Temat: Ekologiczne

uwarunkowania zdrowia i

sprawności fizycznej.

Co to jest ekologia ?

Ekologia (gr. oíkos + lógos = dom + nauka) –

nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody,
zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy
organizmami, a ich środowiskiem oraz wzajemnie
między tymi organizmami.

Ekologia zajmuje się badaniem powiązań między wspólnotą
biotyczną a

środowiskiem abiotycznym (układy biologiczne istnieją w
sieci

powiązań między sobą i otaczającym je środowiskiem),
opartych na

różnego rodzaju interakcjach, komunikacjach i informacjach.

Odkrywanie tych zjawisk dokonało się od starożytności do

współczesności, ale ekologia jako samodzielna nauka
rozwinęła się w

zasadzie w XIX w.

„Zdrowie”- w świetle definicji
Światowej Organizacji Zdrowia
rozumie się jako subiektywnie
odczuwaną pełnię sprawności
fizycznej, psychicznej i społecznej
w wyniku odpowiedniego
przystosowania się do warunków
środowiska. Każdy z
podstawowych komponentów
otaczającego środowiska ,a więc
zarówno gleba, woda, powietrze,
jak i rośliny, zwierzęta zapewniają
bezpośrednio lub pośrednio
zdrowie człowiekowi.

Co roku umiera na świecie 49 milionów ludzi.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)
75 procent zgonów następuje przedwcześnie
wskutek zatrucia środowiska oraz
niewłaściwego trybu życia. Oto przykłady:
> Nowotwory
> Choroby biegunkowe
> Gruźlica
> Infekcje dróg oddechowych

Około dwóch i pół miliarda ludzi, czyli prawie połowa ludności
świata, cierpi co roku wskutek chorób wywołanych niedoborem
wody lub jej zanieczyszczenie oraz brakiem higieny. Na
pogorszenie stanu zdrowia wielu osób wpływają też według
WHO takie niepokojące zjawiska ostatnich lat, jak kwaśne
deszcze, przerzedzenie warstwy ozonowej i ocieplenie klimatu
ziemi. Ogólnie rzecz biorąc, z raportu WHO wynika, że ponad
dwa miliardy ludzi żyje w warunkach grożących utratą zdrowia
lub śmiercią.

Doktor Hiroshi Nakajima, dyrektor

generalny WHO, ostrzega:

Jeżeli nie zaczniemy działać teraz, kryzys tak

się pogłębi, że stanie się nie do zniesienia dla
ziemi i jej mieszkańców, ponieważ środowisko
nie będzie się już nadawać do życia."

Zdrowie jednostki i populacji zależy od

czterech podstawowych grup czynników

(Lalonde 1973):

1. Styl życia i zachowania zdrowotne warunkujące od 50 do 60

% potencjału zdrowotnego;

2. Środowisko fizyczne i społeczne 20 - 25%

3. Czynniki genetyczne - około 20%;

4. Służba zdrowia (medycyna naprawcza) może rozwiązać nie

więcej niż 10% problemów zdrowotnych społeczeństwa.

Sprawność Fizyczna

Pojęcie sprawność fizyczna jest pojmowana w

odmiennym znaczeniu przez różnych teoretyków. Dla
jednych może oznaczać uprawianie danej aktywności
ruchowej, dla drugich zaś muskularną sylwetkę ciała, czy
też troskę o swój stan zdrowia.

Sprawność fizyczną można określić jako aktualną możliwość

wykonywania wszelkich czynności ruchowych oraz
wyrobienia cech motorycznych takich jak: siły, szybkości,
zręczności, i innych uzdolnień motorycznych.

Sprawność

aktywność

fizyczna

mają

niebagatelny wpływ na kształtowanie stanu
morfologicznego

funkcjonalnego

ustroju.

Modyfikowane są przez grupę czynników, które
ogólnie nazwać by można środowiskowymi.
Zdrowie

jako

pochodna

tych

oddziaływań

postrzegane może być również jako miernik
jakości działań związanych z podejmowaniem
aktywności

fizycznej

także

rodzajem

natężeniem wpływu środowiska.

Każdy z nas, żyjąc w określonej przestrzeni

bio-geograficzno- kulturowej, posiadając

odpowiednie wyposażenie genetyczne,

wchodzi w interakcję ze środowiskiem,

które może wpływać pozytywnie lub

negatywnie na zdrowie i sprawność

fizyczną człowieka.

