WZROST GOSPODARCZY

Model długookresowego wzrostu gospodarczego

służy  do  wytłumaczenia  ogólnej  tendencji  zwyżkowej
produkcji  z  upływem  czasu.  Abstrahuje  on  od
krótkookresowych fluktuacji. Stosujemy go bowiem jako
narzędzie  projektowania  warunków  gospodarczych  w
bardziej  odległej  przyszłości  i  pomoc  w  rozumieniu
zróżnicowania stóp wzrostu.

Model długookresowego wzrostu opisuje

gospodarkę w stanie równowagi między podażą i
popytem, jeśli chodzi zarówno o dobra, jak i o siłę
roboczą. Płace i ceny osiągnęły poziom niezbędny do
zrównania podaży i popytu. Wystąpił pełny efekt
bodźców prowadzących do ukształtowania produkcji na
efektywnym poziome.

Plan prezentacji

 Czynniki wzrostu

Czynniki wzrostu

gospodarczego



Pełne zatrudnienie a potencjalny

PKB



Model wzrostu

olowa



Formuła wzrostu gospodarczego



Teoria endogenicznego wzrostu



Polityka pobudzania wzrostu



Główne tezy

Rozróżniamy

trzy

najważniejsze

wyznaczniki

ścieżki

długookresowego wzrostu produkcji:

Siłę roboczą - ludzi gotowych do podjęcia pracy.

Kapitał - wyposażenie, budowle i inne urządzenia
produkcyjne.

Technologię - wiedzę o sposobach wykorzystania pracy i
kapitału do

wytwarzania dóbr i usług

SIŁA ROBOCZA

Siłę roboczą tworzy tylko część ludności.

Zatrudnienie dzieci jest prawnie zabronione. Wielu dorosłych
kontynuuje naukę, pracuje w domu lub jest na emeryturze, a
niektórzy  są  niezdolni  do  pracy  ze  względu  na  inwalidztwo
lub  chorobę.  Jedni  pracują  w  pełnym  wymiarze  bez  względu
na  motywację,  inni  uzależniają  swoje  nakłady  pracy  od
bodźców,  jakie  stwarza  rynek  siły  roboczej.  W  1996  r.  około
70%  ludzi  w  wieku  produkcyjnym  zaliczało  się  do  siły
roboczej.  Wskaźnik  ten  nazywany  jest  stopą  aktywności
zawodowej.

Istotną cechą rynku siły roboczej jest również to, że

nie każda osoba ujęta w statystyce siły roboczej i gotowa do
podjęcia  pracy  była  w  danym  momencie  rzeczywiście
zatrudniona.  Bezrobocie  wzrasta  w  okresach  recesji,  a
obniża  się  w  okresach  wysokiej  koniunktury,  występuje
jednak  pewien  poziom  bezrobocia  (naturalna  stopa
bezrobocia).  Ta  naturalna  stopa  oznacza  wielkość
bezrobocia  w  warunkach,  gdy  rynek  jest  w  stanie
równowagi. Jeżeli liczbę bezrobotnych odejmiemy od liczby
osób  zaliczonych  do  siły  roboczej,  to  uzyskamy  wielkość
zatrudnienia.  Nakład  pracy  utożsamiamy  z  zatrudnieniem  i
oznaczamy go symbolem

KAPITAŁ

Rozmiary kapitału rzeczowego - na który składają się

fabryki  samolotów,  komputery,  samochody  ciężarowe,
ciągniki,  stodoły,  sklepy  odzieżowe  itp.  Wzrost  kapitału  w
gospodarce  umożliwia  wytwarzanie  większej  produkcji.  Na
przykład  rolnik  posiadający  ciągnik  może  wyprodukować
tony  zboża  więcej  niż  rolnik  nie  posiadający  ciągnika.  Na
oznaczenie zasobu kapitału używamy symbolu

TECHNOLOGIA

Trzeci  czynnik  określający  produkcję  -  technologia  -
mówi  nam,  jak  dużo  możemy  wytworzyć  przy  użyciu
danej  ilości  pracy  i  kapitału.  Technologia  obejmuje
wszystko,

wpływa

wydajność

pracy

produktywność kapitału.

Obejmuje ona technikę w

tradycyjnym rozumieniu, np. technikę komunikacji
umożliwiającą przedsiębiorstwu wysłanie zamówienia do
dostawcy faksem zamiast korzystania z tradycyjnej
poczty.

