Rachunek kosztów

Wykład 1

Definicje kosztów i przychodów przyjęte przez

prawo bilansowe,

Przez

koszty i straty

rozumie się uprawdopodobnione

zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych,

o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości

aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które

doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia

jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez

udziałowców lub właścicieli (art. 3 ust. 1 pkt.31).

Przez

przychody i zyski

rozumie się uprawdopodobnione

powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych o

wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększania wartości

aktywów, albo zmniejszania wartości zobowiązań, które

doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego

niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez

udziałowców lub właścicieli (art. 3 ust. 1 pkt.30

)

Aktywa

Zobowiązania

Sp. 1000

Kapitał własny

Sp. 1000

10
0

15
0

10
0

1 150

SK 1050

Koszty i straty

Przychody i zyski

Zysk = Kapitał t

Kapitał t

50 = 1050 - 1000

Koszty przyjmują formę:
1) Zużycia czynników produkcji:

•

Środków pracy (środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych)

•

Przedmiotów pracy (materiałów)

•

Samej pracy

•

Usług obcych i energii obcej

2) Nakładów czysto pieniężnych nie odzwierciedlających zużycia (koszty

publicznoprawne)

3) Odpisów dokonywanych z mocy prawa bilansowego

Straty i zyski nadzwyczajne to straty i zyski powstające na skutek zdarzeń
trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki, nie
związane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia

Wydatek: każde rozchodowanie środków pieniężnych poza
przedsiębiorstwo

Wpływ

zwiększenie stanu środków pieniężnych przedsiębiorstwa

Koszty w ujęciu księgowym, a koszty uzyskania przychodu
(podatkowo)

Podział kosztów wg Ustawy

Koszty

Budowy środków trwałych

(080)

Finansowe (750)

Operacyjne

Koszty działalności

operacyjnej

Pozostałe koszty

operacyjne (760)

Koszty produktów

(ZP 4 i 5 )

Wartość sprzedanych

materiałów w cenie zakupu

(nabycia)

(740)

Wartość sprzedanych

towarów w cenie zakupu

(nabycia)

(730)

Podział przychodów wg Ustawy

Przychody

Finansowe

(750)

Operacyjne

ze sprzedaży

Pozostałe przychody

operacyjne

(760)

Produktów

(Zespół 7)

Materiałów

(Wartość sprzedanych

materiałów w cenie

sprzedaży)

(740)

Towarów

(Wartość sprzedanych

towarów w cenie

sprzedaży)

(730)

Środki trwałe w budowie

1. Definicja (3,1,16). Przez środki trwałe w budowie rozumie się zaliczane do

aktywów trwałych przyszłe środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub
ulepszenia już istniejącego środka trwałego.

2. Wycena (28,1,2). Środki trwałe w budowie wycenia się w wysokości ogółu

kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich nabyciem lub
wytworzeniem, pomniejszonych w przypadku trwałej utraty wartości o stosowny
odpis.

(

28.8)Cena nabycia i koszt wytworzenia środków trwałych w budowie (a także

środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych) obejmuje ogół kosztów, za
okres budowy, montażu, ulepszenia i przystosowania obiektu, poniesionych przez
jednostkę do dnia bilansowego lub do dnia przyjęcia do używania, w tym również:

• nie podlegający odliczeniu podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy,

• koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania i związane z tą
obsługą
różnice kursowe, pomniejszony o przychody z tego tytułu,

• koszty ulepszenia istniejących obiektów,

• koszty budowy poniesione w obcym obiekcie,

• koszty remontu wykonanego przed oddaniem obiektu do używania.

Zespół 2

(Zobowiązania)

Towary handlowe

na składzie

Wartość towarów

sprzedanych w cenach

zakupu

Wynik

finansowy

Wartość towarów

sprzedanych w cenach

sprzedaży

Zespół 1

Należności

Rozliczenie

zakupu

VAT

naliczony

VAT

należny

Ewidencja sprzedaży materiałów

Materiały na składzie

74X

Wartość sprzedanych

materiałów w cenie zakupu

74X

Wartość sprzedanych

materiałów w cenie

sprzedaży

Rozrachunki z

odbiorcami i dostawcami

Wynik finansowy

Rozrachunki z tytułu VAT

Odchylenia od cen
ewidencyjnych

(1)

(2)

(3)

31.XI
I.

1. Klasyfikacja kosztów dla potrzeb wyceny zapasów produktów pracy

i pomiaru wyniku finansowego

Ze względu na wpływ kosztów na wartość produktów

1.1. Koszty produkcji – są to koszty przypisywane produktom pracy, poniesione na

ich

wytworzenie i wyznaczające wartość zapasu wyrobów nie sprzedanych

1.2. Koszty okresu – są to koszty nieprodukcyjne: funkcjonowania firmy jako całości
(ogólnego zarządu) oraz koszty fazy poprodukcyjnej (sprzedaży); dotyczą

okresu

sprawozdawczego, a nie produktów pracy, stąd ich wysokość nie wpływa na
wartość zapasu wyrobów nie sprzedanych

Ze względu na ujęcie kosztów w sprawozdaniu finansowym

1.3. Koszty zrealizowane – wykazywane są w „Rachunku zysków i strat”, są to koszty

produkcji wyrobów sprzedanych oraz koszty okresu

1.4. Koszty niezrealizowane – wykazywane są w „Bilansie” są to koszty produkcji

wyrobów nie sprzedanych.

Ze względu na możliwość odniesienia kosztów na produkty pracy

1.5. Koszty bezpośrednie – koszty, których odniesienie na produkty pracy (lub inny

obiekt) w oparciu o źródłowe dokumenty zużycia jest możliwe, istotne i
opłacalne.

1.6. Koszty pośrednie – koszty, których odniesienie na produkty pracy (lub inny

obiekt) w oparciu o źródłowe dokumenty zużycia jest niemożliwe, nieistotne
lub nieopłacalne.

Ze względu na reakcje na zmiany poziomu produkcji

1.7. Koszty zmienne- zależne od wielkości produkcji.
1.8. Koszty stałe- niezależne od wielkości produkcji.

Koszty produkcji

koszty przypisane
produktom

nie
sprzedanym

koszty
niezrealizowan
e

Bilans

sprzedanym

Koszty okresu

koszty ogólnego zarządu i sprzedaży

koszty
zrealizowane

Rachunek

zysków

i strat

2. Klasyfikacja kosztów dla potrzeb

podejmowania decyzji

2.1. Koszty zmienne – koszty, których wielkość zależy od
rozmiarów działalności (skala produkcji kształtuje ich wysokość).

2.2. Koszty stałe – niezależne od rozmiarów działalności.

2.3. Koszty zależne (istotne) – przyszłe koszty (lecz także
przychody), które zmieniają się wraz z podjęciem określonej
decyzji.

2.4. Koszty niezależne (nieistotne) – przyszłe koszty
(przychody), których wielkość nie zmieni się wraz z podjęciem
danej decyzji.

2.5.Koszty zapadłe – koszty, których ponoszenie w okresie
bieżącym jest konsekwencją decyzji podjętej w okresach
minionych.

2.6. Koszty operatywne – koszty, których wysokość może być
kształtowana przez kierującego podmiotem, w krótkich okresach
czasu, poprzez bieżące decyzje operacyjne.

2.7. Koszty realne – koszty objęte ewidencją na kontach
księgowych, odzwierciedlające zmniejszenie majątku (np. zużycie
materiałów w procesie produkcji) lub wzrost zobowiązań (np.
faktura obca za energię).

2.8. Koszty utraconych korzyści – jest to kwota utraconych
korzyści (np. zysku) wskutek przyjęcia jednej z możliwych
alternatyw działania.

