Metody diagnostyczne

1. Pomiar ciśnienia tętniczego
2. Badanie EKG
3. Monitorowanie EKG metodą Holtera
4. Próba wysiłkowa
5. Echokardiografia
6. Scyntygrafia serca
7. Koronarografia
8. Arteriografia (kontrast, naczynia

tętnicze główne)

9. Flebografia (kontrast, nacz żylne

pod rtg)

9. Pletyzmografia (bad obw ukł krąż i obj

kończyn)

10. Próba Allena (bad czyn tt w łuku dłoniowym

na ½ min zamyka i otwiera ręce uniesione

nad głowę)

11. Próba Adsona (bad czyn ukł tt i droż k

górnej)

12. Próba Trendeleburga (bad fiz wydol żył pow)

13. Próba Perthesa (bad fiz wydol żył głeb)

14. Próba Ratschowa (bad fiz spuszcz kk dol)

15. Próba ortostatyczna (test Schellonga) – bad

funk ukł neuro-wegetatywnego

Cele fizjoterapii w chorobach naczyń i

chorobie Buergera:

• Wytworzenie i usprawnienie krążenia

obocznego

• Rozszerzenie naczyń
• Polepszenie ukrwienia kończyn
• Obniżenie wzmożonego napięcia

mięśniowego wokół naczyń

• Poprawa krążenia w kk dolnej na drodze

odruchowej

• Poprawa tętna i wskaźników

oscylometrycznych na k chorej

• Poprawa mechanizmów adaptacyjnych

Zabiegi fizjoterapeutyczne:

•

Termoterapia

•

Zimnolecznictwo (lód, pary azotu..)

•

Ciepłolecznictwo (parafina)

•

Światło lecznictwo

•

Elektroterapia

•

Galwanizacja

•

Jonoforeza

•

Prądy dynamiczne

•

TENS

•

Pole magnetyczne

Przeciwwskazania

1. Ostre stany sercowe
2. Ciężka niewydolność krążenia
3. Niedociśnienie
4. Gorączka

Głównym sprawcą choroby niedokrwiennej

serca (chns) jest

miażdżyca

. Powstanie i

rozwój miażdżycy są związane z poznanymi

już czynnikami ryzyka.

Podłożem występowania zmian miażdżycowych

są

:

- dysfunkcja i uszkodzenie śródbłonka

naczyniowego,

- ograniczenie jego zdolności wydzielniczej

(tlenku azotu)

- upośledzenie elastyczności naczyń.
Wiąże się to ze zwiększoną stymulacją

procesów pro - zakrzepowych i

wazokonstrykcji oraz sztywnością naczyń.

Uszkodzony śródbłonek stanowi bramę

wejściową do odkładania się w ścianie

naczynia złogów – frakcji LDL cholesterolu – i

przyczynia się do powstawania blaszki

miażdżycowej.

Na obrzeżach blaszki następuje;

- aktywacja limfocytów i makrofagów,
- wzmożenie agregacji płytek i powstanie

zakrzepów, doprowadzających do zwężenia i
zmniejszenia światła naczynia, aż do pełnego
jej zamknięcia.

Wielką rolę , ale niedocenianą nie tylko przez

pacjentów, odgrywa brak aktywności
fizycznej.

Wykorzystanie aktywności fizycznej w

prewencji pierwotnej i wtórnej jest
najtańszą formą przywracania utraconej
sprawności fizycznej, mającej wpływ na
redukcję i wyeliminowanie innych czynnik
ryzyka oraz zahamowanie rozwoju
miażdżycy.

