Polityka społeczna –

wybrane slajdy

Polityka społeczna

• Definicje
• Terminy używane w polityce

społecznej

• Obszar funkcjonowania
• Sposoby finansowania polityki

społecznej

• Zakres oddziaływania polityki

społecznej

Definicje I

• Kto?

– Państwo, instytucje rządowe;

– Samorząd;

– Instytucje społeczne i inne

organizacje;

– Grupy społeczne.

• Co?

– Działalność wpływająca

bezpośrednio na dobrobyt;

– Oddziaływanie na istniejący

układ stosunków społecznych;

– Kształtowanie optymalnych

warunków życia;

– Celowe organizowanie

postępu społecznego.

• Jak?

– Dostarczanie usług lub

dochodów;

– Najbardziej celowe

przeprowadzenie zmian

zachodzących w strukturze

społecznej;

– Finansowanie skutków

występowania ryzyk

społecznych.

• Po co?

– Poprawa warunków bytu

najuboższych;

– Podnoszenie kultury życia;

– Usuwanie ujemnych skutków

systemu gospodarczego;

– Poprawa położenia

materialnego;

– Usuwanie nierówności.

Definicje II

"definicja polityki społecznej jako
nauki polega na ustaleniu, że bada
ona zmiany, zachodzące w strukturze
społecznej pod wpływem celowej
działalności grup społecznych, oraz
ciał publicznych i szuka sposobów
najbardziej celowego
przeprowadzenia tych zmian”
(Krzeczkowski, 1930)

Defnicje III

Polityka społeczna to nauka "o
celowym przeobrażaniu warunków
życia jednostek i zbiorowości ludzkich
dla sparaliżowania całokształtu
bezpośrednich i pośrednich ujemnych
skutków ustroju gospodarczego”
"naukowo usystematyzowany zbiór
wskazówek"
(Rychliński, 1937)

Definicja IV

"polityka społeczna bada zmiany,
zachodzące w strukturze społecznej
pod wpływem celowej działalności
(nauka teoretyczna), oraz szuka
najbardziej celowego
przeprowadzenia tych zmian (nauka
praktyczna)”.
(Grzybowski, 1948)

Definicje V

Polityka społeczna to nauka
"o celowym organizowaniu postępu
społecznego”
(Danecki, 1974)

Definicja VI

„Polityka społeczna jako nauka
praktyczna bada zmiany zachodzące
w strukturze społecznej pod wpływem
celowej działalności grup i instytucji
społecznych, formułując na tej
podstawie postulaty co do
racjonalizowania polityki społecznej
jako działalności praktycznej”.
(Szumlicz, 1994)

Definicje VII

• Polityka

– Stosunek władczy

• Zadaniowy
• Konfliktowy

– Mechanizm

wyborczy

• Społeczna

– Rozwój społeczny

• Postęp
• Regres

– Zmiana struktury

społecznej

Modele polityki społecznej

• Interwencji

społecznej

(założenie

konieczności usuwania napięć

społecznych)

• Dystrybucji

społecznej

(założenie możliwości kształtowania

stosunków społecznych)

• Antycypacji

społecznej

(założenie zasadności

uprzedzania ryzyk społecznych)

(Szumlicz)

• Liberalny
• Motywacyjny
• Redystrybucyjny

(

Esping-Andersen)

Terminy używane

w polityce społecznej

• Polityka socjalna
• Zabezpieczenie społeczne (system

zabezpieczenia społecznego)

• Ubezpieczenie(a) społeczne (system

ubezpieczeń społecznych)

Polityka socjalna I

• Polityka socjalna – wywieranie

bezpośredniego wpływu na
materialne warunki życia (poziom
dochodów pieniężnych ludności).

Polityka socjalna II

Kryterium
porównania

Polityka socjalna

Polityka społeczna

Przedmiot

Materialne warunki bytu,
konsumpcja towarów i usług,
dochody pieniężne, poziom
życia

Społeczeństwo, stosunki społeczne,
organizacja życia społecznego,
jakość życia

Cele

Poprawa materialnych
warunków bytu (szczególnie
najbiedniejszych), wzrost
konsumpcji, „pokój socjalny”,
łagodzenie kwestii socjalnych

Postęp społeczny, równowaga
społeczna, porządek społeczny,
dobro wspólne, moc narodu,
harmonia między celami
osobistymi i społecznymi

Środki

Bezekwiwalentne (w tym
nieodpłatne) świadczenia
społeczne

„instytucjonalizacja, formalizacja i
organizowanie warunków życia dla
całych zbiorowości”; środki:
ekonomiczne, prawne,
informacyjne, kadrowe; style:
liberalny, rygorystyczny, bodźcowy,
opiekuńczy

