Filozofia

Filozofia

humanistyczna

humanistyczna

w Atenach –

w Atenach –

Sofiści.

Sofiści.

Historia Aten

Historia Aten

W V w. p.n.e. miasto zostało otoczone murami, po

zjednoczeniu Attyki stało się metropolią – ośrodkiem
politycznym i kulturalnym. Zdobywały
zwierzchnictwo nad koloniami zakładanymi w Italii,
basenie Morza Czarnego i Azji Mniejszej. Zatargi z
Persją o kontrolę nad tymi rejonami doprowadziły do
wojen persko – – greckich, w których Ateny
odniosły zwycięstwo i Persja musiała uznać ich
zwierzchnictwo. Odbudowę miasta rozpoczął
Temistokles, a rozbudowę kontynuowano za czasów
Peryklesa. Wprowadzone rządy i rozwijający się
handel doprowadziły do wzrostu potęgi i zamożności
miasta, sprzyjało to rozwojowi sztuki i nauki.

W V w. p.n.e. Ateny toczyły ze Spartą wojnę

o zwierzchnictwo nad innymi państwami
– – miastami, którą ostatecznie
przegrały, osłabiło to Grecję, która w 338r.
p.n.e. została podporządkowana Macedonii, w
146r. p.n.e. Ateny dostały się pod wpływy
rzymskie, upadek miasta rozpoczął się w VI w.
p.n.e., kiedy rozwiązano Akademię Platońską, a
wiele zabytków wywieziono do Konstantynopola.
Powrót świetności miasta nastąpił po
utworzeniu niepodległego państwa greckiego, a
w 1834r. Ateny stały się jego stolicą.

Charakterystyczną cechą

Charakterystyczną cechą

starożytnej Grecji było polis, miasto

starożytnej Grecji było polis, miasto

– państwo, które obejmowało

– państwo, które obejmowało

rządów. Lud, do którego należała

rządów. Lud, do którego należała

władza, miał obowiązek walki oraz

władza, miał obowiązek walki oraz

obrony swojej małej niewielki

obrony swojej małej niewielki

obszar i posiadało

obszar i posiadało

charakterystyczną formę ojczyzny.

charakterystyczną formę ojczyzny.

Decyzje podejmowano na

Decyzje podejmowano na

zgromadzeniach. Dotyczyły one

zgromadzeniach. Dotyczyły one

głównych spraw państwa, jak

głównych spraw państwa, jak

wypowiedzenie wojny lub

wypowiedzenie wojny lub

wybudowanie świątyni. Demokracja

wybudowanie świątyni. Demokracja

ateńska to ustrój polityczno –

ateńska to ustrój polityczno –

społeczny, gdzie ważniejsze sprawy

społeczny, gdzie ważniejsze sprawy

zapadały za zgodą wszystkich

zapadały za zgodą wszystkich

mieszkańców polis. Nazwa

mieszkańców polis. Nazwa

"demokracja" pochodzi od słowa

"demokracja" pochodzi od słowa

demos, oznaczające lud oraz kratos,

demos, oznaczające lud oraz kratos,

czyli władza.

czyli władza.

Wojskowością zajmował się polemar.

Wojskowością zajmował się polemar.

Areopag (rada państwa) posiadał

Areopag (rada państwa) posiadał

kompetencje wykonawcze. Czuwał nad

kompetencje wykonawcze. Czuwał nad

wszystkimi sprawami

wszystkimi sprawami państwowymi

,

,

wybierał archontów, kontrolował

wybierał archontów, kontrolował

urzędników i miał kompetencje sądownicze.

urzędników i miał kompetencje sądownicze.

Rządy arystokratyczne charakteryzowało

Rządy arystokratyczne charakteryzowało

bezprawie, wzrost nadużycia oraz

bezprawie, wzrost nadużycia oraz

przekładanie interesów grupy rządzącej nad

przekładanie interesów grupy rządzącej nad

innymi.

innymi.