Brak ruchu to w naszych czasach poważny problem,
zwłaszcza w krajach uprzemysłowionych.
Dawniej ludzie zazwyczaj ciężko pracowali fizycznie -
zajmowali się na przykład rolnictwem, łowiectwem czy
budownictwem. Żeby się utrzymać, nierzadko musieli
pracować ponad siły, co oczywiście odbijało się
niekorzystnie na długości życia.

Z niektórych badań wynika, że ci, którzy regularnie spacerują,
zapadają na mniej chorób niż ci, którzy prowadzą siedzący tryb życia.
Stwierdzono, że ruch zmniejsza ryzyko chorób serca oraz udaru. Może
też zapobiec cukrzycy, ponieważ organizm lepiej spożytkowuje
insulinę.
Spacer na świeżym powietrzu wzmacnia kości i chroni przed
osteoporozą.

Dodaje sił, giętkości oraz wytrzymałości.
Przyczynia się również do spalania zbędnych
kalorii i utrzymania odpowiedniej wagi.
Wreszcie, po spacerze lepiej się śpi,
sprawniej myśli, a nawet skuteczniej
walczy z depresją.

Naukowcy z Uniwersytetu
Południowej

Kalifornii doszli do wniosku, że
15-

minutowy spacer skuteczniej
uwalnia

od lęków i napięć niż łagodny
środek

uspokajający.

Podobnie jak inne formy
aktywności
fizycznej, taki rodzaj ruchu
stymuluje
wydzielanie endorfin – substancji
chemicznych w mózgu, które
działają
przeciwbólowo i odprężająco,
a tym
samym dodatnio wpływają na
nastrój.

Pośród ważniejszych czynników

warunkujących zdrowie i

sprawność fizyczną należy

uwzględnić

1. Genetyczne i adaptacyjne uwarunkowania

zdrowia, rozumiane jako predyspozycja

dziedziczno – rodzinna , czyli rodzinnie

warunkowana odporność bądź podatność

osobnicza na określone stany chorobowe.

2. Środowiskowe uwarunkowania

zdrowia związane są m. in. z:

a) środowiskiem wewnętrznym,

Środowisko wewnętrzne organizmu człowieka jest tym, w
którym bez przerwy rozgrywają się i przebiegają podstawowe
reakcje biochemiczne syntezy, rozkładu i rozpadu, oraz
cytologiczne procesy namnażania, wzrostu i obumierania
komórkowo- tkankowych struktur. Warunkuje one w bardzo
istotny sposób nieomal bezpośrednio zdrowie człowieka, gdyż od
prawidłowego składu biochemicznego środowiska zależy
prawidłowość przebiegu reakcji.

b) środowiskiem zewnętrznym

Naturalne środowisko zewnętrzne człowieka to wszystko to, co go
otacza, co z zewnątrz wpływa bezpośrednio lub pośrednio na jego
organizm. Modeluje ono m. in. jego środowisko wewnętrzne, wpływa
mutacyjnie na chromosomy, warunkuje jakość jego produktów
spożywczych, powietrza i wody pitnej, oraz zawartość w nich
pożądanych witamin i biopierwiastków toksycznych.

c) środowiskiem zawodowym.

Zanieczyszczenie środowiska a zdrowie

Niekorzystne zmiany w środowisku wpływają bezpośrednio na życie i
zdrowie człowieka, a ponadto stwarzając stan zagrożenia, zmniejszają
odporność psychiczną ogółu ludności. Świadczy o tym ciągłe nasilanie
się chorób określanych jako choroby cywilizacyjne, do których zalicza
się m.in. choroby układu krążenia, chorobę wrzodową, alergie,
białaczki i choroby nowotworowe, a także wszelkie nerwice.
Największe nasilenie tych schorzeń notuję się w krajach najbardziej
rozwiniętych.
Wzrost chorób cywilizacyjnych mimo niezaprzeczalnych
osiągnięć medycyny i ogólnej poprawy warunków
życia wielu społeczeństw, znajdującej
m.in. swój wyraz w przedłużeniu długości życia – jest
faktem niepokojącym, który powinien doprowadzić do
zrozumienia powagi sytuacji i zwiększenia
wysiłków podejmowanych w celu znalezienia
zadowalających rozwiązań.