2.9. Koszty dodatkowe – jest to przyrost kosztów (przychodów)
z powodu skokowego wzrostu skali produkcji (np. oddanie do
użytku nowej hali produkcyjnej).

2.10. Koszty krańcowe – jest to przyrost kosztów (przychodów)
jeżeli produkcja wzrośnie o jednostkę.

. Klasyfikacja kosztów dla potrzeb kontroli

Ośrodek odpowiedzialności: wyodrębniony technicznie, organizacyjnie i
terytorialnie obszar aktywności przedsiębiorstwa (np. komórka
organizacyjna lub zespół komórek), na czele której stoi osoba
odpowiedzialna za jej dokonania.

3.1. Koszty kontrolowane – koszty, na których wysokość wpływ wywiera
kierownik ośrodka odpowiedzialności, a ponadto pomiar tych kosztów jest
precyzyjny.

3.2. Koszty niekontrolowane – na których wysokość kierownik ośrodka
odpowiedzialności nie ma wpływu lub koszty te są nieprecyzyjnie
mierzone.

3.3. Koszty proste – koszty, które dadzą się wyrazić jako iloczyn ilości
zużycia i ceny (stawki, taryfy) dyktowanej przez dostawcę zewnętrznego
(usługi transportowe obce, usługi remontowe obce, zużycie energii obcej).

3.4. Koszty złożone – koszty będące iloczynem ilości zużycia i ceny
(stawki) ustalonej przez dostawcę wewnętrznego – wydział produkcji
pomocniczej; koszty te dadzą się rozłożyć na elementy składowe (koszty
proste).

3.5. Koszty podstawowe – których przewidywanie (planowanie)
oparte jest na technicznie uzasadnionych normach zużycia, stąd
możliwa jest ich precyzyjna ocena.

3.6. Koszty ogólne – dla których brak jest technicznie uzasadnionych
norm zużycia, wzorcowanie tych kosztów możliwe jest jedynie w
oparciu o wielkości rzeczywiste okresów ubiegłych (w tym koszty
bieżącej działalności i zapadłe).

Rachunek kosztów

Wykład 2

Rachunek kosztów obejmuje badanie i transformowanie, według
przyjętego modelu, informacji o kosztach działalności podmiotu, służące
użytkownikom do oceny sytuacji, podejmowania decyzji i kontroli ich
urzeczywistnienia.

Rachunek kosztów jest to ta część rachunkowości finansowej i
zarządczej, której przedmiotem pomiaru, transformacji, analizy,
planowania i komunikacji są koszty działalności podmiotu
gospodarującego.

R y s u n e k 1.1.
Miejsce rachunku kosztów w systemie rachunkowości
jednostki gospodarującej

Rachunkowość jednostki gospodarującej

Retrospektyw

ny rachunek

kosztów

Prospektywny

rachunek

kosztów

Rachunek kosztów

Rachunkowość

finansowa

Rachunkowość zarządcza

Retrospektywny rachunek kosztów (realizujący cele rachunkowości
finansowej), podstawowym zadaniem tego rachunku jest podział
kosztów poniesionych w danym okresie sprawozdawczym pomiędzy
elementy:

•

wykazywane w bilansie jako majątek przedsiębiorstwa (koszty produkcji

wyrobów nie sprzedanych),

•

konfrontowane z przychodami danego okresu w celu pomiaru wyniku

finansowego (koszty produkcji wyrobów sprzedanych, całość kosztów
okresu – tj. kosztów ogólnego zarządu i sprzedaży).

Prospektywny rachunek kosztów (realizujący cele rachunkowości
zarządczej):

•

planowanie – dostarczanie informacji kosztowych zmniejszających poziom

ryzyka przy dokonywaniu wyboru: wskazanie kosztowych ograniczeń
realizacji już podjętych decyzji (budowa wzorców kosztów),

•

kontrola – systematyczne konfrontowanie osiągniętych rezultatów z planem;

identyfikacja odchyleń; eliminowanie odstępstw od wzorców,

•

organizowanie – dezagregacja zadań podmiotu pomiędzy oddzielenie

kierowane ośrodki odpowiedzialności,

•

komunikowanie – kanały, formy i metody przepływu informacji (raporty),

•

motywowanie – oddziaływanie na pracownika w celu osiągnięcia identyfikacji

celów indywidualnych z celami całej organizacji.

Zarówno w ramach retrospektywnego jak i prospektywnego
rachunku, koszty mogą być rozliczane według różnych modeli
(typów rachunku).

Ze względu na zakres kosztów rozliczanych pomiędzy
produkty pracy wyróżniamy:

1.1. Rachunek kosztów pełnych; nadrzędnym jest podział
na koszty produkcji i koszty okresu; pomiędzy produkty
pracy rozlicza się ogół kosztów (stałych i zmiennych)
produkcji

1.2. Rachunek kosztów częściowych (zmiennych);
nadrzędnym jest podział kosztów na stałe i zmienne;
pomiędzy produkty pracy rozlicza się jedynie koszty zmienne
produkcji.

Rachunek kosztów
pełnych

Rachunek kosztów
zmiennych

Koszty produkcji

• bezpośrednie

• pośrednie

Koszty okresu

• ogólnego zarządu

• sprzedaży

Koszty produkcji

• bezpośrednie

• pośrednie

Koszty okresu

• ogólnego zarządu

• sprzedaży

Produkt 1

Produkt 2

.
.

Produkt N

Wynik
finansowy

Koszty stałe

• produkcji

• ogólnego
zarządu

• sprzedaży

Koszty

zmienne

produkcji

Produkt 1

Produkt 2

.
.

Produkt N

Wynik
finansowy

2. Ze względu na sposób prezentacji informacji
kosztowych wyróżniamy:

2.1. Zbiorczy rachunek kosztów – przedmiotem rachunku są jedynie koszty
rzeczywiste (ex post).

2.2. Rozdzielczy rachunek kosztów – informacje kosztowe prezentowane są w
rozdzieleniu na: koszty wzorcowe i odchylenia od wzorca (ex ante).

Typy systematycznego rachunku kosztów

Sposób prezentacji

Zakres rozliczeń

Zbiorczy

Rozdzielczy

Pełny

Zbiorczy rachunek kosztów

pełnych

Rozdzielczy rachunek

kosztów pełnych

Częściowy (zmienny)

Zbiorczy rachunek kosztów

zmiennych

Rozdzielczy rachunek

kosztów zmiennych

Zbiorczy r.k.

Rozdzielczy r.k.

Materiały bezpośrednie

10j.

8 + 2 j.

Robocizna bezpośrednia

7 j.

8 – 1 j.

Koszty pośrednie

4 j.

6 – 2 j.

Razem koszt wytworzenia

21 j.

22 – 1 j.

Układ rodzajowy kosztów (ZESPÓŁ 4)

Dzieli koszty ze względu na ich treść ekonomiczną (co zużyto?

za ile zużyto?)

Cechy:
1.

