Podstawowe wskazania i przeciwwskazania do zabiegów fizjoterapeutycznych u pacjentów reumatoidalnych. Zasady postępowania w schorzeniach postępujących.

Podstawowe

wskazania i

przeciwwskazania

do zabiegów

fizjoterapeutyczn

ych u pacjentów

reumatoidalnych.

Ból to podstawowy problem chorych na choroby

reumatyczne i główny powód ich wizyt u

reumatologów i lekarzy rodzinnych. Ich efektem

jest przepisywanie chorym licznych leków

przeciwbólowych i przeciwzapalnych, a nawet

glikokortykoidów. Przewlekła terapia tymi lekami

jest często powodem działań niepożądanych,

dlatego pacjenci i lekarze poszukują nie

farmakologicznych metod walki z bólem. Zalicza

się do nich zabiegi fizjoterapii, takie jak

krioterapia, masaż, elektroterapia, ultradźwięki i

magnetoterapia, a z metod alternatywnych

akupunkturę. Choć metody te są skuteczne,

powinny być jedynie elementem kompleksowej

terapii chorób reumatycznych, a nie substytutem

farmakoterapii, zwłaszcza w przypadku chorób

reumatycznych o podłożu zapalnym.

Ból to podstawowy problem chorych na

choroby reumatyczne i zarazem główna

przyczyna ich wizyt u lekarzy, głównie

reumatologów i lekarzy rodzinnych. Naturalną

reakcją lekarza jest zalecenie choremu leków

zmniejszających nasilenie bólu, głównie

analgetyków i niesteroidowych leków

przeciwzapalnych (NLPZ), zwanych w terapii

reumatoidalnego zapalenia stawów lekami

pierwszego rzutu. W przypadkach chorób

reumatycznych o podłożu zapalnym lekarz –

zwłaszcza specjalista reumatolog – jest

zobowiązany włączyć dodatkowo leki o silnym

działaniu przeciwzapalnym (glikokortykoidy)

czy preparaty modyfikujące przebieg choroby

(środki immunosupresyjne, leki biologiczne).

Dzięki uzyskanemu po ich zastosowaniu

efektowi przeciwzapalnemu udaje się

często zmniejszyć towarzyszące chorym

dolegliwości bólowe. Wymienione wyżej

leki nie likwidują niestety przyczyny

choroby i mimo uzyskanego efektu

przeciwbólowego, wywołują wiele działań

ubocznych. Przewlekłe stosowanie może

też indukować nadciśnienie tętnicze,

cukrzycę oraz osteoporozę.

Nie farmakologiczne sposoby walki z

bólem

1. Zabiegi z zakresu fizjoterapii.

2. Metody alternatywne

Zabiegi z zakresu

fizjoterapii

Fizjoterapia jest działem współczesnej medycyny

klinicznej, który w celach leczniczych, profilaktycznych

i rehabilitacyjnych stosuje różne formy energii,

przede wszystkim fizyczną, związaną z środowiskiem

przyrodniczym człowieka. Leczenie metodami

fizjoterapii polega na wywoływaniu fizjologicznych

reakcji tkanek za pomocą:

1) bodźców fizycznych – mechanicznych, termicznych,

osmotycznych, elektrycznych, świetlnych,

2) bodźców chemicznych – pochodzących od

naturalnych tworzyw uzdrowiskowych, tj. wód

mineralnych, gazów.

W ramach fizjoterapii wyróżnić

można następujące działy:

•

wodolecznictwo,

•

balneoterapię,

•

klimatoterapię,

•

aerozoloterapię,

•

masaż leczniczy,

•

kinezyterapię,

•

ultrasonoterapię,

•

światłolecznictwo,

•

termoterapię,

•

elektroterapię,

•

magnetoterapię,

•

laseroterapię.

Główne cele fizjoterapii to usunięcie procesów

chorobowych lub ich następstw, zapobieganie

chorobom,

ich postępowi i nawrotom, a także usuwanie

dolegliwości,

przede wszystkim bólu.

Efekt przeciwbólowy zabiegów fizjoterapeutycznych

osiągany jest poprzez:

a) mechanizm bramki kontrolnej,

b) wzbudzanie wydzielania endorfin i enkefalin,

c) zwiększenie usuwania z tkanek związków

pobudzających receptory bólu,

d) rozluźnienie mięśni,

e) podwyższenie progu bólowego.