Zanieczyszczenie środowiska a zdrowie

Wzrost chorób cywilizacyjnych mimo niezaprzeczalnych

osiągnięć medycyny i ogólnej poprawy warunków

życia wielu społeczeństw, znajdującej

m.in. swój wyraz w przedłużeniu długości życia – jest

faktem niepokojącym, który powinien doprowadzić do

zrozumienia powagi sytuacji i zwiększenia

wysiłków podejmowanych w celu znalezienia

zadowalających rozwiązań.

Powstawanie lub nasilanie się pewnych chorób na niektórych tylko
obszarach geograficznych lub w pewnych jedynie rejonach kraju jest
następstwem niekorzystnych zmian środowiska, jak np. zmian w
składzie powietrza, zaburzeń w składzie pierwiastków w glebie lub w
wodzie, a w konsekwencji nadmiernej koncentracji lub niedoboru
pewnych składników w diecie. Zmiany chemizmu wody, a także
zapylenie i zanieczyszczenie powietrza szkodliwymi substancjami
gazowymi mogą oddziaływać również w sposób bezpośredni,
powodując podrażnienia skóry, błon śluzowych oaz niewydolność ukł.
oddechowego i krążenia krwi.

O wpływie składu powietrza na zdrowie świadczą najbardziej wymownie
katastrofy, jakie zdarzyły się w miastach o znacznym zanieczyszczeniu
atmosfery - w sytuacjach specjalnie niekorzystnych warunków
atmosferycznych. Lońdyński smog w roku 1952 przyczynił się do śmierci
4.000 osób w ciągu kilku dni. Nasilenie śmiertelności szło w parze ze
wzrostem zanieczyszczenia powietrza w miesiącach zimowych; przy czym
choroba występowała przede wszystkim u ludzi cierpiących na chroniczny
nieżyt oskrzeli i choroby serca.

Przykład:

Najważniejszymi, gdyż

najczęściej, najtrwalej i tym

samym najsilniej

wpływającymi elementami

środowiskowymi są:

a) Woda- każdy człowiek jest stosunkowo silnie przywiązany

do jednego źródła wody pitnej, dlatego też jej mineralny
skład i skażenie odgrywają jedną z decydujących ról w
warunkowaniu zdrowia człowieka.

~ stanowi źródło i zewnątrz ustrojowy czynnik

transportu niezbędnych dla życia i wzrostu różnorakich

substratów chemicznych,

~ jako składnik płynny krwi stanowi wewnątrzustrojowy

środek transportu substancji odżywczych i hormonów.

b) Produkty spożywcze-

jakość, a więc wartość
odżywcza oraz skład
chemiczny produktów
spożywczych, warunkują z
zewnątrz, niemal w sposób
bezpośredni, skład
biochemiczny środowiska
wewnętrznego i wywierają
najistotniejszy obok wody
wpływ na zdrowotność
człowieka.

c) Powietrze atmosferyczne- prawidłowy skład, stopień
zanieczyszczenia, ciśnienie, czy wilgotność są niezbędnymi elementami
właściwej wymiany gazowej. Wszelkie zaburzenia prawidłowego
dotlenienia organizmu wynikłe z nieprawidłowego składu parcjalnego
powietrza atmosferycznego powodują upośledzenie jego fizjologicznych
czynności, sprzyjają stanom chorobowym.

Niekorzystne zdrowotnie uwarunkowania ze strony powietrza
atmosferycznego to:
~ zaburzenia parcjalnego składu powietrza oddechowego,
~ skażenia i zatrucia organizmu chemicznymi substancjami i truciznami
natury gazowej,
~ skażenia i zanieczyszczenia substancjami stałymi o możliwościach
niekorzystnego wpływu zarówno mechanicznego, jak i chemicznego,
~ skażenia chorobotwórczymi dla człowieka drobnoustrojami i
pasożytami.

d) Gleba-

wpływa na zdrowie człowieka w sposób pośredni

przez warunkowanie składu produktów spożywczych roślinnych (a
przez nie także zwierzęcych), oraz wody, a także kształtowanie
jakości i ilości substancji energetycznych i budulcowych, witamin,
substratów do ich syntezy itd.

e) Czynniki pogodowo- klimatyczne-

Wpływ czynników klimatyczno- pogodowch na zdrowie jest
zazwyczaj kompleksowy, doraźny, trwa krócej lub dłużej.
Czynniki te sprzyjają przeziębieniom, anginom, nieżytom nosa,
czy oskrzeli, stanom zapalnym różnych narządów, najczęściej
płuc i dolnych dróg moczowych, omdleniom przy przegrzaniu,
oparzeniom I lub II stopnia, wzmożonej diurezie przy
przechodzeniu frontu zimnego i zatrzymaniu płynów przy
przechodzeniu frontu ciepłego, zwyżkom tętniczego ciśnienia
krwi w wyższych partiach gór, zmianom zapalno- zakrzepowyn
żył kończyn dolnych przy ich oziębieniu lub przemęczeniu itd.
Różny typ klimatu w odmienny sposób warunkuje lub regeneruje
zdrowie.

