy inwestorami, za

pośrednictwem maklerów, bez udziału emitenta.

Wtórny rynek umożliwia dotychczasowym

posiadaczom sprzedaż nabytych wcześniej

papierów wartościowych i tym samym ich zamianę

na gotówkę, natomiast inwestorom, którzy

inwestują środki pieniężne w zakup tych papierów,

stwarza szansę uzyskania korzyści wynikających

ze wzrostu cen walorów na rynku.

Rynek wtórny pozwala na zamianę

posiadacza określonych praw majątkowych,

które powstały na rynku pierwotnym.

Umożliwia więc dostęp do rynku tym

podmiotom, które nie miały dostępu do

rynku pierwotnego, koncentruje małe

kapitały, kształtuje cenę papieru

wartościowego odzwierciedlającą jego

wartość, pozwala na łatwą zmianę

struktury lokat oraz na odzyskanie płynnej

gotówki niezbędnej na pokrycie innych

potrzeb.

Rynek wtórny spełnia istotną rolę w

procesach gospodarczych, określa bowiem
możliwości rozwojowe gospodarki.
Dokonywany obrót kapitałem stanowi dla
emitenta ważne źródło informacji o
kształtowaniu się koniunktury na rynku
papierów wartościowych oraz o
efektywności gospodarowania spółek.
Informacje te są niezbędne do
podejmowania decyzji o rozwoju firmy,
wielkości, cenie emisji akcji, obligacji, itp

Wtórny rynek kapitałowy dzieli się
na trzy podstawowe segmenty:



rynek prywatny (niepubliczny) - nie ma

charakteru publicznego, w związku z czym obrót

papierami wartościowymi na tym rynku odbywa

się z pominięciem giełdy oraz możliwości

wykorzystania środków masowego przekazu;

przedmiotem transakcji są papiery wartościowe

nie znajdujące się w obrocie publicznym i wówczas

transakcje realizowane są za pośrednictwem

maklerów - dealerów, bądź też papiery

dopuszczone do obrotu publicznego, jednak w

takim przypadku obrót dokonywany jest z

pominięciem domu maklerskiego, a transakcje

zawierane są między klientami nabywającymi i

zbywającymi walory bezpośrednio między sobą;



rynek pozagieldowy - znajdują się na nim

papiery wartościowe dopuszczone przez

KPWiG do obrotu publicznego, lecz nie są

notowane na giełdzie; jest on ryzykowny,

charakteryzuje się bowiem mniejszymi

wymaganiami w stosunku do spółek

wprowadzanych na giełdę; najczęściej

transakcje odbywają się za pośrednictwem

środków telekomunikacyjnych pomiędzy biurami

maklerskimi, które są pośrednikami

inwestorów; przeznaczony jest głównie dla

spółek dynamicznie rozwijających się,

atrakcyjnych dla inwestorów, które zamierzają

w przyszłości wypełnić warunki

giełdowe, lecz nie mogą, bądź chciałyby być

notowane na giełdzie;



rynek giełdowy - jest najważniejszą częścią rynku

wtórnego, a jego centralną nstytucją jest giełda papierów

wartościowych; jest najbardziej zorganizowany,

bezpieczny i wymaga spełnienia wielu przesłanek

wynikających z unormowań

prawnych; ma charakter publiczny i przeznaczony jest dla

podmiotów dużych i dojrzałych; emitenci chcąc wprowadzić

papiery wartościowe do obrotu giełdowego

powinni charakteryzować się dobrymi wynikami

finansowymi, wieloletnią działalnością i dużymi

rozmiarami majątku, „Mają one na celu zapewnienie

efektywności obrotu papierami emitenta na giełdzie,

uzyskanie odpowiedniej płynności, co z kolei ma

zapewnić możliwość ustalania ceny notowanych

papierów wartościowych"1; rynek giełdowy dostępny jest

dla osób fizycznych, banków,

instytucji, przedsiębiorstw, spółek, firm ubezpieczeniowych i

innych podmiotów, które mogą przeprowadzać operacje na

giełdzie tylko za pośrednictwem biur maklerskich.

Rynek giełdowy i pozagiełdowy określane są mianem rynku
regulowanego
papierów wartościowych, czyli wtórnego rynku publicznego.
Jego skuteczność i efektywność działania zależy od
spełnienia następujących warunków:



zachowanie przejrzystości, aby inwestor był

dokładnie informowany o sytuacji, jaka

ma miejsce na rynku;



zapewnienie koncentracji popytu

i podaży na papiery wartościowe

w celu kształtowania się jednolitej ceny

powszechnie znanej wszystkim uczestnikom

obrotu;



maksymalizowanie bezpieczeństwa obrotu

przeprowadzanych transakcji;



zapewnienie płynności i powszechnej

dostępności.

W celu zapobiegnięcia nadużyciom na publicznym rynku
papierów wartościowych wprowadzono następujące regulacje:



zakaz ujawniania i wykorzystywania

informacji poufnej — posiadacz

informacji

poufnej, której ujawnienie mogłoby

spowodować istotną zmianę ceny

rynkowej

papierów wartościowych, ma obowiązek

powstrzymania się od wykorzystania

posiadanej przewagi informacyjnej; zakaz

ten dotyczy przede wszystkim dokonywania

transakcji zakupu lub sprzedaży papierów

wartościowych danego emitenta oraz

przekazywania informacji poufnych.



zakaz manipulacji cenowych -
Takaż dotyczy wszelkich działań
mających na celu sztuczne
podwyższanie lub obniżanie cen
papierów wartościowych
dokonywanych jedynie w celu wpływu
na kurs określonego papieru
wartościowego.



odpowiedzialność za podanie niekompletnych

lub nieprawdziwych informacji

związanych z wprowadzeniem papierów

wartościowych do obrotu publicznego —

inwestorzy polegać powinni na udostępnianych

im informacjach zawartych w prospektach

emisyjnych oraz w innych udostępnianych im

dokumentach

dotyczących papierów wartościowych

wprowadzanych do obrotu publicznego; zakazane

jest podawanie nieprawdziwych danych lub

zatajenie danych istotnie

wpływających na przekazywane informacje;

oprócz odpowiedzialności karnej, działania takie

mogą powodować odpowiedzialność

odszkodowawczą wobec

inwestorów.



W myśl ustawy o publicznym obrotem

papierami wartościowymi jest

proponowanie nabycia lub nabywanie

emitowanych w serii papierów

wartościowych, przy wykorzystaniu środków

masowego przekazu lub w inny sposób,

jeżeli propozycja nabycia skierowana jest do

więcej niż 300 osób albo do nie

oznaczonego adresata " , jednocześnie

ustawa określa pewne wyjątki, z których

wyłącza obrót publiczny.