Przez technologię możemy również rozumieć sposób
efektywnego

zorganizowania

przedsiębiorstwa

zarządzania nim.

Na oznaczenie technologii używamy symbolu

Postęp techniczny zwiększa wydajność siły roboczej, jak i
produktywność  kapitału.  Siła  robocza  i  kapitał  są
czynnikami produkcji. Postęp techniczny może zwiększyć
produktywność  obydwu  tych  czynników  w  sposób
neutralny,  tak  iż  ich  końcowa  produktywność  rośnie  w
takiej  samej  proporcji.  Można  wtedy  powiedzieć,  że
postęp  techniczny  zwiększa  całkowitą  produktywność
czynników produkcji.

FUNKCJA PRODUKCJI

Prostym sposobem przedstawienia współdziałania

tych  trzech  czynników  w  wytwarzaniu  produktu  jest
posłużenie  się  funkcją  produkcji,  która  pokazuje  wielkości
produkcji  wytworzonej  przy  danej  ilości  pracy,  kapitału  i
technologii. Funkcję produkcji można przedstawić za pomocą
następującego wzoru:

Y=F(N,K,A)

Jest to skrócony zapis stwierdzenia, że wielkość produkcji

wytwarzanej w gospodarce zależy od zatrudnienia

kapitału

i technologii

Na rysunku pokazana jest zależność produkcji od

zatrudnienia  przy  danym  zasobie  kapitału  i  danym
poziomie technologii. Funkcja produkcji jest skrzywiona ku
osi  poziomej.  Produkcja  wytworzona  przez  dodatkową
jednostkę  pracy  jest  nazywana  krańcowym  produktem
pracy.  Wyraża  go  nachylenie  krzywej  produkcji  na
rysunku.  Warto  zwrócić  uwagę,  że  funkcja  produkcji  staje
się  coraz  mniej  stroma  w  miarę  wzrostu  zatrudnienia.
Oznacza to, że krańcowy produkt pracy zmniejsza się wraz
ze  wzrostem zatrudnienia.

Rysunek 1. Funkcja produkcji dla czynnika pracy

Zatrudnienie
(N)

Produkt (Y)

F (N, K, A)

III

Model wzrostu zakłada, że gospodarka znajduje

się w sytuacji pełnego zatrudnienia, z wielkości
zapotrzebowania na siłę roboczą równą wielkości jej
podaży.

Potencjalny PKB definiujemy jako wielkość produkcji
uzyskanej przy pełnym zatrudnieniu.

Dlatego w celu określenia potencjalnego PKB musimy
wyliczyć poziom

odpowiadający pełnemu zatrudnieniu.

Poziom technologii

i poziom kapitału

rozpatrujemy

jako dane. W celu znalezienia

należy rozpatrzyć popyt i

podaż siły roboczej. POPYT NA PRACE

Pierwsza zasadą mikroekonomii jest twierdzenie, że

w warunkach konkurencji na rynku maksymalizujące zysk
przedsiębiorstwo wybierze taki poziom zatrudnienia, przy
którym krańcowy produkt pracy jest równy płacy realnej.

Płacą realną jest wyrażona w złotych - płaca

podzielona przez poziom cen tzn.

W/P

. Gdyby zatrudnienie

w przedsiębiorstwach było poniżej tego poziomu, to
krańcowy produkt pracy przewyższałby płacę realną, tak iż
istniała by możliwość osiągnięcia wyższego zysku.

PODAŻ PRACY

Podaż pracy jest określona przed decyzje

poszczególnych  robotników  dotyczące  ilości  czasu,
który  chcą  przeznaczyć  na  pracę.  Płaca  realna  jest
miarą  bodźców  do  pracy.  Przy  wyższych  płacach
realnych  ci,  którzy  już  są  zatrudnieni,  będą  chcieli
pracować  więcej.  Ponadto  wyższa  płaca  realna  może
być  czynnikiem  zwiększającym  zasoby  siły  roboczej  o
tych,  którzy  nie  byli  skłonni  pracować  przy  niższej
płacy  realnej.  Wyższa  płaca  realna  zachęca  więc  do
zwiększonej pracy.

Efekt substytucyjny.

