Zawodowe narażenie

Zawodowe narażenie

na kontakt z krwią

na kontakt z krwią

Patryk Tarka

Patryk Tarka

Zakład Medycyny

Zakład Medycyny

Zapobiegawczej i Higieny

Zapobiegawczej i Higieny

Akademii Medycznej w

Akademii Medycznej w

Warszawie

Warszawie

Zawodowe narażenie na kontakt z krwią (definicja)

Zawodowe narażenie na kontakt z krwią (definicja)

Zawodowe narażenie na kontakt z krwią

Zawodowe narażenie na kontakt z krwią

(epidemiologia)

(epidemiologia)

Co należy zrobić po zakłuciu (skaleczeniu ) ostrym

Co należy zrobić po zakłuciu (skaleczeniu ) ostrym

narzędziem

narzędziem

Wskazania stosowania profilaktyki poekspozycyjnej

Wskazania stosowania profilaktyki poekspozycyjnej

Kiedy należy rozpocząć profilaktykę poekspozycyjną i

Kiedy należy rozpocząć profilaktykę poekspozycyjną i

jak długo ją stosować?

jak długo ją stosować?

Leki stosowane podczas profilaktyki poekspozycyjnej,

Leki stosowane podczas profilaktyki poekspozycyjnej,

wybór i dawkowanie

wybór i dawkowanie

Badanie eksponowanego pracownika służby zdrowia

Badanie eksponowanego pracownika służby zdrowia

Działanie uboczne leków antyretrowirusowych

Działanie uboczne leków antyretrowirusowych

Zawodowe zakażenia HIV na świecie

Zawodowe zakażenia HIV na świecie

Sytuacje w jakich dochodziło do zakażeń związanych

Sytuacje w jakich dochodziło do zakażeń związanych

z wykonywaniem pracy w służbie zdrowia

z wykonywaniem pracy w służbie zdrowia

Przypadki nieskuteczności profilaktyki

Przypadki nieskuteczności profilaktyki

poekspozycyjnej

poekspozycyjnej

Zawodowe narażenie na

Zawodowe narażenie na

kontakt z krwią (definicja)

kontakt z krwią (definicja)

Możliwość zranienia przedmiotami

Możliwość zranienia przedmiotami

skażonymi krwią lub płynami ustrojowymi z

skażonymi krwią lub płynami ustrojowymi z

domieszka krwi

domieszka krwi

Przerwanie ciągłości naskórka wskutek

Przerwanie ciągłości naskórka wskutek

zakłucia się igła lub zranienia w trakcie

zakłucia się igła lub zranienia w trakcie

wykonywania zabiegów diagnostycznych,

wykonywania zabiegów diagnostycznych,

leczniczych lub pielęgnacyjnych

leczniczych lub pielęgnacyjnych

Bezpośredni kontakt z krwią lub płynów

Bezpośredni kontakt z krwią lub płynów

ustrojowych z błona śluzową (oczy, usta,

ustrojowych z błona śluzową (oczy, usta,

nos) ranami lub zmianami skórnymi jak

nos) ranami lub zmianami skórnymi jak

np.wyprysk, alergia

np.wyprysk, alergia

Zawodowe narażenie na

Zawodowe narażenie na

kontakt z krwią

kontakt z krwią

(Epidemiologia)

(Epidemiologia)

Ilość urazów typu zakłucie igłą /

Ilość urazów typu zakłucie igłą /

100.000 jednostek sprzętu

100.000 jednostek sprzętu

zużytego

zużytego

Zawód

Zawód

Igły

Igły

jednorazowe

jednorazowe

Pielęgniarki

Pielęgniarki

963

963

Salowe

Salowe

235

235

Lekarze

Lekarze

177

177

Pracownicy

Pracownicy

laboratorium

laboratorium

21

21

Co należy zrobić po zakłuciu

Co należy zrobić po zakłuciu

(skaleczeniu) ostrym narzędziem

(skaleczeniu) ostrym narzędziem

zanieczyszczonym zakażoną HIV

zanieczyszczonym zakażoną HIV

krwią

krwią

Miejsce zakłucia igła do iniekcji lub

Miejsce zakłucia igła do iniekcji lub

skaleczenia ostrym narzędziem wymyć

skaleczenia ostrym narzędziem wymyć

dużą ilością wody z mydłem

dużą ilością wody z mydłem

Krew rozpryśniętą do nosa lub jamy ustnej

Krew rozpryśniętą do nosa lub jamy ustnej

wypłukać wodą (kilkakrotnie)

wypłukać wodą (kilkakrotnie)