Wejście spółki do obrotu publicznego

stwarza wiele szans, ale jednocześnie niesie

ze sobą również szereg zagrożeń.

Potencjalne korzyści związane
z upublicznieniem spółki to:



dostęp od kapitału - publiczny
rynek kapitałowy oznacza
nieograniczony krąg potencjalnych
nabywców emitowanych przez spółkę
papierów wartościowych, co wpływa
na rozwój inwestycji;



prestiż i wiarygodność kredytowa
- przynależność spółki do rynku
publicznego ma charakter elitarny, a
najbardziej nobilitujące jest notowanie
na podstawowym rynku GPW, które
powoduje wzrost wiarygodności
kredytowej.



możliwość nabycia innych spółek
w drodze wymiany akcji - spółki
publiczne mogą przejmować inne
spółki w zamian za własne akcje, czyli
bez wydatkowania środków
pieniężnych;



promocja firmy - wejście spółki do
obrotu publicznego powoduje, że
staje się ona przedmiotem
zainteresowania mediów;
szerokiemu gronu przedstawiane
są perspektywy i plany rozwoju
spółki, co wpływa na budowanie jej
dobrego wizerunku.



zwiększona płynność oraz możliwość
dywersyfikacji ryzyka - zwiększona
płynność akcji, umożliwia pierwotnym
właścicielom firmy częściowe wyjście
z inwestycji, a środki pochodzące ze
sprzedaży mogą być przeznaczone na
zakup udziałów w innych spółkach
(dywersyfikacja portfela
inwestycyjnego).



rynkowa wycena spółki -
notowanie spółki na rynku publicznym
znacznie podwyższa jej wartość
rynkową oraz umożliwia wyznaczenie
obiektywnej ceny akcji, a punktem
odniesienia przy jej wyznaczaniu jest
kurs akcji;



motywowanie pracowników -
wprowadzenie spółki do obrotu
publicznego jest dla kierownictwa
spółki czynnikiem silnie motywującym
do stałego podnoszenia kwalifikacji i
jakości zarządzania;

Niekorzyści związane z wejściem
spółki do obrotu publicznego:



obowiązki informacyjne - spółki
publiczne podlegają rygorystycznym
obowiązkom informacyjnym, ze względu na
przejrzystość rynku publicznego.



wydatki związane z upublicznieniem
spółki - to wydatki poniesione na
doradztwo ekonomiczno - prawne,
przygotowanie prospektu lub
memorandum, publikacja, opłaty na rzecz
instytucji rynku kapitałowego itp.;



rozwodnienie i ryzyko utraty
kontroli - następuje w wyniku
sprzedaży nowej emisji akcji;



konieczność zmiany strategii
podatkowej - ze względu na
badanie sprawozdań finansowych
przez biegłych rewidentów;

Inne niekorzyści wejścia spółki do
obrotu publicznego:



utrata ubocznych korzyści przez właścicieli
- np. wysokich wynagrodzeń i nagród;



uciążliwe procedury - np. przewlekłe
procesy zwoływania zgromadzenia
akcjonariuszy;



niska płynność rynku - brak
zainteresowania akcjami może spowodować
ich wycenę poniżej wartości
fundamentalnej, co wpłynie na brak
korzyści związanych z upublicznieniem
spółki.

Transakcje papierami wartościowymi,

realizowane są głównie na giełdzie
i w tym zakresie stosuje się przepisy
dotyczące obrotu publicznego. Obrót
ten znajduje się pod ścisłą kontrolą
organów administracji państwowej,
a nad prawidłowym jego przebiegiem
czuwa Komisja Papierów
Wartościowych i Giełd.

Instytucje rynku

kapitałowego

Komisja Nadzoru Finansowego

Krajowy depozyt

Papierów wartościowych

GIEŁDA

Bank

Rozliczeniowy

Fundusze

Inwestycyjne

Inwestorzy

Biura

Maklerskie

CeTo

(rynek pozagiełdowy)

Emitenci

Do głównych zadań KNF jako instytucji
nadzorującej rynek publiczny należy:



sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem reguł

uczciwego obrotu i konkurencji

w zakresie obrotu publicznego;



zagwarantowanie powszechnego dostępu do

rzetelnych informacji dla wszystkich

uczestników rynku;



podejmowanie działań zapewniających sprawne

funkcjonowanie rynku publicznego

oraz ochronę inwestorów;



współdziałanie z innymi organami administracji

rządowej, NBP oraz instytucjami

i uczestnikami obrotu publicznego w zakresie

kształtowania polityki gospodarczej

państwa zmierzającej do rozwoju rynku

kapitałowego;



upowszechnianie wiedzy o zasadach

funkcjonowania rynku papierów wartościowych;



opracowywanie projektów aktów prawnych

dotyczących obrotu publicznego;



wydawanie zezwoleń na prowadzenie biur

maklerskich i doradczych;



wydawanie decyzji o dopuszczaniu papierów

wartościowych do obrotu publicznego;



prowadzenie ewidencji papierów

wartościowych dopuszczonych do obrotu

publicznego;

GIEŁDA PAPIERÓW

WARTOŚCIOWYCH



Giełda jest instytucją tworzącą rynek wtórny,

na którym spotykają się sprzedający i kupujący

papiery wartościowe w celu zawarcia transakcji

kupna — sprzedaży, gdzie obowiązują określone

reguły gry rynku kapitałowego. Podlega zatem

szczególnym regulacjom, a jej działania są bardzo

starannie kontrolowane.



Giełda to regularne spotkanie inwestorów

zawierających transakcje kupna i sprzedaży

papierów wartościowych, po cenach

odpowiadających relacji podaży i popytu, a

następnie podawanych do wiadomości publicznej,

odbywające się w określonym miejscu i czasie. Jej

celem jest organizowanie obrotu papierami

wartościowymi wyłącznie tymi, które są

dopuszczone do obrotu publicznego.

Giełda jest to zespół osób, urządzeń i

środków technicznych zorganizowany
tak, że przy kojarzeniu ofert
sprzedaży i nabycia papierów
wartościowych wszyscy uczestnicy
rynku tych papierów mają jednakowy
dostęp do informacji w tym samym
czasie, z zachowaniem jednakowych
warunków zbywania i nabywania
praw.

