2010-11-02

1

Aspekty prawne wykorzystania i
ochrony gleby

USTAWA o ochronie gruntów rolnych i
le

ś

nych (1995)

Ograniczanie przeznaczania gruntów na cele
nierolnicze i niele

ś

ne

Art. 6. § 1. Na cele nierolnicze i niele

ś

ne mo

ż

na

przeznacza

ć

przede wszystkim grunty oznaczone w

ewidencji gruntów jako nieu

ż

ytki, a w razie ich braku - inne

grunty o najni

ż

szej przydatno

ś

ci produkcyjnej.

§ 2. Przy budowie, rozbudowie lub modernizacji obiektów
zwi

ą

zanych z działalno

ś

ci

ą

przemysłow

ą

, a tak

ż

e innych

obiektów budowlanych nale

ż

y stosowa

ć

takie rozwi

ą

zania,

które ograniczaj

ą

skutki ujemnego oddziaływania na

grunty.

2010-11-02

2

Art. 7. § 1. Przeznaczenia gruntów rolnych i le

ś

nych na cele

nierolnicze i niele

ś

ne dokonuje si

ę

w miejscowym planie

zagospodarowania przestrzennego, sporz

ą

dzonym w trybie

okre

ś

lonym w przepisach o zagospodarowaniu przestrzennym.

§ 2. Przeznaczenie na cele nierolnicze i niele

ś

ne:

1) gruntów rolnych stanowi

ą

cych u

ż

ytki rolne klas I-III, je

ż

eli

ich zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia
przekracza 0,5 ha - wymaga uzyskania zgody Ministra
Rolnictwa i Gospodarki

Ż

ywno

ś

ciowej,

2) gruntów le

ś

nych stanowi

ą

cych własno

ść

Skarbu Pa

ń

stwa -

wymaga uzyskania zgody Ministra Ochrony

Ś

rodowiska,

Zasobów Naturalnych i Le

ś

nictwa lub upowa

ż

nionej przez

niego osoby,

3) gruntów rolnych stanowi

ą

cych u

ż

ytki rolne klas IV, je

ż

eli ich

zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia
przekracza 1 ha,

4) gruntów rolnych stanowi

ą

cych u

ż

ytki rolne klas V i VI,

wytworzonych z gleb pochodzenia organicznego, oraz
torfowisk i oczek wodnych, je

ż

eli maj

ą

by

ć

przeznaczone na

cele budowy zbiorników wodnych, eksploatacji złó

ż

kopalin,

budowy dróg publicznych lub linii kolejowych,

5) pozostałych gruntów le

ś

nych (wymaga uzyskania zgody

wojewody wyra

ż

anej po uzyskaniu opinii izby rolniczej.)

2010-11-02

3

Ustawa „Prawo ochrony

ś

rodowiska” (Dz.U. Nr

62 z 2001 roku) dział IV tytułu II o ochronie
powierzchni ziemi.

Przez powierzchni

ę

ziemi rozumie si

ę

naturalne

ukształtowanie terenu, gleb

ę

oraz znajduj

ą

c

ą

si

ę

pod ni

ą

ziemi

ę

do gł

ę

boko

ś

ci oddziaływania

człowieka, z tym,

ż

e poj

ę

cie „gleba” oznacza

górna warstw

ę

litosfery zło

ż

on

ą

z cz

ęś

ci

mineralnych, materii organicznej, wody, powietrza
i organizmów, obejmuj

ą

c

ą

wierzchni

ą

warstw

ę

gleby i podglebie.

Ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu
jak najlepszej jej jako

ś

ci, w szczególno

ś

ci poprzez:

- racjonalne gospodarowanie
- zachowanie warto

ś

ci przyrodniczych

- zachowanie mo

ż

liwo

ś

ci produkcyjnego

wykorzystania
- ograniczenie zmian naturalnego ukształtowania
- utrzymanie jako

ś

ci gleby i ziemi powy

ż

ej lub co

najmniej na poziomie wymaganych standardów
- doprowadzenie jako

ś

ci gleby i ziemi co najmniej

do wymaganych standardów, gdy nie s

ą

one

dotrzymane
-zachowanie warto

ś

ci kulturowych, z

uwzgl

ę

dnieniem archeologicznych dóbr kultury

Zapobieganiu ruchom masowym ziemi i ich skutkom

2010-11-02

4

Elementy ochrony gleb (naprawy szkód w

ś

rodowisku) w

ś

wietle ustawy o zapobieganiu

szkodom w

ś

rodowisku i ich naprawie (2007)

*

Działania naprawcze = wszelkie działania, w tym działania

ograniczaj

ą

ce lub tymczasowe, podejmowane w celu:

–

naprawy lub zast

ą

pienia w równowa

ż

ny sposób elementów

przyrodniczych lub ich funkcji, które uległy szkodzie,

– w szczególno

ś

ci oczyszczanie gleby i wody,

– przywracanie naturalnego ukształtowania terenu,

– zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupie

ń

ro

ś

linno

ś

ci,

– reintrodukcj

ę

zniszczonych gatunków,

– prowadz

ą

ce do usuni

ę

cia zagro

ż

enia dla zdrowia ludzi oraz

przywracania równowagi przyrodniczej i walorów krajobrazowych na
danym terenie;

*Naprawa elementów przyrodniczych – obejmuje równie

ż

naturaln

ą

regeneracj

ę

.

Uwaga dotycz

ą

ca ustawy o zapobieganiu szkodom

w

ś

rodowisku i ich naprawie (2007)

Art. 4. Przepisów ustawy nie stosuje si

ę

:

1) je

ż

eli od emisji lub zdarzenia, które spowodowały

bezpo

ś

rednie zagro

ż

enie szkod

ą

w

ś

rodowisku lub szkod

ę

w

ś

rodowisku, upłyn

ę

ło wi

ę

cej ni

ż

30 lat

2) ….

Nie przewidziano procedur post

ę

powania dla

takich obiektów

Zasad „rekultywacji” („naprawy”) nie okre

ś

la

ju

ż

Prawo ochrony

ś

rodowiska, a ustawa o

zapobieganiu szkodom… - ich nie dotyczy

2010-11-02

5

Dopuszczalne zawarto

ś

ci zanieczyszcze

ń

w glebach reguluj

ą

standardy jako

ś

ci gleb i ziem (Rozporz

ą

dzenie Ministra

Ś

rodowiska z 9 wrze

ś

nia 2002 (w/s standardów jako

ś

ci gleby

oraz standardów jako

ś

ci ziemi).

Uwzgl

ę

dnia ok. 50 substancji, w tym metale

ci

ęż

kie i ró

ż

ne zanieczyszczenia organiczne

Wyodr

ę

bnia 3 kategorie obszarów : A, B, C

Uwzgl

ę

dnia gł

ę

boko

ść

oraz przepuszczalno

ść

gruntu,

Nie bierze pod uwag

ę

wła

ś

ciwo

ś

ci gleby - takich

jak: odczyn, pojemno

ść

sorpcyjna czy zawarto

ść

próchnicy, pojemno

ść

te wła

ś

ciwo

ś

ci decyduj

ą

o

zagro

ż

eniu ekologicznym !

Wybrane aspekty ochrony gleb zasygnalizowano
te

ż

w ustawach:

Ustawa z 18 lipca 2001 – Prawo wodne,

Ustawa z 4 lutego 1994 – Prawo geologiczne i
górnicze,

Ustawa z 7 lipca 1994 – Prawo budowlane

Ustawa z 27 marca 2003 – o planowaniu i
zagospodarowaniu przestrzennym.

