Narażenia na zatrucia 

Narażenia na zatrucia 

metalami ciężkimi w 

metalami ciężkimi w 

Polsce

Polsce

Magdalena 
Derus 

Anna Jurek

Grupa 2b

 

 

 

 



Metale ciężkie to pierwiastki o 

Metale ciężkie to pierwiastki o 

gęstości

gęstości

 

 

większej od 4,5 g/cm,

większej od 4,5 g/cm,

3

3

 które w reakcjach 

 które w reakcjach 

chemicznych wykazują tendencję do 

chemicznych wykazują tendencję do 

oddawania elektronów, tworząc proste kationy. 

oddawania elektronów, tworząc proste kationy. 



W stanie stałym i ciekłym charakteryzują się 

W stanie stałym i ciekłym charakteryzują się 

dobrą przewodnością cieplną i elektryczną, 

dobrą przewodnością cieplną i elektryczną, 

posiadają połysk  i są nieprzeźroczyste. Mają 

posiadają połysk  i są nieprzeźroczyste. Mają 

wysoką temperaturę topnieni

wysoką temperaturę topnieni

a

a

 i wrzenia. Są 

 i wrzenia. Są 

kowalne 

kowalne 

i ciągliwe, a ich pary są najczęściej 

i ciągliwe, a ich pary są najczęściej 

jednoatomowe. Wykazują właściwości 

jednoatomowe. Wykazują właściwości 

redukujące. Do metali ciężkich zaliczamy: Cu, 

redukujące. Do metali ciężkich zaliczamy: Cu, 

Co, Cr, Cd, Fe, Zn, Pb, Sn, Hg, Mn, Ni, Mo, V,W 

Co, Cr, Cd, Fe, Zn, Pb, Sn, Hg, Mn, Ni, Mo, V,W 

oraz niemetal Se. 

oraz niemetal Se. 

 

 

 

 

Metale ciężkie są szkodliwe szczególnie dla ludzi, 

Metale ciężkie są szkodliwe szczególnie dla ludzi, 

w mniejszym stopniu dla roślin. Ich toksyczne 

w mniejszym stopniu dla roślin. Ich toksyczne 

działanie na organizm człowieka jest 

działanie na organizm człowieka jest 

różnorodne.

różnorodne.



Narządami wyjątkowo narażonymi na zatrucie 

Narządami wyjątkowo narażonymi na zatrucie 

są:

są:



mózg

mózg



nerki

nerki



wątroba

wątroba



szpik kostny

szpik kostny



Objawami zatrucia są najczęściej zaburzenia 

Objawami zatrucia są najczęściej zaburzenia 

układów:

układów:



krążenia 

krążenia 



oddechowego 

oddechowego 



nerwowego 

nerwowego 

 

 

 

 



szczególnie niebezpieczne jest 

szczególnie niebezpieczne jest 

rakotwórcze działanie metali ciężkich.

rakotwórcze działanie metali ciężkich.



 

 

Według WHO około 80% metali 

Według WHO około 80% metali 

ciężkich przenika do organizmu 

ciężkich przenika do organizmu 

człowieka drogą pokarmową, a 20% 

człowieka drogą pokarmową, a 20% 

drogą oddechową

drogą oddechową



każda ilość takich metali jak ołów, 

każda ilość takich metali jak ołów, 

kadm czy rtęć jest szkodliwa dla 

kadm czy rtęć jest szkodliwa dla 

zdrowia ze względu na kumulowanie 

zdrowia ze względu na kumulowanie 

się ich w organizmie.

się ich w organizmie.

 

 

 

 

Źródła metali ciężkich

Źródła metali ciężkich



antropogeniczne:

antropogeniczne:



przemysł, zwłaszcza metalurgiczny (huty, 

przemysł, zwłaszcza metalurgiczny (huty, 

odlewnie, galwanizernie itp.),

odlewnie, galwanizernie itp.),



motoryzacja i transport,

motoryzacja i transport,



spalanie węgla (elektrownie, kotłownie, 

spalanie węgla (elektrownie, kotłownie, 

paleniska domowe),

paleniska domowe),



stosowanie w ogrodnictwie i rolnictwie osadów 

stosowanie w ogrodnictwie i rolnictwie osadów 

ściekowych, niektórych nawozów mineralnych 

ściekowych, niektórych nawozów mineralnych 

i preparatów ochrony roślin,

i preparatów ochrony roślin,



niewłaściwe składowanie odpadów.

niewłaściwe składowanie odpadów.



naturalne:

naturalne:



erupcje wulkaniczne, pyły kosmiczne, pyły 

erupcje wulkaniczne, pyły kosmiczne, pyły 

eoliczne oraz klęski żywiołowe (pożary lasów).

eoliczne oraz klęski żywiołowe (pożary lasów).