Grupuje koszty proste

2. Grupuje koszty rzeczywiście poniesione w okresie mimo, że mogą one
dotyczyć okresów przyszłych lub minionych

Zakres:

obejmuje koszty działalności operacyjnej

 działalności podstawowej (produkcji, świadczenia usług, działalności handlowej)

 produkcji pomocniczej (własne wydziały transportu, remontowe, energetyczne
itp.
oraz działalność bytowa i socjalna)

 koszty ogólnego zarządu i sprzedaży

Poza układem rodzajowym znajdują się koszty:

 Budowy środków trwałych (080)

 Koszty finansowe (750)

 Pozostałe koszty operacyjne (760)

 Wartość sprzedanych materiałów w cenie zakupu lub nabycia (740)

 Wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu lub nabycia (730)

Pozycje układu rodzajowego

kosztów

(według wariantu porównawczego rachunku zysków i

strat)

Zużycie materiałów i energii

Usługi obce

Podatki i opłaty

Wynagrodzenia

Ubezpieczenia społeczne i
inne świadczenia

Amortyzacja

Pozostałe koszty proste

Układ funkcjonalno-podmiotowy (wg

mpk)

Cechy:

1. Grupuje koszty pośrednie produktów pracy

2. Dostosowany do specyfiki organizacyjnej przedsiębiorstwa

3. Grupuje koszty dotyczące danego okresu

Pozycje:

koszty zakupu

koszty sprzedaży

koszty wydziałowe

• stałe

• zmienne

koszty ogólnego zarządu

koszty wydziałów produkcji pomocniczej

Układ według produktów (nośników)

Cechy

1. Grupuje koszty bezpośrednie produktów

2. Dostosowany do specyfiki asortymentowej produkcji

3. Grupuje koszty dotyczące danego okresu

Pozycje:

materiały bezpośrednie

płace bezpośrednie z narzutami

inne koszty bezpośrednie

Pozycje kalkulacyjne kosztów

Materiały bezpośrednie

Koszty zakupu

Robocizna bezpośrednia (z

narzutami)

Inne koszty bezpośrednie

Koszty wydziałowe

(1-5) Razem koszt wytworzenia

Koszty
według
rodzaju

Koszty wydziałowe

Koszty zakupu

Koszty ogólnego

zarządu

Koszty sprzedaży

Produkcja

podstawowa

Produkcja

podstawowa

WGA

Rk A

WGB

Rk B

Koszt

własny

sprzedaż

2
a

2
b

3
b

3
d

Rachunek kosztów

Wykład 3

Rozliczenia międzyokresowe kosztów i przychodów

Rozliczanie kosztów i przychodów w czasie jest wyrazem
zastosowania zasady współmierności. W myśl tej reguły na
osiągnięty wynik wpływ wywierają zrealizowane i przypadające na
dany okres przychody oraz nieodzowne dla ich uzyskania, a więc
współmierne z nimi koszty (art. 6, ust. 2). Ma zatem miejsce
równoczesne lub łączne uznawanie przychodów i kosztów, jeżeli
powstają one bezpośrednio lub łącznie w wyniku tych samych
transakcji.

Celem rozliczania w czasie kosztów i przychodów jest zatem
doprowadzenie obu kategorii do porównywalności, a w ślad za
tym prawidłowy pomiar wyniku finansowego danego okresu.

1. Rozliczenia międzyokresowe kosztów

Z przychodami zrealizowanymi w okresie należy porównać jedynie
koszty dotyczące tego okresu. Kategoria ta obejmuje:

1) koszty rzeczywiście poniesione w okresie, pomniejszone o tę część
która dotyczy okresów przyszłych,
2) koszty rzeczywiście poniesione w okresie poprzednim lecz

dotyczące

okresu badanego,
3) koszty jeszcze nie poniesione, planowane do poniesienia w
przyszłości lecz dotyczące bieżącego okresu.

Rozliczenia opisane w p.1 i 2 określa się mianem rozliczeń
międzyokresowych czynnych, rozliczenia opisane w p.3 określa

się

mianem rozliczeń międzyokresowych biernych.

Ponadto istnieją rozliczenia międzyokresowe mieszane.

1.1. Rozliczenia międzyokresowe czynne

Przykład

W styczniu 200X jednostka opłaciła czynsz dzierżawny z góry za cały rok za magazyn

surowców 12 000

Cechy rozliczeń międzyokresowych czynnych

Art. 39.1.

Jednostki dokonują czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów,

jeżeli dotyczą one przyszłych okresów sprawozdawczych

Zasada istotności

Zasada ostrożności

Tytuły kosztów najczęściej objęte rozliczeniami międzyokresowymi
czynnymi:



koszty remontów,

 czynsze i dzierżawy płacone z góry,
 ubezpieczenia majątkowe,
 podatek od nieruchomości i środków transportu,
 prenumerata czasopism,
 roczna opłata za wieczyste użytkowanie gruntów,
koszty energii opłaconej z góry,
amortyzacja środków trwałych odpisana jednorazowo w koszty,

Rozliczanie kosztów zakupu materiałów i towarów

1. Wycena zapasu na poziomie ceny nabycia

2. Wycena zapasu na poziomie ceny zakupu

Czas i podstawa rozliczeń, zasady ewidencji analitycznej:

Rozliczanie w czasie różnicy pomiędzy sumą kredytu jaka będzie
podlegać spłacie, a kwotą otrzymaną (art. 39, ust. 4) – odpisanie
następuje w równych ratach na okres na jaki zaciągnięto kredyt, w
ciężar kosztów finansowych

1.2. Rozliczenia miedzyokresowe bierne

Przykład
Przedsiębiorstwo produkuje i sprzedaje rowery objęte 2-letnią
gwarancją, planowany koszt naprawy gwarancyjnej jednego
roweru to 50 zł/szt. W styczniu 200x sprzedano 100 szt.
rowerów

Cechy rozliczeń międzyokresowych biernych

Art.. 39. 2.

Jednostki dokonują biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów w

wysokości prawdopodobnych zobowiązań przypadających na bieżący okres
sprawozdawczy, wynikających w szczególności:

1) z obowiązku wykonania, związanych z bieżącą działalnością, przyszłych świadczeń na
rzecz pracowników , w tym świadczeń emerytalnych , a także przyszłych świadczeń
wobec nieznanych osób, których kwotę można oszacować w sposób wiarygodny mimo,
że data powstania zobowiązania nie jest jeszcze znana, w tym z tytułu napraw
gwarancyjnych i rękojmi za sprzedane produkty długotrwałego użytku.

Tytuły kosztów objęte biernymi rozliczeniami międzyokresowymi:

-koszty badania bilansu ( B.I.3),

- płace urlopowe pracowników bezpośrednio produkcyjnych (B.I.3),

- nagrody jubileuszowe i odprawy emerytalne (B.I.2),

- koszty napraw gwarancyjnych(B.I.3),

- czynsze i dzierżawy płacone z dołu (B.I.3).

2) ze świadczeń wykonanych na rzecz jednostki przez kontrahentów jednostki, ,a kwotę
zobowiązania można oszacować w sposób wiarygodny ( dostawy niefakturowane B.III.2a)

2. Rozliczenia międzyokresowe przychodów

Art.. 41.1. Rozliczenia międzyokresowe przychodów, dokonywane z zachowaniem
zasady ostrożności, obejmują w szczególności:

1) Równowartość otrzymanych lub należnych od kontrahentów środków z tytułu
świadczeń, których wykonanie nastąpi w następnych okresach sprawozdawczych

2) Środki pieniężne otrzymane na sfinansowanie nabycia lub wytworzenia środków
trwałych, w tym także środków trwałych w budowie oraz prac rozwojowych, jeżeli
stosownie do innych ustaw nie zwiększają one kapitałów (funduszy) własnych.
Zaliczone do rozliczeń międzyokresowych przychodów kwoty zwiększają stopniowo
pozostałe przychody operacyjne, równolegle do odpisów amortyzacyjnych lub
umorzeniowych od środków trwałych lub kosztów prac rozwojowych sfinansowanych z
tych źródeł,

3) Ujemną wartość firmy,

Przepis ust. 1 pkt 2 stosuje się odpowiednio do przyjętych nieodpłatnie, w tym także w
drodze darowizny, środków trwałych w budowie, środków trwałych oraz wartości
niematerialnych i prawnych.