Oko przepłukać czysta wodą lub roztworem

Oko przepłukać czysta wodą lub roztworem

soli fizjologicznej

soli fizjologicznej

Nie udowodniono dotąd, by użycie środków

Nie udowodniono dotąd, by użycie środków

antyseptycznych zmniejszało ryzyko

antyseptycznych zmniejszało ryzyko

zakażenia , ale ich użycie nie jest

zakażenia , ale ich użycie nie jest

przeciwwskazane

przeciwwskazane

Inne potencjalnie zakaźne

Inne potencjalnie zakaźne

płyny to:

płyny to:

Nasienie

Nasienie

Wydzielina z pochwy

Wydzielina z pochwy

Płyn mózgowo-rdzeniowy

Płyn mózgowo-rdzeniowy

Płyn stawowy

Płyn stawowy

Płyn opłucnowy

Płyn opłucnowy

Płyn otrzewnowy

Płyn otrzewnowy

Płyn osierdziowy

Płyn osierdziowy

Płyn owodniowy

Płyn owodniowy

Poza tym zakaźne są inne wydzieliny np.

Poza tym zakaźne są inne wydzieliny np.

wymiociny, kał, mocz,

wymiociny, kał, mocz,

jeżeli zawierają krew

jeżeli zawierają krew

Poza HIV należy rozważyć również

Poza HIV należy rozważyć również

ryzyko zakażenia wirusami zapalenia

ryzyko zakażenia wirusami zapalenia

wątroby B i C, a także innymi

wątroby B i C, a także innymi

chorobami zakaźnymi

chorobami zakaźnymi

np.

np.

Cryptococcus neoformans

Cryptococcus neoformans

,

,

gruźlica, Toksoplazmoza.

gruźlica, Toksoplazmoza.

Zakażenie HIV związane z

Zakażenie HIV związane z

wykonywaniem pracy zawodowej w

wykonywaniem pracy zawodowej w

służbie zdrowia udokumentowano

służbie zdrowia udokumentowano

jedynie po kontaktach z krwią lub

jedynie po kontaktach z krwią lub

płynami zawierającymi krew

płynami zawierającymi krew

Średnie ryzyko w następstwie

Średnie ryzyko w następstwie

skaleczenia (zakłucia)narzędziem

skaleczenia (zakłucia)narzędziem

zanieczyszczonym zakażoną HIV krwią

zanieczyszczonym zakażoną HIV krwią

wynosi 0,32 %

wynosi 0,32 %

A w skutek kontaktu błon śluzowych z

A w skutek kontaktu błon śluzowych z

zakażoną krwią 0,03%

zakażoną krwią 0,03%

Czynniki wpływające na ryzyko

Czynniki wpływające na ryzyko

zakażenia po parenteralnej

zakażenia po parenteralnej

zawodowej ekspozycji na HIV

zawodowej ekspozycji na HIV

Czynnik

Czynnik

Ryzyko

Ryzyko

zakażenia HIV

zakażenia HIV

Głębokie zakłucie igłą o

Głębokie zakłucie igłą o

szerokim świetle

szerokim świetle

16-krotnie większe

16-krotnie większe

Widoczna krew na

Widoczna krew na

kaleczącym narzędziu

kaleczącym narzędziu

5-krotnie większe

5-krotnie większe

Pacjent w

Pacjent w

zaawansowanym

zaawansowanym

stadium AIDS

stadium AIDS

6-krotnie większe

6-krotnie większe

Profilaktyczne

Profilaktyczne

przyjmowanie

przyjmowanie

zydowudyny (AZT,

zydowudyny (AZT,

Retrovir)

Retrovir)

79-krotnie mniejsze

79-krotnie mniejsze

Wskazania do stosowania

Wskazania do stosowania

profilaktyki poekspozycyjnej

profilaktyki poekspozycyjnej

Rodzaj

Rodzaj

ekspozycji

ekspozycji

Stadium infekcji pacjenta źródła

Stadium infekcji pacjenta źródła

HIV(+)