Wśród licznych zabiegów stosowanych w ramach

wymienionych działów w zwalczaniu bólu w przebiegu

chorób reumatycznych zastosowanie znalazły

krioterapia, masaż, ultradźwięki oraz zabiegi z

zastosowaniem prądu elektrycznego i pól

magnetycznych.

Krioterapia

Pionierem nowoczesnej krioterapii w reumatologii jest japoński

uczony Toshimo Yamauchi, który w 1978 r. wykorzystał pary

ciekłego azotu i schłodzonego powietrza w leczeniu chorych na

reumatoidalne zapalenie stawów (RZS). Za początek krioterapii w

Polsce uznaje się skonstruowanie w ośrodku wrocławskim w 1989 r.

pierwszej kriokomory na ciekły azot. Zmniejszenie bólu w wyniku

zabiegu krioterapeutycznego związane jest ze zwolnieniem

przewodnictwa we włóknach nerwowych, hamowaniem

nocyceptorów w skórze, częściowym lub całkowitym

zablokowaniem włókien C i zmniejszeniem uwalniania mediatorów

bólu. Efekt ten występuje po 3 min oddziaływania na tkanki par

ciekłego azotu i utrzymuje się 3–4 godz. W przypadku krioterapii

ogólnoustrojowej w grę wchodzi dodatkowo oddziaływanie niskiej

temperatury na ośrodkowy układ nerwowy i dodatkowy wyrzut

naturalnych substancji o działaniu analgetycznym. Należą do nich

głównie kwas γ-aminomasłowy (GABA), naturalne endorfiny czy

serotonina, których uwalnianie wynika z pobudzenia ośrodków

korowych, wzgórza i układu limbicznego. Efekt przeciwbólowy

zwiększa się dodatkowo poprzez spadek stężenia mediatorów

bodźców bólowych, a w szczególności substancji P. Poprzez

ochłodzenie całego ciała może dojść do centralnego zahamowania

nocycepcji poprzez aktywację włókien A-delta odbierających bodźce

od krioreceptorów i w konsekwencji obniżenia odczuwania bólu, a

także do rozluźnienia mięśni, potęgującego efekt analgetyczny

Krioterapii przypisuje się także działanie

przeciwzapalne, będące efektem

zmniejszonej aktywności przemiany materii

komórek uczestniczących w reakcji zapalnej,

zmniejszenia ukrwienia tkanek objętych

zapaleniem oraz zmniejszonej aktywności

mediatorów procesu zapalnego, takich jak

histamina, bradykinina, prostaglandyna czy

substancja P. Efekt przeciwbólowy po

krioterapii osiąga się również poprzez

zmniejszenie napięcia mięśniowego,

wynikającego z oddziaływania niskich

temperatur na ośrodki układu

autonomicznego, układ limbiczny i twór

siatkowaty mózgu z udziałem systemu α- i γ-

motoneuronów. Skutkuje to zmniejszeniem

aktywności wrzecionek mięśniowych, a tym

samym rozluźnieniem mięśni, co potęguje

przeciwbólowy efekt zabiegu.

Zabiegi krioterapii wykonuje się w specjalnie

skonstruowanych kriokomorach (krioterapia

ogólnoustrojowa) oraz za pomocą zestawów

złożonych z przenośnego zbiornika

zaopatrzonego w dyszę (krioterapia lokalna).

Temperatura w komorze czy przy wylocie dyszy

wynosi 100–180°C poniżej zera. Zabieg trwa 1–

3 min, a bezpośrednio po nim chory powinien

wykonywać intensywne ćwiczenia

gimnastyczne. Może być on wykonywany 2–3

razy w ciągu dnia. Oziębienie miejscowe można

też uzyskać bardziej dostępnymi metodami,

takimi jak worki ze specjalnym żelem lub

napełnione zimną wodą, względnie

rozdrobnionym lodem, stosowanie okładów z

gąbki wiskozowej namoczonej w solance i

następnie zamrożonej do temperatury –20°C,

czy przy użyciu ciekłego chlorku etylu.