Sposoby
działania

Doraźne ratownictwo,
interwencja, ochrona za
pomocą wytwarzania i
rozdzielania świadczeń
społecznych

Perspektywiczne zapobieganie,
planowanie, zmienianie struktury
społecznej

Adresaci

Grupy słabe względnie (np.
pracownicy najemni,
lokatorzy) lub absolutnie (np.
chorzy, bezdomni,
niepełnosprawni)

Społeczeństwo jako całość,
wszyscy obywatele

Ryszard Szarfenberg, Definicje polityki społecznej

Zabezpieczenie społeczne I

Urządzenie publiczne, którego zadaniem

jest niesienie pomocy jednostce lub rodzinie

pozbawionej niezbędnych środków

utrzymania, czy zagrożonej ich utratą, w

formie świadczeń.
(Piortrowski, 1966)

System zabezpieczenia społecznego to

urządzenie mające na celu zapewnienie

obywatelom ustalonego standardu

bezpieczeństwa socjalnego.
(Szumlicz)

Zabezpieczenie społeczne II

• Podmiot – kto?
• Przedmiot – co?
• Sposób – metoda/technika

– Ile? (redystrybucja)
– W jakim zakresie? (kompensata)

• Umiejscowienie w systemie prawnym

Ryzyko społeczne

Katalog ryzyk społecznych z 1944

(rekomendacja MOP)

• ryzyko macierzyństwa (maternity),
• ryzyko choroby (sickness),
• ryzyko śmierci żywiciela rodziny (death of

breadwinner),

• ryzyko starości (old age),
• ryzyko bezrobocia (unemployment),
• ryzyko wypadku przy pracy i choroby zawodowej

(employment injuries),

• ryzyko inwalidztwa (invalidity),
• ryzyko nagłych wydatków (emergency expenses)

Ubezpieczenie(a) społeczne

Ubezpieczenie społeczne to
zastosowanie ubezpieczenia w
polityce społecznej (przede wszystkim
w zabezpieczeniu społecznym),
polegające na zarządzaniu ryzykiem
społecznym w celu ochrony
ubezpieczeniowej (rodzinnego)
gospodarstwa domowego.
(Szumlicz)

Obszar funkcjonowania I

• Polityki szczegółowe

– politykę ludnościową,

– politykę rodzinną,

– politykę zdrowotną,

– politykę mieszkaniową,

– politykę kształcenia,

– politykę kulturalną,

– politykę zatrudnienia,

– politykę kształtowania dochodów (płac),

– politykę ochrony pracy,

– politykę zabezpieczenia społecznego (obejmującą pomoc

społeczną),

– politykę organizowania wypoczynku i czasu wolnego,

– politykę kształtowania i ochrony środowiska,

– politykę usuwania i ograniczania zjawisk patologii społecznej

Obszar funkcjonowania II

• Cztery sfery polityki społecznej:

– zdrowie
– mieszkalnictwo
– edukacja
– zatrudnienie

+ system zabezpieczenia
społecznego

Sposoby finansowania

polityki społecznej /

zabezpieczenia społecznego

• Zaopatrzeniowy (podatki)
• Ubezpieczeniowy (składki)
• Opiekuńczy (darowizny)
• Oszczędnościowy (lokaty)

Zakres oddziaływania

polityki społecznej

• Polityka gospodarcza
• Gospodarka
• Stosunki społeczne

Wskaźniki polityki społecznej

Udział wydatków społecznych

w PKB (per capita) w roku 2000

Udział wydatków społecznych

w PKB w roku 2000

Wskaźnik dzietności

w latach 1970-2000

Udział dzieci mieszkających w

gospodarstwach domowych z

dochodem poniżej 50% mediany w

połowie lat 90’

Wskaźnik rozwodów

w latach 1970-2000

Wskaźnik obciążenia (65+)/(15-64)

latach 1980-2050

Solidarność, ale z kim?

• solidarność „wertykalna”

• solidarność „horyzontalna”

Podział PKB

• Co to jest PKB?
• Podział PKB przez system

zabezpieczenia społecznego

finansujący

świadczeniobiorcy

łe

Social tax (ST)

podatek socjalny

świadczenie „socjalne”

PAYG

Fully funded

rez

erw

rez

erw

prz

aż

tyw

ów

tyw

ów

iał

Defined benefit (DB)

składka

świadczenie

e = kb + 1,3* lata

składkowe

+0,7 lata

nieskładkowe

Defined contribution (DC)

składka

świadczenie

e = (k

+ k

)/p.d.t.ż.