Rządy w ateńskiej polis na początku

Rządy w ateńskiej polis na początku

pełnili ludzie z bogatych rodów, stąd

pełnili ludzie z bogatych rodów, stąd

formę takiego ustrój nazywano

formę takiego ustrój nazywano

"rządami oligarchii". Najważniejszym

"rządami oligarchii". Najważniejszym

urzędnikiem był archont. W ramach

urzędnikiem był archont. W ramach

jego kadencyjnych, jednorocznych

jego kadencyjnych, jednorocznych

rządów były sprawy sądowe

rządów były sprawy sądowe.

Salon (594 r. p.n.e.):

o

Wprowadził reformy państwowe,

o

Zniesiono zadłużenie kraju, umarzając dług

prywatny i publiczny,

o

Nadano wolność niewolnym chłopom, ale nie

wprowadzono ich do społeczności obywateli,

o

Podzielono społeczność na 5 klas

majątkowych,

o

Sprawowanie urzędu państwowego zależało

od posiadanego majątku, a nie

pochodzenia rodowego,

o

Wykupiono dłużników sprzedanych w niewolę,

o

Reforma monetarna i zakaz eksportu zboża,

o

Utworzenie Rady Czterystu (rada państwowa),

Sadu Ludowego i Sądu Przysięgłych.

Klejstenes:

o

Zastąpienie podziału rodowego na

terytorialny,

o

Podział kraju na 10 fyl (dzięki temu wielkie

rodziny arystokratyczne przestały odgrywać

dominującą rolę w polityce),

o

Z każdej fyli wybierano 50 przedstawicieli,

którzy tworzyli Radę Pięciuset (polityka

zagraniczna, administracja, prace eklezji –

zgromadzenia),

o

Ważne decyzje zapadały za zgodą większości

obywateli w zgromadzeniu ludowym,

o

Ostracyzm- sąd skorupkowy (na glinianych

skorupkach wpisywano nazwisko osoby,

którą uważano za niebezpieczną dla

państwa, karą była 10 – letnia banicja.

Majątek ulegał konfiskacie, po 10 latach

wygnaniec znowu miał prawa polityczne

i obywatelskie).

Perykles (ok. 500-429 r. p. n. e.)

Rozszerzył i umocnił ustrój demokratyczny.

Drakon ( 621 r. p.n.e.):

o

Wprowadził surowe prawo (kara śmierci

nawet za kradzież owoców z

ogrodu).

Pizystrat:

o

Zmalała pozycja arystokracji (urzędy

państwowe były obsadzane zaufanymi

ludźmi).

Dokonania Peryklesa:

Dokonania Peryklesa:



przeprowadził na zgromadzeniu ludowym uchwałę

odbierającą Areopagowi dotychczasowe uprawnienia

administracyjne i kontrolne, zwłaszcza nad

działalnością urzędników i przenoszącą je na inne organy

władzy w Atenach, przede wszystkim na

zgromadzenie ludowe;



radzie, która od tej pory stała się głównym organem

wykonawczym, przyznał nadzór nad urzędnikami,

prowadzenie spraw o zdradę stanu, prawo doraźnego

aresztowania, nakładania grzywny, a w pewnych

okolicznościach egzekucji;



wprowadził zasadę odpłatności urzędów (każdy obywatel

Aten mógł brać udział w życiu politycznym);



dopuścił do wyboru na urząd archonta przedstawicieli

trzeciej klasy majątkowej;



podział Rady Pięciuset na 10 komisji (prytanii);



przyczynił się do rozbudowy floty i

portów i zakończenia budowy

tzw. „Długich Murów”, łączących

Ateny z Pireusem;



zorganizował fundusze na budowę

Partenonu;



napisanie pierwszego podręcznika

gramatyki;



wprowadził prawo o obywatelstwie,

zgodnie z nim za obywatela Aten

uważano tylko tego, którego rodzice

byli Ateńczykami;



za zasługi położone dla państwa

nadał obywatelstwo ateńskie także

cudzoziemcom.

Obywatelstwo obejmowało

Obywatelstwo obejmowało

następujące prawa publiczne:

następujące prawa publiczne:



czynne i bierne prawo wyborcze
do Rady i Zgromadzenia
Ludowego;



prawo piastowania urzędów
Peryklesowskich;



Prawo do stawania przed sądem.