Gdy coś staje się bardziej kosztowne,

to  ludzie uciekają się do substytutów. W  przypadku podaży
siły  roboczej,  gdy  czas  spędzany  w  domu  staje  się  bardziej
kosztowny  (jego  koszt  alternatywny  -płaca  realna  -  rośnie),
ludzie  zastępują  go  czasem  spędzanym  na  rynku  pracy.
Mówiąc inaczej, płaca realna jest bodźcem do pracy i ludzie
wybierają pracę, gdy płaca realna wzrasta.

Efekt dochodowy.

Gdy dochód wzrasta, ludzie

przejawiają  skłonność  do  zwiększonej  konsumpcji.
W  tym  przypadku więcej czasu  spędzają w  domu, a
mniej  oferują  na  rynku  pracy.  Stale  wyższe  płace
realne zwiększają zamożność ludzi i dlatego pracują
oni mniej.

Efekt netto działania tych dwóch przeciwstawnych
czynników przedstawia

długookresowa

krzywa

podaży pracy na rysunku 3.

Rysunek 3. Długookresowa krzywa podaży siły roboczej

Zatrudnienie
(N)

Płaca realna (W/P)

krzywa
podaży pracy

PEŁNE ZATRUDNIENIE

Jedna z zasad mikroekonomii głosi, że wielkość

zatrudnienia jest wyznaczana przez punkt przecięcia się
krzywych podaży i popytu na pracę. Równowagę wskazuje
rysunek 4.

Rysunek 4. Równowaga na rynku siły roboczej

Zatrudnienie
(N)

Płaca realna (W/P)

krzywa
popytu

krzywa
podaży

Pełne zatrudnienie,

, definiujemy jako wielkość

zatrudnienia w punkcie przecięcia podaży i popytu. Wyraża
ono wielkość pracy, jaka byłaby wykonana, gdyby każdy
mógł znaleźć zatrudnienie w krótkim okresie czasu i
zarabiać tyle, ile już zarabiają porównywalne osoby.

Potencjalny PKB, oznaczony symbolem

, jest to

wielkość produkcji wytwarzana w sytuacji, gdy na rynku
siły roboczej panuje pełne zatrudnienie:

Y*= F(N*,K,A)

Jest to wielkość produkcji, która byłaby wytwarzana, gdyby
każdy poszukujący pracy znajdował zatrudnienie. Z tego
względu na określenie

używa się często wyrażenia

poziom produktu przy pełnym zatrudnieniu.

Model wzrostu Solowa pomaga w znalezieniu

zależności pomiędzy wzrostem siły roboczej, wzrostem
kapitału i postępem technicznym a PKB.

W  najbardziej  uproszczonej  wersji  neoklasycznego  modelu
wzrostu  Solowa  gospodarka  jest  zamknięta  (tak  iż
oszczędności  krajowe  równają  się  inwestycjom),  a
technologia się nie zmienia (człon A jest stały w czasie).

Zakłada się wzrost siły roboczej według stałej stopy

Każdego roku siła robocza zwiększa się o

razy

, gdzie

odnosi się do poziomu na początku roku.
Zmiana zasobu kapitału jest równa inwestycjom netto.
Jeżeli kapitał ma rosnąc w tempie n, to co roku musi
przyrastać o

. Po to by utrzymać się na ścieżce wzrostu,

na której zasób kapitału rośnie w tempie n, inwestycje
netto muszą każdego roku równać się

nK.

Możemy

więc

traktować

jako

inwestycje

zrównoważonego wzrostu.

Inwestycje netto = nK

Drugi ważny element analizy Solowa dotyczy

oszczędności.  Oszczędności  zależą  od  tej  części  dochodu
narodowego,  która  jest  oszczędzana,  oraz  poziomu
dochodu  narodowego.  Niech

będzie częścią dochodu,

która jest oszczędzana;

jest stopą oszczędności. Tak

więc oszczędności w gospodarce są równe iloczynowi

dochodu. Dochód równa się produkcji

, stąd:

Oszczędności = s Y

Pomocniczym  założeniem  analizy  wzrostu  Solowa  jest
założenie,  że  funkcja  produkcji  ma  stałe  przychody
względem skali. Jeżeli w zakresie siły roboczej i kapitału
zachodzą  proporcjonalne  zmiany,  to  przy  stałych
przychodach  i  niezmieniającej  się    technologii  produkcja
zmienia się w tej samej proporcji.