Przyrost demograficzny w

Europie (2006)

Przeciętne trwanie życia w zdrowiu

(kobiety) /wydatki na ochronę zdrowia jako

% PKB

Przeciętne trwanie życia w zdrowiu

(mężczyźni) /wydatki na ochronę zdrowia

jako % PKB

Trendy demograficzne w

wybranych krajach

europejskich I

The Demographic Future of Europe – Facts, Figures, Policies; Results of the Population Policy Acceptance
Study (PPAS)

Trendy demograficzne w

wybranych krajach

europejskich II

The Demographic Future of Europe – Facts, Figures, Policies; Results of the Population Policy Acceptance
Study (PPAS)

Prawdopodobieństwo bezrobocia wg poziomu ukończonego wykształcenia w 2004 roku (w wieku 18-59/64)*

Poziom

ukończonego

wykształceni

Prawdopodobieństwo

bezrobocia**

Prawdopodobieństwo

bezrobocia prawa do

zasiłku***

Wyższe

1,0%

0,2%

Policealne

2,6%

0,7%

Średnie

zawodowe

2,6%

1,1%

Średnie

ogólnokształcą

3,2%

0,9%

Zasadnicze

zawodowe

2,6%

1,4%

* Uwzględniono jedynie osoby, które pracowały lub pracują na stałe, na czas

nieokreślony.

** Bezrobotni – osoby, które nie pracowały
*** Bezrobotni – osoby, które nie pracowały i posiadały prawo do zasiłku dla

bezrobotnych

Źródło: obliczenia własne na podstawie BAEL

Wpływ bezrobocia na wybrane aspekty życia

Wzrost wybranych zjawisk w związku z

występowaniem bezrobocia
śmiertelność

1.2%

choroby układu krążenia

1.7%

marskość wątroby

1.3%

samobójstwa

1.7%

liczba pacjentów szpitali

psychiatrycznych

4.2%

liczba aresztowanych

4.0%

gwałty (zgłoszone)

0.8%

Źródło: M.H. Brenner, Influence of the social environment on psychology: the historical perspective [w:]
Stress and Mental Disorder, ed. James E. Barrett, Raven University Press, New York 1979 [za:]
http://ashleymac.econ.vt.edu/asley/3204/brenner.pdf (12.02.2007)

Fundusz Pracy w latach 1990-2004

Źródło: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.

Struktura świadczeń z Funduszu Pracy w latach 1997-2004

Udział aktywnych i biernych form zwalczania bezrobocia w strukturze wydatków
Funduszu Pracy w latach 1990-2004

Źródło: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.

Stopa bezrobocia (Polska)

Narzędzia używane przez państwo i gospodarstwo domowe w poszczególnych fazach programów zarządzania ryzykiem bezrobocia

zapobieganie

działania doraźne

minimalizacja

skutków

Państwo



polityka

gospodarcza

zapewniająca

wzrost

gospodarczy



polityka rynku

pracy nastawiona

na pełne

zatrudnienie



wspieranie

wzrostu kapitału

ludzkiego



publiczne

ubezpieczenie na

wypadek

bezrobocia



publiczny system

zasiłków dla

bezrobotnych



publiczne system

indywidualnych

kont społecznych



system

pośrednictwa

pracy



system subwencji



system szkoleń



roboty publiczne

Gospodarst

domowe



odpowiednie

kwalifikacje,

wykształcenie



migracje



prywatne

oszczędności



prywatne

ubezpieczenie na

wypadek

bezrobocia



członkostwo w

stowarzyszeniach

lub związkach

zawodowych



dobre kontakty z

rodziną lub

sąsiadami



wyprzedaż

majątku



kredyt lub

pożyczka



transfery w

ramach rodziny

lub społeczności

lokalnej

Źródło: opracowanie własne. inspirowane przez M. Vodopivec, D. Raju, Income support systems for the unemployed:
issue and options, Social Protection Discussion Paper Series no. 0214, World Bank, May 2002, s. 6.

Podstawowe różnice definicji bezrobotnych:
• częstotliwość pomiaru bezrobocia,
• zakres pomiaru bezrobocia (zakres terytorialny,

jak również dotyczący grup zawodowych lub

wiekowych),

• status niepłatnych członków rodziny,
• aktywne poszukiwanie pracy,
• oczekiwania na nowe zatrudnienie,
• status osób zwolnionych z pracy,
• zdolność do podjęcia pracy,
• status studentów.

Świadczenie dla

bezrobotnych

Świadczenie dla bezrobotnych powinno

spełniać dwie funkcje:

• dochodotwórczą (zapewnienie dochodów w

sytuacji bezrobocia),

• aktywizującą (stymulacja zachowań

zmierzających do podjęcia i utrzymania

pracy).

S. Golinowska, Ochrona socjalna bezrobotnych

w Polsce oraz innych krajach, Studia i Analizy

nr 201, Centrum Analiz Społeczno-

Ekonomicznych, Warszawa 1999, s. 6.