 

 

 

 

zanieczyszczenia:

zanieczyszczenia:



powietrza

powietrza



szczególnie niebezpieczne, jego 

szczególnie niebezpieczne, jego 

skutkiem jest wtórne 

skutkiem jest wtórne 

zanieczyszczenie wód, gleb 

zanieczyszczenie wód, gleb 

i upraw

i upraw

 

 

 

 



wody

wody



zanieczyszczenia

zanieczyszczenia

•

przemysłowe

przemysłowe

•

komunalne

komunalne

 

 

 

 

 

 



gleby

gleby



emisja zanieczyszczeń z powietrza 

emisja zanieczyszczeń z powietrza 

atmosferycznego

atmosferycznego



metale ciężkie zalegają w glebie nawet 

metale ciężkie zalegają w glebie nawet 

setki lat, przez co sukcesywnie się 

setki lat, przez co sukcesywnie się 

kumulują

kumulują



Tereny skażone metalami ciężkimi 

Tereny skażone metalami ciężkimi 

tworzą tzw. zieloną pustynię. Rośliny tu 

tworzą tzw. zieloną pustynię. Rośliny tu 

rosnące wykazują zmieniony skład 

rosnące wykazują zmieniony skład 

chemiczny, dużą zawartość 

chemiczny, dużą zawartość 

pierwiastków toksycznych. Są to tzw. 

pierwiastków toksycznych. Są to tzw. 

chemotypy

chemotypy

. 

. 

 

 

 

 

Metale ciężkie a żywność

Metale ciężkie a żywność



Szczególnie narażone na zakażenie 

Szczególnie narażone na zakażenie 

toksycznymi metalami są warzywa takie, jak: 

toksycznymi metalami są warzywa takie, jak: 

marchew, buraki, seler, sałata zielona, 

marchew, buraki, seler, sałata zielona, 

pietruszka

pietruszka



Szczególnie zanieczyszczone są uprawy z 

Szczególnie zanieczyszczone są uprawy z 

własnych ogródków położonych przy 

własnych ogródków położonych przy 

ruchliwych arteriach lub w aglomeracjach 

ruchliwych arteriach lub w aglomeracjach 



Sporo metali ciężkich zbiera się w nasionach 

Sporo metali ciężkich zbiera się w nasionach 

zbóż, zwłaszcza uprawianych na terenach 

zbóż, zwłaszcza uprawianych na terenach 

narażonych na skażenia przemysłowe. 

narażonych na skażenia przemysłowe. 

 

 

 

 

Dopuszczalne stężenia metali 

Dopuszczalne stężenia metali 

ciężkich 

ciężkich 

w ustroju

w ustroju



Rtęć - 0,025

Rtęć - 0,025

µ

µ

mol na 1 gram kreatyniny, 

mol na 1 gram kreatyniny, 

u osób narażonych 0,25

u osób narażonych 0,25

µ

µ

mol na 1 litr 

mol na 1 litr 

moczu

moczu



Mangan - poniżej 60mg/kg kału

Mangan - poniżej 60mg/kg kału



Kadm 0,045

Kadm 0,045

µ

µ

mol na 1 gram kreatyniny 

mol na 1 gram kreatyniny 

w moczu,we krwi 0,045

w moczu,we krwi 0,045

µ

µ

mol na 1 litr

mol na 1 litr



Ołów - 200

Ołów - 200

µ

µ

mol/l, do 500

mol/l, do 500

µ

µ

mol na litr u 

mol na litr u 

osób narażonych zawodowo

osób narażonych zawodowo

 

 

 

 