Funkcja produkcji:

Y=F(K,N,A)

Moglibyśmy podzielić

K, N

przez dowolną liczbę, a

funkcja produkcji nadal będzie miała zastosowanie, ze
stałymi przychodami. Przy podzieleniu przez

, oznacza

to, że produkcja jest produkcją na robotnika,

Y/N

, a kapitał

- kapitałem na robotnika,

K/N

( ,1, )

Punkt  przecięcia  się  linii  inwestycji  i  krzywej  oszczędności
na  rysunku  5  jest  punktem  stanu  stacjonarnego.  W  tym
punkcie  rzeczywista  wielkość  inwestycji  określona  przez
oszczędności,  jest  dokładnie  wielkością  potrzebną  do
utrzymania wzrostu zasobu kapitału w tym samym tempie, w
jakim rosną nakłady pracy.

Rysunek 5. Analiza wzrostu Solowa

Kapitał na robotnika - K/N

oszczędności = inwestycje
na robotnika

Punkt stanu stacjonarnego, w
którym oszczędności
wystarczają na to by zapewnić
stałość kapitału na robotnika

Inwestycje
zrównoważonego wzrostu
na robotnika, nK/N

Oszczędności na
robotnika,
sF(K/N,1,A)

WPŁYW OSZCZĘDNOŚCI NA WZROST

Drugim ważnym wnioskiem z pracy Solowa

jest  stwierdzenie,  że  w  dłuższym  okresie  tempo
wzrostu nie zależy od stopy oszczędności.
W  stanie  stacjonarnym  zasób  kapitału  i  produkcja  rosną
w  takim  samym  tempie  jak  siła  robocza.  Jedynym
czynnikiem,  który  ma  znaczenie  dla  tempa  wzrostu
gospodarki jest wzrost nakładów pracy.

Gospodarki, które oszczędzają więcej w dłuższym okresie
nie rosną szybciej.

Tu przykład i rysunek 1111111

Solow dowiódł, że proces wzrostu jest

stabilny.  Bez  względu  na  to,  z  jakiego  punktu
gospodarka  startuje,  będzie  ona  z  biegiem  czasu
zbliżać się do tego samego stanu stacjonarnego, z
zasobem  kapitału  rosnącym  w  tym  samym  tempie
co siła robocza.

1995

2000

2005

2010

2015

r e a l n y p r o d u k t

s ta r a ś c ie ż k a

z r ó w n o w a ż o n e g o

w z r o s t u

ś cieżka

przejściowa

nowa ścieżka

zrównoważonego
wzrostu

s ta r a i n o w a ś c ie ż k a m a ją

ta k ie s a m o te m p o w z r o s tu

Przejście między ścieżkami zrównoważonego wzrostu.

Wyższa stopa oszczędności od 2000 r. prowadzi do wyższego poziomu realnego produktu.

W okresie przejściowym wzrost jest szybszy. Stopy wzrostu na dawnej i na nowej ścieżce

zrównoważonego wzrostu są takie same.

Solow

opracował

również

teoretyczny

schemat

umożliwiający  określenie  udziałów  siły  roboczej,  kapitału  i
zmian technologii we wzroście gospodarczym.
W  swojej  najprostszej  postaci  formuła  ta  głosi,  że  stopa
wzrostu  produkcji  równa  się  sumie  stopy  wzrostu
technologii oraz ważonych stóp wzrostu nakładów pracy i
kapitału:

0,7

0,3

Przytoczone  równanie  pokazuje,  w  jaki  sposób  całkowity  wzrost
jest  związany  ze  wzrostem  trzech  wyznaczających  go  czynników.
Wynika  z  niego,  że  stopa  wzrostu  produkcji  równa  się  sumie
stopy  wzrostu  technologii,  0,7  stopy  wzrostu  nakładów
pracy i 0,3 stopy wzrostu nakładów kapitału.
  Interesującą  rzeczą  jest  niezależność  tej  formuły  od  konkretnej
postaci  funkcji  produkcji.  Ważne  jest  to,  że  postęp  techniczny
zwiększy  produktywność  obydwu  czynników  w  sposób  neutralny.
Ich wagi, 0,3 i 0,7, są oparte na względnych udziałach kapitału i
pracy w dochodzie narodowym (empirycznie dowiedzionych).