Ubezpieczenie

na wypadek bezrobocia

Zastosowanie ubezpieczenia na

wypadek bezrobocia, zarówno

publicznego, jak i prywatnego,

wymaga określenia sposobów

rozwiązania następujących problemów:

• antyselekcji,
• hazardu moralnego oraz
• bezrobocia masowego, chronicznego i

strukturalnego.

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji

zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U.

04.99.1001)

Bezrobotny to osoba zdolna do
pracy, gotowa do podjęcia pracy i
zarejestrowana, która w okresie
18 miesięcy przepracowała co
najmniej 365 dni (z wyjątkiem
absolwentów).
Bezrobotny nie może uzyskiwać
dochodów równych lub wyższych od
połowy najniższej płacy.

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji

zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U.

04.99.1001)

• Świadczenie = 538,30 zł

(indeksowane)
Zróżnicowanie wysokości zasiłku ze
względu na staż pracy: 80% jeżeli
staż pracy nie przekracza 5 lat, 120%
jeżeli staż pracy przekracza 20 lat.

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji

zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U.

04.99.1001)

• 6 miesięcy - dla bezrobotnych zamieszkałych w okresie

pobierania zasiłku na obszarze działania powiatowego

urzędu pracy, jeżeli stopa bezrobocia na tym obszarze w

dniu 30 czerwca roku poprzedzającego dzień nabycia prawa

do zasiłku nie przekraczała 125 % przeciętnej stopy

bezrobocia w kraju;

• 12 miesięcy - dla bezrobotnych zamieszkałych w okresie

pobierania zasiłku na obszarze działania powiatowego

urzędu pracy, jeżeli stopa bezrobocia na tym obszarze w

dniu 30 czerwca roku poprzedzającego dzień nabycia prawa

do zasiłku przekraczała 125 % przeciętnej stopy bezrobocia

w kraju;

• 18 miesięcy dla bezrobotnych zamieszkałych w dniu nabycia

prawa do zasiłku oraz w okresie jego pobierania na obszarze

działania powiatowego urzędu pracy, jeżeli stopa bezrobocia

na tym obszarze w dniu 30 czerwca roku poprzedzającego

dzień nabycia prawa do zasiłku przekraczała 2-krotnie

przeciętną stopę bezrobocia w kraju oraz posiadających

jednocześnie co najmniej 20-letni okres uprawniający do

zasiłku.

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji

zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U.

04.99.1001)

• Bezrobotni, którzy mają na utrzymaniu

co najmniej jedno dziecko w wieku do 15

lat, a małżonek bezrobotnego jest także

bezrobotny i utracił prawo do zasiłku z

powodu upływu okresu jego pobierania

po dniu nabycia prawa do zasiłku przez

tego bezrobotnego, mogą pobierać

zasiłek przez 18 miesięcy.

• 12 miesięczny okres pobierania

świadczenia przysługuje bezrobotnym

powyżej 50 roku życia, posiadającym

jednocześnie co najmniej 20-letni okres

uprawniający do zasiłku.

Czynniki wpływające na

zdrowie i życie człowieka

• styl życia
• środowiskowe
• genetyczne
• służba zdrowia

Tablica 1. Szacunkowy wpływ czterech czynników na dziesięć
podstawowych przyczyn śmierci (w procentach)

Czynniki

Przyczyny śmierci Styl życia Środowiskowe Genetyczne Służba zdrowia
Choroby serca 54 9 25 12
Nowotwór 37 24 29 10
Śmierć nagła 50 22 21 7
Wypadki drogowe 69 18 1 12
Inne wypadki 51 31 4 14
Grypa/zapalenie płuc 23 20 39 18
Cukrzyca 34 0 60 6
Marskość wątroby 70 9 18 3
Samobójstwa 60 35 2 3
Zabójstwa 63 35 2 0
Powyższe przyczyny
Łącznie 51 19 20 10
Źródło: U.S. Centers for Disease Control, za M. R. Levy, M. Dignan, J . H. Shirreffs; Essentials of Life &Health, New York

1984.

Zabezpieczenie społeczne -

definicja

Zabezpieczenie społeczne, definiowane jest przez J.

Piotrowskiego jako całokształt

„urządzeń

publicznych zapewniających ochronę przed

niedostatkiem”

oraz

„całokształt środków i działania instytucji

publicznych, za pomocą których społeczeństwo

stara się zabezpieczyć obywateli przed

niezawinionym przez nich niedostatkiem, przed

groźbą niemożności zaspokojenia podstawowych,

społecznie uznanych za ważne, potrzeb”,

Zabezpieczenie społeczne dominuje w polityce

społecznej i bywa nawet z nią utożsamiane.

