PSYCHOLOGICZNE

PSYCHOLOGICZNE

PROBLEMY PACJENTA

PROBLEMY PACJENTA

MGR JOANNA MILANOWSKA

MGR JOANNA MILANOWSKA

PRZYCZYNY ZMIAN STANU

PSYCHICZNEGO U OSÓB

CHORYCH

A. CZYNNIKI NALEŻĄCE DO OBRAZU

KLINICZNEGO CHOROBY

B. DOLEGLIWOŚCI I OGRANICZENIA

ZWIĄZANE Z CHOROBĄ

C. PSYCHOLOGICZNA OCENA I

INTERPRETACJA CHOROBY

A. ZMIANY STANU PSYCHICZNEGO JAKO

CECHY OBRAZU KLINICZNEGO NIEKTÓRYCH

CHORÓB SOMATYCZNYCH



ZABURZENIA ŚWIADOMOŚCI

-

Przy niektórych chorobach zakaźnych (dur brzuszny, płatowe

zapalenie płuc, zimnica, zapalenie opon mózgowych), chorobach

trzustki, w zatruciach;



EGZOGENNE TYPY REAKCJI

(astenia prodromalna i schyłkowa: np.

drażliwość, przygnębienie, lęki, osłabienie, apatia, zaburzenia

pamięci i uwagi)

-

Reakcja na czynniki zewnątrzpochodne w stosunku do układu

nerwowego (bakteryjne, toksyczne, urazy mechaniczne)



OBJAWY RZEKOMONERWICOWE

(choroba wrzodowa,

nadciśnieniowa, przy tyreotoksykozie, w niedoczynności gruczołu

tarczycowego, w cisawicy)



STANY HIPOMANIAKALNE I PARANOIDALNE

(np. w chorobie Graves-

Basedowa)



INNE OBJAWY PSYCHOTYCZNE

(np. przy niedokrwistości Addisona –

Biermera)



ZMIANY ORGANICZNE W OBRĘBIE MÓZGOWIA W PRZEWLEKŁYCH

CHOROBACH ,

KTÓRYCH WYNIKIEM MOGĄ BYĆ CHARAKTEROPATIE I

INNE ZABURZENIA ZACHOWANIA ORAZ ZABURZENIA FUNKCJI

POZNAWCZYCH

(np. liczne przedłużające się stany śpiączkowe w

cukrzycy, gośćcowe zapalenie mózgu)

C. ODDZIAŁYWANIE CHOROBY

NA STAN PSYCHICZNY

Zależy od wielu czynników:

- OBRAZ WŁASNEJ CHOROBY

- WŁAŚCIWOŚCI OSOBOWOŚCI
- SPOSOBY ZACHOWANIA W

SYTUACJACH TRUDNYCH

REAKCJA NA CHOROBĘ

REAKCJA NA CHOROBĘ

1.

OCENA CIĘŻKOŚCI

2. ZNACZENIE CHOROBY DLA PACJENTA

3. REAKCJE EMOCJONALNE

4. SPOSOBY ZMAGANIA SIĘ Z CHOROBĄ

5. PSYCHOPATOLOGICZNE NASTĘPSTWA

CHOROBY

1. OCENA CIĘŻKOŚCI



ZAPRZECZANIE



POMNIEJSZANIE



PRZYJĘCIE DIAGNOZY LEKARSKIEJ



WYOLBRZYMIENIE

OCENA CIĘŻKOŚCI

- ZAPRZECZANIE

MECHANIZM OBRONNY:

MECHANIZM OBRONNY:

