STYLISTYKA

STYLISTYKA

JĘZYKOZNAWCZA

JĘZYKOZNAWCZA

I LITERATUROZNAWCZA

I LITERATUROZNAWCZA

• lektura: M. Ruszkowski, Stylistyka

literaturoznawcza – stylistyka

językoznawcza (przegląd stanowisk),

Stylistyka IX (Stylistyka czeska), 2000, s.

417–421

• 1921 – Stanisław Szober – obiektywne

rozważania językoznawcze i subiektywne

rozważania literaturoznawcze (badanie na

podłożu estetyki, badanie jednostkowych

przejawów twórczości językowej, styl to

forma utworu literackiego)

STYLISTYKA

STYLISTYKA

JĘZYKOZNAWCZA

JĘZYKOZNAWCZA

I LITERATUROZNAWCZA

I LITERATUROZNAWCZA

• badania stylu na pograniczu badań

literaturoznawczych i językoznawczych

(neoindywidualizm, szkoła rosyjska)

• René Wellek, Austin Warren (1975) –

przeciwstawność dwóch systemów

językowych: system dzieła i system epoki

• T. Skubalanka (1976) – stylistyka

językoznawcza zajmuje się wyłącznie

językową stroną dzieła, a dla stylistyki

literaturoznawczej jest to dopiero początek

dociekań

STYLISTYKA

STYLISTYKA

JĘZYKOZNAWCZA

JĘZYKOZNAWCZA

I LITERATUROZNAWCZA

I LITERATUROZNAWCZA

• Ch. Bally – stylistyka (językoznawcza)

zajmuje się systematyzacją form ekspresji
należących do języka (wyznaczenie norm
stylistycznych), „stylistyka literaturoznawcza”
to badanie ekspresji jednostki (osiągnięcie
artystyczne)

• H. Kurkowska, S. Skorupka – stylistyka

językoznawcza (badanie stylów
funkcjonalnych), stylistyka literaturoznawcza
(styl artystyczny, jego funkcjonowanie w
utworze , kompozycja i wersyfikacja

STYLISTYKA

STYLISTYKA

JĘZYKOZNAWCZA

JĘZYKOZNAWCZA

I LITERATUROZNAWCZA

I LITERATUROZNAWCZA

• Tadeusz Milewski (1973) – typ norm wyboru

środków: stylistyka językoznawcza (normy wyboru

spontanicznego), stylistyka literacka (normy

wyboru świadomego)

• Jerzy Paszek (1974) – stylistyka lingwistyczna

(badanie przekazów wszelkiego typu) i stylistyka

literacka (badanie teksów artystycznych) + typ

badania

• stylistyka analityczna (nacechowanie

stylistyczne jednostek języka) + stylistyka

funkcjonalna (zasady wyboru i łączenia wyrazów
w wypowiedź, w związku z jej ogólnym sensem)

STYLISTYKA

STYLISTYKA

JĘZYKOZNAWCZA

JĘZYKOZNAWCZA

I LITERATUROZNAWCZA

I LITERATUROZNAWCZA

• S. Gajda: stylistyka języka (Z CZEGO?) i

stylistyka tekstu (JAK?)

• stylistyka literaturoznawcza – stylistyka

tekstu – stylistyka literacka (I. Fónagy, W.
Górny)

– st. językoznawcza (analizuje składniki tekstu, rozpoznaje

zwyczaje językowe, z których zostały zapożyczone)

– st. tekstu (synteza danych językowych w odniesieniu do

całości tekstu)

– st. literacka (ze stawia te dane ze strukturą utworu jako

całości)

STYLISTYKA

STYLISTYKA

JĘZYKOZNAWCZA

JĘZYKOZNAWCZA

I LITERATUROZNAWCZA

I LITERATUROZNAWCZA

PROBLEM STYLIZACJI
• A. Wilkoń (1974) – stylizacja

literacka i stylizacja językowa

• S. Skwarczyńska (1973) – stylizacja

językowa, stylizacja tematyczna i
stylizacja konstrukcyjna

SPÓJNOŚĆ

SPÓJNOŚĆ

TEKSTU:

TEKSTU:

kohezja i

kohezja i

koherencja

koherencja

Lektura:
D. Zdunkiewicz-Jedynak,
Wykłady ze stylistyki, rozdz.
4.4., Spójność tekstu, s.
65‑68.

KOHEZJA

KOHEZJA

• KOHEZJA – spójność gramatyczna

(linearna, strukturalna);

• STOSUNEK KOHEZJI i KOHERENCJI

pozostawanie w pamięci, stopień trudności

rekonstrukcji;

• osiąganie spójności linearnej =>

środki gramatyczne i leksykalne

KOHEZJA: środki

KOHEZJA: środki

gramatyczne (1)

gramatyczne (1)

• zgodność morfologiczna: Jan przyszedł do nas.

• zaimki anaforyczne (ANAFORA): Tomek wyszedł

dopiero przed chwilą, może więc złapiesz go

jeszcze w drodze na przystanek.