Aspekty zabezpieczenia

społecznego

• Aspekt przedmiotowy (jakie ryzyka)
• Aspekt podmiotowy (kto jest objęty)
• Aspekt instrumentalny (jakie zasady)
• Aspekt redystrybucyjny (jaki udział w

finansowaniu)

• Aspekt kompensacyjny (jaki zakres

kompensaty straty)

• Aspekt prawny (jakie regulacje prawne)

Charaktery

styka

Metoda

opiekuńcza

Metoda

zaopatrzeniowa

Metoda

ubezpieczeniowa

Metoda

oszczędnościowa

Rodzaj
świadczeni
a

Zmienna wysokość,
okres przyznawania
i rodzaj

Świadczenia
jednolite mające
zapewnić
zaspokojenie
określonych potrzeb
w
jednakowym,
niezbyt
wygórowanym
stopniu

Świadczenie stanowi
kompensatę
poniesionych szkód lub
utraconych korzyści i jest
mniej lub bardziej
ekwiwalentne wobec
składki.

Świadczenie zapewniające
zaspokojenie określonych
potrzeb do wyczerpania
oszczędności (dopuszczalna
możliwość niewielkiego
zadłużenia na ściśle
określonych zasadach)

Zakres
świadczeni
a

Cała społeczność
lub
wybrane grupy
społeczne/zawodow
e

Wspólnota
ubezpieczeniowa,
dopuszcza się
ubezpieczenie pośrednie

Oszczędzający

Źródło
finansowan
ia

Fundusze publiczne
lub prywatne, brak
podatków celowych
lub składek

Publiczne fundusze
celowe,
finansowane z
danin
celowych

Fundusz ubezpieczeniowy
tworzony ze składek
ubezpieczonych

Wpłaty oszczędzających
oraz ewentualne
subwencje państwa

Organizato
r

Instytucje publiczne
i prywatne

Instytucje
administracji
państwowej

Instytucje publiczne lub
prywatne, mogą mieć
charakter samorządowy

Instytucje publiczne i
prywatne

Prawo do
świadczeni
a

Świadczenie jest
fakultatywne,
przyznawane w
przypadku
zaistnienia
potrzeby.
Świadczenie jest
uznaniowe i decyzja
o przyznaniu jest
podejmowana przez

administratora.

Rodzaje świadczeń i
ich wysokość oraz
okoliczności i
warunki
uprawniające do ich

otrzymania są
ściśle określone.
Prawo do
świadczenia ma
charakter
uprawnienia
obywatelskiego.

Świadczenie przysługuje
w przypadku
wystąpienia zdarzenia
objętego ochroną.
Wysokość świadczenia
jest uzależniona od
wielkości szkody,
utraconych korzyści
wysokości wnoszonych
składek itp. Stosuje się
miarkowanie straty,
uzależniając proporcje
szkody i świadczenia od
wielkości szkody i statutu
poszkodowanego.

Świadczenie jest
uzależnione od faktu
wcześniejszego
oszczędzania i posiadania
oszczędności w ramach
systemu. Rodzaje
świadczeń i ich wysokość
oraz
okoliczności i warunki
uprawniające do ich
otrzymania są ściśle
określone. Możliwość
niewielkiego zadłużenia jest
ściśle
uzależniona od sposobu
wykorzystania środków.

Fundusz Pracy

Fundusz Pracy finansuje świadczenia
przysługujące bezrobotnym oraz
programy na rzecz przeciwdziałania
bezrobociu.

Składka na Fundusz Pracy wynosi
2,45 % podstawy wymiaru.

Fundusz Pracy w latach 1990-2004

Źródło: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.

Struktura świadczeń z Funduszu Pracy w latach 1997-2004

Udział aktywnych i biernych form zwalczania bezrobocia w strukturze wydatków
Funduszu Pracy w latach 1990-2004

Źródło: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.

Refundacje z Funduszu

Pracy

Maksymalne kwoty, jakie mogą być refundowane z Funduszu Pracy pracodawcom z

tytułu zatrudnienia skierowanego bezrobotnego (miesięcznie - w zł) w ramach:

1. prac interwencyjnych (refundacja wynagrodzenia, nagród i składek na ubezpieczenia

społeczne)

- w pełnym wymiarze czasu pracy (538,30 + 96,89*)

635,19

- w pełnym wymiarze - refundacja za co drugi miesiąc od kwoty

najniższego wynagrodzenia ( 936,00 + 168,48*)

1.104,4

2. robót publicznych
- refundacja za każdy miesiąc (50 % przec. wynagrodzenia + składki na

ubezpieczenia społeczne od wynagrodzenia podlegającego refundacji -

( 1.354,57 + 243,82 *),

1.598,3

- refundacja za co drugi miesiąc (100 % przec. wynagrodzenia + składki tj.

