Ekonomia jako nauka

o gospodarowaniu

Plan wykładu

1.

Historia dyscypliny naukowej

2.

Definicja ekonomii

3.

Cechy ekonomii

4.

Podejścia stosowane w analizie ekonomicznej

5.

Rodzaje ekonomii

6.

Rodzaje czynników wytwórczych

7.

Gospodarowanie jako proces dokonywania
wyborów

-

rzadkość

a

możliwości

produkcyjne

Historia dyscypliny

naukowej

Ad

3)

Określenie

„ekonomia” pojawiło się

poraz

pierwszy

w starożytnej Grecji na

przełomie V i IV wieku

p.n.e., a użył go Ksenofont

w pracy „Oikonomikos”.

Oikos znaczy po grecku

„dom”, „gospodarstwo”, zaś

nomos – „prawo”.

Arystoteles

przewyższył
Ksenofonta stopniem
uogólnienia

zjawisk

ekonomicznych.

Ekonomia

to nauka

o

prawach

gospodarstwa
domowego.

Arystoteles (384 r. p.n.e.-322 r.
p.n.e.)

Ekonomia polityczna

„Traktat

o

ekonomii

politycznej”

powstał w

1615 roku.

Przymiotnik

„polityczny”

wskazywał, że chodzi o

naukę

prawach

gospodarstwa

państwowego.

Montchretien zajmował się

problematyką

finansów

państwowych.

Antoine de Montchretien

(1575-1621) był francuskim

działaczem politycznym

i reprezentował poglądy

merkantylistów

.

Teoria mówiła o wysokiej

samowystarczalności kraju,

która jest osiągana dzięki

regulacji

handlu

z

zagranicą,

ograniczającej

import

towarów.

Podkreślała

znaczenie

kolonizacji

jako

źródła

kruszców i surowców.

Ojciec ekonomii politycznej

kapitalizmu

Twórca nowoczesnej
szkoły myślenia
ekonomicznego –

ekonomii
klasycznej

.

1776 – „Badania nad
naturą i przyczynami
bogactwa narodów”

Adam Smith (1723-1790)

David Ricardo (1772-1790) –

twórca „Zasad polityki

ekonomicznej

i opodatkowania”

John Stuart Mill (1806-1873)

Założenia ekonomii

klasycznej

nieograniczona, wolna konkurencja

„niewidzialna ręka” – regulator rynku

rząd nie ingeruje w sprawy gospodarki

interesy społeczne są wypadkową

interesów indywidualnych

Ekonomia polityczna w

Polsce

Ekonomię polityczną w Polsce nazywano nauką

o „gospodarstwie społecznym”. Zadaniem

ekonomiki jest rozpoznanie i badanie

w

działaniach

ludzkich

przejawów

gospodarności.

Do najbardziej znanych pierwszych polskich

ekonomistów zalicza się: Supińskiego („Szkoła

polskiego

gospodarstwa

społecznego”),

Grabskiego

(„Ekonomia

społeczna”),

Krzyżanowskiego i Langego.

Edward Taylor (1884-1967) prezentował

najbliższe

współczesności

ujęcie

przedmiotu ekonomii. Jej przedmiotem jest

gospodarowanie.

Gospodarowanie

polega

na

rozporządzaniu ograniczonymi środkami

przy wielości celów, do jakich mogą być

użyte. W związku z tym pojawia się wybór,

występują zagadnienia wartości, kosztów,

rozdziału dochodu społecznego.

Keynesizm

– to jedna z dwóch

wiodących

XX-wiecznych

szkół

makroekonomicznych, której inicjatorem
był John Maynard Keynes. Teoria przez
niego prezentowana została po raz
pierwszy przedstawiona w publikacji
„Ogólna teoria zatrudnienia, procentu
i pieniądz”" w 1936 roku.

Nowa

teoria

ekonomii

popierała

interwencjonizm państwa

.

John Maynard Keynes

(1883-1946)

Keynes upatrywał przyczyn kryzysu

w

niedostatecznym

popycie

globalnym.