W chorobach reumatycznych

zabiegi zimne stosuje się w:



reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)

młodzieńcze przewlekłe zapalenie

stawów, reaktywne, łuszczycowe,



zesztywniającym zapaleniu stawów

kręgosłupa (ZZSK),



chorobie zwyrodnieniowej stawów (CHZS)

z objawami zapalnymi i bólowymi,



w zespołach bólowych z grupy

reumatyzmu tkanek miękkich, głównie

fibromialgii,



zespołach bólowych kręgosłupa,



dnie moczanowej w okresie ostrym

Przeciwwskazania do

krioterapii całego ciała:

Przeciwwskazania bezwzględne:



Nietolerancja zimna



Wyniszczenie i ochłodzenie organizmu



Klaustrofobia



Brak czucia



Choroba Raynauda i podobne



Alergia na zimno



Miejscowe zaburzenia ukrwienia



Znaczna niedokrwistość



przyjmowanie niektórych leków,

zwłaszcza neuroleptyków, i nadużywanie

alkoholu;



niedoczynność tarczycy;



wady aparatu zastawkowego serca

(zwężenie zastawek półksiężycowatych

aorty, zwężenie zastawki dwudzielnej);



niewydolność krążenia;



ciężkie postacie dusznicy bolesnej,

wysiłkowej i spontanicznej;



zaburzenia rytmu serca przy częstości

skurczów serca > 100/min;



ostre choroby dróg oddechowych

różnego pochodzenia



Nieleczone nadciśnienie krwi;



stan po zawale mięśnia

sercowego przed upływem pół

roku;



obwodowe zaburzenia krążenia

(III i

okres);



immunosupresję.

Przeciwwskazania

względne:



wiek powyżej 65 lat;



przebyte zakrzepy żylne i zatory

tętnic obwodowych;



nadmierna labilność emocjonalna

wyrażająca się m.in. dużą

potliwością skóry.

Zimne zabiegi miejscowe



Zimne okłady lub zawijania



Oziębianie przy użyciu ciekłego

chlorku etylu



Zabiegi przy użyciu gazów

chłodzących (ciekły azot, CO

lub

zimnego powietrza)

Wskazania do stosowania

zimnych zabiegów

miejscowo:



Reumatoidalne zapalenie stawów w

okresie ostrym oraz zaostrzenia,



stany bólowe w przebiegu choroby

zwyrodnieniowej stawów,



Zespoły zapaleń około stawowych w

okresie ostrym,



Ostre zapalenie tkanek miękkich

okołostawowych.

Przeciwwskazania do

stosowania zimnych zabiegów

miejscowych



Pokrzywka (uczulenie na zimno)



Nadwrażliwość na zimno



Choroba Raynauda



Zaburzenia troficzne



Zaburzenia czucia



Znaczna niedokrwistość



Nowotwory



Odmrożenia



Ciężkie choroby serca i układu

krążęnia (m.in. Choroba wieńcowa

serca, nadciśnienie)



Choroby nerek i pęcherza

moczowego



Choroby neurologiczne



Porażenia



Parastezje



polineuropatie

Ciepło wskazane w:



Zabiegi parafinowe są szczególnie

przydatne w leczeniu:



stanów zapalnych stawów i tkanek

miękkich kończy.



W stadiach nieaktywnych można je

ostrożnie stosować; jest bardzo

pomocne zwłaszcza przy napięciach

mięśni grzbietu. Terapię ciepłem

stosuje się miejscowo w postaci

opakowań z mieszanką parafiny.

Ciepło przeciwwskazane



RZS stosowanie ciepła w okolicach

stawów przy istniejącej jeszcze

aktywności choroby nie jest dozwolone,

gdyż może wywołać skokowe

pogorszenie.

Masaż

Masaż to jedna z najstarszych metod fizjoterapii, a

jego istotę w klasycznej postaci stanowi

mechaniczne wywieranie i zwalnianie ucisku na

tkanki ustroju. Jest zabiegiem uzupełniającym lub

też przygotowującym do innych zabiegów.

Rozróżnia się masaż klasyczny, segmentarny,

łącznotkankowy, okostnowy, podwodny, wirowy,

wibracyjny, synkardialny i kontrpulsacyjny.

Najczęściej stosowany masaż klasyczny działa

wskutek rozprowadzania po całym organizmie

przez krew związków biologicznie czynnych

uwolnionych z tkanek przez zabieg oraz na drodze

odruchowej przez układ nerwowy. Energia

mechaniczna masażu powoduje uwolnienie z

tkanek histaminy, serotoniny, acetylocholiny i

innych związków biologicznie aktywnych.