2.709,14 + 487,65*)

3.196,7

3. jednorazowa refundacja pracodawcy kosztów opłacenia składek na

ubezpieczenia społeczne

- za zatrudnionego przez okres co najmniej 12 miesięcy bezrobotnego (do

300 % minimalnego wynagrodzenia)

2.808,00

4. Prac społecznie użytecznych (60% świadczenia)

max3,78/za

godz.

Pożyczki z Funduszu Pracy

Środki na podjęcie działalności gospodarczej oraz wyposażenie stanowiska

pracy dla bezrobotnego oraz pożyczka na sfinansowanie kosztów

szkolenia - z Funduszu Pracy.

1.Pożyczka dla bezrobotnego na sfinansowanie kosztów szkolenia

(do 400 % przeciętnego wynagrodzenia)

10.836,

2. Przyznanie bezrobotnemu środków na podjęcie działalności gospodarczej

a) działalności samodzielnej (do 500 % przeciętnego wynagrodzenia)

13.545,

b) w ramach tworzonej spółdzielni socjalnej (do 300 % przeciętnego

wynagrodzenia)

8.127,4

c) przystąpienie do istniejącej spółdzielni socjalnej (do 200 %

przeciętnego wynagrodzenia)

5.418,2

3. Zrefundowanie pracodawcy kosztów wyposażenia lub

doposażenia stanowiska pracy dla bezrobotnego (do 500 %

przeciętnego wynagrodzenia)

13.545,

4. Stopa oprocentowania kredytu lombardowego (od 26.04.2007 r.)

5,75 %

FGŚP

Fundusz Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych ma na celu ochronę
roszczeń pracowniczych, w razie
niemożności ich zaspokojenia przez
niewypłacalnego pracodawcę.

Składka wynosi 0,10% podstawy

wymiaru składki na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe.

Roszczenia pracownicze

• wynagrodzenia za pracę;

• wynagrodzenia za czas niezawinionego przez pracownika

przestoju, za czas niewykonywania pracy (zwolnienia od pracy)

i za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,

• wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby

• dodatek wyrównawczy

• wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego,

• odprawy pieniężne przysługujące na podstawie przepisów o

szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami

stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,

• składki na ubezpieczenia społeczne należne od pracodawców

na podstawie przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych,

• ekwiwalenty pieniężne za urlop wypoczynkowy należny za rok

kalendarzowy, w którym ustał stosunek pracy;

• inne odszkodowania

Ubezpieczeni w KRUS

Zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy o

ubezpieczeniu społecznym rolników, ubezpieczeniu

społecznemu rolników podlega obowiązkowo:

rolnik, zamieszkujący i prowadzący na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej osobiście i na własny

rachunek działalność rolniczą w pozostającym w jego

posiadaniu gospodarstwie rolnym, o powierzchni

powyżej 1 ha przeliczeniowego użytków rolnych lub

dział specjalny produkcji rolnej, w tym również w

ramach grupy producentów rolnych, a także

małżonek rolnika oraz domownik stale pracujący w

tym gospodarstwie, jeżeli rolnik ten, jego małżonek i

domownik nie podlegają innemu ubezpieczeniu

społecznemu i nie mają ustalonego prawa do

emerytury lub renty albo nie mają ustalonego prawa

do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Wymiar kwartalnej składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe

lata

I kwartał

II kwartał

III kwartał

IV kwartał

1995

64,20 zł

73,02 zł

1996

83,90 zł

96,70 zł

1997

96,70 zł

104,00 zł

106,80 zł

112,40 zł

1998

112,40 zł

118,30 zł

124,50 zł

1999

124,50 zł

135,30 zł

2000

135,30 zł

141,20 zł

2001

141,20 zł

159,10 zł

2002

159,10 zł

159,90 zł

2003

159,90 zł

165,80 zł

2004

165,80 zł

168,80 zł

2005

168,80 zł

2006

168,80 zł

179,00 zł

2007

179,00 zł

Wymiar kwartalnej składki

na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie

lata

I kwartał

II kwartał

III kwartał

IV kwartał

1995

30 zł

42 zł

1996

42 zł

1997

42 zł

51 zł

1998

51 zł

54 zł

1999

51 zł

54 zł

2000

54 zł

2001

54 zł

2002

54 zł

2003

54 zł

2004

54 zł

60 zł

2005

60 zł

72 zł

2006

72 zł

2007

72 zł

Informacja o liczbie ubezpieczonych według powierzchni gospodarstw rolnych,

według stanu na 31.12.2006 r.