Obrót na Giełdzie odbywa się na jednym z trzech
rynków w zależności od wielkości i
udokumentowanej historii spółki oraz wartości
akcji:



rynek podstawowy - segment rynku
giełdowego przeznaczony dla akcji o
dużej płynności, toteż do obrotu
dopuszczone są akcje spółek dużych,
w pełni wiarygodnych,
o dobrej sytuacji finansowej oraz
dysponujących poważnym kapitałem;



rynek równoległy - segment
rynku giełdowego przeznaczony
dla papierów wartościowych o
niższej płynności niż dla rynku
podstawowego, których emitenci
charakteryzują się średnią wielkością,
mniejszym kapitałem oraz krótszym
okresem działalności, nie w pełni
zatem spełniają warunki rynku
podstawowego.



rynek wolny - segment rynku
giełdowego na którym mogą być
notowane spółki dopuszczone do
obrotu publicznego, które nie
spełniają warunków
dopuszczeniowych do rynku
podstawowego i równoległego,
przeznaczony dla małych i młodych
spółek o mniejszej wartości,
posiadających potencjał wzrostu.

Uczestnicy

sesji giełdowych

Maklerzy giełdowi

- specjaliści

Pracownicy giełdy

(organizacja i obsługa

)

Goście

(prasa, publiczność)

Domy

maklerskie

Filie

(punkty obsługi

Klientów)

Klienci

(inwestorzy, emitenci)

Klienci

(inwestorzy)

śc

Uczestnicy sesji giełdowych

Inwestorzy indywidualni to drobni

posiadacze wolnych środków

finansowych, którzy wykorzystują swój

wolny czas, wysiłek, wiedzę oraz

zdolności analityczne i samodzielnie

poszukują atrakcyjnych lokat

osobiście podejmując decyzje. W

swoich wyborach zmierzających do

pomnażania oszczędności kierują się

zarówno krótko- jak

i długookresowymi celami.

Inwestorzy instytucjonalni to banki,

instytucje finansowe, towarzystwa

ubezpieczeniowe, inwestycyjne i

emerytalne, które lokują w papiery

wartościowe kapitały pochodzące ze

składek powierzonych im przez inwestorów

indywidualnych, którzy rezygnują z

samodzielnego inwestowania na rzecz

wspólnej inwestycji kapitałowej. Dążą oni

do inwestowania kapitałów na dużą skalę

w celu osiągania długoterminowych

korzyści.

Na rynku giełdowym przeplatają się okresy

lepszej i gorszej koniunktury. Gdy kursy
akcji rosną z sesji na sesję trwa hossa, gdy
spadają - bessa. Notowania papierów
wartościowych kształtują się bardzo różnie
(zwyżkują bądź zniżkują), dlatego trudno
jest się zorientować w ogólnej tendencji.
Ocenę sytuacji panującej na giełdzie
ułatwiają syntetyczne indeksy, czyli
agregatowe miary zmian cen walorów
notowanych na giełdzie.

Indeks notowań giełdowych to wskaźnik,

którego celem jest określenie tendencji w
zakresie poziomu cen na giełdzie.
Odzwierciedla on zmiany koniunktury
giełdowej oraz prezentuje aktualny stan
rynku giełdowego, dlatego też może być
wykorzystywany do prognozowania
przyszłych trendów. Jego wartość wzrasta,
gdy rosną notowania kursów, a maleje, gdy
notowania walorów spadają.

Na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie obliczane są
następujące indeksy:



WIG (Warszawski Indeks Giełdowy) - indeks dochodowy

uwzględniający dywidendy i prawa poboru obliczany

codziennie na podstawie cen akcji wszystkich

spółek miłowanych na rynku podstawowym; jest to indeks

łańcuchowy, który obrazuje zmiany wartości spółek

notowanych na giełdzie, jakie zachodzą z sesji na sesję;

wartość giełdowa spółki ustalana jest w formie iloczynu

ilości emitowanych akcji oraz aktualnej ceny rynkowej;

porównanie aktualnej wartości giełdowej spółek danej sesji

z poprzednimi umożliwia ustalenie procentowego

odchylenia, o które koryguje się wyrażony w punktach

WIG z poprzedniej sesji; zmiany indeksu WIG

odzwierciedlają procentowe zmiany wartości portfela

inwestycyjnego inwestora giełdowego od początku

działania giełdy;



WIG 20 (Warszawski Indeks Giełdowy 20) - jest

indeksem cenowym, który nie

uwzględnia dochodów z dywidend oraz praw

poboru; pokazuje zmiany wartości 20

wiodących spółek giełdowych o najwyższej

wartości rynkowej, największej płynności oraz

0 najwyższych obrotach giełdowych, notowanych

na rynku podstawowym; od zmian jego

wartości zależą zyski lub straty inwestorów

kupujących i sprzedających kontrakty

terminowe na indeks;



WIRR (Warszawski Indeks Rynku
Równoległego) - indeks dochodowy
uwzględniający dywidendy i prawa
poboru; pokazuje zmiany w notowaniach
spółek dokonujących obrotu
akcjami na rynku równoległym;
uczestniczą w nim wszystkie akcje
wprowadzone do obrotu giełdowego, a
jego wartość obliczana jest podczas
każdej sesji na podstawie kursu
jednolitego;



MIDWIG - indeks cenowy, który nie

uwzględnia dochodów z dywidend;

odzwierciedla zmiany cen 40 średnich

spółek z rynku podstawowego; mogą tu

znaleźć się spółki, które nie mogły

uczestniczyć w indeksie WIG 20 z powodu

ograniczeń branżowych; kwalifikacja

spółek do indeksów odbywa się na

podstawie przeprowadzanego rankingu;

spółki, które „awansują" do WIG 20

opuszczają indeks MIDWIG, a te, które

opuszczają WIG 20 wchodzą zazwyczaj do

indeksu MIDWIG;



NIF (Warszawski Indeks Giełdowy
Narodowych Funduszy Inwestycyjnych) –
indeks cenowy odzwierciedlający wahania
cen akcji Narodowych Funduszy
Inwestycyjnych; wpływ na indeks jest
proporcjonalny do wysokości kursów
poszczególnych NFI; powstał
on po zamianie powszechnych świadectw
udziałowych na akcje NFI i obliczany jest na
podstawie kursów akcji 15 NFI;



TechWIG indeks cenowy, który
obejmuje notowania cen akcji
spółek zakwalifikowanych do
Segmentu Innowacyjnych
Technologii tj. komputerowych,
telekomunikacyjnych oraz mediów
elektronicznych

Centralną instytucją odpowiedzialną za

prowadzenie i nadzorowanie systemu

depozytowo-rozliczeniowego w zakresie

obrotu papierami wartościowymi jest

Krajowy Depozyt Papierów

Wartościowych (KDPW), który powstał w

roku 1994 w postaci niezależnej i

samodzielnej spółki akcyjnej. Założycielem

spółki był Skarb Państwa oraz Giełda

Papierów Wartościowych w Warszawie S.A.