Otrzymana zaliczka

Dotacje na nabycie środka trwałego

Otrzymanie nieodpłatnie środka trwałego

Rachunek kosztów

Wykład 4

Warianty ewidencji i rozliczania

kosztów

Ustawa o rachunkowości pozostawia

poszczególnym podmiotom daleko idącą

swobodę w wyborze systemu ewidencji i

rozliczania kosztów. Przyjęte rozwiązania

powinny przede wszystkim zabezpieczać

potrzeby informacyjne przedsiębiorstwa

oraz uwzględniać jego specyfikę. Zgodnie

z zasadą kontynuacji raz ustalone reguły

należy konsekwentnie stosować – ich opis

powinien być zawarty w „Instrukcji

ewidencji i rozliczania kosztów”, będącej

załącznikiem do Zakładowego Planu Kont.

2. Swoboda w konstruowaniu zasad rachunku kosztów nie

oznacza pełnej dowolności. Stosowany system powinien

umożliwić sporządzenie:

a) sprawozdania „Rachunek zysków i strat” (w jednym z

dwóch

wariantów porównawczym lub kalkulacyjnym),

b) „Bilansu” w pozycjach: zapasy wyrobów gotowych,

półfabrykatów, produkcji w toku, rozliczeń

międzyokresowych kosztów (czynnych i biernych) wynik

finansowy,

c) informacji dodatkowej do bilansu (załącznik nr 1 do Ustawy

–

w zakresie układu rodzajowego kosztów),

d) deklaracji podatkowych (w tym zwłaszcza podatku

dochodowego od osób fizycznych i prawnych, w zakresie

kosztów uzyskania przychodów),

e) sprawozdawczości GUS.

O wyborze wariantu ewidencji i rozliczania kosztów decydują:

zapotrzebowanie na informacje kosztowe ze strony

zarządu

firmy,

b) zakres i specyfika działalności (handel i (lub) produkcja i

(lub) usługi),

c) stopień skomplikowania technologii,

d) wielkość przedsiębiorstwa (ilość mpk, asortyment

wytwarzanych wyrobów (usług), wielkość zatrudnienia,

skala realizowanych obrotów).

Ewidencja i rozliczanie kosztów –

wariant 1

Zespoły

0,1,2,3,8

Zespół

490

Rozl.koszt.

640

Roz.m/o

kosztów

530

Prod.pomoc

503

Koszty zakupu

501

Prod.podst

580

Rozl.prod

550

Koszty

ogólnego

zarządu

507

Koszty

sprzedaży

605

Prod. w

toku

502

Koszty

wydz.

4a
4b

601

Wyroby na

skł.

706

Koszt wł.sp.

620 Odch.

od cen ewid.

Pomiar zmiany stanu produktów

Koszty

poniesione

w okresie

wg rodzaju

100

Produkcja

podstawowa

Produkcja w toku

koszty ogólnego

zarządu

Koszty sprzedaży

Zapas początkowy

Produkcja bieżąca

Koszt

własny

sprzedaży

Wyroby gotowe

Koszty wg rodzaju > Koszt
wł.sprzedaży

100

Koszty

poniesione

w okresie

wg rodzaju

100

Produkcja

podstawowa

Produkcja w toku

koszty ogólnego

zarządu

Koszty sprzedaży

Zapas początkowy

Produkcja bieżąca

Koszt

własny

sprzedaży

110

Wyroby gotowe

Koszty wg rodzaju < Koszt
wł.sprzedaży

100

110

Rachunek zysków i strat

(wariant kalkulacyjny)

Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i

materiałów, w tym:

- od jednostek powiązanych

I. Przychody netto ze sprzedaży produktów

II. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów

Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów, w

tym:

- jednostkom powiązanym

I. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów

II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów

Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A – B)

Koszty sprzedaży

Koszty ogólnego zarządu

Zysk (strata) ze sprzedaży (C-D-E)

(wariant porównawczy)

Przychody netto ze sprzedaży i zrównanie z nimi, w tym:

- od jednostek powiązanych

I. Przychody netto ze sprzedaży produktów

II. Zmiany stanu produktów (zwiększenie – wartość dodatnia,

zmniejszenie – wartość ujemna)

III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki

IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów

Koszty działalności operacyjnej

I. Amortyzacja

II. Zużycie materiałów i energii

III. Usługi obce

IV. Podatki i opłaty, w tym:

- podatek akcyzowy

V. Wynagrodzenia

VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

VII. Pozostałe koszty rodzajowe

VIII.Wartość sprzedanych towarów i materiałów

Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B)

Zamknięcia roczne – wariant

porównawczy

Zespoły

0,1,2,3,8

Zespół

Wynik

finansowy

490

Zespół

Koszt

wł.sp.

2500 (1) 2500

2500 (2) 2500

2500 (I) 2500

Sp.200

2100 (3) 2100

400
(5)

2000 (4) 2000

(5)
400

2400 II

II 2400

100 (III) 100

2300 2000

300 SK

„

Koszt wytworzenia świadczeń na własne potrzeby”

Zespoły

0,1,2,3,8

Zespół

Wynik

finansowy

490

Zespół

Koszt

wł.sp.

2500 (1) 2500

2500 (2) 2500

2500 (I) 2500

Sp.200

2100 (3) 2100

400
(5)

2000 (4) 2000

(5)
400

2400 II

II 2400

90 (III) 90

2300 2010

290 SK

(7) 10

10 (IV)

790

10 (IV)

10 (7)

10 (6)

SN 080, 760

(6)
10

(wariant porównawczy)

Przychody netto ze sprzedaży i zrównanie z nimi, w tym:

- od jednostek powiązanych

I. Przychody netto ze sprzedaży produktów

II. Zmiany stanu produktów (zwiększenie – wartość dodatnia, zmniejszenie – wartość ujemna)

III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki

IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów

Koszty działalności operacyjnej

I. Amortyzacja

II. Zużycie materiałów i energii

III. Usługi obce

IV. Podatki i opłaty, w tym:

- podatek akcyzowy

V. Wynagrodzenia

VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

VII. Pozostałe koszty rodzajowe

VIII.Wartość sprzedanych towarów i materiałów

Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B)

Pozostałe przychody operacyjne

I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych

II. Dotacje

III. Inne przychody operacyjne

Pozostałe koszty operacyjne

I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych

II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych

III. Inne koszty operacyjne

Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C+D-E)

Przychody finansowe

I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:

- od jednostek powiązanych

II. Odsetki, w tym:

- od jednostek powiązanych

III. Zysk ze zbycia inwestycji

IV. Aktualizacja wartości inwestycji

V. Inne

Koszty finansowe:

I. odsetki, w tym:

- dla jednostek powiązanych

II. Strata ze zbycia inwestycji

III. Aktualizacja wartości inwestycji

IV. Inne

Zysk (strata) z działalności gospodarczej (F+G-H)

Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (J.I. – J.II)

I. Zyski nadzwyczajne

II. Straty nadzwyczajne

Zysk (strata) brutto (I+/J)

Podatek dochodowy

Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)

Zysk (strata) netto (K-L-M)

Ewidencja i rozliczanie kosztów –

wariant 1

Zespoły

0,1,2,3,8

Zespół

490

Rozl.koszt.

Roz.m/o

kosztów

Prod.pomoc

Koszty zakupu

Koszty

handlowe I.

Koszty

handlowe II.

Wynik

finansowy

Koszty

ogólnego

zarządu

Alternatywne zamknięcia roczne:

•Ma Zespół 4; Wn Wynik
finansowy

•Ma Koszty handlowe; Ma Koszt
ogólnego zarządu; Wn 490

•Wn (Ma) 490; Ma (Wn) Wynik
finansowy

Ewidencja i rozliczanie kosztów –

wariant 2

Zespoły

0,1,2,3,8

Produkcja

podstawowa

Produkty

gotowe

Produkcja w

toku

Koszty

zarządu

Koszty

sprzedaży

Rozlicz.m/o

kosztów

140

Rozliczenie

produkcji

Koszt

własny

sprzedaży

produktów

Wynik

finansowy

Odchylenia od cen

ewidencyjnych

produktów

140

(1a)
(1a)

120

100

(5a)
(5a)

(4) (4)

(7) (7)

(11) (11)

110 110

(1b)
(1c)

20 20

(2) (2)

(9) (9)

(3)
(3)

30
30

(10) (10)

20 20

(6) (6)

10
10

(8) (8)

30 30

(5b)
5b)

40
40

10
10

Ewidencja i rozliczanie kosztów –

wariant 3

Zespoły

0,1,2,3,8

Zespół 4

Koszty wg rodzaju

860

Wynik finansowy

31.XII.

