•

Przemoc w rodzinie to zamierzone i
wykorzystujące przeciwwagę sił działanie
przeciwko członkowi rodziny, naruszające
prawa i dobra osobiste, powodujące
cierpienie i szkody.

•

Przemoc w rodzinie charakteryzuje się tym,
że:

1.

Jest intencjonalna – jest zamierzona i ma na

celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary.

2.

Siły są nierówne – w relacji jedna ze stron ma

przewagę nad drugą. Ofiara jest słabsza a

sprawca silniejszy.

3.

Narusza prawa i dobra osobiste – sprawca

wykorzystuje przewagą siły i narusza

podstawowe prawa osobiste ofiary (np. prawo

do nietykalności fizycznej, godności, szacunku,

itd. )

4.

Powoduje cierpienie i ból – sprawca naraża

zdrowie i życie ofiary na poważne szkody.

Doświadczanie cierpienia i bólu sprawia, że

ofiara ma mniejszą zdolność do samoobrony.

•

Przemoc fizyczna: popychanie,
obezwładnianie, przytrzymywanie,
policzkowanie, szczypanie, kopanie, duszenie,
bicie, rzucanie w kogoś przedmiotami, itp..

•

Przemoc psychiczna: wyśmiewanie poglądów,
religii, pochodzenia, narzucanie własnych
poglądów, karanie przez odmowę uczuć,
zainteresowania, szacunku, stała krytyka,
izolacja społeczna, degradacja werbalna
(wyzywanie, upokarzanie, poniżanie,
zawstydzanie), stosowanie gróźb, itp.

•

Przemoc seksualna: wymuszanie

pożycia seksualnego, wymuszanie

nieakceptowanych pieszczot i praktyk

seksualnych, sadystyczne formy

współżycia seksualnego, wymuszanie

współżycia z osobami trzecimi, krytyka

zachowań seksualnych, itp.

•

Przemoc ekonomiczna: odbieranie

zarobionych pieniędzy, uniemożliwianie

podjęcia pracy zarobkowej,

niezaspokajanie podstawowych potrzeb

materialnych rodziny, itp.



Przemoc domowa nie jest czynem
jednorazowym. Często ma długą, nawet
kilkunastoletnią historię i zwykle powtarza się
według zauważalnej prawidłowości. Cykl
przemocy składa się z trzech następujących
po sobie faz: faza narastania napięcia, faza
ostrej przemocy, faza miesiąca miodowego.

•

początkiem cyklu jest zwykle wyczuwalny
wzrost napięcia, narastają sytuacje
konfliktowe.

•

przyczyny napięcia mogą tkwić poza rodziną,
czasem są to błahostki, drobne
nieporozumienia, zaczyna pojawiać się
agresja.

•

następuje wybuch agresji

•

sprawca z normalnego człowieka przemienia
się w kata, może dokonać strasznych czynów,
nie zważając na krzywdę innych.

•

faza skruchy i okazywania miłości

•

sprawca zaczyna dostrzegać to co się

wydarzyło, próbuje załagodzić

sytuację, przeprasza, obiecuje

poprawę, staje się uczynny i miły, stara

się przekonać ofiarę, że teraz będzie

inaczej, że to się już nie powtórzy.

•

ofiary mu wierzą, bo w głębi serca tego

właśnie pragną i nawet jeśli przed

chwilą były gotowe uciec zostają.

•

sprawca nie wytrzymuje długo w takiej

roli, z jakiegoś powodu narasta

napięcie i cykl powtarza się.

Przemoc domowa może być gorąca lub chłodna:

•

u podstaw przemocy gorącej leży furia, czyli

dynamiczne i naładowane gniewem zjawisko

pękania tamy emocjonalnej, uruchamiające

agresywne zachowania. Furia najczęściej

rozładowuje się w aktach bezpośredniej przemocy

fizycznej i psychicznej. Istotnym czynnikiem jest

przekonanie sprawcy o niezdolności ofiary do

samoobrony i poczucie bezkarności.

•

przemoc chłodna wydaje się spokojniejsza; polega

na realizowaniu przez sprawcę specyficznego

scenariusza zapisanego w jego umyśle a czasem

w obyczajach i kulturze środowiskowej. Sprawca

jest gotowy do wtargnięcia na wewnętrzne

terytorium psychiczne ofiary

•

Biologiczne – cechy charakteru,

temperament, mikrouszkodzenia układu

nerwowego.

•

Psychologiczne – jakość kontroli nad

emocjami, frustracje, pozbawienie

potrzeb, postawy i wizje świata.

•

Środowiskowe – załatwianie spraw za

pomocą przemocy.