NAJWAŻNIEJSZE CZYNNIKI RYZYKA

CHOROBY NIEDOKRWIENNEJ

• Styl życia
• Dieta obfita w tłuszcze nasycone i

cholesterol

• Nadmierne spożywanie kalorii
• Palenie tytoniu
• Nadmierne spożywanie alkoholu
• Mała aktywność fizyczna

Cechy biochemiczne i fizjologiczne

poddające się modyfikacji

• Podwyższone stężenie cholesterolu (LDL)
• Podwyższone stężenie trójglicerydów
• Niski poziom HDL
• Podwyższone ciśnienie tętnicze
• Otyłość
• Hiperglikemia
• Czynniki tombogenne
• Zwiększone stężenie homocysteiny

Cechy indywidualne (nie podlegają

modyfikacji)

• Wiek; mężczyzna > 45 lat, kobieta

>55 lat

• Przedwczesna menopauza
• Wczesne występowanie w rodzinie

ch.n s lub innych chorób
naczyniowych na tle miażdżycy:

• mężczyźni przed 55 r ż
• u kobiet przed 65 r ż
• istniejąca u pacjenta chns lub inne

choroby na tle miażdżycowym

WPŁYW HIPOKONEZJI I/LUB UNIERUCHOMIENIA NA

ZABURZENIA HOMEOSTAZY USTROJU

Narząd Następstwa

• Układ krążenia

- spadek objętości minutowej i

• wyrzutowej o 17-20%

• - tachykardia spoczynkowa i

• wysiłkowa
- gorsze ukrwienie

obwodowe

i serca

• Układ oddechowy

- zmniejszenie wentylacjI

• płuc mniej o 20%

• - zmniejszenie zdolności

• pochłaniania tlenu o

• 20-25%

• - pogłębienie niedoboru

tlenu

• - niedodma

• Płyny ustrojowe

- hipowolemia o 700-800 ml

• - zwolniony przepływ krwi
• - zwiększone pogotowie
• zakrzepowo-zatorowe

• Ujemny bilans azotowy

- osłabienie siły i masy

• mięśniowej, aż do

• wapniowo-fosforowy

zaników

• - osłabienie pompy
• mięśniowej
• - możliwość zwiększenia
• ognisk martwicy
• - odwapnienie kości

• - osłabienie aparatu
• stawowo-

więzadłowego

• Rozregulowane odruchy

- zawroty głowy

• naczynioruchowe

- łatwe męczenie się

• - ogólne osłabienie

zdolności

• adaptacyjnych

• - hipotonia ortostatyczna

• - tachykardia

• Hormony nadnerczy

- odczyn adrenergiczny –

• większe

• zapotrzebowanie na

tlen

• - zaburzenia rytmu serca,

• wzrost RR tętnic

• - zespół wyczerpania

• (hipotonia)

• - pogłębienie odczynów

• naczynioruchowych

• Psychika

- niepokój, narastanie

• lęku, stany depresji
• - niestabilność
• emocjonalna
•

W następstwie unieruchomienia może

dojść do objawów patologicznych tj;

1. ujemny bilans wapniowo-fosforanowy

może doprowadzić do odwapnienia kości

i wystąpienia w aparacie kostno-

stawowym

2. ujemny bilans azotowy prowadzi do

osłabienia siły mięśniowej, zaniku
mięśni i pogłębienia trudności przy
uruchamianiu chorego

3. Osłabienie sprawności adaptacyjnych

ośrodków naczynioruchowych
powoduje pogorszenie odpowiedzi
układu krążenia na zmianę pozycji ciała
co doprowadza do hipotonii
ortostatycznej

4. Zmniejszenie powierzchni wentylacji

płuc stwarza zaś możliwości powstania
niedodmy i powikłań zapalnych

Skala NYHA

–

zaproponowana przez Nowojorskie

Towarzystwo Kardiologiczne (NYHA -
New York Heart Association) skala
służąca do klasyfikacji ciężkości
objawów niewydolności krążenia.

Aktualnie, ze względu na swoją

prostotę i stopień rozpowszechnienia,
jest najczęściej używaną w naukach
klinicznych. Zwana jest również

Klasyfikacją wg NYHA objawów
niewydolności krążenia

.