Zespoły

0,1,2,3,8

Zespół 4

Koszty wg rodzaju

860

Wynik finansowy

31.XII.

Rozl. m/o kosztów

Zespoły

0,1,2,3,8

Zespół 4

860

Wynik finansowy

490

Rozliczenie

kosztów

640

Rozliczenia m/o

kosztów

2
3

Zespoły

0,1,2,3,8

Zespół 4

200
200

Rozliczenie kosztów

490

Zespół 6

Produkty gotowe

Zespół 7

Koszt własny sprzedaży

180

Rozl. m/o kosztów

Rachunek kosztów

Wykład 5

Produkcja pomocnicza: są to wydziały świadczące usługi lub
wytwarzające wyroby dla potrzeb działalności podstawowej, niekiedy
także dla odbiorców zewnętrznych

Do produkcji pomocniczej zalicza się wydziały, których:

• rozmiary działalności (ilość wykonanych usług) dadzą się zmierzyć z
wymaganą dokładnością; można je wyrazić w jednostkach naturalnych:
kg, szt., rob.godz., tonach, tono-kilometrach,

•świadczenia są przyjmowane (wykorzystywane) przez więcej niż
jednego odbiorcę , a ponadto odbiorców tych można zidentyfikować
(wskazać),

•wysokość ponoszonych kosztów, liczebność pracowników, skala
prowadzonej działalności uzasadniają potrzebę ich kontroli poprzez
wyodrębnienie w ewidencji.

Zakres rzeczowy produkcji pomocniczej

Wydziały energetyczne , dostarczające: wodę, parę, energię elektryczną,

sprężone powietrze, gazy techniczne (tlen, acetylen) prowadzące gospodarkę
wodno-ściekową; koszty tych wydziałów obejmują utrzymanie i eksploatację
urządzeń służących wytwarzaniu, uszlachetnianiu , przesyłaniu energii.

2. Wydziały transportowe, obejmujące: transport samochodowy
(samochody ciężarowe, osobowe, ciągniki, przyczepy, wózki akumulatorowe)
transport kolejowy, wodny, powietrzny oraz tzw. Brygadę placową,

Wydziały remontowe i budowlane, wykonujące remonty i konserwacje

jak: warsztaty ogólnomechaniczne, ślusarskie, narzędziowe, elektryczne,
remontowo-budowlane, stolarskie, pralnie.

Zakres rzeczowy produkcji pomocniczej

Wydziały wytwórcze, produkujące prototypy , narzędzia, przyrządy,

aparaturę, modele, opakowania, części zamienne i inne materiały.

5. Biura konstrukcyjno-technologiczne i laboratoria.
6. Działalność bytowa, prowadzona przez przedsiębiorstwo:
Stołówki,
Bufety,
Zakładowe domy mieszkalne,
Hotele pracownicze,
Zakładowa służba zdrowia,
Szkoły przyzakładowe,
7. Działalność socjalna prowadzona przez przedsiębiorstwo:
Zakładowe domy wypoczynkowe,
Ośrodki kolonijne,
Ośrodki wypoczynku sobotnio-niedzielnego,
Ogródki działkowe.

Koszty działalności pomocniczej i ich

rozliczenie

530

Produkcja pocmocnicza

Wydział „N”

Odbiorcy świadczeń

Koszty wydziałowe

Koszty ogólnego zarządu

Koszty sprzedaży

Prod.pomocnicza

Koszt własny sprzedaży

Rozlicz. m/o kosztów

•

Koszty proste wg rodzaju

Ma 490

• Koszty rozliczane w czasie

Ma 640

•

Świadczenia innych

wydziałów pomocniczych

Ma 530

•

Koszty zakupu materiałów

Ma 503

razem koszt wytworzenia

Brak urządzeń pomiarowych. Nie jest znana ilość świadczeń pobranych przez

poszczególnych odbiorców

Klucze rozliczeniowe świadczeń

1. Moc zainstalowanych u odbiorców maszyn, urządzeń z uwzględnieniem

przeciętnego czasu ich wykorzystania – dla rozliczania kosztów energii.

2. Powierzchnia lub kubatura – do rozliczania kosztów oświetlenia, ogrzewania,

konserwacji i remontów budynków.

3. Wartość zainstalowanych maszyn i urządzeń – do rozliczania kosztów ich

bieżących konserwacji i remontów.

4. Wyrażone w % przeciętne udziały poszczególnych odbiorców w sumie świadczeń

danego wydziału.

Zalety:

Wady:

2. Istnieją urządzenia pomiarowe. Znana jest ilość świadczeń pobranych
przez poszczególnych odbiorców

2.1. Rozliczenie następuje na podstawie rzeczywistego kosztu
wytworzenia jednostki świadczenia:





K 

Świadczenia wzajemne:

Kotłownia

Elektrownia

Wydział Remontowy

Kolejność rozliczeń

Świadczenia wzajemne zwrotne

950
kWh

900 rg

0 k

0 t

Zalety rozliczeń po koszcie rzeczywistym

Wady rozliczania świadczeń po koszcie rzeczywistym

2.2. Rozliczenie na podstawie planowanego kosztu wytworzenia jednostki
świadczenia (ceny transferowej

)

Zalety

Wady

Remontowy

K=15 000; kj=Y

Św. = 8000 rg

Kotlownia

K=10 000; kj=X

Św. = 6000 t

Elektrownia

K=20 000; kj=Z

Św. = 12000
kWh

Rachunek kosztów

Wykład 6

Pojęcie kosztu wytworzenia

Wyrób A

Wyrób B

Wyrób C

koszty wydziałowe zmienne

koszty wydziałowe stałe

Koszt wytworzenia pełni rolę ceny wewnętrznej produktów pracy

koszty wydziałowe zmienne

koszty wydziałowe stałe

koszty wydziałowe zmienne

koszty wydziałowe stałe

Koszt wytworzenia pełni rolę ceny wewnętrznej produktów pracy

koszty wydziałowe zmienne

koszty wydziałowe stałe

Koszty wydziałowe

– koszty pośrednie produkcji ponoszone na

wydziałach produkcji podstawowej

Jednostka odniesienia kosztów

– miernik produkcji (szt. kg, m

tkm, rgodz)

względem którego koszty danego wydziału zachowują się jak zmienne i stałe.

Zmienne:



Materiały technologiczne



Robocizna pracowników bezpośrednio produkcyjnych w części nie zaliczonej do kosztów

bezpośrednich



Energia napędowa maszyn i urządzeń



Konserwacje i remonty maszyn i urządzeń



Materiały na cele ruchu



Amortyzacja narzędzi, sprzętu



Transport wewnętrzny

Stałe:



Amortyzacja maszyn, urządzeń, budynków i budowli



Oświetlenie



Ogrzewanie



Utrzymanie czystości



Zarządzanie wydziałem



Czynsze,dzierżawy, ubezpieczenia majątkowe



Konserwacje i remonty



Podatek od nieruchomości



BHP, szkolenie



Kontrola jakości

Pojęcie klucza rozliczeniowego

Klucz rozliczeniowy

jest to wielkość, w stosunku do której przyjmuje się

założenie, że koszty pośrednie rozkładają się pomiędzy produkty w

proporcji do niej.

Atrybuty klucza

Jest to cecha (miara) właściwa każdemu z wytwarzanych wyrobów.