• zaimki kataforyczne (KATAFORA): Niezbyt mi się

to podoba, no ale cóż, jedziemy tam wszyscy.

• AMFIBOLIA: Ania powiedziała, że polopiryna

postawiła ją na nogi. Ona jest niezastąpiona.

• ZJAWISKO ZASTĘPOWANIA (PROFORMY)

– PRO-RZECZOWNIKI: Daj no mi ten wichajster!

– PRO-CZASOWNIKI: Czy znowu trzeba było to robić.

– PRO-MODYFIKATORY: Po prostu tak nie można się

zachowywać.

KOHEZJA: środki

KOHEZJA: środki

gramatyczne (2)

gramatyczne (2)

• derywaty słowotwórcze: Geny tworzą zamkniętą strukturę

charakterystyczną dla każdego człowieka. Możliwe są jednak

pewne zmiany w genomie ludzkim ‑ mutacje.

• spójniki : Padało, więc nie wychodziliśmy z domu.

• formy czasownikowe (jedność czasu): Padało, więc nie

wychodziliśmy z domu.

• paralelizm składniowy: Więzienia polityczne wyglądają

wszędzie tak samo. Poznali je przeciwnicy Stalina na Łubiance.

Poznali je przeciwnicy Tita na wyspie Goli Otok.

• formułowanie myśli typu pytanie – odpowiedź : ‑ Dlaczego

cię nie było wczoraj? ‑ Nie miałem czym dojechać.

• układy kontrastowo-semantyczne: Wykorzystanie

metodologii strukturalistycznej jest w tym wypadku jak

najbardziej uprawnione. Musimy jednak pamiętać, że ta

metodologia niesie ze sobą także pewne ograniczenia.

• elipsa: Janek poszedł do przedszkola, jego starsza siostra – do

szkoły.

KOHEZJA: środki

KOHEZJA: środki

leksykalne

leksykalne

• powtórzenia dokładne: Magda jest niesamowitą

osobą. Na Magdę zawsze można liczyć.

• synonimy: Językoznawstwo jest niełatwą dziedziną. To,

co sprawia największą trudność amatorom lingwistyki

dotyczy głównie zbyt dużej liczby punktów widzenia

odnoszących się do jednego tematu.

• hiperonimy: Magda miała iść dzisiaj na uczelnie.

Dziewczyna wyszła jednak później niż zwykle.

• peryfrazy: Poezja Jana Kochanowskiego zachwyca nas

od lat. Być może jednak szkoła wykrzywia ludzki przekaz

twórczości ojca Urszulki.

• odwołanie do wiedzy wspólnej dla nadawcy i odbiorcy

(ENCYKLOPEDIA): Premier Berlusconi znów czymś

zaskoczył całą Europę. Tym razem Kawaler postanowił

wypowiedzieć się o faszystowskich obozach

koncentracyjnych.

KOHERENCJA

KOHERENCJA

• spójność

NADAWCY

NADAWCY

=> tekst jest sformułowany

przez jeden podmiot mówiący (niekoniecznie jest to

podmiot jednostkowy)

• spójność

ODBIORCY

ODBIORCY => tekst jest skierowany do

jednego odbiorcy (niekoniecznie jest to jedna osoba –

odbiorca projektowany – jeden typ wiedzy o

świecie)

• spójność

TEMATU

TEMATU => tekst dotyczy jednego tematu

(temat może być dowolnie szeroki, ale powinien być

rozwijany w zaplanowany przez nadawcę sposób)

• spójność

STYLU

STYLU => wybór jednego rejestru

stylistycznego (styl naukowy, styl potoczny, styl

formalny, urzędowy) – jeśli następuje zmieszanie

stylów, to też jest ono zasadą konstrukcyjną tekstu lub

jego fragmentu

KOHERENCJA – ćwiczenie

KOHERENCJA – ćwiczenie

(1)

(1)

Powstaniu listopadowemu poświęcił poeta

dwa cykle wierszy: Wspomnienia z czasów

wojny narodowej polskiej 1831 oraz Sonety

wojenne. Minasowicz był pierwszym

nauczycielem, który lubił i wysoko cenił

młodego Cypriana. Na natarczywe prośby,

żeby gry nie przerywała panna Wanda stała

się blada jak kreda. Czytając najlepsze

epigramaty hellenistyczne, jak Wieczorem

Diotimosa albo Tęsknotę Asklepiadesa,

widzimy, że pisarze ci są pod bardzo

ważnym względem naśladowcami Homera.

KOHERENCJA – ćwiczenie

KOHERENCJA – ćwiczenie

(2)

(2)

Dzisiejsze popołudnie jest naprawdę piękne.

Właśnie dlatego jeszcze nigdy nie byłam

taka nieszczęśliwa. Słońce świeci, na

niebie nie ma żadnej chmurki. Jest ciepło,

ale nie za gorąco. Po prostu mam już dosyć

deszczu bębniącego o dach, który tu i

ówdzie przecieka, pewnie dlatego, że ten

dom jest nowiutki i dopiero co w nim

zamieszkaliśmy, więc wszystko funkcjonuje

bez zarzutu. Mam też dość już tych

obskrobanych ścian i powybijanych szyb,

przez które wpada zimny letni wiatr.