Klasa NYHA

Objawy kliniczne

• I

Chorzy z chorobą serca, która nie powoduje

jednak u nich ograniczenia aktywności fizycznej.

Zwykłe codzienne czynności nie powodują

nadmiernego zmęczenia, kołatania serca,

duszności ani bólu dławicowego.

• II

Chorzy z chorobą serca z niewielkim

upośledzeniem codziennej aktywności, których

wykonanie powoduje pojawienie się powyższych

objawów. Dolegliwości nie występują w spoczynku.

• III

Chorzy z chorobą serca ze znacznie ograniczoną

aktywnością, wskutek pojawiania się dolegliwości

przy małych wysiłkach, takich jak mycie lub

ubieranie się. Dolegliwości w spoczynku nie

występują.

• IV

Chorzy z chorobą serca u których najmniejszy

wysiłek powoduje pojawienie się zmęczenia,

duszności, kołatania serca lub bólu dławicowego, a

dolegliwości pojawiają się także w spoczynku.

Podstawowym założeniem rehabilitacji

kardiologicznej jest jej kompleksowość

:

• aktywizacja narządu ruchu, zmierzająca do

osiągnięcia optymalnej sprawności
fizycznej

• oddziaływanie na stan psychiczny,

przygotowujący chorego do rozwiązywania
trudnych, stresorodnych problemów w
zmieniających się warunkach socjalnych

• wyeliminowanie i zwalczanie czynników

ryzyka, a więc aktywna, a nawet
agresywna prewencja wtórna, celem
zahamowania rozwoju, a nawet cofnięcia
zmian miażdżycowych

Korzyści z rehabilitacji i fizjoterapii możemy

spodziewać się u osób z następującymi

schorzeniami:

• - świeży zawał serca
• - dławica piersiowa
• - choroby naczyń obwodowych
• - nadciśnienie tętnicze
• - kardiomiopatie

oraz u chorych po zabiegach chirurgicznych i

innych inwazyjnych jak:

• - chirurgia tętnic wieńcowych
• - chirurgia nabytych wad zastawek
• - chirurgia wrodzonych wad serca
• - przeszczepy serca
• - plastyka tętnic wieńcowych tzw

Przeciwwskazania do rehabilitacji i

fizjoterapii:

• niestabilna dławica piersiowa
• groźne zaburzenia rytmu
• zaawansowana zastoinowa niewydolność

krążenia

• zaawansowane zwężenie drogi odpływu

lewej komory

• tętniak rozwarstwiający
• ostre zapalenie mięśnia sercowego
• zakrzepowe zapalenie żył
• świeży zator płucny lub obwodowy
• złośliwe nadciśnienie tętnicze

Zawał mięśnia sercowego (łac. infarctus myocardii)

– martwica mięśnia sercowego spowodowana

jego niedokrwieniem.

Zawał mięśnia sercowego jest postacią choroby

niedokrwiennej mięśnia sercowego (obok: nagłej

śmierci sercowej, dławicy sercowej, przewlekłej

choroby niedokrwiennej serca i tzw.

"kardiomiopatii" niedokrwiennej).

Do zawału mięśnia sercowego najczęściej dochodzi

na tle miażdżycy tętnic wieńcowych w przebiegu

choroby wieńcowej (często utożsamianej z

chorobą niedokrwienną serca).

Ognisko miażdżycy w ścianie tętnicy wieńcowej

nazywane jest blaszką miażdżycową. Powoduje

ona zwężenie światła tego naczynia i

ograniczenie przepływu krwi - często w tych

przypadkach pacjent odczuwa objawy dławicy

piersiowej przy wysiłku czy zdenerwowaniu.

Mechanizmem, który bezpośrednio prowadzi do

zawału

, jest pęknięcie lub krwotok do blaszki

miażdżycowej albo narastanie zakrzepu na jej
powierzchni.