Powierzchnia gospodarstwa

w ha przeliczeniowych

Liczba

ubezpiecz

onych

wskaźnik %

do ogólnej

liczby

ubezpieczony

0 do 1

211 702*

13,1*

1 do 2

311 183

19,3

2 do 5

426 455

26,4

5 do 10

344 109

21,3

10 do 20

212 708

13,2

20 do 50

81 995

5,1

pow. 50

16 766

1,0

działy specjalne produkcji rolnej

10 354

0,6

Razem

1 615 272

Dane o liczbie osób podlegających

ubezpieczeniu społecznemu rolników, które

jednocześnie prowadzą pozarolniczą

działalność gospodarczą,

wg stanu na koniec kwartału danego roku

Rok

kwarta

kwartał

III

kwartał

199

25 677

35 533

41 622

45 822

199

51 099

55 109

58 007

60 333

199

62 183

63 299

65 149

67 694

200

70 699

72 653

74 756

76 964

200

80 001

82 925

85 267

87 692

200

90 352

92 636

95 236

95 277

200

98 676 101 361 105 525

114 783

200

115

181

118 090

80 239

49 200

200

48 065

41 414

43 575

61 725

200

65 750

69 678

77 653

78 871

Ubezpieczenia obowiązkowe

• Ubezpieczenia społeczne w Polsce

obejmują:

– ubezpieczenie emerytalne,
– ubezpieczenia rentowe,
– ubezpieczenie w razie choroby i

macierzyństwa, zwane ubezpieczeniem

chorobowym,

– ubezpieczenie z tytułu wypadków przy

pracy i chorób zawodowych, zwane

ubezpieczeniem wypadkowym.

Obowiązek ubezpieczenia I

• pracownicy, z wyłączeniem prokuratorów,

• osoby wykonujące pracę nakładczą,

• członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,

• osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub

innej umowy o świadczenie usług,

• osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi

współpracującymi,

• posłowie i senatorowie pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu

Europejskiego,

• osoby pobierające stypendium sportowe,

• pobierający stypendium słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,

• osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie

odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

• osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub

stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania

zawodowego w miejscu pracy, na które zostały skierowane przez powiatowy

urząd pracy,

• osoby pobierające stypendium w okresie odbywania stażu lub przygotowania

zawodowego w miejscu pracy, na które zostały skierowane przez inne niż

powiatowy urząd pracy podmioty kierujące na staż lub przygotowanie zawodowe,

Obowiązek ubezpieczenia II

• osoby duchowne,

• żołnierze niezawodowi pełniący czynną służbę,

• funkcjonariusze Służby Celnej,

• osoby odbywające służbę zastępczą,

• osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek

macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,

• osoby pobierające świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz

osobami pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas

przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a

także osoby pobierające wynagrodzenie przysługujące w okresie

korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze

stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów i

układów zbiorowych pracy,

• osoby pobierające świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu

zatrudnienia,

• osoby rezygnujące z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania

bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym

członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub

rodzeństwem,

• osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne

Wysokość składek na ubezpieczenia

społeczne, Fundusz Pracy i Fundusz

Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

• ubezpieczenie emerytalne 19,52% podstawy wymiaru

• ubezpieczenia rentowe

– od 1.01.1999 r. do 30.06.2007 r.13,00% podstawy wymiaru

– od 1.07.2007 r.10,00% podstawy wymiaru

• ubezpieczenie chorobowe 2,45% podstawy wymiaru

• ubezpieczenie wypadkowe:

– od 1.01.1999 r. do 31.12.2002 r. 1,62% podstawy wymiaru

– od 1.01.2003 r. do 31.03.2006 r. od 0,97% do 3,86%

podstawy wymiaru

– od 1.04.2006 r. do 31.03.2007 r. od 0,90% do 3,60%

podstawy wymiaru

– od 1.04.2007 r.od 0,67% do 3,60% podstawy wymiaru

Świadczenia I

• Zasiłki

– Zasiłek chorobowy
– Zasiłek macierzyński
– Zasiłek opiekuńczy
– Świadczenie rehabilitacyjne
– Zasiłek wyrównawczy
– Zasiłek pogrzebowy

Świadczenia II

• Renty

– Renty z tytułu niezdolności do pracy
– Świadczenia z tytułu wypadków przy

pracy i chorób zawodowych

– Renta rodzinna
– Renta socjalna

Świadczenia III

•

Emerytura

– Emerytura w wieku powszechnie obowiązującym dla urodzonych

przed 1 stycznia 1949 r.

– Emerytury wcześniejsze dla osób urodzonych przed dniem 1

stycznia 1949 r. i dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948

– Wcześniejsza emerytura dla nauczycieli objętych Kartą

Nauczyciela

– Wcześniejsza emerytura dla nauczyciela akademickiego

– Wcześniejsza emerytura górnicza

– Wcześniejsza emerytura kolejowa

– Emerytura bez względu na wiek dla osób opiekujących się

dziećmi wymagającymi stałej opieki

– Emerytura z urzędu

– Emerytura według nowych zasad dla ubezpieczonych

urodzonych po 31 grudnia 1948 r.