Zabieg ten działa równocześnie na zakończenia

nerwowe w skórze, zmieniając ich pobudliwość

i wywołując pobudzenie lub hamowanie w

różnych strukturach układu nerwowego.

Działanie przeciwbólowe masażu jest pochodną

zmniejszenia napięcia mięśni i zwiększenia ich

ukrwienia. Rytmiczne i równomierne

wykonywanie masażu na większych

powierzchniach ciała wywołuje też efekt

uspokajający, odprężający i powoduje poprawę

jakości snu. Masaż częściowy, np. jednej

kończyny lub jednego barku, trwa zazwyczaj do

10 min, masaż częściowy z objęciem mięśni

grzbietu powinien trwać co najmniej 15–20

min, a masaż całkowity ok. 30 min.

W reumatologii masaż

wskazany jest w:



najczęściej rozpoznawanych chorobach

reumatycznych o podłożu zapalnym (RZS,

spondyloartropatie seronegatywne),



w zmianach zwyrodnieniowych stawów

obwodowych i kręgosłupa,



chorobach reumatycznych z grupy

reumatyzmu tkanek miękkich,



rwie kulszowej



zespołach bólowych kręgosłupa

Przeciwwskazania do

masażu:



choroby przebiegające z gorączką



choroby i znamiona skóry



nowotwory łagodne i złośliwe



krwawienia i zagrożenia krwawieniem



wady serca z niewydolnością krążenia



choroby zapalne naczyń krwionośnych



zapalenia żył



zakrzepy



świeży zawał serca



zarostowa miażdżyca tętnic



niewydolność krążenia



miażdżyca tętnic



ostry zespół Sudecka



złamania



zwichnięcia

Ultradźwięki

Ultradźwięki (UD) są falami akustycznymi o

częstotliwości drgań wyższej niż 20 kHz,

czyli wyższej niż zakres słyszalności ucha

ludzkiego. Wywierają na organizm

działanie mechaniczne, cieplne i

chemiczne. Działanie mechaniczne

charakteryzuje się mikromasażem,

powstającym w wyniku rozciągania i

ściskania tkanek. Energia mechaniczna

drgań ultradźwiękowych wywiera wpływ

przede wszystkim na obwodowy i

autonomiczny układ nerwowy.

Efekt cieplny UD zaznacza się najwyraźniej na

powierzchniach granicznych różnych tkanek. Tkanki

nie są przegrzewane w jednakowym stopniu.

Stwierdzono, że najlepiej przegrzewa się tkanka

nerwowa, następnie mięśniowa i najsłabiej tkanka

tłuszczowa. W wyniku działania chemicznego

następują zmiany strukturalne białek, rozbiciu na

mniejsze cząsteczki ulegają koloidy w płynach

tkankowych, z żeli tworzą się zole. Ultradźwięki

wpływają też na potencjał elektryczny błony

komórkowej, nasilając dysocjację elektrolityczną,

działają na enzymy ustrojowe. Wymienione efekty

działania ultradźwięków wywołują zmiany

biologiczne w ustroju, które wykorzystuje się do

leczenia. Należą do nich przede wszystkim działanie

przeciwbólowe, zmniejszenie napięcia mięśniowego

oraz zmniejszenie przewodnictwa nerwowego.

Z chorób reumatycznych

wskazaniami do

zastosowania

ultradźwięków jest:



RZS,



ZZSK,



entezopatie,



zapalenia tkanek okołostawowych i inne postaci

chorób z grupy reumatyzmu tkanek miękkich,



Choroba zwyrodnieniowa stawów obwodowych i

kręgosłupa



zespoły bólowe kręgosłupa

Przeciwwskazania do

ultradźwięków:

Bezwzględne przeciwwskazania:



nadźwiękawianie okolicy serca, płuc i

narządów miąższowych jamy brzusznej,

mózgu, jąder, guzów łagodnych i

złośliwych, stanów

przednowotworowych, ciężarnej macicy,

oczu, kości, a zwłaszcza ich nasad u

dzieci i młodzieży, głowy, okolic rdzenia

przedłużonego (karku powyżej C3 oraz

okolic przylegających do obszaru, w

którym wykonano laminektomię).