Najczęstsze patologie i objawy 

Najczęstsze patologie i objawy 

związane z   występowaniem 

związane z   występowaniem 

metali ciężkich

metali ciężkich



Niedokrwistość ołowicza, encefalopatia 

Niedokrwistość ołowicza, encefalopatia 

i polineuropatia ołowicza, kolka ołowicza, 

i polineuropatia ołowicza, kolka ołowicza, 

nefropatia ołowicza

nefropatia ołowicza



Nerwica rtęciowa, pobudzenie lub 

Nerwica rtęciowa, pobudzenie lub 

przygnębienie, drżenie rąk, zespół 

przygnębienie, drżenie rąk, zespół 

rzekomokomorowy, encefalopatia i 

rzekomokomorowy, encefalopatia i 

polineuropatia rtęciowa

polineuropatia rtęciowa



Zaburzenia neuronalne, bóle głowy, zaburzenia 

Zaburzenia neuronalne, bóle głowy, zaburzenia 

potencji, uszkodzenie nerek, nowotwory, 

potencji, uszkodzenie nerek, nowotwory, 

obrzęk płuc, zmiany skórne i wiele innych  

obrzęk płuc, zmiany skórne i wiele innych  

 

 

 

 



N

N

ajbardziej zagrożony 

ajbardziej zagrożony 

zanieczyszczeniami chemicznymi jest 

zanieczyszczeniami chemicznymi jest 

mózg człowieka. Różne toksyny 

mózg człowieka. Różne toksyny 

zaburzają kilka najistotniejszych 

zaburzają kilka najistotniejszych 

   

   

dla życia człowieka funkcji 

dla życia człowieka funkcji 

fizjologicznych, głównie nurt 

fizjologicznych, głównie nurt 

biotransformacji energii i nurt 

biotransformacji energii i nurt 

kodowania i przekazywania informacji 

kodowania i przekazywania informacji 

genetycznych.

genetycznych.

                                

                                

 

 

 

 

 

 



W związku z tym zanotowano nowe 

W związku z tym zanotowano nowe 

jednostki chorobowe: 

jednostki chorobowe: 

 

 

- 

- 

chorobę mina-mata

chorobę mina-mata

 – czyli uszkodzenie 

 – czyli uszkodzenie 

mózgu pod wpływem związków rtęci; 

mózgu pod wpływem związków rtęci; 

 

 

 -

 -

chorobę itai-itai

chorobę itai-itai

 – bolesne złamania 

 – bolesne złamania 

kończyn pod wpływem związków kadmu, 

kończyn pod wpływem związków kadmu, 

kumulującego się w kościach, 

kumulującego się w kościach, 

-

-

chorobę Jusho

chorobę Jusho

 – schorzenie układu 

 – schorzenie układu 

nerwowego po zatruciu 

nerwowego po zatruciu 

polichlorobifenylanem; 

polichlorobifenylanem; 

-

-

chorobę szkieletową

chorobę szkieletową

-

-

 po zatruciu

 po zatruciu

  

  

fluorem.

fluorem.

 

 

 

 

Groźne dla zdrowia człowieka są 

Groźne dla zdrowia człowieka są 

zatrucia

zatrucia

:

:

-

-

ołowiem

ołowiem

-

-

rtęcią 

rtęcią 

-

-

kadmem

kadmem

-

-

arsenem

arsenem

-

-

cynkiem

cynkiem

-

-

miedzią

miedzią

-

-

selenem 

selenem 

-

-

kobaltem

kobaltem

-

-

chromem 

chromem 

-

-

niklem

niklem

 

 

 

 



Najwięcej zatruć notuje się po 

Najwięcej zatruć notuje się po 

kumulacji 

kumulacji 

w tkankach ołowiu, kadmu, rtęci i 

w tkankach ołowiu, kadmu, rtęci i 

arsenu. Ponieważ do 80% metali 

arsenu. Ponieważ do 80% metali 

ciężkich dostaje się do organizmu z 

ciężkich dostaje się do organizmu z 

żywnością, bardzo ważną rolę w 

żywnością, bardzo ważną rolę w 

zapobieganiu zatruciom metalami 

zapobieganiu zatruciom metalami 

spełnia

spełnia

 racjonalne żywienie.

 racjonalne żywienie.