Klucz powinien charakteryzować związek przyczynowy (a przynajmniej logiczny) z

rozliczanymi kosztami.

Powinna to być cecha wymierna, łatwa do obiektywnego ustalenia, a pozyskanie

informacji o niej nie może powodować wysokich kosztów.

Klucz rozliczeniowy kosztów wydziałowych = Jednostka odniesienia kosztów

Rodzaje kluczy

Ze względu na charakter miernika wyróżniamy:



klucze wartościowe



klucze ilościowe

Ze względu na stabilność



klucze zmienne



klucze stałe





 n

S j

ewentualnie w %

KW 

Klucze rozliczeniowe kosztów wydziałowych

1) Płace bezpośrednie (z narzutami lub bez narzutów)

2) Roboczogodziny

3) Maszynogodziny

4) Materiały bezpośrednie (waga produktów)

5) Ilość produkcji

6) Suma kosztów bezpośrednich

Wady rozliczania kosztów wydziałowych w oparciu o klucze rozliczeniowe:

1) koszt wytworzenia zależy od doboru klucza

2) koszt wytworzenia zależny od wielkości produkcji

Razem

Materiały bezpośrednie

800

200

1200

Płace bezpośrednie

200

400

800

Koszty wydziałowe

600

Koszt wytworzenia

2600

Razem

Materiały bezpośrednie

800

200

1200

Płace bezpośrednie

200

400

800

Koszty wydziałowe

600

Koszt wytworzenia

2600

150

300

1150

550

900

400

100

1400

500

700

Przykład 1

Obliczyć jednostkowy koszt wytworzenia

produktu przy następujących założeniach

•

Materiały bezpośrednie 120zł/szt.

•

Robocizna bezpośrednia 40zł/szt.

•

Zmienne koszty wydziałowe (energia) 10zł/szt.

•

Stałe koszty wydziałowe 18.000 zł.

Rozmiary produkcji:

Rozmiary produkcji:
•

Wariant I – 600 szt.

•

Wariant II – 400 szt.

•

Wariant III – 100 szt.

Za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych
uznaje się przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych
warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub
sezonów, przy uwzględnieniu planowych remontów.

UWAGA: zaleca się zgodność

• jednostki odniesienia kosztów (m/godz)
• jednostki pomiaru stopnia wykorzystania zdolności
produkcyjnych

(m/godz)

• klucza rozliczeniowego kosztów wydziałowych (m/godz)

Koszty wydziałowe

zmienne

Produkcja

podstawowa

>koszty > mat. bezp.

wydziałowe > płace bezp.

zmienne > k. wydz.

zmienne

Koszty wydziałowe

stałe

> koszty

k. wydz.

wydziałowe stałe ( część

stałe uzasadniona

)

koszt

wytworzenia

koszt wytworzenia

sprzedanych produktów

Przykład 2

Przedsiębiorstwo wytwarza trzy wyroby o następującej charakterystyce:

A B C

Materiały bezpośrednie ( zł/szt.) 400 700 900

Robocizna bezpośrednia (zł/szt.) 300 100 150

Maszyno chłonność (mg/szt.) 2 4 6

Produkcja (szt.) 200 500 600

•

koszty wydziałowe zmienne 90.000 zł

•

rzeczywiste koszty wydziałowe stałe 36.000 zł

•

normalne wykorzystanie zdolności produkcyjnych 7.000 mg

•

budżetowane koszty stałe 35.000 zł

Ustal jednostkowy koszt wytworzenia – kluczem rozliczeniowym kosztów

wydziałowych są maszynogodziny.

Narzut indywidualny czy skumulowany

Wydział A

Wydział B

Wydział C

Razem

Koszty

wydziałowe

12.000

100.000

8.000

120.000

Rgodz.

20.000

60.000

Stawka

zł/rgodz

0,60

5,0

0,4

2,0

Jeżeli produkt „X” produkowany przez Wydział C wymaga
obróbki przez 20 godz. to koszty wydziałowe wyniosły

20 g x 0,4 = 8 narzut indywidualny

20 g x 2 = 40 narzut skumulowany

Aktywa dostosowywane

( MSR Nr 23 „ Koszty finansowania zewnętrznego”

)

Dostosowywany składnik aktywów

– składnik

aktywów, który

wymaga znacznego okresu czasu niezbędnego do

przygotowania go do

zamierzonego użytkowania lub sprzedaży.

Art. 28, ust. 4 ustawy o rachunkowości

w przypadkach uzasadnionych niezbędnym,

długotrwałym przygotowaniem towaru lub produktu do

sprzedaży, lub długim okresem wytwarzania produktu,

cenę nabycia lub koszt wytworzenia produktu można

zwiększyć o koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w

celu finansowania zapasu towarów albo produktów w

okresie ich przygotowania do sprzedaży, lub

wytworzenia i związanych z nimi różnic kursowych ,

pomniejszone o przychody z tego tytułu.

Rachunek kosztów

Wykład 7

Pojęcie, rodzaje i metody kalkulacji

Przez kalkulację rozumiemy ogół czynności obliczeniowych zmierzających do ustalenia
kwoty i struktury kosztów przypadających na jednostkę kalkulacyjną danego obiektu
kalkulacyjnego, w ramach wyróżnionych nośników kosztów.

Nośnikiem

kosztów jest przedmiot obserwacji kosztów w ramach ich systemu

ewidencyjnego. W praktyce nośnikiem kosztów może być:

• wytworzona w danym okresie grupa asortymentowa lub pojedynczy asortyment
produktu (dotyczy to produkcji wielkoseryjnej, masowej, głównie w przedsiębiorstwach o
montażowym typie procesu technologicznego),

•faza procesu technologicznego (przedsiębiorstwa przemysłu chemicznego, paliwowego,
gdzie mamy do czynienia z tzw. produkcją sprzężoną),

•wyrób lub grupa wyrobów objęta jednym zleceniem produkcyjnym (produkcja
jednostkowa na zamówienie klienta –np. stocznia).

N o ś n i k i

wyróżnia się poprzez analitykę do konta 501. Tworzą je produkty

jednorodne pod względem materiałów i sposobów wytwarzania, różnice dotyczą cech
drugorzędnych, Muszą być one jednoznacznie wskazane w zakładowym planie kont.

Ze względu na stopień przerobu produktów pracy wyróżniamy

nośniki:

1) Ostateczne (wyroby gotowe)

2) Przejściowe (półfabrykaty) – wyodrębnienie ich ma miejsce, gdy:

• proces technologiczny dzieli się na fazy,
• między fazami półprodukty są magazynowane,
• półfabrykaty są sprzedawane,
• istnieje zapotrzebowanie na informację kosztową nie tylko w

przekroju wyrobów gotowych, lecz także półfabrykatów,

• fazy procesu wyodrębnione w technologii produkcji pokrywają się

ze strukturą organizacyjną wydziałów.

Obiekt kalkulacyjny to produkt lub grupa rodzajowo zbliżonych
produktów dla których ustala się jednostkowy koszt wytworzenia.

Relacje między nośnikami kosztów a obiektami kalkulacyjnymi mogą

być dwojakiego rodzaju:

1. Zakres przedmiotowy nośników kosztów i obiektów kalkulacyjnych jest zbieżny – mówimy

wówczas o tzw. pojedynczym nośniku kosztów – w praktyce oznacza to, że koszty
zgromadzone na koncie analitycznym do konta syntetycznego 501 dotyczą tylko jednego
asortymentu produktów lub pojedynczego wyrobu.

501 prod.podstaw

501/N Statek N

501/2 Statek 2

501/1 Statek
1

MB 1

RB 1

KW 1

MB 2

RB 2

KW 2

2. W ramach danego nośnika kosztów można wyróżnić szereg odrębnych obiektów

kalkulacyjnych, jest to tzw. zbiorczy nośnik kosztów. Koszty wydzielone na koncie
analitycznym obejmują szereg różnych produktów, przy czym koszt jednostkowy
każdego z nich jest przedmiotem odrębnych obliczeń kalkulacyjnych.