•

WYPARCIE I NIE PRZYJMOWANIE

WYPARCIE I NIE PRZYJMOWANIE

CZĘŚCI INFORMACJI

CZĘŚCI INFORMACJI

OCENA CIĘŻKOŚCI

-POMNIEJSZANIE



MECHANIZM OBRONNY: RACJONALIZACJA



STOSOWANE NIEŚWIADOMIE W CELU
REDUKCJI LĘKU



ZAZWYCZAJ REAKCJA LUDZI POWAŻNIE
CHORYCH



CAŁKOWICIE NIEFRASOBLIWY STOSUNEK
DO CHOROBY MOŻE ŚWIADCZYĆ O
ZMIANACH ORGANICZNYCH

OCENA CIĘŻKOŚCI - PRZYJĘCIE

OCENA CIĘŻKOŚCI - PRZYJĘCIE

DIAGNOZY LEKARSKIEJ

DIAGNOZY LEKARSKIEJ



AKCEPTACJA DIAGNOZY, CHORY ZDAJE SIĘ

AKCEPTACJA DIAGNOZY, CHORY ZDAJE SIĘ

NA OPINIĘ LEKARZA

NA OPINIĘ LEKARZA



CZASEM WYNIKA Z SILNEJ POTRZEBY

CZASEM WYNIKA Z SILNEJ POTRZEBY

OPARCIA SIĘ – SKRUPULATNE WYPEŁNIANIE

OPARCIA SIĘ – SKRUPULATNE WYPEŁNIANIE

ZALECEŃ SPRZYJA REDUKCJI LĘKU

ZALECEŃ SPRZYJA REDUKCJI LĘKU



MOŻE SPOWODOWAĆ PODDANIE SIĘ,

MOŻE SPOWODOWAĆ PODDANIE SIĘ,

REZYGNACJĘ

REZYGNACJĘ

OCENA CIĘŻKOŚCI

-WYOLBRZYMIENIE



CZĘŚCIEJ MNIEJ POWAŻNE CHOROBY



NALEŻY PRÓBOWAĆ USTALIĆ
DLACZEGO PACJENT WYOLBRZYMIA
CHOROBĘ I CZY RZECZYWIŚCIE JĄ
WYOLBRZYMIA

2. ZNACZENIE CHOROBY DLA

2. ZNACZENIE CHOROBY DLA

PACJENTA

PACJENTA



CHOROBA JAKO PRZESZKODA



CHOROBA JAKO STRATA



CHOROBA JAKO ULGA



CHOROBA JAKO KORZYŚĆ



CHOROBA JAKO WARTOŚĆ

CHOROBA JAKO PRZESZKODA



CHOROBA JEST SPOSTRZEGANA JAKO
SYTUACJA TRUDNA „JAKO WYZWANIE
LUB WRÓG”



NASTAWIENIE MOŻE SPRZYJAĆ
DZIAŁANIU LEKARZA – „NALEŻY
WSPÓLNIE POKONAĆ CHOROBĘ”



MOŻE CZASEM OZNACZAĆ GOTOWOŚĆ
DO PODDANIA SIĘ

CHOROBA JAKO STRATA



CHOROBA INTERPRETOWANA JAKO

NIEODWRACALNA STRATA LUB

USZKODZENIE



NALEŻY LICZYĆ SIĘ Z MOŻLIWOŚCIĄ

GŁĘBOKIEGO PRZYGNĘBIENIA, A

NAWET SAMOBÓJCZEJ REAKCJI

REZYGNACYJNEJ (INTERWENCJA

PSYCHOTERAPEUTYCZNA WSKAZANA)

CHOROBA JAKO ULGA



CHOROBA PRZYNOSI
USPRAWIEDLIWIENIE WOBEC I
INNYCH I SIEBIE



PROWADZI DO UWOLNIENIA OD
OBOWIĄZKÓW, CIĄŻĄCEJ
ODPOWIEDZIALNOŚCI



MOŻE ZASPOKAJAĆ POTRZEBĘ
AKCEPTACJI PRZEZ ŚRODOWISKO

CHOROBA JAKO KORZYŚĆ



CHOROBA PROWADZI DO ZASPOKOJENIA
POTRZEBY DOZNAWANIA OD INNYCH UCZUCIA,
DOWODÓW ZAINTERESOWANIA I TROSKI



OCENA TAKA MOŻE BYĆ PRZYCZYNĄ POGORSZENIA
STANU ZDROWIA GDY CHORY ZDROWIEJE



CHOROBA MOŻE TEŻ BUDZIĆ I NASILAĆ
MOTYWACJĘ DO ZYSKANIA KORZYŚCI
MATERIALNYCH W POSTACI ODSZKODOWANIA CZY
RENTY (NIE SPRZYJA TO POKONYWANIU CHOROBY)