•

Świadczenia przedemerytalne

FUS

FUS - FRD

ZUS

FUS

Przykład

• Ubezpieczony urodzony 2 marca 1942 r. udowodnił łącznie

35 lat okresów składkowych oraz 4 lata okresów

nieskładkowych. Łączny udowodniony staż

ubezpieczeniowy wynosi 39 lat. Wskaźnik wysokości

podstawy wymiaru z 10 kolejnych lat kalendarzowych

wynosi 68,64%, a więc podstawa wymiaru emerytury

wynosi 1413,93 zł (68,64% x 2059,92 zł, tj. obowiązująca

aktualnie kwota bazowa)

Obliczenie wysokości emerytury:

• 24% x 2059,92 zł = 494,38

(420 mies. x 1,3%) : 12 mies. x 1413,93 zł = 643,34 zł

(48 mies. x 0,7%) : 12 mies. x 1413,93 zł = 39,59 zł

Łączna kwota emerytury wynosi 1177,31 zł miesięcznie

( 494,38 + 643,34 + 39,59).
(ZUS)

Najniższe renty

• Wysokość najniższych rent z tytułu

całkowitej i częściowej niezdolności
od 1 marca 2006 r.:

– renta z tytułu całkowitej niezdolności do

pracy wynosi 597,46 zł

– renta z tytułu częściowej niezdolności do

pracy wynosi 459,57 zł.

1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050

udział osób w wieku 60 lat lub więcej (%)
udział osób w wieku 65 lat lub więcej (%)
udział osób w wieku 80 lat lub więcej (%)
udział osób w wieku 15-49 lat (%)

Populacja Polski w podziale na grupy wiekowe w latach 1950-2050 [%]

Źródło: UN, World population prospects: the 2004 revision, Population Division, United Nation 2005

Narzędzia/metody używane przez państwo i

gospodarstwo domowe w poszczególnych

elementach programów zarządzania

ryzykiem starości w kontekście utraty

przychodów z pracy

Zapobieganie

Minimalizowanie

skutków

Finansowanie strat

Państwo

 podwyższanie wieku

emerytalnego

 wprowadzenie

minimalnego wieku
emerytalnego

 zachęty do

pozostawania na
rynku pracy mimo
nabycia uprawnień
emerytalnych

 emerytura

częściowa

 programy

finansujące
przekwalifikowanie

 programy

ułatwiające
znalezienie pracy
osobom w
podeszłym wieku

 bazowy i

dodatkowy system
emerytalny

 preferencje

podatkowe dla
indywidualnej
przezorności

Gospodarstw

o
domowe

 planowanie

aktywności zawodowej

w kontekście jej
wydłużania

 profilaktyka zdrowotna

podtrzymująca
zdolność do pracy

 elastyczność

dotycząca czasu,
miejsca i
charakteru pracy

 osobiste

oszczędności

 zmiana miejsca

zamieszkania

 dobre kontakty

z rodziną i
społecznością
lokalną

 indywidualna

przezorność

 wyprzedaż

majątku/zasobów

 transfery w

ramach rodziny lub
społeczności
lokalnej

Taksonomia ujęcia filarowego wg OECD, Unii

Europejskiej, Banku Światowego oraz

Międzynarodowej Organizacji Pracy

OECD i Unia

Europejska

Bank Światowy

Międzynarodowa

Organizacja Pracy

I filar publicznie

zarządzany

system

repartycyjny o

zdefiniowanym

świadczeniu

relatywnie niewielki

publicznie zarządzany

system repartycyjny o

zdefiniowanym

świadczeniu

ogólnodostępny system

zapobiegający ubóstwu, oparty

na testowaniu środków,

finansowany z podatków,

świadczenia indeksowane

filar

prywatnie

zarządzany

system

stanowiący część

kontraktu

pracowniczego

prywatnie zarządzany

stanowiący część

systemu

obowiązkowego,

charakteryzujący się

zasadą zdefiniowanej

składki

obowiązkowy system

repartycyjny, zapewniający

odpowiednią stopę

zastąpienia, w pełni

indeksowany na wypadek

inflacji, świadczenia

ograniczone z góry

III

filar

indywidualne

plany emerytalne

z określoną

formą składek i

świadczeń

dobrowolny system

bazujący na prywatnie

zarządzanych

indywidualnych kontach

dobrowolny prywatnie

zarządzany system kapitałowy

o zdefiniowanej składce, ma

na celu uzupełnienie systemu

publicznego, obejmuje

zarówno plany zakładowe jak i

indywidualne, regulowany i

monitorowany przez państwo