HIV(+)

Klasa 1

Klasa 1

HIV(+)

HIV(+)

Klasa 2

Klasa 2

Źródło

Źródło

nieznane

nieznane

Mniej

Mniej

poważny

poważny

Wskazana

Wskazana

2 leki

2 leki

Wskazana

Wskazana

3 leki

3 leki

Nie

Nie

uzasadnio

uzasadnio

na

na

Wskazana

Wskazana

gdy

gdy

istnieje

istnieje

prawdopo

prawdopo

dobieństw

dobieństw

o

o

kontaktu z

kontaktu z

HIV

HIV

Bardziej

Bardziej

poważny

poważny

Wskazana

Wskazana

3 leki

3 leki

Wskazana

Wskazana

3 leki

3 leki

Jak wyżej

Jak wyżej

Stosowanie barier ochronnych

Stosowanie barier ochronnych

ograniczających kontakt pracownika

ograniczających kontakt pracownika

medycznego z zakaźnymi płynami,

medycznego z zakaźnymi płynami,

ustrojowymi zmniejsza ryzyko nabycia

ustrojowymi zmniejsza ryzyko nabycia

zakażenia

zakażenia

Nawet jeżeli doszło do przebicia ścianek rękawiczki

Nawet jeżeli doszło do przebicia ścianek rękawiczki

ilość krwi która dostanie się do rany jest mniejsza

ilość krwi która dostanie się do rany jest mniejsza

W przypadku igły iniekcyjnej (ze światłem) o 46-63%

W przypadku igły iniekcyjnej (ze światłem) o 46-63%

W przypadku igły chirurgicznej (bez światła) nawet o

W przypadku igły chirurgicznej (bez światła) nawet o

83 %

83 %

W ratownictwie medycznym szczególnie łatwo może

W ratownictwie medycznym szczególnie łatwo może

dojść do uszkodzenia rękawiczki, w obszarach

dojść do uszkodzenia rękawiczki, w obszarach

podwyższonego ryzyka powinno stosować się

podwyższonego ryzyka powinno stosować się

rękawice nitrylowe bardziej odporne na uszkodzenia,

rękawice nitrylowe bardziej odporne na uszkodzenia,

rękawice lateksowe o grubszych ściankach, lub w

rękawice lateksowe o grubszych ściankach, lub w

braku takich podwójne rękawice lateksowe.

braku takich podwójne rękawice lateksowe.

Wrażliwość HIV na czynniki

Wrażliwość HIV na czynniki

fizykochemiczne

fizykochemiczne

HIV jest wyjątkowo wrażliwy na czynniki

HIV jest wyjątkowo wrażliwy na czynniki

fizykochemiczne. Znajdując się w roztworze, ginie w

fizykochemiczne. Znajdując się w roztworze, ginie w

temperaturze 56

temperaturze 56

o

o

C po 30 minutach.Wrażliwy jest także

C po 30 minutach.Wrażliwy jest także

na działanie preparatów dezynfekcyjnych takich jak :

na działanie preparatów dezynfekcyjnych takich jak :

podchloryny(ACE, CLOROX, Domestos),

podchloryny(ACE, CLOROX, Domestos),

chloraminę,

chloraminę,

aldehyd glutarowy, formalinę,

aldehyd glutarowy, formalinę,

lizol,

lizol,

alkohol 70

alkohol 70

o

o

.

.

Jeżeli jednak znajduje się w środowisku

Jeżeli jednak znajduje się w środowisku

wysokobiałkowym, krwi, czy wysuszony mimo

wysokobiałkowym, krwi, czy wysuszony mimo

dziesięciokrotnie mniejszej zakażności jest wykrywany

dziesięciokrotnie mniejszej zakażności jest wykrywany

jeszcze po upływie tygodnia.

jeszcze po upływie tygodnia.