CHOROBA JAKO WARTOŚĆ



CIERPIENIE MOŻE KORZYSTNIE
CZŁOWIEKA ZMIENIĆ WYTWARZAJĄC
DYSTANS WOBEC SPRAW
PRZYZIEMNYCH, UKAZUJĄC
RZEZCZYWISTE WARTOŚCI I
SKŁANIAJĄC DO REWIZJI CELÓW
ŻYCIOWYCH, DOTYCZĄCYCH POSTAWY
WOBEC LUDZI I SWOJEGO
POSTĘPOWANIA

3. REAKCJE EMOCJONALNE

3. REAKCJE EMOCJONALNE



STRACH



LĘK



GNIEW



PRZYGNĘBIENIE



NASTRÓJ WYRÓWNANY



NASTRÓJ PODWYŻSZONY

STRACH

STRACH



CZĘSTO POPRZEDZA GO LUB PRZEPLATA
SIĘ Z NIM „EMOCJONALNY SZOK” – APATIA,
PUSTKA, ODRĘTWIENIE



PROWADZI DO CZUJNEGO OBSERWOWANIA
SIEBIE



BUDZI POTRZEBĘ OTRZYMANIA
ZAPEWNIENIA BUDZĄCEGO UFNOŚĆ,
ZMNIEJSZAJĄCEGO NIEPOKÓJ
(WYBIÓRCZOŚĆ W ODBIORZE INFORMACJ)



DĄŻENIE DO PRZYSTOSOWANIA SIĘ DO
CHOROBY

LĘK



NIE STANOWI REAKCJI NA BEZPOŚREDNIE
ZAGROŻENIE, PACJENT CZĘSTO UWAŻA GO
ZA BEZPRZEDMIOTOWY



MOŻE BYĆ WYRAŻONY:

-

WPROST

-

POPRZEZ ŚLEDZENIE LOSÓW INNYCH
PACJENTÓW

-

TŁUMIONY POD POZOREM „KAMIENNEGO
SPOKOJU” I PRZEJAWIAJĄCY SIĘ PÓŹNIEJ W
GNIEWIE, AGRESJI



LĘK I STRACH POTĘGUJĄ BÓL



BÓL MOŻE POWODOWAĆ WZMOŻENIE

NAPIĘCIA MIĘŚNIOWEGO



ZMNIEJSZANIE LĘKU I NAPIĘCIA

(ODPOWIEDNIE INFORMOWANIE,

TECHNIKI RELAKSACYJNE) ZMNIEJSZA

WRAŻLIWOŚĆ NA BÓL A TAKŻE

ZMNIEJSZA „ZNUŻENIE” PACJENTA

GNIEW



WYNIKA Z FRUSTRACJI WYNIKAJĄCEJ
Z NIEZASPOKOJONYCH PRZEZ
CHOROBĘ POTRZEB



MOŻE BYĆ SKIEROWANY NA LOS, NA
SIEBIE LUB NA INNYCH LUDZI



FRUSTRACJA MOŻE PROWADZIĆ DO
ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH

PRZYGNĘBIENIE



W PRZYPADKU POWAŻNEJ CHOROBY JEST
REAKCJĄ FIZJOLOGICZNĄ, PRAWIDŁOWĄ Z
PUNKTU WIDZENIA NEGATYWNYCH SKUTKÓW
CHOROBY

LEKARZ POWINIEN UNIKNĄĆ:
- BŁĘDU POCHOPNEGO DOPATRYWANIA SIĘ

PATOLOGII W FIZJOLOGICZNYCH REAKCJACH
NA CHOROBĘ

-

BŁĘDU PRZEOCZENIA PATOLOGII

NASTRÓJ WYRÓWNANY



ODWAŻNY SPOKÓJ (świadome
kontrolowanie zachowania, doświadczenie
radzeniu sobie z trudnościami)



RZECZYWISTY BRAK REAKCJI
EMOCJONALNEJ



POZORNY BRAK REAKCJI EMOCJONALNEJ
(tłumienie)