EGZOGENICZNY POSTĘP TECHNICZNY

Przyjęliśmy upraszczające założenie, że nie ma zmian
technologii, to znaczy człon

w równaniu był stały, tak iż

Przy  tym  założeniu,  z  formuły  wzrostu  wynikałoby,  że  na
ścieżce  zrównoważonego  wzrostu  z  nakładami  pracy  i
kapitału  wzrastającymi  o  1%  rocznie
wzrost  produktu  wynosi  również  1%  rocznie,  czyli:  tempo
wzrostu PKB wynosi 0 + 0,7*1 + 0,3*1 = 1%
Natomiast gdy technologia wzrasta w tempie 1% to:

Pomimo więc, że stosunek kapitału do siły roboczej

(K/N)

pozostaje stały, wydajność pracy

(Y/N)

wzrasta dzięki

ulepszeniom technologicznym.

1 0,7 1 0,3 1 2

= +

�+

�=

Ekonomiści mówiąc o stopie długookresowego

wzrostu,  mają  zwykle  na  myśli  wzrost  egzogeniczny  w
neoklasycznym  modelu  wzrostu.    Jeżeli  nie  ma  postępu
technicznego,  to  stopa  wzrostu  produkcji  zależy  tylko  od
stopy  nakładów  pracy.  A  wzrost  nakładów  pracy  zależy
ostatecznie  od  wzrostu  ludności,  który  jest  w  zasadzie
egzogeniczny.  Jeżeli  stopa  oszczędności  podnosi  się,
długookresowy  wzrost  nie  ulega  zmianie;  pozostaje  równy
stopie  wzrostu  nakładów  pracy.  Wprawdzie  włączenie
postępu  technicznego  do  neoklasycznego  modelu  wzrostu
dopuszcza zmianę stopę długookresowego wzrostu, ale jeżeli
postęp  techniczny  jest  traktowany  jako  egzogeniczny,  to
stopa wzrostu produkcji jest nadal egzogeniczna do modelu.

W porównaniu z neoklasycznym modelem wzrostu,

teoria endogenicznego wzrostu skupia się na tłumaczeniu
postępu technicznego, a nie na traktowaniu go jako zjawiska
egzogenicznego. Inaczej mówiąc, przedstawiciele teorii
wzrostu endogenicznego starają się sformułować
wyraźnie sprecyzowaną teorię określającą
kształtowanie się czynnika technologii

(A)

FUNKCJA PRODUKCJI DLA TECHNOLOGII

Wzrost technologii

(A)

zwiększa wielkość produktu

wytworzoną  przy  tym  samym  nakładzie  pracy  i  kapitału.
Poprawa  technologii  może  więc  mieć  wiele  źródeł,  jak  np.:
zastąpienie ciągnikiem pługa ciągniętego przez konia, wzrost
kwalifikacji  pracowników  (nazywany  wzrostem  kapitału
ludzkiego).

Jedna z udanych metod, zaproponowana przez Paula

Romera,  polega  na  wyobrażeniu  sobie,  że  pomysły  lub
wynalazki  reprezentujące  technologię  są  wytwarzane,  tak
samo  jak  każde  inne  dobro,  za  pomocą  nakładów  pracy  i
kapitału.  Aby  się  przekonać  jak  to  działa,  wyobraźmy  sobie,
że po całej gospodarce są rozsiane „fabryki wynalazków”, w
których robotnicy wytwarzają nowe wynalazki.

Formuła ta oznacza, że wzrost technologii w każdym

roku zależy od nakładu pracy zastosowanego w wytwarzaniu
technologii

)

, od nakładu kapitału zastosowanego w

wytwarzaniu technologii

)

i od istniejącej technologii

(A)

Funkcja

jest funkcją produkcji dla technologii.

Powyższe równanie wskazuje bezpośrednio, jak to jest,

że  technologia  jest  zmienną  endogeniczną.  Jeżeli  więcej
zasobów  pracy  (tj.  personelu  badawczego)  poświęca  się
produkcji  technologii,  to  rozmiary  wzrostu  technologii  są
większe. Jeżeli więcej kapitału (tj. laboratoriów i wyposażenia
badawczego)  przeznacza  się    na  opracowanie  technologii,  to
przyrost produkcji technologii również staje się większy. Sama
technologia

(A)

również przyczynia się do produkcji nowej

technologii (     ). Efekty rozprzestrzenienia się technologii są
bardzo  poważne.  Pomysł  powstały  w  jednym  laboratorium
może  przez  wykorzystanie  go  w  innych  laboratoriach
przyczyniać się do tworzenia nowych pomysłów.

(

, )

A T N K A

D =

1995

2000

2005

2010

2015

stara ścieżka

zrównoważonego

wzrostu

nowa ścieżka

zrównoważonego

wzrostu

w tym miejscu

następuje wzrost

działalności badawczej

P odwyższenie stopy wzrostu.