Akcjonariuszami KDPW S.A. mogą być

wyłącznie spółki prowadzące giełdę oraz

rynek pozagiełdowy, domy maklerskie

Zakres działalności Krajowego Depozytu
Papierów Wartościowych obejmuje:



prowadzenie depozytu papierów wartościowych;



rejestrowanie i przechowywanie papierów wartościowych

dopuszczonych do obrotu publicznego na kontach depozytowych

oraz rachunkach papierów wartościowych;



nadawanie kodu papierom wartościowym każdej emisji;



prowadzenie rozliczeń transakcji zawieranych na publicznym rynku

papierów wartościowych;



nadzór nad zgodnością wielkości emisji z liczbą papierów

wartościowych znajdujących się w obrocie;



wystawianie świadectw depozytowych;



realizowanie zobowiązań emitentów wobec właścicieli papierów

wartościowych; opracowywanie procedur ewidencyjnych papierów

wartościowych dostosowanych do możliwości uczestników rynku;



zarządzanie funduszem rozliczeniowym oraz rozliczanie transakcji

terminowych;



tworzenie, organizacja i zarządzanie obowiązkowym systemem

rekompensat.

Centralną instytucją odpowiedzialną

za organizację i prowadzenie
publicznego obrotu papierami
wartościowymi na polskim
pozagiełdowym rynku regulowanym
jest Centralna Tabela Ofert
(CeTO), która została zarejestrowana
w 1996 roku w formie spółki akcyjnej
domów maklerskich.

Do podstawowych zadań CeTO
należy:



organizowanie regulowanego, pozagiełdowego,

publicznego obrotu papierami wartościowymi i innymi

instrumentami finansowymi;



nadzór i kontrola nad funkcjonowaniem rynku

pozagiełdowego;



gromadzenie, przedstawianie i udostępnianie informacji

o zleceniach kupna i sprzedaży złożonych na rynku

pozagiełdowym i o zawartych transakcjach;



ustalanie zasad i reguł obrotu;



przygotowywanie rozliczeń transakcji zawartych przez

domy maklerskie i przesyłanie ich do KDPW celem

dokonania zmian na rachunkach; od 26 kwietnia 2002 r.

prowadzenie Elektronicznego Rynku Skarbowych Papierów

Wartościowych (ERSPW), w którym uczestniczą banki.

Prowadzenie działalności maklerskiej przez

domy maklerskie wymaga zezwolenia KNF

wydanego na wniosek zainteresowanego

podmiotu. Warunkiem jego uzyskania jest rękojmia

należytego wykonywania działalności maklerskiej,

zatrudnianie wymaganej maklerów papierów

wartościowych i doradców inwestycyjnych oraz

posiadanie wysokiego kapitału gwarantującego

stabilną sytuację finansową celem zapewnienia

bezpieczeństwa obrotu oraz interesów

akcjonariuszy. Działalność ta jest poddana kontroli

KNF, która ma prawo do weryfikacji ksiąg i

dokumentów domu maklerskiego.

Domy maklerskie można podzielić
na:



bankowe, stanowiące wydzieloną
organizacyjnie i finansowo część
komercyjnego
banku krajowego lub zagranicznego;



niebankowe, stanowiące samodzielną
osobę prawną działającą w formie spółki
akcyjnej, która zajmuje się profesjonalną
działalnością w zakresie pośrednictwa na
rynku kapitałowym.

Zakres czynności domu
maklerskiego obejmuje:

1. działalność, która wymaga zgody KNF, tj.:



oferowanie papierów wartościowych w pierwotnym obrocie

lub w pierwszej

ofercie publicznej;



nabywanie papierów wartościowych we własnym imieniu i na

własny rachunek celem ich dalszego odsprzedania (zysk

stanowi różnica pomiędzy kosztem zakupu a dochodem

uzyskanym ze sprzedaży) oraz w celu realizacji zadań na

rynku pozagiełdowym;



realizowanie zleceń we własnym imieniu, ale na rachunek

klientów (tzw. Usługi brokerskie) w zamian za prowizję

maklerską, która zależy od wielkości zrealizowanego

zlecenia;



przechowywanie papierów wartościowych na zlecenie;



zarządzanie cudzym pakietem papierów wartościowych na

zlecenie poprzez odpłatną realizację decyzji inwestycyjnych;



zawodowe doradztwo w zakresie obrotu papierami

wartościowymi;

MAKLERZY ORAZ DORADCY

INWESTYCYJNI

Makler to pośrednik na giełdzie, który

przeprowadza operacje giełdowe na
rachunek swego klienta, lecz we
własnym imieniu pobierając z tego
tytułu prowizję. Reprezentuje on
inwestora na rynku kapitałowym
i bierze bezpośredni udział
w transakcjach giełdowych.

Podstawową funkcją działalności maklera na rynku
kapitałowym jest przede wszystkim zawodowe pośrednictwo
przy przyjmowaniu zleceń kupna i sprzedaży papierów
wartościowych od klientów. Działając w domu maklerskim może
on ponadto:



nabywać i sprzedawać papiery wartościowe
na rzecz klientów;



udzielać porad oraz dostarczać informacji
na temat inwestowania;



zarządzać cudzym kapitałem;



doradzać w inwestycjach kapitałowych;



realizować zlecenia zgodnie z dyspozycją
inwestora;



przechowywać papiery wartościowe
klientów.

Doradca inwestycyjny zajmuje się
udzielaniem ustnej lub pisemnej
rekomendacji
w zakresie nabycia lub zbycia
określonych papierów wartościowych,
bądź też powstrzymania się od zawarcia
transakcji dotyczącej tych papierów.
Doradztwo może być wykonywane
jedynie w ramach domu
maklerskiego posiadającego odpowiednie
zezwolenie na taką działalność.

Do zakresu zadań wykonywanych
przez doradcę inwestycyjnego
należy:



zarządzanie cudzym pakietem
papierów wartościowych na zlecenie;



prowadzenie doradztwa w zakresie
obrotu papierami wartościowymi.

Aby zostać doradcą inwestycyjnym osoba

fizyczna musi spełnić identyczne warunki

jak makler, a przede wszystkim zdać z

wynikiem pozytywnym specjalistyczny

egzamin. Uzyskanie uprawnień do

wykonywania zawodu następuje z dniem

wpisu na listę doradców inwestycyjnych

prowadzoną przez KNF.

