KULTURA W
UJĘCIU
SOCJOLOGICZNY
M

DEFINICJA KULTURY

Istnieje wiele definicji kultury,
od bardzo ogólnych – „ charakterystyczny styl życia danego ludu,
sposób na życie” (Kluckhohn, 1949)
do enumeratywnych – „całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę,
moralność, prawo, zwyczaje i inne umiejętności nabywane przez
człowieka jako członka społeczeństwa” (Taylor, 1871).

Jednakże wszystkie definicje łączy kilka wspólnych elementów.

Kultura jest cechą społeczeństwa, a nie jednostki. Kulturą jest wszystko,
czego uczymy się w trakcie życia społecznego i co jest przekazywane
poprzez pokolenia. Mówiąc słowami Ralpha Lintona (1945), kultura jest
„społecznym dziedzictwem członków społeczenstwa”.



Def. w klasycznej postaci wczesnych def. etnologicznych.



Edward Tylor:



"

Kultura

, czyli

cywilizacja

, jest to złożona całość,

która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność,

prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte

przez ludzi jako członków społeczeństwa”.



Ruth Benedict:



"Kultura jest to złożona całość zawierająca nawyki

nabyte przez człowieka jako członka

społeczeństwa”.

TRADYCJA JAKO MECHANIZM
PRZEKAZYWANIA DZIEDZICTWA
KULTUROWEGO.

STEFAN CZARNOWSKI:

"KULTURA JEST DOBREM
ZBIOROWYM I ZBIOROWYM
DOROBKIEM, OWOCEM
TWÓRCZEGO I PRZETWÓRCZEGO
WYSIŁKU
NIEZLICZONYCH POKOLEŃ (...).
JEST NIĄ CAŁOKSZTAŁT
ZOBIEKTYWIZOWANYCH
ELEMENTÓW DOROBKU
SPOŁECZNEGO, WSPÓLNYCH
SZEREGOWI GRUP
I Z RACJI SWEJ OBIEKTYWNOŚCI
USTALONYCH I ZDOLNYCH
ROZSZERZAĆ SIĘ
PRZESTRZENNIE."

PODPORZĄDKOWANIE SIĘ ZACHOWAŃ
LUDZKICH NORMOM, WZOROM, WARTOŚCIOM,
MODELOM.

ALFRED KROEBER I TALCOTT PARSONS:

"KULTURA TO PRZEKAZANE I WYTWORZONE
TREŚCI, ORAZ WZORY WARTOŚCI, IDEI I INNYCH
SYMBOLICZNIE ZNACZĄCYCH SYSTEMÓW,
BĘDĄCE CZYNNIKAMI KSZTAŁTUJĄCYMI
LUDZKIE ZACHOWANIA A TAKŻE WYTWORY
STANOWIĄCE PRODUKT ZACHOWANIA.„

RALPH LINTON:

„KONFIGURACJA WYUCZONYCH ZACHOWAŃ I ICH
REZULTATÓW,
KTÓRYCH ELEMENTY SKŁADOWE SĄ PODZIELANE I
PRZEKAZYWANE
PRZEZ CZŁONKÓW DANEGO SPOŁECZEŃSTWA."

Goodman i Marx (1982:85) nazwali kulturę
„świadomym, społecznie przekazywanym dziedzictwem wytworów,
wiedzy, przekonań, wartości i oczekiwań normatywnych, które to
dziedzictwo pomaga członkom danego społeczeństwa radzić sobie

z

pojawiającymi się problemami”.

Kultura określa i udostępnia członkom społeczeństwa:



żywność, jaką mogą spożywać,



ubranie, jakie mogą nosić,



język, którym mówią,



wartości, jakimi są wierni ,



przekonania kierujące zachowaniem i praktyczne sposoby
postępowania.

Krótko mówiąc, kultura kształtuje życie społeczne i nadaje mu
odpowiednią strukturę.

SKŁADNIKI KULTURY

Kultura składa się z dwóch głównych
komponentów:



Kultury materialnej



Kultury niematerialnej

KULTURA MATERIALNA

Kulturą materialną nazywamy wszystkie wytwory społeczeństwa.

Kulturę materialną stanowią
np. - odkrycia archeologiczne:
- takie różne obiekty, jak:

o

telewizor,

o

samoloty

o

Stadiony baseballowe

o

Ubrania

o

Drapacze chmur

o

Pralki automatyczne

Krótko mówiąc, każdy fizyczny przejaw życia ludzi jest częścią kultury
materialnej.
Kultura materialna jest przekazywana kolejnym pokolenia.

KULTURA NIEMATERIALNA

Socjologowie koncentrują się na kulturze
niematerialnej – duchowych wytworach
społeczeństwa przekazywanych przez pokolenia.
Wytwory te stanowią ośrodek życia społecznego.



Wartości



Normy



Zwyczaje



Obyczaje



Prawa

WARTOŚCI



Wartości są abstrakcyjnymi pojęciami
mówiącymi o tym, co społeczeństwo uważa
za dobre, słuszne i pożądane, a co nie.



Wartości stanowią kontekst, w którym są
ustawiane i uzasadniane normy społeczne.



Wartości są podstawą oceny działań
społecznych i dlatego kształtują nasze
wybory.

