Archeologia

podwodna

historia i metodyka badań

Historia rozwoju archeologii

podwodnej

Średniowiecze

• poławiacze pereł używają zacisków do nosa i osłony twarzy

Renesans

• projekty Leonarda da Vinci podwodnych skafandrów i płetw
• zastosowanie podwodnego dzwonu nurkowego

Starożytność

• pojemnik ze skóry służący do oddychania pod wodą opisany przez
Arystotelesa

• powstały w starożytności a rozpowszechniony w średniowieczu opis
podwodnej wyprawy Aleksandra Macedońskiego, który opuścił się na dno
morskie w szklanej beczce

Augustus Siebe konstruuje w początkach XIX wieku
skafander nurkowy zwany dziś klasycznym.

W roku 1837 Siebe udoskonalił swój wynalazek
dodając do niego wodoszczelny kombinezon.

Francuski inżynier Yves Le Prieur opracował aparat lekki,
niezwiązany

ze

statkiem,

pozwalający

penetrować

przybrzeżne regiony:

scuba – Self Contained Underwater Breathing Apparatus

Przełom nastąpił w 1942 roku - Jacques Cousteau przy współpracy Emile’a
Gagnana udoskonalił i uprościł konstrukcje Le Prieura.

Od tego czasu liczy się wiek nurkowania swobodnego. Wszystkie późniejsze
aparaty oddechowe wykorzystywały pomysł opracowany przez Cousteau-
Gagnan.

• We wczesnych latach 50 XX wieku następuje gwałtowny rozwój archeologii
podwodnej.

Pierwszą próbę świadomej akcji archeologicznej przy pomocy nurków podjął
Nino Lamboglia w 1950.

Lamboglia udzielał instrukcji nurkom poprzez telefon poprowadzony do
dzwonu nurkowego umieszczonego obok wraku – tzw. podwodna budka
telefoniczna.

• Przełom nastąpił w 1960 roku kiedy do badania wraku okrętu z czasów
Homera u wybrzeży Turcji wysłano młodego asystenta archeologii klasycznej
– George’a Bassa z Uniwersytetu w Pensylwanii.

Bass udowodnił że cele archeologii lądowej i podwodnej są takie same, a
także metoda badawcza musi być jednakowa – należy dążyć do
skrupulatności i dokładności – jedynie sprzęt techniczny może być różny.

Metodyka podwodnych badań

archeologicznych

1.Terenowe techniki poszukiwawcze

• grupa nurków płynąca w takiej odległości od dna, która pozwala na

dokładną obserwację wszystkich form jego ukształtowania

• akwaplan - podwodny pojazd holowany
• samodzielne pojazdy podwodne
• telewizja podwodna
• wykrywacz metali
• magnetometr protonowy - rejestrowanie różnic natężenia pola

magnetycznego Ziemi i pola magnetycznego wytwarzanego przez dany
obiekt archeologiczny

• echosonda
• sonar

2.Lokalizacja podwodnego stanowiska archeologicznego

Najczęściej za pomocą boi.

3.Dokumentacja

• pierwsze czynności dokumentacyjnych jeszcze przed podjęciem

jakichkolwiek innych prac badawczych

• wstępny, powierzchniowy plan odkrytego stanowiska
• siatki kwadratów – siatka gwarantuje wierność wszystkich pomiarów

liniowych i kątowych

• siatka w pionie
• niwelator
• fotografia podwodna
• stereofotogrametria

4.Wykopaliska

• eżektor (zasysarka) - wykorzystuje siłę wynoszącą powstałą wskutek

wydobywania się powietrza spod wody na powierzchnię, zasysa materiał
denny

• pompa tłocząca (motopompy) - działa w przeciwny sposób, nie zasysa

materiału dennego lecz rozmywa go

5.Wydobywanie zabytków na powierzchnie

• duże przedmioty – podwodny

balon

• małe przedmioty – w koszu lub w

sieci

6.Konserwacja

• drewno - aby zapobiec rozpadowi drewna zastępuje się wodę wchłoniętą przez

drewno inną substancją, najczęściej polietylenem glikolu, który będąc w stanie

płynnym przenika do porów drewna wypierając stamtąd wodę

• przedmioty metalowe - oczyszczenie całej powierzchni z korozji. Korozje można

usunąć na trzy sposoby: mechanicznie, chemicznie i elektrochemicznie.

- Mechaniczne – zdzieranie skorodowanej warstwy za pomocą narzędzi.
- Chemiczne – roztwór sody kaustycznej lub kwasy fosforowego, powoduje

odpadanie rdzy.

- Elektrochemiczne – redukcja elektrochemiczna w kadzi wypełnionej elektrolitem

złożonym z roztworu sody kaustycznej.

Po usunięciu korozji przedmiot należy pokryć substancją oddzielającą jego

powierzchnie od styczności z powietrzem.

• przedmioty stosunkowo odporne na działanie wody morskiej - należy usunąć z ich

powierzchni osady soli poprzez długotrwałe moczenie w słodkiej wodzie i

czyszczenie mechaniczne.

7.Datowanie

• datowanie względne:

- analiza stratygrafii prawie niestosowana

- ceramika, monety itp.

• datowanie bezwzględne

- C14

- dendrochronologia

• chronologia zmian poziomów linii brzegowej – kolonie mięczaka Vermetus’a w

basenie morza Śródziemnego