Obywatelstwo obejmowało

Obywatelstwo obejmowało

następujące prawa prywatne:

następujące prawa prywatne:



wstępowania w związek
małżeński;



kupna i sprzedaży ziemi.

Do obowiązków obywateli

Do obowiązków obywateli

należało:

należało:



płacenie podatków;



służba wojskowa;



nienaganne życie prywatne;



korzystanie z pełnych praw
obywatelskich przysługiwało jednak
tylko Ateńczykowi, który pędził
uczciwe życie, w tym celu
dokonywano co pewien czas lustracji.

Sofiści byli z zawodu nauczycielami i
wychowawcami, przygotowującymi do życia
publicznego. Szczególna rolę odgrywali,
gdy w wychowaniu zaczęto kłaść nacisk
na wykształcenie, i gdy powszechna stała
się potrzeba oświaty i chęć brania udziału
w życiu umysłowym i publicznym.
Uczyli nie tylko młodzież, ale i dorosłych.
Sofiści za nauczanie pobierali opłaty. Jako
pierwsi opracowali metody wychowania.
Analizowali czynniki wychowania: zadatki
wrodzone, środowisko, ćwiczenie, uczenie
się, własną aktywność jednostki.
Przygotowywali uczniów do życia
publicznego poprzez nauczanie dialektyki,
retoryki, polityki, filozofii, etyki.

Sofiści przyjmowali następujące

Sofiści przyjmowali następujące

poglądy:

poglądy:



nauczanie potrzebuje przyrodzonych zdolności i

nauczanie potrzebuje przyrodzonych zdolności i

ćwiczenia;

ćwiczenia;



teoretyczne nauczanie powinno iść w parze

teoretyczne nauczanie powinno iść w parze

z ćwiczeniem i na odwrót;

z ćwiczeniem i na odwrót;



kształcenie dziecka powinno rozpoczynać się w jak

kształcenie dziecka powinno rozpoczynać się w jak

najwcześniejszym wieku;

najwcześniejszym wieku;



wcześnie rozpoczęte kształcenie trzeba prowadzić

wcześnie rozpoczęte kształcenie trzeba prowadzić

do późnych lat. Najpierw elementarne nauki, później

do późnych lat. Najpierw elementarne nauki, później

specjalne – muzykę, matematykę, astronomię – a

specjalne – muzykę, matematykę, astronomię – a

następnie ekonomię i politykę. Celem ma być doskonała

następnie ekonomię i politykę. Celem ma być doskonała

indywidualność, której życie będzie zgodne z prawem i

indywidualność, której życie będzie zgodne z prawem i

moralnością;

moralnością;



tylko charakter moralny jednostek, czyli eubulia –

tylko charakter moralny jednostek, czyli eubulia –

jasność myśli i stałość woli – może zapewnić szczęście

jasność myśli i stałość woli – może zapewnić szczęście

zbiorowości i jednostek.

zbiorowości i jednostek.

Na zmianę opinii o Sofistach

Na zmianę opinii o Sofistach

wpłynęło:

wpłynęło:

•

Arystokratyczne społeczeństwo zarzucało im, że

Arystokratyczne społeczeństwo zarzucało im, że

uczą za pieniądze, w oczach Greków było to

uczą za pieniądze, w oczach Greków było to

poniżenie pracy umysłowej,

poniżenie pracy umysłowej,

•

Konserwatyści wystąpili z zarzutem, że ucząc

Konserwatyści wystąpili z zarzutem, że ucząc

burzą wiarę i tradycję, sprzeciwiali się religii i

burzą wiarę i tradycję, sprzeciwiali się religii i

tradycyjnemu systemowi wartości, głosząc

tradycyjnemu systemowi wartości, głosząc

wolność ducha,

wolność ducha,

•

Platon zwalczał ich ze względów osobistych

Platon zwalczał ich ze względów osobistych

i rzeczowych ( przyczynił się do

i rzeczowych ( przyczynił się do

poniżenia sofistów w opinii potomności;

poniżenia sofistów w opinii potomności;

pisma nie zachowały się i zabrakło

pisma nie zachowały się i zabrakło

życzliwych świadków ich pracy).