NORMY



Znaczna część życia społecznego ma postać
zachowań rutynowych. Ludzie budzą się i idą spać o
pewnych porach, jedzą posiłki według pewnego
schematu i ubierają się w określony sposób. To nie
przypadek. Nasze zachowanie jest poddane
strukturze norm, przepisów i regulacji społecznych
nakazujących odpowiednie zachowanie w
szczególnych sytuacjach. Normy mogą również
kształtować zachowania ludzi wobec siebie. „Normy
przyzwoitości” określają stosowne zachowania wobec
innych.

 



Struktura norm społecznych („struktura
normatywna”) jest podzielona na zwyczaje obyczaje i
prawa.

ZWYCZAJE



Zwyczajami nazywa się rutynowe
czynności życia codziennego.



Są to nawykowe działania, takie jak
budzenie się o tej samej porze,
nalewanie mleka do płatków,
strzyżenie trawnika, ubieranie się
odpowiednio do okazji, jedzenie za
pomocą sztućców.



Zwyczaje mają małe znaczenie
moralne; częściej bywają kwestią
smaku czy gustu.

OBYCZAJE



Obyczaje są normami uważanymi za
najistotniejsze dla funkcjonowania
społeczeństwa
i życia społecznego jako całości.
Dlatego, na przykład, naruszenie normy
poszanowania własności prywatnej jest
niezwykle poważną sprawą. Obraża ono
społeczne pojęcie rozdzielania dóbr.
Wartości patriotyczne określają
obyczaje związane z odpowiedzialnym
zachowaniem obywateli.

PRAWA



Prawa są normami ustanowionymi i
wymuszonymi przez władzę polityczną
społeczeństwa. Kiedy prawa te są
spisane i skodyfikowane, określa się je
jako „ ustawodawstwo”. W niektórych
społeczeństwach prawo przekazuje się
w formie ustnej; nazywamy to
„prawem zwyczajowym”. W każdej
formie, prawo stosuje się do zachowań
uważanych dla istotne dla
społeczeństwa.

ZNAKI



Znaki są reprezentacjami, przedstawieniami
zastępującymi coś innego niż one same. Istnieją dwa
rodzaje znaków:
znaki naturalne i konwencjonalne (symbole).



Znak naturalny ma wewnętrzny, immanentny
związek z tym, co przedstawia.



Symbole (znaki konwencjonalne) nie maja
„naturalnego” pochodzenia; są arbitralnie
stworzonymi przedstawieniami
( słowami, gestami, przedmiotami, obrazami), które
zyskują znacznie dzięki umowie (konwencji)
społecznej. Flaga, na przykład, jest tylko kawałkiem
materiału o pewnym kształcie, kolorze i wzorze. Mimo
to ludzie umierają w jej obronie, ale nie robią tego dla
kawałka materiału, lecz dlatego, co ów materiał
przedstawia, dla przypisywanego mu znaczenia.

JĘZYK



Język jest społecznie wytworzonym
zbiorem znaczących symboli i
najważniejszym aspektem kultury.
Elementy języka maja mniej więcej to
samo znaczenie dla wszystkich, którzy
należą do tej samej społeczności
językowej. Dzięki temu język jest
głównym środkiem porozumiewania
się ludzi.

GESTY



Ludzie porozumiewają się również za pomocą gestów,
ruchów ciała mających społecznie uzgodnione
znaczenie. W społeczeństwie amerykańskim kółko
utworzone z prawego kciuka i palca wskazującego i
jednoczesne wyprostowanie trzech pozostałych
palców oznacza: „okay, wszystko porządku”. W
innych społeczeństwach ten sam gest może mieć
inne znaczenie. We Francji, na przykład, przekazuje w
dosyć obraźliwy sposób informację, że osoba, do
której został skierowany, jest niczym, „zerem”. W
Grecji i Turcji gest ten oznacza niepożądaną
propozycje seksualną. Gesty, podobnie jak język,
maja znaczenie w konkretnym kontekście
społecznym.

SUBKULTURY



Wzory subkulturowe nadają grupie wyraźną
tożsamość i styl, co odróżnia ja od całości
społeczeństwa, którego jest częścią.
Tożsamość subkultury może koncentrować
wokół jej dziedzictwa etnicznego i zależeć od
tego, czy jest to dziedzictwo chińskie, włoskie
czy polskie. Może także wynikać z sytuacji
ekonomicznej grupy.



Subkultury często posługują się odrębnym
językiem. Język naukowców jest w istocie
żargonem subkulturowym, podobnie jak
słownictwo handlarzy narkotyków czy
muzyków jazzowych.

KONTRKULTURY



W niektórych przypadkach wzorce kulturowe
pewne podgrupy są nie tylko różne, ale i
przeciwne wzorcom reszty społeczeństwa.
Kontrkultury, jak nazywamy takie podgrupy,
ucieleśniają przekonania, wartości, normy i
style życia, które są wyraźnym
przeciwieństwem tych, które wyznaje
społeczeństwo jako całość.

RELATYWIZM KULTUROWY



Różnorodność praktyk kulturowych wśród
społeczeństw i w obrębie tego samego
społeczeństwa sugeruje, że nie istnieje
pojedynczy, „najlepszy” wzorzec kulturowy.
Wniosek ten stał się podstawą relatywizmu
kulturowego – hipotezy zakładającej, że
żadna praktyka kulturowa nie jest
wewnętrznie zła lub dobra; każdą należy
rozumieć w kontekście jej miejsca w większej
konfiguracji kulturowej.