Jeśli średnica naczynia zostanie zwężona

powyżej 2/3 - 3/4 jego średnicy (krytyczne
zwężenie tętnicy wieńcowej) wówczas zwykle
dokonuje się zawał mięśnia sercowego w
obszarze zaopatrywanym przez dane naczynie
(mięsień sercowy ulega niedokrwieniu i w
ciągu kilku-kilkunastu minut rozpoczyna się
jego nieodwracalne uszkodzenie, które w
wypadku nie przywrócenia dopływu krwi
prowadzi do powstania ogniska martwicy tego
fragmentu mięśnia sercowego).

W rzadkich przypadkach przyczyną

zawału

może być zator tętnicy

wieńcowej, zmiany zapalne tętnic
wieńcowych (np. w kile, chorobie
Kawasaki), uraz (np. w wyniku
wypadku komunikacyjnego) lub
neuropochodne zaburzenia w regulacji
przepływu krwi przez układ naczyń
wieńcowych.

Ogniskowa martwica mięśnia
sercowego może pojawić się także w
przebiegu wstrząsu i przy dużym
przeroście mięśnia sercowego.

Do czynników ryzyka należą:

• - starzenie się (wiek krytyczny: u mężczyzn 32-50 lat, u kobiet

45-70)

• - płeć męska

• - palenie tytoniu

• - nadciśnienie tętnicze

• - inne przyczyny przerostu lewej komory serca -(kardiompatia,

przerost

• po stosowaniu leków sterydowych)

• - wysoki poziom cholesterolu

• - zaburzona proporcja pomiędzy cholesterolem LDL i HDL

• - wysoki poziom trójglicerydów

• - wysoki poziom białka ostrej fazy (białko C-reaktywne, CRP)

• - wysoki poziom homocysteiny

• - niedobory witamin grupy B, zwłaszcza kwasu foliowego

• - wysoki poziom kwasu moczowego

• - brak aktywności fizycznej

• - marskość wątroby (i wynikające z niej zaburzenia

metaboliczne)

• - cukrzyca

• - predyspozycje rodzinne i genetyczne (zawał w rodzinie w

wywiadzie)

• - otyłość (zwłaszcza brzuszna).

Objawy
1. Podmiotowe (subiektywne)

• - bardzo silny ból w klatce piersiowej (może być

znacznie osłabiony lub nawet nieobecny u osób

chorych na cukrzycę), trwający ponad 20 minut,

nieustępujący po odpoczynku i po nitratach

(nitrogliceryna), piekący, dławiący, rozpierający,

promieniujący do żuchwy, lewej kończyny górnej

(lub obu)

• panika)
• - duszność

2. Przedmiotowe (obiektywne)

• - bladość
• - lepki pot
• - spadek ciśnienia tętniczego
• - tachykardia - wzrost częstości akcji serca, lub inne
• - zaburzenia tętna
• - pobudzenie ruchowe

REHABILITACJA SZPITALNA WCZESNA
Okres I (0-5dni)

Zakres czynności

•

pozycja leżąca, półsiedząca, ewentualnie w fotelu

•

obracanie na boki

•

czytanie

•

jedzenie w pozycji półsiedzącej

•

basen w pozycji półsiedzącej, ewentualnie na

wózku do WC

•

toaleta- mycie, golenie w łóżku

Rodzaje ćwiczeń

Ćwiczenia w pozycji leżącej
1. ćwiczenia oddechowe i oddechowe pogłębione,

np.; leżenie na plecach, kończyny górne wzdłuż

tułowia

- rotacja zewnętrzna kończyn górnych – wdech
- powrót do pozycji wyjściowej – wydech

2. Ćwiczenia izometryczne wybranych

grup mięśniowych:

pozycja wyjściowa jak wcześniej
- napięcie izometryczne mięśni uda

lewego

- jak wcześniej uda prawego

3. Ćwiczenia dynamiczne małych grup

mięśniowych

- krążenie nadgarstków do wewnątrz i

na zewnątrz

4.Ćwiczenia rozluźniające

Czas trwania ćwiczeń 5-10 minut

Okres II ( 4-5; 5-7; 8-10 dni)