Mikrośrodowisko końcówki igły i

Mikrośrodowisko końcówki igły i

strzykawki stwarza wirusowi dogodne

strzykawki stwarza wirusowi dogodne

warunki przetrwania przez dłuższy

warunki przetrwania przez dłuższy

okres czasu.W badaniach

okres czasu.W badaniach

doświadczalnych zdolny do zakażenia

doświadczalnych zdolny do zakażenia

HIV uzyskiwano ze strzykawek po

HIV uzyskiwano ze strzykawek po

wielu dniach zależnie od objętości

wielu dniach zależnie od objętości

pozostałej krwi i temperatury

pozostałej krwi i temperatury

przechowywania

przechowywania

Przetrwanie zdolnego do życia HIV w świetle igły do

Przetrwanie zdolnego do życia HIV w świetle igły do

iniekcji i końcówce strzykawki w zależności od ilości

iniekcji i końcówce strzykawki w zależności od ilości

pozostałej w niej krwi

pozostałej w niej krwi

Czas

Czas

przechowywani

przechowywani

a igieł i

a igieł i

strzykawek ( w

strzykawek ( w

dniach)

dniach)

Strzykawki z których izolowano

Strzykawki z których izolowano

HIV zdolny do zakażenia

HIV zdolny do zakażenia

(%)

(%)

Resztkowa

Resztkowa

zawartość krwi

zawartość krwi

2

2

µ

µ

l

l

Resztkowa

Resztkowa

zawartość krwi

zawartość krwi

20

20

µ

µ

l

l

1

1

52

52

86

86

2-10

2-10

26

26

77

77

11-21

11-21

10

10

53

53

22-35

22-35

3

3

30

30

36-48

36-48

0

0

8

8

Kiedy należy rozpocząć

Kiedy należy rozpocząć

profilaktykę poekspozycyjną i jak

profilaktykę poekspozycyjną i jak

długo stosować?

długo stosować?

Profilaktykę poekspozycyjną należy

Profilaktykę poekspozycyjną należy

rozpocząć tak szybko, jak to możliwe,

rozpocząć tak szybko, jak to możliwe,

najlepiej w ciągu 1-2 godzin od kontaktu z

najlepiej w ciągu 1-2 godzin od kontaktu z

HIV nie później niż 72 godziny od wypadku

HIV nie później niż 72 godziny od wypadku

Obowiązuje zasada im szybciej tym lepiej

Obowiązuje zasada im szybciej tym lepiej

Czas podawania leków 28 dni

Czas podawania leków 28 dni

W badaniach na zwierzętach wielokrotnie

W badaniach na zwierzętach wielokrotnie

wykazywano, że ekspozycja na dużą ilość wirusa,

wykazywano, że ekspozycja na dużą ilość wirusa,

opóźnienie podawania leków antyretrowirusowych,

opóźnienie podawania leków antyretrowirusowych,

skrócenie czasu ich stosowania i zmniejszenia

skrócenie czasu ich stosowania i zmniejszenia

dawek zmniejszają skuteczność profilaktyki

dawek zmniejszają skuteczność profilaktyki

poekspozycyjnej

poekspozycyjnej

Leki stosowane w profilaktyce

Leki stosowane w profilaktyce

poekspozycyjnej, wybór i

poekspozycyjnej, wybór i

dawkowanie

dawkowanie

Dwa nukleozydowe inhibitory odwrotnej

Dwa nukleozydowe inhibitory odwrotnej

transkryptazy

transkryptazy

Retrovir (AZT) +lamiwudyna (3TC)

Retrovir (AZT) +lamiwudyna (3TC)

250mg 2 x dziennie + 150 mg 2 x dziennie

250mg 2 x dziennie + 150 mg 2 x dziennie

Lub preparat złożony COMBIVIR 1 x dziennie

Lub preparat złożony COMBIVIR 1 x dziennie

co 12 godzin

co 12 godzin

Dwa nukleozydowe inhibitory odwrotnej

Dwa nukleozydowe inhibitory odwrotnej

transkryptazy +inhibitor proteazy

transkryptazy +inhibitor proteazy

Retrowir +lamiwudyna +Indinavir

Retrowir +lamiwudyna +Indinavir

Badanie eksponowanego na HIV

Badanie eksponowanego na HIV

pracownika medycznego

pracownika medycznego

Możliwie szybko po ekspozycji powinny być

Możliwie szybko po ekspozycji powinny być

wykonane testy w kierunku obecności

wykonane testy w kierunku obecności

przeciwciał anty-HIV, oraz jeżeli istnieje

przeciwciał anty-HIV, oraz jeżeli istnieje

ryzyko zakażenia wirusami

ryzyko zakażenia wirusami

hepatotropowymi (HBV, HCV) także

hepatotropowymi (HBV, HCV) także

wykonanie badań w tym kierunku (celem

wykonanie badań w tym kierunku (celem

poznania statusu serologicznego osoby

poznania statusu serologicznego osoby

eksponowanej)

eksponowanej)