życzliwych świadków ich pracy).

Sztuka prowadzenia sporów, dyskusji,

umiejętność takiego argumentowania, by

dowieść słuszności głoszonego poglądu, bez

względu na rodzaj argumentów i

używanych zwrotów retorycznych, przekonać

poprzez to oponenta i skutecznie

odeprzeć lub obalić jego... Erystyka była

rozwijana głównie w starożytnej Grecji, przez

sofistów. Skrytykowana przez Sokratesa

została odrzucona przez filozofów i

uprawiana w teologii i polityce.

–

–

(481- 411 r. p.n.e.)

(481- 411 r. p.n.e.)

Sofista, przedstawiciel nowego typu

Sofista, przedstawiciel nowego typu

filozofii o orientacji humanistycznej.

filozofii o orientacji humanistycznej.

Pochodził z Abdery. Był współzałożycielem

Pochodził z Abdery. Był współzałożycielem

kolonii Turioi w Wielkiej Grecji, cieszył się

kolonii Turioi w Wielkiej Grecji, cieszył się

więc sporym szacunkiem. Należał do

więc sporym szacunkiem. Należał do

przyjaciół Peryklesa. Inicjator

przyjaciół Peryklesa. Inicjator

minimalistycznej teorii poznania. Głównym

minimalistycznej teorii poznania. Głównym

jego pismem była „Rozprawa polemiczna o

jego pismem była „Rozprawa polemiczna o

prawdzie i bycie”; poza tym był autorem

prawdzie i bycie”; poza tym był autorem

prac gramatycznych, etyczno – –

prac gramatycznych, etyczno – –

społecznych i technicznych. Dzieło „O

społecznych i technicznych. Dzieło „O

bogach” zostało spalone i wywołało proces

bogach” zostało spalone i wywołało proces

przeciw autorowi. Chcąc uniknąć procesu,

przeciw autorowi. Chcąc uniknąć procesu,

Protagoras opuścił Ateny i płynąc na

Protagoras opuścił Ateny i płynąc na

Sycylię utonął.

Sycylię utonął.

W pierwszym okresie starożytności filozofowie

występowali z maksymalnymi wymaganiami

wobec poznania, ufali, że wiedza ludzka tym

wymaganiom sprosta. Z czasem teoria ta

zmieniła się, teorie sofistów były wyrazem

nieufności do wiedzy, opinia ich o

zdolnościach poznawczych człowieka była

ujemna, uważali, że wiedza zaledwie może

spełniać minimalne wymagania.

Teoria ta obejmowała cztery hasła: sensualizm,

relatywizm, praktycyzm i konwencjonalizm.

Pogląd głoszący, że prawdę

poznajemy tylko przy pomocy
zmysłów.

Prawda jest zależna od punktu

widzenia, każdy widzi wszystko inaczej,

więc każdy będzie postrzegał inną

prawdę. Hasłem tego nurtu było:

„Wszystkich rzeczy miarą jest człowiek”,

tzn. jaka w każdej sprawie odpowiedź

jest trafna, to zależy od

człowieka, który ją daje. W każdej

sprawie może się zdarzyć, że będą o niej

wypowiadane zdania ze sobą sprzeczne.

Pogląd, według którego prawda

jednego człowieka ma wyższość
nad prawdą drugiego o tyle tylko,
o ile posiada większą użyteczność
praktyczną, nawet jeżeli wydaje
się być absurdem.

Sofiści uważali, że nie ma prawd

powszechnych, są tylko umowy, że
jakaś prawda jest powszechna.

BIBLIOGRAFIA

BIBLIOGRAFIA

Władysław Tatarkiewicz, Historia

filozofii, Warszawa 2001, str. 66-71.

Aleksander Krawczuk, Wielka

Historia Świata, tom 3,Warszawa

2005, str. 95.