Przeciwwskazaniem są

również:



Wszystkie choroby w których nie wolno stosować

ciepła (niewydolność krążenia, zaburzenia rytmu

serca, zapalenie żył i zakrzepicy)



Ostre infekcje i zapalenia



Zakrzepowe zapalenie żył



Zaburzenia czucia



Stany gorączkowe



Gruźlica płuc



Rozstrzenie oskrzeli



Zaburzenia krzepnięcia krwi



Miejsca znajdujące się pobliżu wszczepionego

rozrusznika serca

Elektroterapia

W lecznictwie stosuje się prąd stały

(galwaniczny) oraz prądy impulsowe małej,

średniej i dużej częstotliwości – te trzy ostatnie

znajdują zastosowanie w celu łagodzenia

dolegliwości bólowych w przebiegu chorób

reumatycznych.

•

Prądy małej częstotliwości

są prądami

impulsowymi o częstotliwości 0,5–300 Hz.

Do podstawowych prądów małej

częstotliwooeci zalicza się przerywane prądy

impulsowe, prądy TENS, prąd faradyczny i

neofaradyczny oraz prądy diadynamiczne.

W reumatologii szersze zastosowanie znajdują

w zasadzie tylko prądy diadynamiczne,

charakteryzujące się działaniem

przeciwbólowym, przeciwzapalnym,

przeciwobrzękowym, stymulującym mięśnie i

zwiększającym miejscowe krążenie. Prądy

diadynamiczne wywodzą się z dwóch

podstawowych prądów impulsowych o

częstotliwościach 40 i 100 Hz (prądy

Bernarda), których odpowiednia kombinacja

oraz modulacja amplitudy i częstotliwości daje

6 podstawowych rodzajów prądów – DF, MF,

CP, LP, RS i MM. Najsilniejsze działanie

przeciwbólowe oraz zmniejszające napięcie

mięśni mają prądy DF o częstotliwości 100 Hz.

Wśród chorób reumatycznych

wskazaniami do zastosowania

prądów diadynamicznych są:



Wszelkie zespoły bólowe układu ruchu,

zwłaszcza przebiegające ze zwiększonym

napięciem mięśni.



Choroba zwyrodnieniowa stawów



Zapalenia około stawowe



Rwa kulszowa

Przeciwwskazania:



ropne stany zapalne skóry i tkanek miękkich



zmiany na skórze (wypryski, owrzodzenia)



stany gorączkowe



porażenia spastyczne



miejscowe zaburzenia czucia



miejsca i okolice nowotworów łagodnych i złośliwych



skazę krwotoczną



krwotok



pourazowe wylewy krwawe



wyniosłości kości



ostre procesy zapalne i infekcje ogólne



osobniczą nietolerancję prądu



wszczepiony rozrusznik serca



pompę insulinową



zakrzepy



zagrożenie zatorami



zakrzepowe zapalenie żył



tkankę bliznowatą,



endoprotezy



miażdżycę zarostową tętnic



obwodową neuropatię



utrudniony zrost kostny



upośledzony kontakt z pacjentem (np.

zaburzenia świadomości, małe dzieci, uraz

głowy, afazja)

Zachowania szczególnej

ostrożności wymagają:



pacjenci z nadciśnieniem



chorobami serca



zaburzeniami czucia



obwodową neuropatią



stosowanie zabiegów na przyczepy mięśni,

głowę, szyję i okolice obfitujące w tkankę

tłuszczową oraz u osób po operacjach

mięśni, ścięgien lub więzadeł



osób z osteoporozą



uszkodzeniami nerwów obwodowych



złamaniami przed upływem 6 tygodni

•

Prądy średniej częstotliwości

obejmują zakres częstotliwości

4000–5000 Hz. W terapii

wykorzystuje się ich działanie

przeciwbólowe, przekrwienne i

stymulujące skurcze mięśniowe. Do

grupy prądów średniej

częstotliwości, które mają największe

zastosowanie w praktyce

reumatologicznej, należą prądy

interferencyjne Nemeca. Prądy

interferencyjne mają podobne

wskazania i przeciwwskazania jak

prądy diadynamiczne.