 

 

 

 

Sposoby walki z 

Sposoby walki z 

zatruciami metalami 

zatruciami metalami 

ciężkimi

ciężkimi



Leczenie zatruć - nie zawsze 

Leczenie zatruć - nie zawsze 

skuteczne

skuteczne



Szeroko zakrojona profilaktyka

Szeroko zakrojona profilaktyka

 

 

 

 

Profilaktyka

Profilaktyka



nie kupować żywności ani 

nie kupować żywności ani 

przedmiotów stykających się z nią 

przedmiotów stykających się z nią 

niewiadomego pochodzenia (źródłem 

niewiadomego pochodzenia (źródłem 

skażenia metalami ciężkimi może być 

skażenia metalami ciężkimi może być 

np. nieodpowiednio barwiony plastik, 

np. nieodpowiednio barwiony plastik, 

garnek gliniany, czy metalowy)

garnek gliniany, czy metalowy)



Wszystkie produkty należy 

Wszystkie produkty należy 

dokładnie myć 

dokładnie myć 

 

 

 

 



owoce w miarę możliwości obierać 

owoce w miarę możliwości obierać 

ze skórki, gdyż wiele zanieczyszczeń 

ze skórki, gdyż wiele zanieczyszczeń 

zbiera się na powierzchni warzyw i 

zbiera się na powierzchni warzyw i 

owoców

owoców



Jednym ze skutecznych sposobów 

Jednym ze skutecznych sposobów 

uchronienia organizmu przed 

uchronienia organizmu przed 

zatruciem ołowiem, kadmem, i 

zatruciem ołowiem, kadmem, i 

innymi metalami ciężkimi może 

innymi metalami ciężkimi może 

być suplementacja magnezem

być suplementacja magnezem

 

 

 

 



wapń i magnez, spożywane w normie, 

wapń i magnez, spożywane w normie, 

chronią organizm człowieka przed zgubnym 

chronią organizm człowieka przed zgubnym 

działaniem wysokich dawek ołowiu i fluoru. 

działaniem wysokich dawek ołowiu i fluoru. 

Przed szkodliwym działaniem ołowiu chroni 

Przed szkodliwym działaniem ołowiu chroni 

nas także dostatek żelaza 

nas także dostatek żelaza 

i miedzi w racji pokarmowej, poprawiając 

i miedzi w racji pokarmowej, poprawiając 

biosyntezę hemoglobiny.

biosyntezę hemoglobiny.

Szczególnie ważny jest stan odżywienia 

Szczególnie ważny jest stan odżywienia 

organizmu mikroelementami: CYNKIEM, 

organizmu mikroelementami: CYNKIEM, 

MIEDZIĄ I KOBALTEM w warunkach 

MIEDZIĄ I KOBALTEM w warunkach 

narażenia na kadm, który hamuje 

narażenia na kadm, który hamuje 

aktywność

aktywność

 enzymów zależnych od tych 

 enzymów zależnych od tych 

pierwiastków.

pierwiastków.

 

 

 

 

Co można zrobić by jeszcze bardziej 

Co można zrobić by jeszcze bardziej 

ograniczyć zanieczyszczenie 

ograniczyć zanieczyszczenie 

środowiska?

środowiska?



Jedną z metod jest wykorzystanie alternatywnych 

Jedną z metod jest wykorzystanie alternatywnych 

źródeł energii, np.

źródeł energii, np.

-

energii słonecznej

energii słonecznej

-

 

 

spadku wód

spadku wód

-

 

 

siły wiatru

siły wiatru

-

 

 

Eksperci szacują, że na ponad 30% powierzchni 

Eksperci szacują, że na ponad 30% powierzchni 

Polski występują korzystne warunki do budowy 

Polski występują korzystne warunki do budowy 

siłowni wiatrowych, a także że jest 6000 miejsc, 

siłowni wiatrowych, a także że jest 6000 miejsc, 

gdzie można zainstalować turbiny wodne.

gdzie można zainstalować turbiny wodne.

 

 

 

 

Najczęściej stosowane 

Najczęściej stosowane 

środki farmakologiczne

środki farmakologiczne



EDTA,BAL (ołów,rtęć)

EDTA,BAL (ołów,rtęć)



Lewodopa (mangan)

Lewodopa (mangan)



DMSA

DMSA

 

 

 

 

Dziękujemy za uwagę

Dziękujemy za uwagę