J eżeli technologia nie wykazuje malejących przychodów w wytwarzaniu przyrostu

technologii, to zwiększenie liczby pracowników prowadzących działalność badawczą

podwyższy stopę wzrostu na stałe, jak to pokazuje niniejszy rysunek.

∆A

bez malejących przychodów

∆A

funkcja produkcji

dla technologii

funkcja produkcji

dla technologii

z malejącymi przychodami

Dwie funkcje produkcji technologii.

W obydwu przypadkach wyższa technologia stwarza więcej technologii. W drugim przypadku

występują malejące przychody i wówczas, gdy zwiększy się liczbę pracowników prowadzących

badania, wzrost nie będzie trwały.

Teoria endogenicznego wzrostu

opiera się na funkcji produkcji

- Funkcja produkcji dla technologii pokazuje w

jaki sposób technologia zależy od nakładów:
pracy, kapitału i technologii

- Jeśli technologia nie wykazuje malejących

przychodów to poświęcenie zwiększonych
zasobów na poprawę technologii w dłuższym
okresie podwyższy stopę wzrostu produkcji

- Według teorii endogenicznego wzrostu polityka

gospodarcza może na trwale podwyższać stopę
wzrostu (w modelu neoklasycznym tylko
przejściowo)

Polityka pobudzania

wzrostu

Rząd może oddziaływać na wszystkie trzy czynniki

wzrostu:  na  postęp  techniczny,  akumulacje  kapitału  i
nakłady  pracy.  Wiele  rodzajów  działalności,  jak  edukacja  i
badania  naukowe,  które  przyczyniają  się  do  wzrostu,
przynosi  większe  korzyści  społeczne  niż  prywatne.  Rząd
może zachęcać do takich działań.

Powrót na początek

POLITYKA POBUDZANIA POSTĘPU TECHNICZNEGO I

WYDAJNOŚCI

Najważniejszą być może rolę we wspieraniu postępu

technicznego rząd może odgrywać w sferze edukacji. Wysoko
wykwalifikowana siła robocza jest bowiem bez wątpienia
podstawowym czynnikiem wzrostu wydajności.

Podobnie

jak

edukacja,

poprzez

swoje

upowszechnienie,  również  wydatki  na  badania  podstawowe
mogą  tworzyć  korzyści  społeczne,  przewyższające  korzyści
indywidualnych  osób  zaangażowanych  w  te  rodzaje
działalności.  Pozostawione  same  sobie,  osoby  prywatne  oraz
przedsiębiorstwa wybiorą taki poziom wydatków na edukację i
badania  naukowe,  który  znajduje  się  poniżej  optimum
społecznego.  Rząd  może  zachęcać  do  odpowiednich  działań
przez stypendia i subsydia. Np. amerykańskie ustawodawstwo
podatkowe  zawiera  bodźce  podatkowe  skłaniające  do
wydatków na badania i rozwój. Pozwala to przedsiębiorstwom
na obniżenie podatków o 20% ich wydatków na cele nadawczo
-  rozwojowe.  Jeżeli  programy  badań  podstawowych  i
stosowanych  są  istotnym  źródłem  postępu  technicznego,  to
tego  rodzaju  bodźce  podatkowe  powinny  się  przyczyniać  do
wzrostu wydajności.

POLITYKA POBUDZANIA INWESTYCJI

Rosnący

wzrost

zasobów

kapitału

wymaga

odpowiednio

wysokiego

poziomu

wydatków

inwestycyjnych.  Jest  to  możliwe  tylko  przy  zmniejszonym
popycie  konkurencyjnym  na  produkcję  ze  strony
gospodarstw  domowych  i  zakupów  państwowych.  Duży
wzrost  inwestycji  jest  możliwy  przy  właściwym  układzie
warunków  ekonomicznych.  W  tym  celu  wprowadzane  są
specjalne ulgi podatkowe, które zwalniają, bądź pozwalają
odpisać od podatku wydatki przeznaczone na inwestycje.

