Parkhurst Helena (1892-

1973)

Parkhurst Helena, nauczycielka

amerykańska, twórczyni systemu nauczania

określanego mianem "daltoński plan

laboratoryjny".

System ten powstał pod wpływem dzieła J.

Deweya oraz wieloletniej współpracy z M.

Montessori i wprowadzony został w szkole

dla kalek w Berkshire, a następnie w szkole

średniej w Dalton (USA). Założenia swojego

systemu pedagogicznego przedstawiła w

pracy Wykształcenie według planu

daltońskiego (1922, wydanie polskie 1928).

Plan daltoński jest to system organizacyjny szkoły,

stworzony przez H. Parkhurst w mieście Dalton

(USA). Uczniowie mieli

pełną swobodę w wyborze zajęć i czasu pracy, a

zobligowani byli tylko do

wykonywania określonych zadań w pracowniach

przedmiotowych w oznaczonym

terminie. Nauczyciel pełnił rolę konsultanta,

prowadził sporadycznie zajęcia

zbiorowe z całą klasą i sprawdzał wykonanie

zadanych prac.

Działanie praktyczne w procesie kształcenia można

podzielić na czynności nauczyciela i ucznia.

NAUCZANIE

PRAKTYCZNE

Czynności nauczyciela

• 1. Uświadomienie uczniom celu i

znaczenia działania.

• 2. Ustalenie reguł, zasad działania.
• 3. Pokaz działania wzorowo

wykonanego z objaśnieniem sposobu

działania.

• 4. Kontrola i korekta.
• 5. Kontrola i ocena.

UCZENIE SIĘ

PRZEZ DZIAŁANIE

Czynności ucznia

• 1. Poznanie celu działania – powstanie

pozytywnej motywacji.

• 2. Przypomnienie lub przyswojenie reguł,

zasad działania.

• 3. Obserwacja wzoru działania,

kształtowanie się w świadomości modelu

działania.

• 4. Pierwsze próby działającego,

kontrolowane i korygowane.

• 5. Ćwiczenia w samodzielnym wykonywaniu

działań.

Uczenie się przez działanie może przyjmować różną

postać. Najmniej kształcące jest opanowanie tylko

samych czynności, bez wiązania z podstawami

naukowymi.

Bardziej wartościowe jest działanie, w którym stosuje

się wiązanie teorii z praktyką i praktyki z teorią.

Ponieważ oprócz opanowania umiejętności i nawyków

następuje rozszerzenie i utrwalenie wiedzy oraz

ukazanie jej znaczenia.

Według W. Okonia najwyżej jednak trzeba stawiać

działanie łączące w sobie stronę orientacyjną ze stroną

informacyjną, a jednocześnie apelujące do

samodzielności działającego, zmuszającego do

formułowania i rozwiązywania problemów praktycznych.

Uczenie się przez działanie rozwija wyobraźnię

konstruktorską, myślenie techniczne i pomysłowość.

Przykładem działalności praktycznej w szkole może być

wykorzystanie przez nauczyciela metod dramowych.

Metody dramowe to inaczej pewne techniki teatralne

wykorzystane do celów edukacyjnych. Ich celem nie jest

jednak sama gra, ale zrozumienie motywów, jakimi

kierują się ludzie w postępowaniu. Inaczej mówiąc

chodzi o to, aby za pomocą dramy łatwiej

było zrozumieć rzeczywistość. W ten sposób służy ona

indywidualnemu, osobowemu rozwojowi.

Punktem wyjścia pracy metodami dramowymi jest

zawsze

określona sytuacja. Jest w niej zawarte jakieś

napięcie, jakiś problem. Może to być sytuacja

wzięta z życia, zaczerpnięta z fragmentu książki

lub wyobrażona.

Bohaterami takiej sytuacji mogą być np. postacie

obecne w lekturze, jak i spoza tekstu. Ta sytuacja

wyjściowa staje się w pewien sposób "obecna"

poprzez to, że uczestnicy zajęć wchodzą w role

bohaterów tejże sytuacji. Istotnym elementem

działania w tej "umownej przestrzeni" jest

ekspresyjne pokazanie swojego sposobu

przeżywania danej sytuacji poprzez ciało,

mimikę, gest, głos. Dzięki wejściu w rolę sytuacja

wyjściowa zostaje rozpoznana z określonej

perspektywy. Uczestnik, który wchodzi w rolę staje

przed problemem, przed którym stanęli wcześniej

inni ludzie np. bohaterowie książki. Poprzez grę

"próbuje" ten problem rozwiązać.

Ta próba w "umownej przestrzeni", nie jest

rzeczywistym działaniem. Mimo to stanowi jakąś

formę doświadczenia, jest czymś w rodzaju próby

generalnej przed działaniem w rzeczywistej sytuacji.

Jest to uczenie się przez działanie. Nie chodzi bowiem

o pokazywanie innych ludzi - ale jak ja bym rozwiązał

dany problem. Został wypróbowany i zastosowany

również w Anglji i w dominjach, a następnie w

Z. S. R. R., w Japonji, w Chinach, a dla celów

eksperymentalnych i w innych państwach, m. in. i w

Polsce. D. m. usuwa całkowicie formę nauczania w

stałych klasach, w których młodzież jest dobierana

tylko ze względu na wiek, i przenosi całą pracę

szkolną do pracowni i czytelni, odpowiednio

wyposażonych dla różnych przedmiotów programu

Wartość pracy podnosi możliwość wyboru przedmiotu

nauki na podstawie zainteresowania. kształci poczucie

obowiązku, albowiem wymaga samodzielnego

wykonania pracy na określony termin. Pewną wadę

stanowi brak wspólnej pracy i współzawodnictwa

Literatura

H. Parkhurst, Education on the Dalton Plan (1923, tł.

pol. H. Rowid, System daltoński, 1933, III wyd.).

Chmaj L. - Prądy i kierunki w pedagogice XX wieku,

Warszawa 1963