Zakres czynności

• czynne siadanie z opuszczonymi

nogami w fotelu

• samoobsługa w pozycji siedzącej w

zakresie spożywania posiłków i
toalety

• wywożenie chorego do WC
• poruszanie się w obrębie sali
• toaleta przy umywalce

Zakres czynności

• czynne siadanie z opuszczonymi

nogami w fotelu

• samoobsługa w pozycji siedzącej w

zakresie spożywania posiłków i
toalety

• wywożenie chorego do WC
• poruszanie się w obrębie sali
• toaleta przy umywalce

Faza III

Odbywa się w pomieszczeniach odpowiednio

przystosowanych, tzn. zapewniających ciągły

monitoring chorego, posiadających ruchome

bieżnie lub cykloergometry. Wszystkie te zabiegi

odbywają się pod nadzorem lekarza i

rehabilitantów. Proste ćwiczenia chory powinien

wykonywać w domu.

Faza IV

Trwa co najmniej 6 miesięcy. Jest realizowana w

ośrodkach przyszpitalnych i w domu. Obejmuje

ćwiczenia kondycyjne, rekreacyjne i edukację

przeciwzawałową. Celem jest osiągnięcie przez

chorego wydolności co najmniej 8 metrów.

Faza V

Rozpoczyna się ok. 1 rok po zawale. Polega na

ćwiczeniach grupowych i indywidualnych w celu

utrzymania chorego w jak najlepszej kondycji

fizycznej i psychicznej oraz zapobiegania nawrotom

choroby.

•

Przed rozpoczęciem ćwiczeń dokonuje się

pomiaru

częstości akcji serca, ciśnienia

tętniczego

( stopniowe usprawnianie – w łóżku

chorego- ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia małych

grup mięśniowych następnie dużych grup

mięśniowych

pod kontrolą EKG

, następnie moment

sadzania i pionizacji pacjenta – w obecności lekarza

)

powtarzamy pomiary z przed rozpoczęcia ćwiczeń

.

•

Stwierdzenie w czasie kinezyterapii nadmiernego

przyspieszenia czynności serca>120u/min

lub

pojawienie się zaburzeń rytmu serca

stanowi

wskazanie do przerwania usprawniania i zwolnienia

programu rehabilitacji.

•

Podobnie należy postąpić

w przypadku spadku

ciśnienia tt

lub

nadmiernego podwyższenia (> 200

mmHg skurczowe lub >110mmHg rozkurczowe)

.

•

Ćwiczenia należy bezwzględnie przerwać , jeżeli

pacjent zgłosi jakiekolwiek

dolegliwości ( ból

dławicowy lub zmęczenie).

Ocena fizycznej i psychicznej adaptacji

przed wypisem do domu

ocena układu krążenia i wyników

rehabilitacji za pomocą

Holtera

i

badania wysiłkowego

w celu

wyselekcjonowania pacjentów z
dużym stopniem ryzyka, którzy
muszą być poddani lecz
zachowawczemu oraz do dalszej
rehabilitacji.

ĆWICZENIA PRZEDOPERACYJNE W KARDIOCHIRURGII

1. zapobieganie niedodmie i zapaleniu płuc

–

oddychać bardzo wolno i głęboko, ew przy tym jedną dziurkę

zatkać,

maksymalny wydech przez hamulec wargowy lub głębokimi

tonami

„mmmh” i przerwa w oddychaniu
obserwować i zwiększać ruchy oddechowe klatki piersiowej w

kierunku

mostka, do tyłu i na bok, przykładając własną rękę

2. technika kaszlu

–

Kaszel nieproduktywny powstrzymywać przez krótkie wstrzymanie
oddechu lub powierzchowne oddychanie, aż atak minie.
Przed odksztuszaniem wydychać około 1/3 powietrza, a następnie,
przytrzymując obiema rękoma klatkę piersiową lekko pokasływać

