Wykład 14

5 czerwca 2008

Różnice rozwojowe i

indywidualne w

pamięci

Plan wykładu

• Rozwój pamięci: ujęcie tradycyjne
• Rozwój pamięci: ujęcie poznawcze
• Starzenie się a pamięć
• Przypadki nadzwyczajnej pamięci
• Możliwości usprawniania pamięci

Rozwój pamięci – ujęcie

tradycyjne: warunkowanie

• Najwcześniej wytwarzają się reakcje na

bodźce odbierane przez narząd równowagi

• Później wytwarzają się reakcje na bodźce

wzrokowe i słuchowe

• Wraz z wiekiem wzrasta szybkość

wytwarzania się związków warunkowych i ich

trwałość

• Jako pierwsze pojawiają się reakcje na bodźce

pierwszosygnałowe, później na bodźce słowne

• Pierwsze związki powstają na podłożu

odruchów pokarmowych

Rozwój pamięci – ujęcie

tradycyjne: reakcje

odroczone

• Rozwój reakcji odroczonych polega

na systematycznym wzroście

Maksymalnego odroczenia
Liczby przedmiotów możliwych do

odnalezienia

• Najpierw położenie, następnie

kształt, barwa i wielkość pojemnika

Ujęcie tradycyjne:

pierwsze wspomnienia

• Początki pamięci w życiu płodowym:

pamiętanie głosu matki, opowiadań i języka

• Pierwsze „opracowane”, rozwinięte

wspomnienia pochodzą z wieku około 3 lat,
ale

• Bardzo małe dzieci pamiętają przez pewien

czas zdarzenia z własnego życia, np.
badania z wykorzystaniem ruchomych
zestawów u dzieci w wieku kilku miesięcy

Ujęcie tradycyjne: rozwój

zakresu i trwałości

pamięci

• Zakres pamięci bezpośredniej zmienia

się z wiekiem:

• W wieku 2 lat wynosi 2 elementy
• W wieku 3 lat – 3 elementy
• W wieku 7 lat – 5 elementów
• W wieku 13-15 lat – 7 elementów
• Wraz z wiekiem wzrasta czas

przechowywania informacji w pamięci

Ujęcie tradycyjne: rozwój

pamięci mimowolnej i

dowolnej

• Małe dzieci zapamiętują głównie w

sposób niezamierzony, mimowolny

• Nakłanianie do dowolnego

zapamiętywania powoduje
pogorszenie efektów

• Wraz z rozpoczęciem nauki szkolnej

coraz sprawniejsze posługiwanie się
pamięcią dowolną

Ujęcie tradycyjne:

podsumowanie

• Zainteresowanie prostszymi

wskaźnikami pamięci

• Wykazywanie tego, że małe dzieci,

w porównaniu z dorosłymi, mają
gorszą pamięć

• Poszukiwanie różnic ilościowych

Krzywa zależności

efektów od wieku

Rozwój pamięci: ujęcie

poznawcze – strategie

• W zadaniach wymagających stosowania

strategii małe dzieci uzyskują znacznie

niższe efekty niż dzieci starsze i dorośli

• W zadaniach niestrategicznych

(rozpoznawanie, pośrednie testy

pamięci)– brak różnic

• Wraz z wiekiem wzrasta częstość

stosowania strategii

• Rozwój polega na coraz bardziej

efektywnym dobieraniu strategii do zadań

Ujęcie poznawcze:

deficyty strategiczne

• Zachowania pre- czy para-strategiczne
• Deficyt produkcyjny
• Deficyt mediacyjny
• Wraz z wiekiem rośnie repertuar zachowań

strategicznych oraz

• przechodzenie od strategii prostych do

złożonych

• od zewnętrznych do wewnętrznych
• od powierzchniowych do głębokich
• wzrasta kontrola nad przebiegiem procesów

poznawczych

Ujęcie poznawcze:

metapoznawcze składniki

rozwoju pamięci

•

Metapamięć: introspekcyjna wiedza na temat

pamięci

•

Wrażliwość metapamięciowa: świadomość

tego, kiedy należy podejmować intencjonalne

wysiłki, aby zapamiętać lub przypomnieć

sobie

•

Wiedza o czynnikach wpływających na

rezultaty zadań pamięciowych: cechy

podmiotu, sytuacji, zadania i strategii, oraz

ich interakcja

•

Deficyty metapoznawcze

Ujęcie poznawcze:

semantyczne składniki

rozwoju pamięci

• Wiedza jako czynnik wpływający na

przebieg i efekty procesów
pamięciowych

• Sposoby kodowania stosowane

przez małe dzieci

• Badania porównawcze nad dziećmi

i dorosłymi: szachy i dinozaury

Wiedza o dinozaurach

Co kogo interesuje?

Starzenie się a pamięć: co

ulega pogorszeniu?

Pamięć operacyjna
Wskaźniki pamięci jawnej w zadaniach

o charakterze laboratoryjnym

Wskaźniki pamięci deklaratywnej dla

zdarzeń prywatnych i publicznych

Silniejszy transfer negatywny
Silniejsze hamowanie pro- i

retroaktywne

Starzenie się a pamięć:

co się nie zmienia?

• Wyniki w zadaniach dotyczących

pamięci utajonej

• Metapamięć
• Utrzymywanie się nabytych

wcześniej umiejętności

• Pamięć prospektywna w

naturalnych warunkach

Starzenie się a pamięć: co

jest lepsze?

• Długotrwała pamięć zmysłowa
• Pamięć semantyczna, zwłaszcza

rezultaty w testach słownikowych

• Wspomnienia z wcześniejszych

okresów życia, reminiscencja w
pamięci autobiograficznej

• Niektóre osiągnięcia ekspertów

Przypadki nadzwyczajnej

pamięci

• Doniesienia anegdotyczne
• Pierwsze badania naukowe nad

rachmistrzami pamięciowymi: Inaudi,
Diamandi, Krieger, Finkelstein

• Najczęściej opisywany mnemonista:

Szereszewski

• Współczesne przypadki niezwykłej

pamięci: VP, Aitken, Bubbles P., Rajan
Mahadevan, TM, TE

Niezwykłe osiągnięcia

pamięciowe: wrodzone czy

wyćwiczone?

• Koncepcja Ericssona wyćwiczonej

pamięci (skilled memory):
przypadek SF

• Pamięć ekspercka
Szachiści
Kelnerzy
Taksówkarze

Od jakich czynników zmogą

zależeć niezwykłe

osiągnięcia pamięciowe?

• Wrodzone zdolności pamięciowe
• Ejdetyzm
• Synestezja
• Wykorzystywanie bardzo skutecznych

strategii zapamiętywania i
wydobywania

• Ćwiczenie
• Zainteresowania

Usprawnianie pamięci

• Farmakologiczne usprawnianie

pamięci

• Zapewnienie komfortu pracy mózgu
• Mnemotechniki
• Wiedza i umiejętności

metapoznawczych

• Ćwiczenie strategii pamięciowych
• Aktywność poznawcza