•

Prądy wielkiej częstotliwości

charakteryzują

się zakresem częstotliwości 300 kHz–2450

MHz. Ich działanie charakteryzuje się przede

wszystkim wytwarzaniem ciepła w tkankach,

co w konsekwencji wywołuje różne efekty

lecznicze, w tym efekt przeciwbólowy. Do

metod leczniczych wykorzystujących drgania

elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości w

reumatologii należy diatermia krótkofalowa i

wprowadzone w ostatnich latach impulsowe

pole magnetyczne wielkiej częstotliwości,

metoda z pogranicza elektroterapii i

magnetoterapii. W impulsowym polu

magnetycznym w porównaniu z diatermia

krótkofalowa ograniczone jest przegrzanie

tkanek, niewskazane w niektórych stanach

chorobowych.

Z chorób reumatycznych

wskazaniami do zastosowania

wymienionych metod są:



przewlekłe postacie: RZS i ZZSK, CHZS,



zapalenia ścięgien i tkanek

okołostawowych,



zespoły bólowe kręgosłupa



wysięki stawowe

Przeciwwskazania:



gruźlica



nowotwory



krwawienia



ciąża,



wszczepiony rozrusznik serca



neuralgie



żylakowatość

Magnetoterapia

Pole magnetyczne i elektromagnetyczne występuje na

całej kuli ziemskiej, chociaż nie jest przez nas

odczuwalne. Wykazano, że ziemskie pole

magnetyczne ulega stałemu zmniejszaniu, z czym

wiąże się zwiększoną zapadalność ludzi na wiele

chorób. Jego uzupełnienie w formie aplikacji za

pomocą specjalistycznej aparatury stanowi istotę

magnetoterapii. Mechanizm leczniczego działania pól

magnetycznych na ustrój nie jest dobrze poznany.

Według różnych teorii zmienne pole magnetyczne

indukuje w elektrolitach organizmu zmienne napięcie,

które z kolei wzbudza pole elektryczne. Wpływając na

potencjał błon komórkowych, powoduje też nasilenie

wymiany jonów, a przyspieszając procesy

elektroosmozy, stymuluje korzystne dla organizmu

reakcje biochemiczne.

Zmienne pole magnetyczne usprawnia

również krążenie obwodowe krwi, powoduje

lepsze zaopatrzenie tkanek w tlen i lepsze

jego wykorzystanie. Jest to związane ze

wzrostem ciśnienia parcjalnego tlenu we krwi.

Wśród właściwości leczniczych zmiennego

pola magnetycznego podkreśla się działanie

przeciwbólowe, a także przeciwzapalne,

rozszerzające naczynia krwionośne,

uspokajające oraz przyspieszające procesy

regeneracyjne, takie jak gojenie ran i złamań

kości. Często prowadzi się leczenie skojarzone

pulsującym polem magnetycznym w

połączeniu z promieniami podczerwonymi

(podczerwień monochromatyczna), czasami

również z zabiegami balneologicznymi. W ten

sposób w wielu chorobach można uzyskać

lepsze wyniki leczenia.

W reumatologii wskazaniami do

stosowania pulsującego pola

magnetycznego są:



bóle stawowe w przebiegu RZS i ZZSK,



choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa i

stawów obwodowych,



bóle krzyża,



zespół bólowy odcinka szyjnego

kręgosłupa



osteoporoza

Przeciwwskazania:



cukrzyca młodocianych



ciąża



choroba nowotworowa



ciężkie choroby serca i układu krążenia (np.

ostra niewydolność wieńcowa, zaawansowane

zaburzenia ukrwienia kończyn dolnych)



czynna gruźlica



nadczynność tarczycy



choroby przewodu pokarmowego z

zagrożonym krwawieniem



ostre choroby infekcyjne bakteryjne,

wirusowe i grzybicze



elektroniczne implanty, np. rozrusznik serca

Metody alternatywne

Wśród alternatywnych metod zwalczania bólu

w reumatologii najpowszechniej stosowana jest

akupunktura. Wywodzi się ona z medycyny

wschodniej, ale obecnie została uznana w

wielu krajach za terapię uzupełniającą

medycynę konwencjonalną. Leczniczy efekt

akupunktury uzyskuje się poprzez zadziałanie

bodźca na odpowiednie pola lub punkty, przez

co w wyniku stymulacji skórnych nerwów

czuciowych dochodzi do wyrzutu

neuropeptydów (głównie substancji P) oraz

znacznego wzrostu poziomu β-endorfin

odpowiedzialnych głównie za zmniejszenie

dolegliwości bólowych. Według niektórych

autorów skuteczność akupunktury jest też

zależna od układu nerwowego, w głównej

mierze części przywspółczulnej.