•

Substancje chemiczne (alkohol,

narkotyki) – osłabiają zdolność do

samokontroli lub pobudzają agresywnie.

Osoby stosujące przemoc:

•

często same były ofiarami przemocy

•

są przekonane, że konflikty rozwiązuje się za

pomocą siły, i że strach jest sposobem na

zapewnienie szacunku, bo tego wcześniej

nauczyły się od silniejszych od siebie

•

tracą kontrolę nad sobą, nie panują nad

gniewem i złością

•

nie wiedzą jak wpływać na drugą osobę bez

przymuszenia i przemocy

•

mają autorytarne poglądy

•

uważają, że kobieta i dzieci są ich własnością

•

nie umieją posługiwać się uczuciami w

kontaktach z innymi

Zespół ten rozpoznawany jest u ofiar przemocy,
katastrof, czy terroryzmu.
Podstawowymi objawami tego zaburzenia są:

•

przeżywanie specyficznego paraliżu emocjonalnego

•

unikanie tego co przypomina uraz

•

stany hiperpobudzenia

Po upływie często długiego czasu pojawiają się:

•

koszmary senne lub bezsenność

•

wizje na jawie

•

niezrozumiałe i bolesne stany emocjonalne

PTSD nie jest chorobą psychiczną, ale szkodą na

skutek

terroru psychicznego i fizycznego.

Proces wiktymizacji u ofiar przemocy

doświadczających PTSD prowadzi do zmiany

poczucia

tożsamości. Ofiara traci poczucie bezpieczeństwa,

zaufanie do siebie, źle o sobie myśli, często czuje

się jak

dziecko i powoli wycofuje się z normalnego życia.

Niektóre ofiary doznają wtórnych zranień gdy nie

otrzymuje pomocy ze strony otoczenia. Osoby

takie

przystosowują się do roli ofiary, przestają się

bronić i

szukać pomocy.

Ofiary przemocy starają się radzić sobie na różne

sposoby:

rozmawiają ze sprawcą i starają się wzbudzić

poczucie

winy; próbują wydobywać obietnice, żeby więcej

tego nie

robił; próbują straszyć oprawców policją,

opuszczeniem

domu, prokuraturą itp.; próbują ukrywać się,

uciekać z

domu; często stosują obronę pasywną, która

pozwala

zmniejszyć urazy i uszkodzenia ciała; zdarza im się

stosować obronę aktywną poprzez odpychanie,

kopanie,

drapanie , co jednak powoduje nasilenie przemocy.

U kobiet można także

rozpoznać zjawisko

wyuczonej bezradności

polegające na tym, że

kobieta staje się uległa,

przestaje szukać pomocy,

staje się bezradna wobec

tego co robi z nią

partner.

1.

Policja

•

policja jest ustawowo zobowiązana do

podjęcia odpowiednich kroków, aby

ofiara mogła czuć się bezpiecznie

•

skuteczna interwencja polega na

zatrzymaniu sprawcy, jeśli stwarza

zagrożenie dla otoczenia

2.

Prokuratura

•

w przypadku uzasadnionego podejrzenia

o popełnieniu przestępstwa prokuratura

ma obowiązek: wyjaśnienia okoliczności

czynu, zebrania dowodów, ujęcia

sprawcy, skierowania sprawy do sądu.

3.

Placówki Niebieska

Linia i placówki

pozarządowe



w ramach swojej

działalności oferują

m.in.:

•

pomoc psychologiczną

grupową i

indywidualną

•

pomoc prawną

•

pomoc socjalną

•

grupy wsparcia

4.

Pomoc Społeczna

•

celem działania Pomocy Społecznej

jest umożliwienie osobom i

rodzinom przezwyciężenie

trudnych sytuacji życiowych

5.

Służba Zdrowia

•

lekarz pierwszego kontaktu udziela

pomocy medycznej i na prośbę

poszkodowanej osoby wystawia

zaświadczenie o doznanych

obrażeniach i podjętym leczeniu

Przemoc wobec dzieci to

nie tylko fizyczne

karanie, to także

przemoc psychiczna,

wykorzystywanie

seksualne,

niezaspokajanie

podstawowych potrzeb.

Władza rodzicielska nie

upoważnia do

okrutnego karania i

upokarzania.