W zakresie publicznego obrotu papierami

wartościowymi doradcy inwestycyjni należą

do Związku Doradców, czyli organizacji

samorządowej, która zabezpiecza ich

interesy, a ponadto dba o wysoką rangę ich

zawodu

TOWARZYSTWA UBEZPIECZENIOWE I

EMERYTALNE



Wśród instytucji wywierających bardzo

duży wpływ na kształtowanie się rynku

kapitałowego ważną rolę odgrywają

towarzystwa ubezpieczeniowe i

emerytalne, których domeną jest

gromadzenie i rozdysponowywanie

pieniądza. Zobowiązane są one do

inwestowania otrzymywanych wkładów w

sposób zapewniający największy stopień

bezpieczeństwa i rentowności, przy

jednoczesnym zachowaniu odpowiedniej

płynności środków.

Towarzystwa ubezpieczeniowe to

instytucje, które poprzez gromadzenie
składek centralizują dochody
ubezpieczających się podmiotów,
tworząc w ten sposób potężne
fundusze, będące przedmiotem
kapitalizacji.

Towarzystwa ubezpieczeniowe
działają na następujących
płaszczyznach:



działalność inwestycyjna, lokacyjna;



zarządzanie zamkniętymi funduszami
inwestycyjnymi;



kreowanie produktów rynku
finansowego;



zarządzanie własnymi funduszami,
optymalizowanie zysku oraz
ograniczanie ryzyka działalności
ubezpieczeniowej.

Efektywne operowanie kapitałem na

rynku papierów wartościowych
przynosi towarzystwom
ubezpieczeniowym zyski, które
pomnażają fundusze
ubezpieczeniowe. Stwarza to
możliwość oferowania bardziej
atrakcyjnych warunków ubezpieczeń
oraz umacnia pozycję firmy na rynku.

Towarzystwa emerytalne działają w

formie spółek akcyjnych, które tworzą
fundusze emerytalne i
następnie zarządzają nimi.

Fundusz emerytalny jest osobą prawną,

której przedmiotem działalności jest

gromadzenie środków pieniężnych i ich

lokowanie, z przeznaczeniem na wypłatę

członkom funduszu po osiągnięciu przez

nich wieku emerytalnego, stanowi zatem

indywidualne zabezpieczenie na starość w

postaci emerytury. Nadzór nad

działalnością funduszy emerytalnych

sprawuje centralny organ administracji

rządowej, jakim jest Urząd Nadzoru nad

Funduszami Emerytalnymi.

Towarzystwo emerytalne może
prowadzić działalność jako:



powszechne towarzystwo emerytalne

- zarządza tylko jednym funduszem

emerytalnym otwartym w celach

zarobkowych; jego członkiem mogą zostać

wszystkie osoby zabezpieczające sobie

dochody na starość z chwilą zawarcia

umowy z funduszem,



pracownicze towarzystwo emerytalne -

również zarządza jednym funduszem

emerytalnym pracowniczym, ale nie ma

celu zarobkowego; z reguły tworzy je

pracodawca dla swoich pracowników, a

jego członkiem może zostać tylko

pracownik akcjonariuszy.

FUNDUSZE INWESTYCYJNE

Fundusz inwestycyjny to podmiot, którego

wyłącznym zadaniem jest lokowanie środków

pieniężnych zebranych dzięki powszechnie

dostępnej akcji reklamowej od inwestorów

indywidualnych celem wspólnej inwestycji

kapitałowej. Inwestorzy indywidualni kupując

certyfikaty inwestycyjne lub jednostki

uczestnictwa wpłacają do funduszu środki

pieniężne, które będą stanowić majątek

funduszu. Majątkiem tym zarządzają specjaliści,

których głównym celem jest pomnożenie

zgromadzonych środków. Inwestorzy indywidualni

mogą odsprzedawać funduszowi posiadane

jednostki uczestnictwa, a certyfikaty inwestycyjne

są przedmiotem obrotu na rynku wtórnym.

Do utworzenia funduszu
inwestycyjnego przez towarzystwo
niezbędne jest:



nadanie funduszowi statutu

określającego cel inwestycyjny;



złożenie aktywów funduszu do

depozytu;



wydanie zezwolenia przez KNF;



zebranie wpłat do funduszu w

wysokości określonej w statucie;



wpis do rejestru funduszy

inwestycyjnych, poprzez który

nabywa ono osobowość prawną.

Rodzaje funduszy

inwestycyjnych

FUNDUSZE

INWESTYCYJNE

OTWARTE

SPECJALISTYCZNE

ZAMKNIĘTE

SPECJALISTYCZNE

MIESZANE

sprzedają i odkupują

jednostki uczestnictwa

emitują certyfikaty

inwestycyjne

fundusz inwestycyjny otwarty - zawęża grono

uczestników funduszu do określonych podmiotów

lub osób spełniających statutowe warunki. Statut

określa częstotliwość odkupywania jednostek

uczestnictwa przez fundusz, uzależniając zwrot

kapitału od uprzedniego zgłoszenia takiego

zamiaru w wyznaczonym terminie, oraz może

zezwolić na wpłaty w postaci papierów

wartościowych zamiast środków pieniężnych.

Organem kontrolnym funduszu jest rada

inwestorów, która kontroluje realizację

inwestycyjnego celu funduszu i polityki

inwestycyjnej oraz stosowanie ograniczeń

tycyjnych.



Fundusz inwestycyjny zamknięty -

emituje certyfikaty inwestycyjne, które

reprezentują jednakowe prawa majątkowe i

podlegają obowiązkowi wprowadzenia do

obrotu publicznego, sprzedawane są zatem

nabywcom na wolnym rynku tj. na giełdzie.

Fundusz nie nabywa wcześniej

wyemitowanych certyfikatów, a zbyć

można je tylko na rynku wtórnym, dlatego

też może inwestować długoterminowo i

osiągać zyski wypłacając przy tym

uczestnikom dywidendę. Charakteryzuje się

on ustalonym kapitałem inwestycyjnym

oraz stałą liczbą uczestników.

Specjalistyczny fundusz inwestycyjny

zamknięty - emituje certyfikaty inwestycyjne,

które mogą być papierami wartościowymi

imiennymi lub na okaziciela. Certyfikaty te nie

podlegają obowiązkowi wprowadzenia do obrotu

publicznego, jednakże dopuszczone być wyłącznie

na okaziciela. Imienne certyfikaty

inwestycyjne mogą być realizowane w zakresie

prawa głosu, jednemu certyfikatowi można

przyznać maksymalnie dwa głosy. Wszystkie

certyfikaty inwestycyjne wydawane przez fundusz

mają taką samą wartość nominalną, co oznacza,

że fundusz nie może ich wydawać poniżej tej

wartości.