Funkcję

stymulatora

popytu powinno się podjąć państwo

stosując takie instrumenty jak:

obniżenie stopy procentowej,
zwiększenie opodatkowania wysokich

dochodów przy zwiększeniu świadczeń

społecznych

na

rzecz

najgorzej

uposażonych,

inwestycje

finansowe

z

długu

publicznego

Definicja ekonomii

Ekonomia

jest nauką badającą w jaki

sposób gospodarujące społeczeństwo
odpowiada na 3 zasadnicze pytania:
„co?” „jak?” i „dla kogo?” (według
Begga)

Ekonomia

jest

nauką

o

gospodarowaniu.

Ekonomia

jest nauką badającą, w jaki

sposób ludzie radzą sobie z rzadkością.

Gospodarowanie

– to działalność ludzka,

indywidualna i zbiorowa, która prowadzi do

zaspokojenia potrzeb człowieka. Działalność

ta polega na porównywaniu korzyści oraz

kosztów

i jest połączona z wyborem najlepszej

dostępnej możliwości.

Proces gospodarowania obejmuje:



produkcję

dóbr materialnych i usług,



podział

wytworzonych dóbr i usług,



wymianę

podzielonych dóbr i usług,



konsumpcję

wymienionych dóbr i usług, a

więc użytkowanie dóbr, korzystanie z usług

i spożywanie określonych dóbr.

Rzadkość

oznacza ograniczoną

wielkość zasobów w stosunku do
nieograniczonych potrzeb

Potrzeba

to stan braku czegoś,

wyzwalający w człowieku skłonność
do działania

Cechy ekonomii

1. jest nauką dualną

2. jest nauką interdyscyplinarną

3. jest nauką nomotetyczną

4. jest nauką modelową

5. nie jest nauka doświadczalną

Ad1) Ekonomia ze względu na
przedmiot

badań,

którym

jest

człowiek zaliczana jest do nauk
społecznych, natomiast ze względu
na sposób przeprowadzenia analizy
do nauk ścisłych.

Ad 2) Ekonomia korzysta z dorobku takich

nauk jak:

 historia
 geografia
 psychologia
 socjologia
 prawo
 prakseologia

(nauk

o

racjonalnym

zachowaniu)

 matematyka
 statystyka
 ekonometria
 modelowanie matematyczne

Ad 3) Ekonomia jako nauka nomotetyczna

zajmuje

się

formułowaniem

praw

i

prawidłowości ekonomicznych.

Prawidłowości ekonomiczne

są to związki

i relacje istniejące w realnej rzeczywistości

gospodarczej, np. takie jakie zachodzą

między ceną, popytem i podażą na dane

dobro.

Prawo

ekonomiczne

jest

słownym

sformułowaniem

określającym

związki

pomiędzy

poszczególnymi

składnikami

procesu gospodarczego.

Ad

4)

Model

jest

celowym

uproszczeniem

rzeczywistości

stosowanym dla lepszego zrozumienia
danego zjawiska, działania danego
prawa ekonomicznego.

Podejścia stosowane w

analizie ekonomicznej

Ekonomia pozytywna

zajmuje się

światem takim jaki jest, a nie jaki

powinien być.

Ekonomia normatywna

dokonuje

ocen wartościujących, stwierdzając

jakie

powinny

być

ceny,

wynagrodzenia, zatrudnienie oraz jaka

powinna być polityka gospodarcza.

Rodzaje ekonomii

Mikroekonomia

zajmuje

się

badaniem poszczególnych rynków
funkcjonujących
w ramach gospodarki. Zajmuje się
takimi zagadnieniami jak: co określa
cenę dobra, co decyduje o wielkości
produkcji danej firmy, gałęzi, co
decyduje o wysokości płac, zysków
itd.

Makroekonomia

zajmuje się opisem

i analizą zjawisk rozwoju gospodarczego

oraz funkcjonowaniem gospodarki jako

całości.

Uwzględnia

relacje

typu

poszczególne rynki – państwo.

Makroekonomia bada takie zjawiska jak

dochód narodowy i czynniki jego

wzrostu, problemy równowagi ogólnej i

rynkowej,

funkcjonowanie

całej

gospodarki

w

kontekście

płac,

zatrudnienia,

pieniądza, banków.

Mikro -

szczegółow

o

Makro -

ogólnie

Mezoekonomia

opisuje i analizuje

zjawiska związane ze zmianami
w działowo-gałęziowej, sektorowej
i regionalnej strukturze produkcji
i zatrudnienia.