NASTRÓJ PODWYŻSZONY



WYNIKA Z WŁAŚCIWOŚCI OSOBOWOŚCI
(pacjent pomniejsza cechy negatywne
choroby, życzeniowe zniekształcanie)



MOŻE BYĆ NASTĘPSTWEM ZASPOKOJONEJ
DZIĘKI CHOROBIE POTRZEBY



BYWA NASTĘPSTWEM ORGANICZNEGO
USZKODZENIA TKANKI MÓZGOWEJ

4. SPOSOBY ZMAGANIA SIĘ Z

4. SPOSOBY ZMAGANIA SIĘ Z

CHOROBĄ

CHOROBĄ



WALKA



REZYGNACJA



PRZECIWSTAWIANIE SIĘ I ULEGANIE

WALKA

WALKA



CHOROBA JAKO PRZESZKODA DO

POKONANIA



CZASEM PROWADZI DO ZBYTNIEGO

OBCIĄŻANIA CHOREGO NARZĄDU



CZĘŚCIEJ: SILNA MOTYWACJA DO POKONANIA

CHOROBY I SŁABOŃŚCI Z RACJONALNYM

PODPORZĄDKOWANIEM SIĘ ZALECENIOM

REZYGNACJA

REZYGNACJA



REZYGNACJA WCZESNA (trwająca już od
wytworzenia sobie negatywnego obrazu
choroby)

lub



STOPNIOWE WYCOFYWANIE SIĘ,
ZANIKANIE NADZIEI, PODDAWANIE SIĘ

PRZECIWSTAWIANIE

PRZECIWSTAWIANIE

SIĘ I ULEGANIE

SIĘ I ULEGANIE



ZMAGANIE SIĘ Z CHOROBĄ Z OKRESAMI

ZMAGANIE SIĘ Z CHOROBĄ Z OKRESAMI

ZWĄTPIENIA BLISKIEGO REZYGNACJI (po

ZWĄTPIENIA BLISKIEGO REZYGNACJI (po

pojawieniu się nowych dolegliwości,

pojawieniu się nowych dolegliwości,

powikłań itp..)

powikłań itp..)



MOBILZUJĄCE ODDZIAŁYWANIA LEKARZA

MOBILZUJĄCE ODDZIAŁYWANIA LEKARZA

ORAZ POPRAWA SAMOPOCZUCIA ZNÓW

ORAZ POPRAWA SAMOPOCZUCIA ZNÓW

PROWADZI DO PONOWNEGO ZWIĘKSZENIA

PROWADZI DO PONOWNEGO ZWIĘKSZENIA

MOTYWACJI DO PRZEZWYCIĘŻENIA

MOTYWACJI DO PRZEZWYCIĘŻENIA

CHOROBY

CHOROBY

5.

PSYCHOPATOLOGICZNE

NASTĘPSTWA CHOROBY



Zaburzenia nerwicowe

(często łączą

się z rzekomonerwicowymi)



Psychozy reaktywne

(depresje, stany

urojeniowe, epizodyczne zaburzenia

świadomości)

Pomoc psychologiczna dla

pacjenta i rodziny

POMOC LEKARZA:



Pomoc w
nawiązaniu i
utrzymaniu
współdziałania z
lekarzem

POMOC

PROFESJONALNA:



Konsultacja
psychologiczna lub
psychoterapia



Grupy wsparcia dla
pacjentów i rodzin



Psychoedukacja na
temat choroby

KONSULTACJA

PSYCHOLOGICZNA



Porada, forma pomocy polegająca na
omówieniu problemu



Odbywa się ono w formie jednego lub
kilku spotkań, których głównym
celem jest zidentyfikowanie
problemu i poszukiwanie wspólnie
sposobów najlepszego dla pacjenta
jego rozwiązania

KRÓTKOTERMINOWA POMOC

PSYCHOLOGICZNA



Psycholog terapeuta niesie choremu
pomoc w radzeniu sobie ze stresem
spowodowanym chorobą, począwszy
od okresu podejrzenia choroby,
poprzez stres związany z badaniami
diagnostycznymi i potwierdzeniem
choroby oraz wynikąjacy z pobytu w
szpitalu

.