Następnie po 6 i 12 tygodniach oraz 6

Następnie po 6 i 12 tygodniach oraz 6

miesiącach od ekspozycji na HIV

miesiącach od ekspozycji na HIV

Zakażenia HIV na świecie

Zakażenia HIV na świecie

Specjalność

Specjalność

zawodowa

zawodowa

Zakażenia zawodowe

Zakażenia zawodowe

udokumentowane

udokumentowane

prawdopodobne

prawdopodobne

Pielęgniarka/

Pielęgniarka/

położna

położna

56

56

72

72

Lekarz/student

Lekarz/student

medycyny

medycyny

14

14

28

28

chirurg

chirurg

1

1

17

17

dentysta

dentysta

-

-

8

8

Pracownik

Pracownik

laboratorium

laboratorium

17

17

22

22

Pracownik

Pracownik

pogotowia

pogotowia

-

-

13

13

Pracownik

Pracownik

prosektorium

prosektorium

1

1

3

3

W Polsce nie stwierdzono dotąd

W Polsce nie stwierdzono dotąd

żadnego przypadku zakażenia HIV

żadnego przypadku zakażenia HIV

u pracownika służby zdrowia , który

u pracownika służby zdrowia , który

mógłby mieć związek z

mógłby mieć związek z

wykonywaniem pracy w służbie

wykonywaniem pracy w służbie

zdrowia

zdrowia

Sytuacje w których dochodziło do

Sytuacje w których dochodziło do

kontaktu z HIV związanych z

kontaktu z HIV związanych z

wykonywaniem pracy w służbie

wykonywaniem pracy w służbie

zdrowia

zdrowia

Zakłucie igła po wykonaniu pobrania

Zakłucie igła po wykonaniu pobrania

krwi u pacjenta HIV(+)

krwi u pacjenta HIV(+)

Chirurg doznał urazu gałki ocznej

Chirurg doznał urazu gałki ocznej

odpryskiem kostnym w trakcie

odpryskiem kostnym w trakcie

operacji pacjenta HIV(+)

operacji pacjenta HIV(+)

Salowa skaleczyła się igłą z

Salowa skaleczyła się igłą z

widocznymi śladami krwi na oddziale

widocznymi śladami krwi na oddziale

dla nosicieli HIV(+)

dla nosicieli HIV(+)

Przypadki nieskuteczności

Przypadki nieskuteczności

profilaktyki poekspozycyjnej

profilaktyki poekspozycyjnej

Profilaktyczne podawanie leków antyretrowirusowych

Profilaktyczne podawanie leków antyretrowirusowych

nie daje absolutnej ochrony przed zakażeniem

nie daje absolutnej ochrony przed zakażeniem

Pracownik skaleczył się igła po pobraniu krwi od

Pracownik skaleczył się igła po pobraniu krwi od

pacjenta w terminalnym stadium AIDS profilaktyka

pacjenta w terminalnym stadium AIDS profilaktyka

rozpoczęta po 6 godzinach-nieskuteczna

rozpoczęta po 6 godzinach-nieskuteczna

Pryśniecie krwi zakażonej do oka w laboratorium

Pryśniecie krwi zakażonej do oka w laboratorium

profilaktyka rozpoczęta po 3 godzinach –

profilaktyka rozpoczęta po 3 godzinach –

nieskuteczna

nieskuteczna

Strażnik więzienny ukłuł się igła rozpoczęto

Strażnik więzienny ukłuł się igła rozpoczęto

podawanie 4 leków antyretrowirusowych

podawanie 4 leków antyretrowirusowych

nieskuteczne

nieskuteczne