Fundusz inwestycyjny mieszany -

łączy w sobie cechy funduszu
zamkniętego i otwartego, emituje
bowiem certyfikaty inwestycyjne i
dokonuje ich wykupienia na Żądanie
uczestnika funduszu według ich
aktualnej wartości. Z chwilą
wykupienia przez fundusz certyfikaty
inwestycyjne są z mocy prawa
umarzane.

W celu jednoczesnej prywatyzacji kilkuset dużych i średnich

przedsiębiorstw skonstruowano Program Powszechnej

Prywatyzacji, który na polskim rynku kapitałowym powstał w

latach 1989-1990. Jego efektem są Narodowe Fundusze

Inwestycyjne, notowane na giełdzie od 1997 roku. Powstały

one jako fundusze inwestycyjne zamknięte, których celem

jest gromadzenie oszczędności różnych osób i instytucji oraz

lokowanie ich W różne przedsięwzięcia mające przynosić

zyski, w tym przede wszystkim w papiery wartościowe na

rynku kapitałowym. Program 15 NFI to największy polski

program tyzacyjny mający na celu poprawę efektywności

całej gospodarki. Jego wdrożenie pozwoliłlo na stworzenie

lepszych warunków do restrukturyzacji przedsiębiorstw

ułatwiając tym samym dostęp do kapitału krajowego oraz

zagranicznego.

Papiery wartościowe to dokumenty stwierdzające istnienie
określonego prawa, w taki sposób, że posiadanie dokumentu
staję się niezbędną przesłanką tego prawa. Emitowane są przez
spółki giełdowe w seriach, w dużych ilościach.
Papier wartościowy, który należy do tej samej serii posiada
identyczne prawa charakteryzują się również wysoką
płynnością oraz stanowią pewnego rodzaju dowód,lokatę
majątkową oraz samodzielny przedmiot obrotu giełdowego.
Zgodnie z obowiązującą zasadą numerus clausus oraz według
ustawy – Prawo o obrocie papierami wartościowymi,
papierami wartościowymi są „ akcje jak również inne
papiery wartościowe.

Istotę papierów wartościowych na
rynku kapitałowym odzwierciedla
wiele teorii:



teoria kontraktowa - za moment

powstania papieru wartościowego

uważa jego wystawienie i przekazanie

drugiej osobie;



teoria kreacyjna - powstanie

papieru wartościowego wiąże z

momentem świadomego i celowego

podpisania dokumentu, poprzez

jednostronne oświadczenie woli osoby

podpisującej;



teoria emisyjna - za najważniejszy

moment w obrocie na rynku kapitałowym

uważa wydanie papieru wartościowego, co

jest tożsame z zapisem komputerowym na

rachunku papierów wartościowych;



teoria dobrej wiary - podpisanie

i nabycie papieru wartościowego przez

nabywcę musi być bezwzględnie uczynione

w dobrej wierze, w przeciwnym razie

powstałe wiązanie może posłużyć

do zachwiania równowagi na giełdzie

poprzez nieuczciwe spekulacje i

doprowadzić do poważnych przestępstw

gospodarczych.

Pojawienie się papierów

wartościowych na rynku

kapitałowym umożliwiło

podmiotom oferującym kapitał na

efektywną realizację inwestycji

kapitałowych, zaś i go

poszukującym na realizację

zaplanowanych przedsięwzięć

gospodarczych.

Funkcje papierów

wartościowych



funkcja kapitałowa - umożliwia podmiotom

gospodarczym zdobycie nieodzownego kapitału

celem dalszej realizacji wyznaczonych celów

gospodarczych i strategicznych; zgromadzony

kapitał przeznaczany jest na dalszy rozwój spółki,

w zamian za współwłasność w udziałach;



funkcja kredytowa - dotyczy obligacji, bonów

pieniężnych i skarbowych oraz weksli i polega na

tym, że wystawca papieru wartościowego uzyskuje

w drodze emisji niezbędny kapitał lub prolongatę

zadłużenia z tytułu wcześniej dokonanych

transakcji lub emisji; wierzytelnościowe papiery

wartościowe stwierdzają fakt zaciągnięcia długu,

stanowią bowiem pożyczkę udzieloną emitentowi

przez właściciela papierów;



funkcja obiegowa - wiąże się z ułatwieniem obrotu

papierami wartościowymi, pozwala bowiem na

nieograniczone przenoszenie praw majątkowych

poprzez sprzedaż na rynku wtórnym; przepływ kapitału

z mniej do bardziej efektywnych dziedzin gospodarki,

umożliwia inwestorom poszukiwanie zyskowniej szych

lokat a emitentom daje możliwość powiększenia swoich

przymiotów kapitałowych; funkcja płatnicza - dotyczy

głównie czeków i polega na posługiwaniu się papierami

wartościowymi jako środkami pieniężnymi w różnych

transakcjach giełdowych oraz handlowych;



funkcja gwarancyjna - umożliwia zabezpieczanie

roszczeń, jakie mogą się pojawić na skutek naruszenia

warunków umowy oraz jako zapewnienie terminowej

spłaty pożyczki (zastaw); rozwiązanie takie uchroni

inwestora przed poniesieniem straty jednocześnie

gwarantując mu bezpieczeństwo transakcji;



funkcja legitymacyjna - umożliwia
identyfikację podmiotów
z prawami owymi zawartymi w
posiadanych przez nich dokumentach.

Papiery wartościowe to instrumenty akumulacji
wolnych środków pieniężnych umożliwiające
gromadzenie drobnych oszczędności zamienianych
dużych rozmiarów
pozwalające na wydłużenie okresu regulowania
zobowiązań poprzez nowe emisje walorów
krótkoterminowych w długoterminowe. Papiery
wartościowe umożliwiają również prywatyzację,
która jest wstępnym założeniem funkcjonowania
rynku kapitałowego oraz ułatwiają tworzenie
kapitałów mieszanych na korzystne przemiany
własnościowe przedsiębiorstw.

Wraz z rozwojem gospodarczym

nowe formy wartościowych

wypierają starsze i w rezultacie

stają się kluczowym elementem

rozwoju gospodarczego.