501/1 panewki

501/2 łożyska kulk

501 Produkcja

podstawowa

MBp

RBp

KWp

MBł

RBł

KWł

MBt

RBt

KWt

501/3 tuleje stalowe

Zbiorczy nośnik kosztów tworzą wyroby zbliżone pod

względem zużywanych materiałów i surowców, technologii
produkcji, maszyn, urządzeń i narzędzi wykorzystywanych
przy ich wytwarzaniu, produkty o podobnym przeznaczeniu i
spełnianych funkcjach. Różnice sprowadzają się do cech
drugorzędnych : wielkości, wagi, pojemności, koloru , sposobu
wykończenia, ceny sprzedaży.

Mianem jednostki kalkulacyjnej określamy jednostkę

miary, przy pomocy której wyraża się wielkość produkcji
danego obiektu kalkulacyjnego. Można mówić o naturalnych
jednostkach kalkulacyjnych (kg, szt. litry, KWh) lub umownych
– gdy ilości produktu o różnych cechach podlegają
przeliczeniu na produkt o cechach typowych.

Koszt jednostkowy produktu ustala się na jednostkę

kalkulacyjną (np. w zł/m

Rodzaje kalkulacji:
Podział ze względu na:
1. Moment sporządzenia i wielkości będące podstawą

obliczeń:

• Kalkulacja prowadzona w trybie ex ante –
przedprodukcyjna (przed poniesieniem kosztów)

może

być szacunkowa, planowa (stopień precyzji nieco
wyższy od szacunkowej) lub normatywna (liczona w
oparciu o technicznie uzasadnione normy zużycia),

• Kalkulacja w trybie ex post – podstawą są

rzeczywiście poniesione koszty i rozmiary
produkcji –prowadzona jest przede wszystkim dla
potrzeb

rachunkowości finansowej.

2. Zakres kosztów rozliczanych pomiędzy produkty
pracy:

• Kalkulacja pełnego kosztu wytworzenia –
wymagana przez ustawę,

• Kalkulacja zmiennego kosztu wytworzenia –
wykorzystywana w rachunkowości zarządczej

Wyróżniamy następujące metody kalkulacji:

1.Kalkulacja podziałowa:

• prosta,
• ze współczynnikami,
• produkcji sprzężonej.

2.Kalkulacja doliczeniowa:

• zleceniowa,
• asortymentowa.

3.Kalkulacja fazowa (procesowa).

Kalkulacja podziałowa prosta

Kalkulacja podziałowa prosta może być stosowana w

przedsiębiorstwach gdzie występuje jeden, pojedynczy nośnik
kosztów. W praktyce oznacza to warunki produkcji masowej,
jednorodnej, wytwarzanej potokowo. Przykładowo: wydobycie
kruszywa, gliny, piasku, produkcja jednego asortymentu opakowań,
świadczenie jednego rodzaju usług transportowych itp. Ponieważ
wszystkie koszty dotyczą jednego asortymentu wyrobów, podział
kosztów na bezpośrednie i pośrednie jest zbędny – wszystkie koszty
mają charakter bezpośrednich.



Procedura komplikuje się, jeżeli obok wyrobów gotowych
otrzymuje się produkcję niezakończoną.

Zasady wyceny produkcji niezakończonej

Produkcja niezakończona – produkty pracy, które nie przeszły całego
procesu technologicznego w danym przedsiębiorstwie. Produkcja ta
obejmuje dwa elementy: półfabrykaty i produkcję w toku.

Poziom wyceny – wskazanie elementów kosztów stanowiących o wartości
produktu pracy.

Półfabrykaty – są to produkty pracy, które przeszły zamkniętą,
wyodrębnioną część (fazę) procesu technologicznego (jedną lub kilka).
Znajdują się w magazynie i są przeznaczone do dalszej produkcji lub
sprzedaży. Z punktu widzenia wyceny, półfabrykaty są traktowane jak
wyroby gotowe. Wyceniane są w oparciu o rzeczywisty koszt
wytworzenia:

• materiały bezpośrednie w cenie nabycia,
• robocizna bezpośrednia, z narzutami,
• inne koszty bezpośrednie (np. obróbka obca),
• koszty pośrednie produkcji (zmienne i stałe).

Poziom wyceny:

• rzeczywisty koszt wytworzenia,

• planowany (normatywny) koszt wytworzenia
skorygowany o odchylenia od cen
ewidencyjnych,

• jeżeli ustalenie kosztu wytworzenia jest
niemożliwe (ewidencja kosztów tylko w zespole
4),
wyceny dokonuje się w oparciu o cenę
sprzedaży
netto takiego samego lub podobnego
przedmiotu
pomniejszoną o przeciętnie osiągany zysk brutto
na całej produkcji.

Na dzień bilansowy:

• wycena półfabrykatów następuje: po
rzeczywistym koszcie wytworzenia, nie wyższym
jednak od ceny sprzedaży netto (zasada ostrożnej
wyceny) – ewentualna różnica odnoszona jest na
pozostałe koszty operacyjne,

• po planowanym (normatywnym) koszcie
wytworzenia skorygowanym o odchylenia, o ile są
one nieznaczne (przy spełnieniu warunków jw.).

Cena sprzedaży netto - cena możliwa do uzyskania
na rynku, bez VAT-u i przewidywanych kosztów
sprzedaży.

Metody wyceny:
Metody kalkulacji – właściwe dla wyrobów
gotowych.
Produkcja w toku – są to produkty pracy
znajdujące się na stanowiskach pracy. Produkcja
w toku może być przeznaczona jedynie do
dalszego przerobu.

Poziomy wyceny produkcji w toku:

1. Koszt wytworzenia

501 Produkcja
podstawowa

Materiały bezpośrednie

Wyroby gotowe (WG)

Remanent końcowy
produkcji w toku (R

)

Wartość produkcji w toku wyznaczana jest przez materiały bezpośrednie,
robociznę bezpośrednią, koszty wydziałowe.

2. Koszty bezpośrednie

gdy koszty wydziałowe są relatywnie nieznaczne, wartość

produkcji w toku wyznacza suma materiałów i robocizny

Materiały bezpośrednie

Wyroby gotowe (WG)

Remanent końcowy

501 Produkcja
podstawowa

3. Materiały bezpośrednie

Gdy znaczną część kosztów wytworzenia stanowią materiały wartość
produkcji w toku może wyznaczać jedynie suma kosztów materiałów
bezpośrednich

Wyroby gotowe (WG)

Remanent końcowy

501 Produkcja podstawowa

Materiały bezpośrednie

4. Nie wycenia się produkcji w toku.

Wyroby gotowe (WG)

501 Produkcja podstawowa

Materiały bezpośrednie

Odejście od wyceny na poziomie kosztu wytworzenia (uproszczenia w
wycenie produkcji w toku) nie może mieć miejsca w odniesieniu do
produkcji o przewidywanym czasie wykonania dłuższym niż 3 m-ce,
przeznaczonej do sprzedaży lub na rzecz rozpoczętej budowy środków
trwałych

• jeżeli ustalenie kosztu wytworzenia jest niemożliwe, wyceny
dokonuje się w oparciu o cenę sprzedaży netto takiego samego
lub podobnego przedmiotu pomniejszonej o przeciętnie osiągany
zysk brutto z uwzględnieniem stopnia przerobu.

Na dzień bilansowy: wartość produkcji w toku nie może przekroczyć ceny
sprzedaży netto.

Metody wyceny:

• przeliczenie produkcji w toku na umowne wyroby gotowe,
• wycena wyrobów gotowych w oparciu o koszt planowany,
• wycena produkcji w toku w oparciu o koszt planowany.