KOHERENCJA – ćwiczenie

KOHERENCJA – ćwiczenie

(3)

(3)

Muszę Pani powiedzieć, że od chwili, kiedy się

spotkaliśmy, jestem Panią oczarowany. Już

wtedy na balu, kiedy raczyła Pani spojrzeć

tak głęboko w moje oczy, coś drgnęło na

samym dnie mojej duszy i pomyślałem, że

jest Pani niezłą laską, apetyczną świnką po

prostu. Ta klasa, ten błysk w oczach, ta

zachwycająca linia ust, ten niezły tyłek. Po

prostu git. Mam nadzieję, że będzie Pani tak

miła i zechce się ze mną spotkać – może na

jakimś melanżu na mieście?

REKONSTRUKCJA

REKONSTRUKCJA

KOHERENCJI

KOHERENCJI

• wiedza pozatekstowa

(ENCYKLOPEDIA) – wiedza o świecie
(przedtekstowa)

• wiedza tekstowa – informacje zdobyte

z tekstu (nie tylko podane wprost, lecz
także sugerowane, takie, których
można się domyślić) – one muszą
zostać przeformułowane przez
odbiorcę na jego własny użytek;

AKTUALNE

AKTUALNE

ROZCZŁONKOW

ROZCZŁONKOW

ANIE

ANIE

ZDANIA

ZDANIA

Lektury
F. Daneš, Semantyczna i tematyczna struktura

zdania i tekstu (w:) M.R. Mayenowa (red.), Tekst i

język. Problemy semantyczne, Wrocław 1974, s.

23‑40.
T. Dobrzyńska, Tekst. Próba syntezy, Warszawa

1993, s. 45.
D. Zdunkiewicz-Jedynak, Wykłady ze stylistyki,

rozdz. 4.2.1., Aktualne rozczłonkowanie zdania,

s. 60‑61.

TEMAT I REMAT

TEMAT I REMAT

• podział zdania na TEMAT (informacja dana już

wcześniej, znana wszystkim) i REMAT

(informacja nowa, wprowadzana przez zdanie).

• TEMAT – podmiot psychologiczny, datum, topic

• REMAT – orzeczenie psychologiczne, novum,

focus (comment)

Mój (T?) najlepszy kolega to Janek (R). Janek (T)

poszedł wczoraj do szkoły (R). Szkoła (T) mieści

się daleko od naszego wspólnego bloku (R).

 

SYGNALIZOWANIE

SYGNALIZOWANIE

REMATU

REMATU

CECHY REMATU

CECHY REMATU

• MOŻLIWOŚĆ ZAPRZECZENIA REMATU

Śliwka, którą wziąłem ze stołu, jest
granatowa.
Śliwka, którą wziąłem ze stołu jest
granatowa, a nie żółta.

• NIEREDUKOWALNOŚĆ REMATU

Kto kupił wczoraj nowy samochód?
Piotr (kupił wczoraj nowy samochód).

PROGRES TEMATYCZNO-

PROGRES TEMATYCZNO-

REMATYCZNY

REMATYCZNY

• progres horyzontalny (łańcuchowy)

• progres wertykalny

Jan to mój najlepszy kolega. Jan jest sympatyczny, otwarty na

ludzi. Chociaż nie jest zbyt śmiały, to zawsze chciałby

wszystkim pomagać. Czasem też zbyt łatwo wpada w kłopoty.

ZDANIA CZYSTO

ZDANIA CZYSTO

REMATYCZNE

REMATYCZNE

• zdania bezpodmiotowe: Padało. Wieje.
• zdania z podmiotem i szykiem

przestawnym: Zapada wieczór.
Szykuje się zła pogoda.

• zdania egzystencjalne: Była sobie raz

królewna. Był sad.
REMAT komunikuje TEMAT

• zdania inicjalne: Ogary poszły w las.

TEMATYZACJA

TEMATYZACJA

• TEMATYZACJA REMATU: Czeskie Muzeum Narodowe znajduje się na

placu Wacława. To najbardziej ruchliwy plac w mieście.

• TEMATYACJA TEMATU: Czeskie Muzeum Narodowe znajduje się na

placu Wacława. Jest to budynek, w którym musi być każdy turysta

odwiedzający Pragę.

• TEMATYZACJA WYPOWIEDZI: Czeskie Muzeum Narodowe znajduje

się na placu Wacława. O tym fakcie wie każdy mieszkaniec Pragi.

• TEMATYZACJA NASTĘPSTWA WYPOWIEDZI (HIPERTEMAT!!!):

Czeskie Muzeum Zarodowe znajduje się na placu Wacława. Inny

ważny budynek, Teatr Narodowy, znajduje się na bulwarze.

• TEMATYZACJA Z TEMATEM OGARNIAJĄCYM

(ujawnienie hipertematu)
(zjawisko 1.); (zjawisko 2.), (zjawisko 3.) => Te właśnie zjawiska

świadczą o tym, że […].