PSYCHOTERAPIA



Do osób odczuwających niewspółmierny
do sytuacji lęk, objawy depresyjne,
nerwice, stany psychotyczne oraz
przeżywających trudności w relacji z
drugim człowiekiem



Czas trwania: od kilku miesięcy do kilku
lat



Może być indywidualna lub grupowa
(prowadzi psychoterapeuta lub psycholog)

GRUPA WSPARCIA



Członkowie grupy świadczą sobie różnego rodzaju pomoc

i nie jest to pomoc materialna. Zrzeszają się zazwyczaj ze

względu na jakąś wspólną, obciążającą psychicznie cechę



Grupy mogą się odbywać w obecności psychologa lub

bez jego obecności



Mają najczęściej charakter otwarty



Pomoc może przyjmować formę dostarczania

pożytecznych informacji, relacjonowania własnych

doświadczeń związanych z danym problemem, słuchania

i akceptacji doświadczeń innych, empatycznego

zrozumienia i nawiązania kontaktów społecznych z

osobami o podobnych doświadczeniach

PSYCHOEDUKACJA



Polega na edukowaniu pacjentów i ich rodzin

z zakresu wiedzy o chorobie i jej leczenia



Prowadzona jest zazwyczaj w formie spotkań

grupowych 



Służy poprawie współpracy lekarz – pacjent,

bardziej świadomemu uczestnictwu w procesie

leczenia, redukcji obaw



Ważne jest tu, aby to sami pacjenci decydowali

się na uczestnictwo w zajęciach, bowiem wtedy

są świadomi tego, że dowiedzą się szczegółów na

temat swojej choroby

POMOC LEKARZA DLA

PACJENTA



Nie popełnianie błędów w postępowaniu wobec

pacjenta, przede wszystkim błędów jastrogennych



Usunięcie czynników stwarzających niepotrzebny

dystans między lekarzem a pacjentem (okazywanie

mu szacunku, serdeczności)



Dostarczanie pacjentowi, w sposób umiejętny i

rozważny informacji dotyczących stanu jego zdrowia,

postępowania diagnostycznego i leczniczego



Dążenie do zrozumienia potrzeb pacjenta



Pogłębianie umiejętności właściwego działania w

interakcji lekarz-pacjent (treningi interpersonalne,

podyplomowe szkolenia w zakresie psychoterapii,

szkolenia z zakresu psychologii lekarskiej)

RODZINA PACJENTA



Rodzina jest dla lekarza źródłem
wielu informacji dotyczących
pacjenta



Może mieć istotny wpływ na przebieg
choroby



Udzielane rodzinie informacje o chorobie powinny
być jasne, a ich rodzaj i rozległość uwzględniające
oczekiwania rodziny



Informacje muszą być prawdziwe, lekarz nie może
kłamać



Informowanie powinno przebiegać jako proces



Rodzina często przeżywa niepokój, bezradność,
poczucie winy – lekarz powinien okazać spokój i
życzliwość



Lekarz nie powinien okazywać niepokoju

NIEWŁAŚCIWE POSTAWY RODZINY



Rodzina przejawiająca skłonność do

„nadmiernej aktywności” :

należy jasno

wyjaśnić potrzebę jednolitego

postępowania leczniczego, które skupia w

swych rękach lekarz



W przypadku „władczej opiekuńczości”

– gdy rodzina traktuje pacjenta jak

dziecko:

lekarz powinien wyjaśnić

rodzinie , że najważniejszą osobą jest

pacjent; powinien też podkreślać swój

szacunek do pacjenta



Sytuacja „obcego w rodzinie”, gdy

dochodzi do skrajnego a nieuzasadnionego

izolowania się od chorego w obawie przed

zarażeniem:

lekarz powinien porozmawiać i

udzielić wiedzy rodzinie



Sytuacja gdy rodzina nie stosuje się do

zaleceń z powodu ich uciążliwości:

należy

obszernie wyjaśnić rodzinie potrzebę

wprowadzenia zmian i dążyć do pozyskania

rodziny dla zaleceń

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 