Międzynarodowe

stosunki

gospodarcze

(ekonomia

międzynarodowa)

różnicuje od innych

dziedzin ekonomii zakres zainteresowań
badawczych.
W MSG akcent jest położony na
powiązaniach

między

przedsiębiorstwami, krajami i grupami
krajów,

występujących

w skali międzynarodowej.

Rodzaje czynników

wytwórczych

Produkcja

jest

możliwa

dzięki

wykorzystaniu

czynników

produkcji

(wytwórczych)

.

Wyróżnia

się

trzy

podstawowe czynniki produkcji: pracę,
ziemię i kapitał.

Praca

to zespół świadomych i celowych

czynności

człowieka,

dzięki

której

oddziałuje on na otaczającą go przyrodę
i przekształca ją.

Ziemia

obejmuje szeroko rozumiane

zasoby naturalne czyli ziemię w ścisłym

tego słowa znaczeniu (ziemię uprawną,

grunty pod zabudowę, tereny rekreacyjne),

oraz wszelkie zawarte w niej bogactwa

naturalne, drogi, lasy, wody itd.

Kapitał

obejmuje

potrzebne

do

prowadzenia działalności gospodarczej

budynki, maszyny, urządzenia, środki

transportu, narzędzia, surowce i zapasy

produktów (kapitał fizyczny) oraz różnego

typu środki finansowe jak środki pieniężne,

papiery wartościowe (kapitał finansowy)

Ekonomiści listę czynników produkcji
poszerzają o:

 technologię – sposób łączenia trzech

podstawowych czynników produkcji w
procesie wytwarzania

 organizację

 przedsiębiorczość

 informację

Gospodarowanie jako

proces dokonywania

wyborów - rzadkość a

możliwości produkcyjne

Przykład

W gospodarce jest 5 robotników.
Każdy z nich może wytworzyć
dziennie albo 5 krzeseł albo 4 swetry.
Skonstruuj

krzywą

możliwości

produkcyjnych.

Możliwości produkcyjne

Robotnicy

skierowani

do produkcji

krzeseł

Liczba

wytworzonyc

h krzeseł

Robotnicy

skierowani

do produkcji

swetrów

Liczba

wytworzonyc

h swetrów

-

0

5

20

1

5

4

16

2

10

3

12

3

15

2

8

4

20

1

4

5

25

-

0

Krzywa możliwości produkcyjnych

(krzywa transformacji produktu, granica
możliwości produkcyjnych) przedstawia
różne kombinacje dóbr jakie mogą być
wytwarzane

w

gospodarce

przy

założeniu

pełnego

wykorzystania

wszystkich czynników wytwórczych i
przy założeniu zastosowania najlepszej
ze znanych technologii.

W

przedstawionym

przykładzie

występuje

zjawisko

tzw.

substytucyjności

prostej

(wymienności).

Aby

zwiększyć

produkcję o określoną liczbę swetrów
należy rezygnować cały czas z takiej
samej ilości krzeseł.

Punkty położone ponad krzywą
możliwości

produkcyjnych

przedstawiają kombinacje niemożliwe
do osiągnięcia przy danym zasobie
czynników wytwórczych, zaś punkty
położone

pod

krzywą

obrazują

kombinacje

wytworzone

przy

niepełnym wykorzystaniu dostępnych
środków.

W przykładzie występuje założenie, że

produkcja każdej gałęzi podlega

prawu

malejących przychodów

. Każdy następny

zatrudniony w gałęzi zwiększa produkcję

w stopniu mniejszym niż jego poprzednik.

U podstaw tego prawa leży fakt, iż kolejni

zatrudnieni pracownicy cały czas korzystają

z niezmienionej ilości maszyn i narzędzi. Stąd

zmniejszająca się produkcja. Następstwem

prawa

malejących

przychodów

jest

wypukłość krzywej możliwości produkcyjnych

względem początku układu współrzędnych

Możliwości produkcyjne

Robotnicy

skierowani

do produkcji

krzeseł

Liczba

wytworzonyc

h krzeseł

Robotnicy

skierowani

do produkcji

swetrów

Liczba

wytworzonyc

h swetrów

-

0

5

20

1

5

4

18

2

9

3

15

3

13

2

11

4

16

1

6

5

18

-

0

Dziękuję za uwagę 