Skutki zanieczyszczenia- i ich wpływ
na zdrowie i sprawność fizyczną.

W miarę wzrostu ilości zanieczyszczeń i osłabiania przez nie
systemu odpornościowego każde następne pokolenie jest
coraz to słabsze. Wśród przyczyn wymienia zanieczyszczenie
środowiska, zaniechanie karmienia piersią, dodawanie
chemikalii do pożywienia i wody pitnej, nierozsądne
stosowanie leków oraz zażywanie narkotyków. Rezultatem są
rozmaite choroby, od astmy do raka, a nawet nieprawidłowy
sposób zachowywania się dzieci.

3 Uwarunkowania zdrowia związane z
poziomem świadomości i oświaty
zdrowotnej, stylem życia oraz leczniczo –
profilaktyczną działalnością służby
zdrowia, których wyrazem są:

a) zwyczaje i styl życia,

Czynniki zwyczajowe warunkujące zdrowie to osobnicze bądź rodzinne
wykształcenie odpowiednich nawyków zdrowotnie korzystnych, tzn.
regularnego trybu życia, określonego czasu odpoczynku nocnego,
dbanie o właściwą temperaturę i mikroklimat pomieszczeń, w których
się przebywa, troska o niezbędny ruch w życiu codziennym itp.

b) nawyki i używki,

Używki to substancje działające pobudzająco głównie na układ
nerwowy. Stosowane z umiarem i w niewielkim stężeniu są w zasadzie
nieszkodliwe dla organizmu. Niektóre z nich w określonych sytuacjach
są nawet pożądane. Używane zwyczajowo, a zwłaszcza w nadmiarze,
wpływają niekorzystnie na stan zdrowia danej jednostki.

c) uzależnienia,

Uzależnienia są bardzo szkodliwą formą chorobowego,
bezkrytycznego, dobrowolnie realizowanego nawyku picia alkoholu lub
przyjmowania innych środków w celu wywoływania odpowiedniego
stanu chorobowego.

d) higiena życia codziennego,

Higiena życia codziennego jest wykształconym stylem codziennego
bytowania, zmierzającym do zapewnienia człowiekowi odpowiednich
warunków zdrowotnych dla pełnego zdrowego rozwoju fizycznego i
psychicznego.

e) racjonalna profilaktyka ekologiczna

Racjonalna profilaktyka ekologiczna jest to wynikająca z oświaty

zdrowotnej i „sumienia ekologicznego” aktywna postawa jednostek

( lub grup społecznych) zmierzająca poprzez ochronę środowiska

przyrodniczego człowieka do ochrony jego zdrowia.

f) racjonalna profilaktyka żywieniowa

Racjonalne żywienie tj. między innymi większe spożycie razowego
pieczywa, warzyw owoców, mleka i jego przetworów oraz ziół, ma na
celu przywrócenie człowiekowi właściwej równowagi biologicznej,
utraconej przez rozwój cywilizacji, skażenie i degradację środowiska
przyrodniczego. Złe nawyki żywieniowe, które wytworzyły się na
skutek rozwoju przemysłu i chemii, są dodatkowym czynnikiem
wyzwalającym procesy chorobowe, zwane schorzeniami
cywilizacyjnymi.

Wpływ przemysłu na zdrowie człowieka jest niekorzystny, a

najbardziej zagrożeni chorobami przemysłowymi są ludzie
pracujący w szkodliwych warunkach oraz okoliczni
mieszkańcy.

Przykłady zmian chorobowych często mających
uwarunkowanie zawodowe :

Pylica płuc jest najczęściej spotykana wśród pracowników
kamieniołomów, górników węgla kamiennego, młynarzy, a
nawet pracowników zakładów wytwa-rzających nawozy
mineralne.

Nabyte deformacje kręgosłupa spotyka się często wśród
stomatologów, tragarzy, kierowców itp..

Rozedma płuc jest częsta u pracowników hut szkła,
wytwarzających szklane wyroby dęte.