Wskazaniami do akupunktury

wśród chorób reumatycznych

powinny być:

zespoły bólowe kręgosłupa i z grupy reumatyzmu

tkanek miękkich, dyskusyjne jest natomiast jej

zastosowanie w chorobach o podłożu zapalnym.

Choć zastosowanie opisanych metod jest często

entuzjastycznie oceniane przez lekarzy i

pacjentów, nie należy zapominać, że nie powinno

się ich stosować we wszystkich chorobach

reumatycznych, np. niewielkie uzasadnienie ma

włączanie zabiegów fizjoterapii w chorobach

układowych tkanki łącznej z ciężkim przebiegiem.

W wielu chorobach wymienionych wśród wskazań

ich zastosowanie z kolei powinno stanowić

nieodzowny element kompleksowej terapii

wspomagającej leczenie zasadnicze.

Kinezyterapia



Dla pacjent

ów

cierpiących

na choroby

reumatyczne (

RZS

, ZZSK itp.)

duże

znaczenie ma gimnastyka lecznicza.

Możliwości ćwiczeń są bardzo różnorodne

i zależą od możliwości obciążenia

pacjenta oraz stopnia aktywności

choroby. W fazie ostrej często możliwe

jest tylko bezbolesne leżenie,

zapobiegające przykurczom i

nieprawidłowym pozycjom.



Zazwyczaj jednak można wkrótce realizować

bierne ćwiczenia oraz ćwiczenia na specjalnych

urządzeniach umożliwiających zniesienie siły

ciężkości, które stanowią przygotowanie do

ćwiczeń aktywnych. Aktywne ćwiczenia

ruchowe wykorzystują zakres ruchu w celu

stałego jego zwiększenia. Mięśnie poruszają się,

stabilizując stawy. Stąd też ćwiczenia zaleca się

także w celu poprawy siły mięśni. Terapeuci

powinni podczas gimnastyki stwarzać lekki

opór, korzystny jest też naturalny opór wody.

Można w niej też wykorzystać zniesienie siły

ciężkości. Równolegle do treningu stawów i

mięśni trzeba niekiedy także rozciągać

skrócone mięśnie.



Warunkiem tej medycznej „terapii treningowej” jest

obecność doświadczonego terapeuty oraz istnienie

urządzeń, na których można bardzo delikatnie

dawkować ustawienia obciążenia. Odpowiednie

dyscypliny sportu mogą, podobnie jak gimnastyka

lecznicza, poprawić ruchomość, siłę mięśni,

wytrzymałość i zręczność. Jednocześnie mają także

pozytywny wpływ psychiczny. Dyscyplinę sportu

trzeba oczywiście dostosować do rodzaju

schorzenia, uwzględniając w dużym stopniu

oszczędzania stawów i indywidualną możliwość

obciążenia pacjenta. Sportu nie należy uprawiać w

ostrych atakach choroby. Najbardziej godne

polecenia są dyscypliny sportu; pływanie zwłaszcza

na plecach, długodystansowe biegi na nartach,

jazda na rowerze po płaskim terenie, taniec.



Bardzo ważne przy chorobach reumatycznych

są ćwiczenia w odciążeniu kończyn górnych i

dolnych. U chorych mających słabe napięcie

mięśni wskazane są ćwiczenia w odciążeniu,

gdyż pozwalają one na wykonywanie ruchów ze

zmniejszeniem nacisku i tarcia o siebie

powierzchni stawowych. Ćwiczenia czynne maja

duże znaczenie dla profilaktyki i usuwania

przykurczów w stawach powodując również

wzrost siły mięśni oraz ogólnej wydolności i

sprawności fizycznej chorego. Możemy je

wprowadzać indywidualnie jak i w grupie

chorych z podobnym umiejscowieniem i

zaawansowaniem zmian chorobowych.

Piśmiennictwo

Straburzyńska-Lupa A., Straburzyński G. Fizjoterapia.

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003.

Samborski W., Ponikowska I. Choroby reumatyczne –

standardy lecznicze w medycynie uzdrowiskowej.

Baln Pol 2005; 47: 14-23.

Mika T., Kasprzak W. Fizykoterapia. Wydawnictwo

Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.

Samborski W.: Niefarmakologiczne metody leczenia

bólu w reumatologii. Przewodnik Lekarza 3/2007

Document Outline