Przeliczenie produkcji w toku na umowne wyroby

gotowe

1.1. Materiały zużywane są sukcesywnie

)

(

jMB







)

(

jRB







Produkcja w toku wyceniana jest na poziomie kosztu wytworzenia

)

(

jKW







jKW

jRB

jMB

jWG





jKW

jRB

jMB

jRK







)

(

jWG

KWG





jRK

KRK

Przykład

Przedsiębiorstwo masowo wytwarza produkty „R”. W
okresie

wyprodukowano

800

szt.

Wyrobów

gotowych, 200 szt. Produkcji w toku (R

) o stopniu

przerobu 80% oraz 400 szt. Produkcji w toku (R

kII

) o

stopniu przerobu 10%. Materiały zużywane są
sukcesywnie w trakcie procesu technologicznego. W
okresie poniesiono następujące koszty: materiały
bezpośrednie 28 000 zł, płace bezpośrednie 12000
zł, koszty wydziałowe 10000 zł . Jaka jest bilansowa
wartość zapasu wyrobów gotowych i produkcji w
toku? (Wariant II: jakie będą wyniki kalkulacji jeżeli
przyjmie się założenie, iż materiały zużywane są
jednorazowo

początku

procesu

technologicznego).

1.2. Zużycie materiałów następuje w pierwszej operacji

technologicznej

Produkcja w toku wyceniana jest na poziomie kosztu wytworzenia

Wartość produkcji w toku = Koszty produkcji – koszt planowany wyrobów

gotowych

3. Koszt wytworzenia wyrobów gotowych = Koszty produkcji – koszt planowany
produkcji w toku

jMB





)

(

jRB







)

(

jKW







jKW

jRB

jMB

jWG





jKW

jRB

jMB

jRK







)

(

Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami

Znajduje zastosowanie w warunkach produkcji

masowej, potokowej kilku asortymentów zbliżonych
do siebie produktów (występuje jeden zbiorczy nośnik
kosztów). Cechy wspólne wyrobów to: identyczne
surowce i materiały, technologia produkcji, maszyny,
urządzenia,

narzędzia

wykorzystywane

przy

wytwarzaniu, podobne przeznaczenie i spełniane
funkcje, wspólne nakłady pracy. Różnice sprowadzają
się do następujących cech: wielkość, waga,
pojemność,

kolor,

sposób

wykończenia,

cena

sprzedaży.

Produkcja opakowań (np. skrzyń, puszek, karnistrów, pojemników),

wyrobów ze szkła i mas plastycznych, cegieł, dachówek, płyt
chodnikowych – oto przykłady praktycznych zastosowań kalkulacji
podziałowej ze współczynnikami. Obliczenia przebiegają tu w kilku
krokach:

1. Należy wybrać cechy różniące poszczególne obiekty

kalkulacyjne (wyroby) w ramach nośnika kosztów np.: wagę,
pojemność, długość, pracochłonność itp. a następnie wskazać
te z nich, które różnicują kosztochłonność każdego z
produktów,

2. Cechom tym nadaje się współczynniki, w proporcji do których

rozliczone zostaną koszty; zalecany jest dobór współczynników
różnych dla kosztów surowca i kosztów przerobu, a także
odrębnych dla poszczególnych faz procesu produkcyjnego,

3. Za pomocą współczynników rozmiary produkcji odmiennych

wyrobów sprowadza się do wspólnego mianownika,
przeliczając je na jednostki umowne,

4. Ustala się koszt jednostkowy jednostki umownej,
5. Iloczyn kosztu jednostkowego jednostki umownej i

współczynnika wyznacza koszt jednostkowy danego obiektu
kalkulacyjnego.

Należy podkreślić duży subiektywizm omawianej
metody kalkulacji, przejawia się on przede
wszystkim w doborze zestawu cech oraz nadaniu im
rang przez ustalenie współczynników – koszty
jednostkowe wyrobów będą kształtowały się w
takiej proporcji, w jakiej pozostają do siebie
współczynniki.

Kalkulacja doliczeniowa

Najszerzej stosowaną w przedsiębiorstwach

przemysłowych metodą kalkulacji kosztów produktów
pracy jest kalkulacja doliczeniowa. Dla jej wykorzystania
właściwe są warunki produkcji seryjnej i jednostkowej
wielu różnych asortymentów produktów. W zależności
od

zdefiniowania

zakresu

nośników

kosztów

wyróżniamy odmiany omawianej metody kalkulacji:

a)asortymentowa, gdzie nośnikiem kosztów jest

asortyment lub grupa asortymentowa wytwarzanych
w danym okresie sprawozdawczym produktów,

b)zleceniowa, przy traktowaniu jako nośnika kosztów

wyrobów lub ich grup objętych jednym zleceniem
produkcyjnym bez względu na ramy okresu
sprawozdawczego.

Etap I

Koszty bezpośrednie, a więc:

• materiały bezpośrednie,

• paliwo i energia technologiczna,

• płace bezpośrednie z narzutami,

• inne koszty bezpośrednie (specjalne),

odnoszone są na nośniki kosztów w oparciu o dokumenty
źródłowe zużycia.

W drugim etapie, dolicza się do nich, w oparciu o przyjęte
klucze podziałowe, koszty pośrednie – zakupu i wydziałowe.

Etap trzeci.

Koszt wytworzenia danego nośnika kosztów podlega

rozliczeniu pomiędzy właściwe obiekty kalkulacyjne metodą
kalkulacji podziałowej prostej (przy pojedynczym nośniku
kosztów) lub za pomocą kalkulacji podziałowej ze
współczynnikami (gdy jest to zbiorczy nośnik kosztów).

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Slide 72
Slide 73
Slide 74
Slide 75
Slide 76
Slide 77
Slide 78
Slide 79
Slide 80
Slide 81
Slide 82
Slide 83
Slide 84
Slide 85
Slide 86
Slide 87
Slide 88
Slide 89
Slide 90
Slide 91
Slide 92
Slide 93
Slide 94
Slide 95
Slide 96
Slide 97
Slide 98
Slide 99
Slide 100
Slide 101
Slide 102
Slide 103
Slide 104
Slide 105
Slide 106
Slide 107
Slide 108
Slide 109
Slide 110
Slide 111

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
klasy przekrojów (PC 7's conflicted copy 2013 03 24)
rachunek kosztow dla inzynierow cwiczenia lista 4 2013, Materiały na studia ZIP, II Rok, Rachunek ko
projekt zarzadzanie wersja ostateczna (dupa 95d4d55fb2 s conflicted copy 2012 03 07)
Charakterystyka 2013 01 07 engerix 20 smpc 11 12 2012 wzwB
Rachunek kosztów standardowych. UEK.04.2013, UEK, Rachunek Kosztów
Kalkulacja podziałowa prosta i współczynnikowa UEK 04.2013, UEK, Rachunek Kosztów
977.2014-przyklad egzaminu, FIR II UG, I semestr, rachunek kosztów II
3 Rachunek kosztów standardowych 2012 2013
przykady rozgrzewkowe do wykadlw 2013 LISTA 3, Materiały na studia ZIP, II Rok, Rachunek kosztów dla
Rozliczanie kosztów działalności pomocniczej i kosztów pośrednich. UEK 04.2013, UEK, Rachunek Kosztó
przykady rozgrzewkowe do wykadlw 2013 LISTA 1, Materiały na studia ZIP, II Rok, Rachunek kosztów dla
Rachunek kosztow ZAJ 1
KALKULACYJNY RACHUNEK KOSZTÓW
W11 Starzenie komórkowe (asus Komputer's conflicted copy 2012 05 26)

więcej podobnych podstron

587 Rachunek kosztow (fpic2012 UG's conflicted copy 2013 01 07)

Document Outline