Kryteria papierów wartościowych

ze względu na charakter roszczenia



papiery udziałowe - reprezentują udział w spółce akcyjnej

- akcje; potwierdzają tytuł własności oraz prawo do udziału w

zyskach spółki;



papiery dłużne (wierzytelnościowe) - poświadczają wierzytelność

pieniężną nabywcy w stosunku do emitenta



obligacje - stanowią zobowiązanie dłużnika do zwrotu pożyczki

wraz z odsetkami w ustalonym z góry terminie; papiery pochodne -

reprezentują prawa do nabycia lub sprzedaży innego papieru

wartościowego po określonej cenie w przyszłości, ze względu na

sposób oznaczenia osoby uprawnionej:



walory na okaziciela (bezimienne) — przenoszenie prawa ich

własności ogranicza się do przekazania dokumentu przy transakcji;

stanowią własność osoby, która je posiada;



walory imienne - do realizacji praw w nich zawartych uprawniają

jedynie osobę wskazaną na papierze wartościowym, a przeniesienie

własności może nastąpić jedynie w drodze cesji, czyli pisemnego

zrzeczenia się uprawnień wynikających z dokumentu na rzecz innej

osoby;



walory na zlecenie - zawierają wskazanie właściciela, ale

możliwe jest przenoszenie praw z nich wynikających w

formie zapisu na dokumencie. na termin lokowania: 1

krótkoterminowe (papiery rynku pieniężnego) - papiery o

okresie zwrotu nie przekraczającym jednego roku; 1

długoterminowe (papiery rynku kapitałowego) - papiery o

okresie zwrotu przekraczającym jeden rok licząc od dnia

nabycia. Ze względu na rodzaj dochodu: ■ o zmiennym

dochodzie - wysokość dochodu uzależniona jest od wyników

ekonomicznych spółki, czyli od jej zyskowności

(akcje, certyfikaty inwestycyjne); 1 o ustalonym

dochodzie - przynoszą z góry ustalony dochód

otrzymywany w określonych odstępach czasu, wyrażony

w formie stałej stopy procentowej.



(obligacje, listy zastawne, bony pieniężne). /ględu na zasięg

obrotu i sposób oferowania: 1 dopuszczone do obrotu

publicznego - oferowane do szerokiego grona osób (ponad

300) za pośrednictwem środków masowego przekazu

lub do nieoznaczonego adresata; w obrocie publicznym

pojawiają się za zgodą właściwego organu administracji

państwowej, gdy spełniają kryteria giełdowe;



o ograniczonym obrocie (obrót prywatny) —

oferowane do z góry oznaczonego kręgu odbiorców

nie przekraczającego określonego limitu (w Polsce 300

osób).



Ze względu na charakter praw majątkowych: finansowe -

upoważniają do roszczeń pieniężnych (obligacje, akcje, bony

pieniężne, weksle, czeki); towarowe - uprawniają do

dysponowania określonymi składnikami majątku rzeczowego

(listy zastawne i przewozowe).

Kryteria papierów wartościowych

ze względu na rodzaj korzyści:



rozliczeniowe - spełniają funkcje
kredytowe i rozliczeniowe ułatwiając
obieg pieniądza (czeki, weksle);



lokacyjne - przynoszą określony
dochód od zainwestowanego w nie
kapitału.

INSTRUMENTY UDZIAŁOWE -

AKCJE

Jednym ze sposobów zdobycia kapitału przez firmy

potrzebujące środków na realizację inwestycji jest

publiczna sprzedaż wyemitowanych akcji. Akcje to

zbywalne papiery wartościowe reprezentujące

częściowy udział właściciela w kapitale spółki

akcyjnej, stwierdzające prawo do uczestniczenia w

spółce ej. Oznacza to, że ich posiadacz odpowiada

za zobowiązania spółki do wysokości łych akcji, ale

również ma prawo:

- do uczestniczenia w zarządzaniu spółką;
- prawo głosu na walnym zgromadzeniu
akcjonariuszy;
- do udziału w zyskach firmy proporcjonalnie
do posiadanej liczby akcji

Z prawnego punktu widzenia akcja

to papier wartościowy, który

stanowi:



ułamkową część równomiernie
podzielonego akcyjnego kapitału spółki;



określone uprawnienie oraz obowiązek
akcjonariuszy względem spółki;



dokument wystawiony przez spółkę
akcyjną, inkorporujący określone prawa;



dokument legitymujący właściciela jako
członka danej spółki.

Emisja akcji jest podstawowym sposobem na

zdobycie kapitału finansowego celem realizacji

założeń statutowych oraz inwestycji

umożliwiających rozszerzenie określonej

działalności gospodarczej. Emisja akcji podlega

regulacji prawnej, a jej zasady

określają przepisy prawa gospodarczego.

W obrocie na rynku kapitałowym

wartość akcji występuje jako:



wartość nominalna - to podawana na akcji

wartość ustalona przez emitenta, wynikająca z

podziału kapitału akcyjnego przez ilość

emitowanych akcji; wskazuje, procent majątku

spółki znajduje się w posiadaniu akcjonariusza;



wartość rynkowa - to cena (kurs) na giełdzie,

kształtowana jest przez prawa popytu i podaży i

może znacznie odbiegać od wartości nominalnej;

wartość giełdowa akcji przede wszystkim od

sytuacji finansowej spółki, ale również od korzyści,

jakie ponosi ona posiadaczowi, od osiąganych

zysków, od stopnia ryzyka, od płynności,od oceny

planów i szans rozwojowych oraz od ogólnej

koniunktury rynkowej;



wartość emisyjna - to wartość po

której emitent oferuje akcje do

nabycia inskrybentom na rynku

pierwotnym; nie może kształtować się

poniżej wartości nominalnej, gdyż nie

pokrywałaby wówczas całości kapitału

akcyjnego; jej poziom zależy w dużej

mierze od celów emitenta, inny

jest bowiem przy celach

długoterminowych, a inny przy celach

krótkookresowych

Dobre prosperowanie spółki, wysoka rentowność,

reprezentowanie przez nią atrakcyjnych wyników

ekonomicznych, a także przychylna

koniunktura gospodarcza w postaci dużego popytu

na akcje firmy, stwarzają szansę

przez właściciela akcji ponadprzeciętnych

korzyści od zainwestowanego

kapitału, nie tylko w postaci wysokiej dywidendy,

ale również ze względu na wzrost

korzyści rynkowej walorów.

INSTRUMENTY DŁUŻNE -

OBLIGACJE

Popularnym instrumentem finansowym

rynku kapitałowego są również obligacje,

papiery wartościowe dłużne inkorporujące

wierzytelności pieniężne. Zgodnie z ustawą

o obligacjach „obligacja jest papierem

wartościowym, w którym twierdzą, że jest

dłużnikiem wobec właściciela obligacji

(wierzyciela) i zapłaci ( pieniężną oraz

ustalone oprocentowanie w sposób i w

terminach określonych ”Zobowiązuje się

również do spełnienia innych świadczeń o

charakterze określonych w warunkach

emisji”.

Emisja obligacji jest formą zaciągnięcia

określonej kwoty kredytu przez emitenta i
obligatariusza, czyli właściciela obligacji. Za
pomocą obligacji emitent zaciąga pożyczkę
wcześnie u wielu wierzycieli, co stanowi
dodatkowe źródło jego wpływów. Z kolei
dla nabywcy, obligacje są wygodnym
sposobem na lokowanie kapitału,
umożliwiają w miarę precyzyjne
przewidywanie dochodów.