Zespół dziecka maltretowanego to częste bicie
dzieci powodujące liczne urazy, obrażenia, a
nawet śmierć; to także znęcanie się psychiczne,
które może doprowadzić do zaburzeń
psychicznych u dzieci. Maltretowanie dzieci nasila
się, a ustalenia międzynarodowych i narodowych
kongresów poświęconych temu problemowi
ukazują rozmiary tego zjawiska. Rodzice

maltretujący

dzieci często ujawniają zaburzenia osobowości,
spowodowane alkoholizmem, narkomanią, lub

wynikające

z cech sadystycznych. Często również przenoszą na
dziecko agresywne formy zachowań wyniesione z
własnych środowisk rodzinnych.

Zespół dziecka maltretowanego jest poważnym

problemem w USA, Europie Zachodniej, a wiele

danych

świadczy, że narasta także w Polsce. Poza

obrażeniami

fizycznymi, przypadkami zgonów dzieci, prowadzi

często

do trwałych zaburzeń osobowości i chorób

psychicznych,

dlatego podjęte zostały specjalne działania prawne i

opiekuńcze mające na celu ratowanie dzieci i

przeciwdziałanie maltretowaniu. Wzrost tego

zjawiska jest

w pewnym sensie przejawem wzrostu patologii

społecznej

w krajach cywilizowanych, bowiem zjawisko to jest

raczej

rzadko spotykane w krajach rozwijających się czy też

należących do kultur tradycyjnych.

•

60% dorosłych Polaków stosuje kary fizyczne

wobec swoich dzieci do 19 roku życia

•

Co szósty 12-latek przyznaje, że w wyniku

przemocy ze strony rodziców doznał urazów

takich jak siniaki, zadrapania

•

47% dzieci co najmniej raz doświadczyło

poniżających form agresji werbalnej ze

strony rodziców

•

13% dzieci deklarujących potrzebę pomocy

nigdy się o nią nie zwróciło, gdyż uznali, że

nie mają do kogo

•

50% pacjentów lecznictwa odwykowego

stwierdza, że stosowała wobec dzieci

przemoc psychiczną

Przemoc stosowana przez rodziców wobec
dziecka przybiera różne formy, jest

stosowana z

różną częstością i nasileniem. Na istotę

zjawiska

krzywdzenia dzieci w zasadniczej części

składają

się cztery wymiary:

•

fizyczny

•

emocjonalny

•

seksualny

•

zaniedbywanie

Typowe przykłady przemocy wobec dzieci
obejmują więc m.in. :

•

dotkliwe karanie dzieci

•

zaniedbanie psychiczne (np. poprzez odrzucenie

emocjonalne, nadmierne wymagania i nie liczenie

się z możliwościami rozwojowymi dziecka,

poczucie braku miłości, bezpieczeństwa,

przynależności, wyzwiska, groźby, itp.)

•

zaniedbanie materialne (np. niezaspokajanie

potrzeb związanych z odżywianiem, ubieraniem,

higieną, opieką medyczną, kształceniem)

•

krzywdzenie seksualne

•

twierdzenie, że złe zachowanie dziecka jest

przyczyną napaści na dorosłą partnerkę

•

izolowanie dziecka np. zabranianie mu zabaw i

kontaktów z rówieśnikami

•

zmuszanie dziecka do oglądania przemocy

•

grożenie użyciem przemocy

Krzywdzenie dziecka odciska piętno na wszystkich jego
sferach rozwojowych. Ma konsekwencje dla zdrowia
fizycznego, rozwoju umysłowego, stanu psychicznego
oraz umiejętności współżycia z innymi ludźmi. Wszelkie
nieprawidłowości powinny być przedmiotem wnikliwej
analizy psychologów, pedagogów, lekarzy i

pracowników

socjalnych, którzy obserwują dziecko w różnych
sytuacjach społecznych – w czasie nauki szkolnej,

podczas

swobodnej zabawy, w trakcie badania lekarskiego, w

kontakcie z

obcymi osobami dorosłymi. Pełna diagnoza dziecka

musi składać

się z rozpoznania:

•

stanu zdrowia

•

kondycji psychicznej

•

umiejętności funkcjonowania w różnych rolach

społecznych

•

jego sytuacji rodzinnej i wpływów najbliższego

środowiska

1.

Fizyczne skutki przemocy:

•

sińce i obrzęki na twarzy, ramionach, klatce

piersiowej, plecach

•

otarcia naskórka po wewnętrznej stronie ud,

na żebrach i plecach

•

krwawe pręgi i regularne przebarwienia

skóry na plecach, pośladkach, nogach,

stopach, dłoniach

•

nietypowe ślady po oparzeniach np.

punktowe po gaszeniu papierosa na skórze

•

blizny na ciele, za uszami, na głowie

•

widoczne trudności w chodzeniu i siadaniu

•

częste złamania kości

•

ospałość, apatia, brak koncentracji

•

reakcje regresywne np. brak kontroli

fizjologicznej u dziecka powyżej 4 roku życia

(moczenie się, wymioty, torsje)

2.