2010-11-02

6

Elementy finansowe:

Ustawa o ochronie oraz rekultywacji gruntów rolnych i
le

ś

nych oraz rekultywacji gruntów narzuca:

-Nale

ż

no

ść

za wył

ą

czenie gruntów na cele nierolnicze i

niele

ś

ne,

-Opłat

ę

za wył

ą

czenie gruntów na cele nierolnicze i

niele

ś

ne,

-Opłat

ę

za przedwczesny wyr

ą

b drzewostanów,

-Opłat

ę

z tytułu niewykonania obowi

ą

zku zdj

ę

cia i

wykorzystania próchniczej warstwy gleby,

-Opłat

ę

za wył

ą

czenie z produkcji niezgodne z przepisami

ustawy,

-Opłat

ę

za wył

ą

czenie z produkcji bez decyzji gruntów

przeznaczonych w miejscowym planie zagospodarowania
przestrzennego na cele nierolnicze lub niele

ś

ne,

-Opłat

ę

za niezako

ń

czenie w okre

ś

lonym czasie

rekultywacji gruntów zdegradowanych,

-Opłat

ę

za niewykonanie obowi

ą

zku rekultywacji gruntów

zdegradowanych,

-Opłat

ę

kompensacyjn

ą

zwi

ą

zan

ą

z zapobieganiem

degradacji gruntu,

-Opłat

ę

kompensacyjn

ą

płacon

ą

przez zakłady

przemysłowe podmiotom działaj

ą

cym w obr

ę

bie stref

ochronnych w zwi

ą

zku z obni

ż

eniem poziomu produkcji.

2010-11-02

7

Główne kierunki działa

ń

Polityki Ekologicznej

Polski na lata 2007-2010 z uwzgl

ę

dnieniem

perspektywy na lata 2011-2014

1. Ustalenie zasad i procedur ograniczaj

ą

cych nadmiern

ą

eksploatacj

ę

gleb oraz okre

ś

laj

ą

cych niezb

ę

dne

ś

rodki

zaradcze.

2. Promocja stosowania dobrych praktyk rolniczych jako
instrumentu ochrony gleb, upowszechnianie kierunków
produkcji rolnej zapewniaj

ą

cych zrównowa

ż

one ich

wykorzystanie (rolnictwo ekologiczne, programy rolno .

ś

rodowiskowe).

3. Waloryzacja terenów pod wzgl

ę

dem ich przydatno

ś

ci do

produkcji zdrowej

ż

ywno

ś

ci oraz promocja takiej produkcji.

4. Doskonalenie technologii przemysłowych pod k

ą

tem

minimalizacji negatywnego wpływu na stan

ś

rodowiska, w tym

ś

rodowiska glebowego, wprowadzanie zasad wła

ś

ciwego

korzystania z powierzchni ziemi w działalno

ś

ci gospodarczej.

5. Sukcesywny rozwój systemu monitoringu gleb, w tym
przykładowo w zakresie rejestracji zmian wynikaj

ą

cych z

rodzaju i intensywno

ś

ci eksploatacji oraz oddziaływania

ró

ż

nych, negatywnych czynników (erozja, inwestycje, przemysł,

emisje, odpady,

ś

cieki i inne), dostosowywanie sieci punktów

pomiarowych do struktury zagospodarowania i u

ż

ytkowania

gruntów.

6. Rozwój systemu identyfikacji terenów zdegradowanych

7. Prowadzenie bie

żą

cej rekultywacji i zagospodarowania

gruntów zdegradowanych, priorytetowe traktowanie tych prac
na obszarach najwi

ę

kszego zagro

ż

enia dla bezpiecze

ń

stwa

ludzi i

ś

rodowiska oraz tam gdzie zagospodarowanie terenu jest

szczególnie wa

ż

nym elementem polityki lokalnej i regionalnej.

8. Rozwój systemu monitoringu ruchów masowych ziemi w celu
zminimalizowania ich negatywnego wpływu na obszarach
najwi

ę

kszego zagro

ż

enia dla bezpiecze

ń

stwa ludzi,

infrastruktury technicznej i

ś

rodowiska oraz na terenach

szczególnie wa

ż

nych dla rozwoju lokalnego i regionalnego.

2010-11-02

8

9. Wykorzystanie i wspieranie finansowe inicjatyw
społecznych w celu rekultywacji terenów poprzemysłowych na
cele rekreacyjno-sportowe w szczególno

ś

ci na obszarach o

słabo rozwini

ę

tej infrastrukturze tego typu.