Obligacje mogą być sprzedawane na giełdzie
papierów wartościowych oraz poza pośrednictwem
banków i innych instytucji finansowych, a ich
emisja może nastąpić poprzez:



publiczna subskrypcję - propozycja
zakupu obligacji skierowana jest do
powyżej 300 osób lub do nieoznaczonego
adresata; po zakończeniu publicznej
subskrypcji oraz po uzyskaniu zgody KPWiG
obligacje trafiają do obrotu giełdowego;



subskrypcję prywatną - emitent kieruje
ofertę do adresatów indywidualnych
w liczbie nie większej niż 300 osób.

Z chwilą wykupu obligacje podlegają umorzeniu,

co oznacza, że nie mogą być

powtórnie wprowadzone do obrotu. Wykup

obligacji powinien rozpocząć się w ciągu 5 lat

od daty emisji i zakończyć w ciągu 15 lat od tej

daty. Naruszenie jakichkolwiek warunków

emisji przewidzianych w ustawie o obligacjach

powoduje nałożenie na emitenta sankcji

prawnych.

Do najważniejszych zasad

zbywania obligacji można zaliczyć:



zakaz warunkowego zbywania - w
przypadku zbycia wszystkie korzyści
związane z obligacją przechodzą na
nabywcę;



obligacje z tej samej emisji jednakowo
upoważniają właścicieli;



środki z emisji obligacji przeznaczane
są na cele określone w warunkach
umowy;

Na ocenę opłacalności inwestycji w obligacje
wpływają przede wszystkim warunki:



cena nominalna - wyszczególniona w obligacji,

ma być wypłacona nabywcy po upływie terminu

wykupu, gdyż od niej naliczane są odsetki;



cena emisyjna - cena, którą musi zapłacić

pierwszy nabywca; może być ona niższa lub równa

wartości nominalnej;



cena rynkowa - cena, po której można w danej

chwili kupić lub sprzedać obligacje na de, zmienia

się w zależności od sytuacji;



wysokość oprocentowania;



sposób i termin spłaty;



warunki zabezpieczenia;

Na współczesnym rynku wierzytelnościowych
papierów wartościowych obligacje się według
następujących kryteriów:



ze względu na legitymację prawną,



ze względu na termin wykupu,



ze względu na sposób oprocentowania,



kryterium gwarancji udzielonych nabywcom,



ze względu na miejsce emisji,



ze względu na zasady uprzywilejowania:

Ze względu na legitymację
prawną:



obligacje imienne - mogą
zawierać ograniczenia lub
całkowity zakaz zbywalności;



obligacje na okaziciela - notowane
na giełdzie.

Ze względu na termin wykupu:



krótkoterminowe - okres wykupu do
5 lat;



średnioterminowe - okres wykupu
od 5 do 10 lat;



długoterminowe - okres wykupu
powyżej 10 lat;



wieczyste - nie podlegają wykupowi,
gdyż ich nabywca otrzymuje jedynie
odsetki zwane rentą wieczystą.

Ze względu na sposób
oprocentowania:



obligacje o stałym oprocentowaniu -
zapewniają obligatariuszowi równe odsetki
obliczone w stosunku rocznym, w
odpowiednich terminach przez cały okres,
aż do wykupienia obligacji przez emitenta;



obligacje o oprocentowaniu zmiennym
- celem zabezpieczenia realnej wartości
pieniądza ich stopa procentowa zmienia się
w zależności od poziomu stóp
procentowych na rynkach finansowych
oraz od poziomu inflacji;



obligacje indeksowane - w chwili wykupu
ich wartość jest powiększana o procent
wynikający ze wzrostu cen, co zabezpiecza
inwestora przed poniesieniem straty;



obligacje zerokuponowe - nie przynoszą
ich posiadaczom okresowego procentu;
są emitowane z dyskontem w stosunku do
wartości nominalnej; w chwili wykupu
posiadacz otrzymuje zwrot kapitału w
pełnej wysokości nominalnej.

zabezpieczone zapewniają inwestorom

otrzymanie zwrotu kapitału wraz z

oprocentowaniem w razie niewypłacalności

emitenta;



całkowicie - ustanowienie zastawu lub hipoteki

na majątku emitenta bądź udzielenie gwarancji

przez NBP lub Skarb Państwa;



częściowo - przez poręczycieli; ich wartość nie

obejmuje całkowitej wartości nominalnej obligacji

wraz z odsetkami;



niezabezpieczone - emisję obligacji gwarantują

sami emitenci; ich zakup wiąże się

z dużym ryzykiem inwestycyjnym, bowiem emitent

nie posiada poręczycieli,

którzy mogliby zaspokoić należności wierzycieli w

razie zaistniałej potrzeby.

Ze względu na miejsce emisji:



obligacje krajowe - emitowane
przez spółki krajowe;



obligacje zagraniczne -
wypuszczane na rynek krajowy
przez podmioty zagraniczne;



obligacje międzynarodowe -
obligacje instytucji finansowych, np.
euroobligacje.

Ze względu na zasady

uprzywilejowania:



obligacje z prawem pierwszeństwa —
posiadaczowi obligacji przysługuje prawo
pierwszeństwa do objęcia emitowanych w
przyszłości akcji spółki będącej
emitentem tych obligacji;



obligacje przychodowe - przyznają
obligatariuszowi prawo do zaspokojenia
swoich roszczeń z pierwszeństwem przed
innymi wierzycielami emitenta.

Obligacje skarbowe cieszą się dużym

zainteresowaniem wśród ludności

poszukującej bezpiecznych,

długoterminowych lokat

oszczędnościowych, wśród firm

emerytalnych, ubezpieczeniowych oraz

wśród banków.

Na Giełdzie notowane są obligacje

skarbowe i korporacyjne w systemie

notowań, jednostką transakcyjną jest

jedna obligacja. Jako dokumenty

wierzytelnościowe

sprawdzające zaciągnięcie długu obligacje

są uznaną formą lokowania oszczędności,

umożliwiają bowiem dość stabilny, z

góry określony dochód i bezpieczną

lokatę

BONY SKARBOWE

Bony skarbowe to krótkoterminowe

papiery wartościowe emitowane przez
Skarb i na pokrycie bieżących
potrzeb płatniczych z terminem
wykupu nie przekraczającym
jednego roku, czyli na okres od 1 do
52 tygodni. Emitowane są w dużych
nominałach tj. o wartości nominalnej
10 000 zł każdy z przeznaczeniem do
transakcji.