Psychiczne skutki przemocy

•

wzrost napięcia emocjonalnego

•

wzrost lęku, niepokoju, „zamrożony

strach”

•

niska samoocena, obniżone poczucie

własnej wartości

•

poczucie odrzucenia, opuszczenia

•

wycofanie, skłonność do izolacji

•

chroniczny smutek, poczucie odrętwienia,

depresja

•

zmienność nastroju

•

problemy w rozwoju poczucia własnej

tożsamości

Przemoc niesie ze sobą dramatyczne skutki

zarówno bezpośrednie, jak i dalekosiężne.

Bezpośrednią

reakcją dziecka na krzywdzenie jest płacz,

krzyk, wzrost

agresji, ucieczka do innych pomieszczeń, a w

przypadku

dzieci starszych ucieczka z domu, szukanie

schronienia u

krewnych, przyjaciół, sąsiadów. Dłuższe

przebywanie w

warunkach dużego stresu powoduje, że

organizm stara się

mu sprostać i daje objawy na trzech poziomach:

•

objawy somatyczne: podwyższone ciśnienie
krwi, zawroty głowy, dzwonienie w uszach,
potliwość, bóle żołądka, wymioty, ból i
drżenie mięśni

•

objawy psychiczne: trudności w
podejmowaniu decyzji, zaburzenia pamięci,
negatywne i krytyczne myślenie o sobie,
choroby psychiczne

•

objawy zachowania: wycofywanie się z
kontaktów społecznych, zaburzenia snu,
zaburzenia łaknienia, apatia, utrata
zainteresowania otoczeniem

Do długotrwałych skutków stosowania przemocy
wobec dzieci należą także:

•

mechanizm błędnego koła (dzieci w dorosłym
życiu przyjmują agresywne formy zachowań z
rodziny macierzystej)

•

bezradność wyuczona (podobnie jak u
maltretowanych kobiet przejawia się w biernym
znoszeniu zachowań krzywdzących)

•

„syndrom sztokholmski ” (charakteryzuje się
pewnego rodzaju fascynacją osobą agresora i
szukaniem ratunku właśnie u niego, ofiara
zaczyna przekonywać samą siebie, że
krzywdzący go rodzic jest w gruncie rzeczy
dobrym człowiekiem i że może nie robi tego z
własnej woli)

Przemoc wobec dzieci i ich złe traktowanie są
poważnym problemem społecznym. Państwowa

Agencja

Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,
Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w

Rodzinie

„Niebieska Linia”, Fundacja Dzieci Niczyje oraz

instytucje

i organizacje, które zawiązały koalicję na rzecz
przeciwdziałania zaniedbywaniu i krzywdzeniu

dzieci

zorganizowały Ogólnopolską Kampanię pod hasłem
„Dzieciństwo bez przemocy”.

W polskim Kodeksie Karnym wyodrębniono
osobny rozdział dotyczący przestępstw przeciwko
rodzinie i opiece.

•

art.207: kto znęca się psychicznie lub fizycznie

nad osobą najbliższą lub osobą pozostającą w

stałym lub przemijającym stosunku zależności

od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą

nieporadną ze względu na jej stan psychiczny

lub fizyczny podlega karze pozbawienia

wolności od 3 miesięcy do 5 lat

•

art.197: kto przemocą lub groźbą bezprawną

lub podstępem doprowadza inną osobę do

obcowania płciowego, podlega karze

pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Deklaracja ta została przyjęta w grudniu

1995 roku na II Ogólnopolskiej

Konferencji na temat Przeciwdziałania

Przemocy w Rodzinie.

1.

Każdy człowiek ma prawo do życia

w środowisku rodzinnym wolnym od

przemocy, która jest naruszeniem

praw i dóbr osobistych

2.

Człowiek doświadczający przemocy

nie może być o nią obwiniany

3.

Dzieci i młodzież mają prawo do

wzrastania w bezpiecznym

środowisku wolnym od przemocy, a

obowiązkiem dorosłych jest im to

zapewnić

4.

Każdy człowiek doświadczający

przemocy ma prawo do pomocy

prawnej, socjalnej, psychologicznej i

medycznej, bez naruszenia jego

godności osobistej

5.

Każdy człowiek ma prawo do wiedzy

potrzebnej do radzenia sobie z

przemocą

6.

Każdy człowiek ma prawo do

przeciwdziałania przemocy w rodzinie

7.

Każdy człowiek ma obowiązek

udzielania pomocy ofiarom przemocy

w rodzinie