POLITYKA ZWIĘKSZANIA PODAŻY SIŁY ROBOCZEJ

Przyrost zatrudnienia ma w formule wzrostu wagę

ponad  dwukrotnie  wyższą  niż  przyrost  kapitału.  Każdy
dodatkowy  procent  wzrostu  zatrudnienia  prowadzi  do
dodatkowego  wzrostu  produkcji  o  0,7%.  Ujmując  to  inaczej,
zwiększenie  stopy  wzrostu  produktu  o  1  punkt  procentowy
rocznie  wymaga  dodatkowego  wzrostu  zatrudnienia  o  1,4%.
Obniżka  stawek  podatku  dochodowego  jest  jednym  ze
sposobów  oddziaływania  na  poprawę  bodźców  określających
stosunek do pracy.

Podatek dochodowy zmniejsza bodźce do pracy przez

obniżanie wynagrodzenia, jakie robotnicy otrzymują za swoją
pracę. W związku z tym można by oczekiwać, że obniżka
podatku

dochodowego

będzie

działać

jako

bodziec

zachęcający

pracy.

Jednakże

obniżka

podatku

dochodowego  poprawia  jednocześnie  sytuację  materialną
społeczeństwa,  co  z  kolei  wpływa  na  spadek  podaży  siły
roboczej.  Efekt  netto  obniżki  podatku  może  być  w  rezultacie
całkiem  niewielki.  Sytuacje  taką  obrazuje  rysunek  6.  Jeżeli
krzywa podaży siły roboczej jest stroma, punkt przecięcia się
krzywych podaży i popytu następuje przy niemal tym samym
poziomie  zatrudnienia.  Przewidywanie,  że  obniżka  podatków
będzie istotnym bodźcem do wzrostu zatrudnienia i produkcji,
byłoby więc sprzeczne z rzeczywistością.

Innym rodzajem polityki jest reforma podatkowa.

Umożliwia  ona  utrzymanie  takich  samych  dochodów
podatkowych pomimo obniżenia stawek podatkowych. Można
to osiągnąć przez redukcję odpisów podatkowych i obniżenie
stawek  podatku  dochodowego.  Ponieważ  przychody  z
opodatkowania pozostają takie same, typowy płatnik podatku
płaci tyle samo i nie ma wtedy efektu dochodowego. Obniżka
podatków  wynikająca  z  niższej  stawki  podatkowej  zostaje
skompensowana  przez  wzrost  podatków  wynikający  ze
zmniejszonych odpisów.

Rysunek 6. Przesunięcie podaży siły roboczej w wyniku obniżki podatku

Zatrudnienie
(N)

Płaca realna (W/P)

obniżka podatku

S’

1. Model długookresowego wzrostu jest to model, w którym

gospodarka funkcjonuje zawsze przy pełnym zatrudnieniu.
Produkcja jest określona przez siłę roboczą, zasób kapitału
i technologię.

2. Nawet wtedy, gdy aktywność gospodarki kształtuje się na

jej potencjalnym poziomie, występuje pewne bezrobocie.
Stopa bezrobocia odpowiadająca stanowi równowagi na
rynku siły roboczej nazywa się stopą naturalną.

3. W każdym momencie zasób kapitału i technologia są z

góry określone. W związku z tym produkcja jest określona
przez rynek siły roboczej. Zatrudnienie jest wyznaczane
przez równość między podażą i popytem na siłę roboczą.

4. Potencjalny PKB jest to wielkość produkcji zgodna z

modelem wzrostu w długim okresie. Jest to wielkość
produkcji, jaką wytworzyłaby gospodarka funkcjonująca w
warunkach pełnego zatrudnienia.

5. Zrównoważony wzrost występuje wtedy, gdy siła robocza i

kapitał rosną według takiej samej stopy wzrostu.

6. Wzrost PKB ma trzy źródła: wzrost siły roboczej, wzrost

zasobu kapitału i postęp techniczny.

7. W neoklasycznym modelu wzrostu wzrost oszczędności

nie podwyższa na stałe stopy wzrostu.

8. W modelu endogenicznego wzrostu wzrost technologii

ma charakter endogeniczny, a stopa wzrostu może
zostać podwyższona na stałe.

9. Polityka państwa może wpłynąć na poprawę wzrostu

gospodarczego

przez

zwiększenie

wydatków

edukację i badania podstawowe oraz przez bodźce
podatkowe zachęcające do zwiększenia podaży siły
roboczej i powiększania zasobu kapitału.

10. Reforma podatkowa może polepszać te bodźce, nie

zmniejszając wpływów z tytułu pobieranych przez rząd
podatków. Tego rodzaju reforma wymaga zazwyczaj
spłaszczenia krańcowych stóp podatku dochodowego.

Document Outline