3. zapobiegać powstawaniu zakrzepów -

Dynamiczne skurcze mm podudzi, stopy zginać, kręcić nimi,

podciągać

nogi i w powietrzu wyprostowywać naprzemiennie
optymalna pojemność życiowa płuc po operacji -
głębsze oddychanie, pozycja rozciągnięta

ĆWICZENIA POOPERACYJNE

- nie wykonywać skrętów, nie kłaść się na brzuchu
w pierwszych 6-12 tygodniach

-

zapobieganie niedodmie, zapaleniu płuc i

zakrzepom

- jak wcześniej stopniowo narastające obciążenie
(notować tętno, zwracać uwagę na przeciążenia-
biały trójkąt wokół ust, pot na czole i nad ustami),
duszność, niepokój sinica

-

optymalna postawa i ruch –leżąc, siedząc i stojąc

dbać o prawidłową postawę – podnieść klp do

góry, ubierać się , schylać się nie na boki

- optymalne napięcie mięśni –wykonywać klasyczny

masaż mięśni, zabiegi odprężające próby

podniesienia z zakresu terapii uwalniania (PNF)

Naruszenie ciągłości klatki piersiowej

ogranicza ruchomość oddechową i powoduje spadek

parametrów spirometrycznych, następstwem tego

jest niewydolność oddechowa wtórnie

krążeniowa.

Ćwiczenia oddechowe

wchodzące w skład rehabilitacji kardiologicznej

wpływają na zmniejszenie lub całkowite

wyeliminowanie mogących wystąpić powikłań

(upośledzenie mechaniki oddychania, narastający

ból podczas oddychania i kaszlu, zalegania,

upośledzenie czynności przepony), co zwiększa

ryzyko pooperacyjnych powikłań płucnych.

Jest to związane z przecięciem w osi pionowej

mostka, który stanowi przednią ścianę klatki

piersiowej i każdy jego ruch łączy się ze znacznym

bólem podczas oddychania.

Celem rehabilitacji pooperacyjnej

jest zapobieganie powikłaniom

poprzez:

- oczyszczanie górnych dróg

oddechowych,

- rozprężenie płuc,
- zmniejszenie zapotrzebowania na

tlenoterapię oraz

- poprawa stabilności chorego po

przyjęciu przez niego pozycji
wyprostowanej

Wysiłek fizyczny-

powoduje zwiększenie zapotrzebowania mięśni

na tlen oraz wytwarzanie i wypieranie
dwutlenku węgla z wodorowęglanów osocza.

Deficyt pokrywany jest przez nasilenie

czynności oddechowej i zwiększenie wymiany
gazowej w płucach podczas wysiłku.

Ćwiczenia oddechowe

są więc jednym z pierwszych etapów

rehabilitacji pacjentów po zabiegach
kardiochirurgicznych, odgrywają bardzo
ważną rolę w zapobieganiu i leczeniu
płucnych powikłań pooperacyjnych oraz
zmian w układzie oddechowym

Warunkiem skuteczności rehabilitacji

jest zrozumienie przez chorego i jego najbliższych,

konieczności stosowania ćwiczeń oddechowych,

kinezyterapeutycznych i metod relaksacyjnych jako

jedynej drogi do uzyskania sukcesu

terapeutycznego po zabiegach

kardiochirurgicznych.

Każdy program rehabilitacji oddechowej-

dostosować należy do indywidualnych potrzeb i

możliwości pacjenta Zależnie od spełnianych zadań

ćwiczenia oddechowe mogą mieć charakter:

–

leczniczy

– mający za zadanie usprawnianie mięśni

oddechowych lub kompensację istniejących

zaburzeń oddechowych,

–

profilaktyczny

– stosowany u pacjentów

unieruchomionych po zabiegach operacyjnych,

–

relaksacyjny (rozluźniająco-uspokajający)

–

stosowany w czasie wykonywania ćwiczeń

leczniczych.