Termoterapia

Termoterapia – czyli ciepłolecznioctwo,

stanowi dział fizjoterapii wykorzystujący w celach

leczniczych energię cieplną.

Termoterapię możemy podzielić na:

• Ciepłolecznictwo

– stosujemy tutaj zabiegi

dostarczające organizmowi ciepła lub powodujące
powstanie ciepła w jego tkankach.

• Zimnolecznictwo

– stosujemy tutaj zabiegi odbierające

ciepło organizmowi. Działem zimnolecznictwa jest

krioterapia

, w której do zabiegów wykorzystuje się

temp. 0°C i niższe.

Należy wiedzieć, że działanie danym czynnikiem

fizykalnym w określonym czasie i o określonej sile
oddziaływania wywołuje różne skutki.

Czynniki termiczne działające krótko – wywołują

natychmiastowe reakcje obronne, które mają
zapobiec zmianie temperatury. Natomiast czynniki
działające dłużej powodują zmiany miejscowe i
ogólne temperatury.

Właściwości fizyczne energii

cieplnej.

„Ciepło” w fizyce ma inne znaczenie niż „ciepło” w

mowie potocznej.

Ciepłem

– nazywamy energię bezładnego ruchu

cząsteczek oraz energię wzajemnego oddziaływania

atomów i cząsteczek na siebie nawzajem.

Z punktu widzenia kinetycznej teorii materii,

ciepło utożsamia się z energią kinetyczną

cząsteczek lub atomów oraz energią

potencjalną ich wzajemnego oddziaływania,

czyli energią stanu skupienia.

Jednostka energii cieplnej

Jednostką energii cieplnej obowiązującą w

międzynarodowym układzie SI jest dżul (J)

Jednak dopuszczalne jest posługiwanie się

zamienną jednostką jaką jest kaloria

1 cal = 4,168 J

Kaloria określa ilość energii potrzebnej do ogrzania

1 cm³ wody o 1°C.

W życiu codziennym aby opisać odpowiedni stan
ciepła poszczególnych ciał posługujemy się
mianem temperatury.

Temperaturę mierzymy w stopniach. Posługujemy
się dwoma skalami:

•Skalą Celcjusza
•Skalą Kelvina

Rola i metody regulacji cieplnej organizmu

Człowiek należy do organizmów stałocieplnych. Oznacza

to, że temperatura wnętrza ciała (części rdzennej)

człowieka jest utrzymywana na stałym poziomie –

36,6°C

niezależnie od temperatury otoczenia.

Prawidłowy przebieg wielu czynności życiowych

organizmu zależy od zachowania stałej i niezmiennej

temperatury organizmu. Dlatego też

aby taką temperaturą utrzymać, organizm wytworzył

mechanizmy regulujące ciepło organizmu.

Odpowiedni fizjologiczny układ regulacyjny utrzymuje

równowagę pomiędzy wytwarzaniem lub pobieraniem

ciepła a jego oddawaniem.

Należy również pamiętać o tym, że mechanizmy
termoregulacyjne zależne są od wieku człowieka.

Osoby starcze mają obniżoną sprawność
mechanizmów termoregulacji.

Również dzieci nie posiadają poprawnie działających
mechanizmów. Termogeneza drżeniowa oraz
kontrola naczynioruchowa nie są jeszcze do końca
ukształtowane przez co nie działają poprawnie.
Również na szybsze wyziębienie organizmu ma
wpływ drobna budowa oraz niewielka masa ciała w
stosunku do powierzchni organizmu.

Układ ten nazwany jest

ośrodkiem termoregulacji

.

Bodźce pochodzące z

receptorów zimna i ciepła

docierają

przez rdzeń kręgowy do podwzgórza, gdzie zostają
zintegrowane z bodźcami, które powstają pod wpływem
temperatury krwi w neuronach ośrodka termoregulacji.

W ten sposób ośrodek termoregulacji uruchamia, w
zależności od potrzeb organizmu, mechanizmy utraty i
wstrzymania jego wytwarzania bądź zatrzymania ciepła i
jego wzmożonego wytwarzania.

Krytyczny poziom temperatury organizmu
wynosi 37,6°C

. Przekroczenie tej temperatury

powoduje uruchomienie mechanizmów
termoregulacyjnych.

Przy temperaturze niższej niż temp. Krytyczna
następuje uruchomienie mechanizmów, które
zwiększają wytwarzanie ciepła i zmniejszają jego
straty.

Mechanizmy

wytwarzania ciepła

• Termogeneza drżeniowa (dreszcze)

– jest to

zwiększone napięcie i skurcze mięśni, które pojawia się

w ciągu 2 minut ekspozycji na niską temperaturę

otoczenia. Po ok. 25 minutach dotyczy ona prawie

wszystkich mięśni (z wyjątkiem mięśni: twarzy,

zewnętrznych oka, ucha środkowego oraz krocza).

Zostaje zwiększone wytwarzanie ciepła prawie 5-6-

krotnie. Procentowo zwiększa się wydzielanie ciepła o

50-100% w stosunku do wartości wyjściowych.

• Termogeneza bezdreszczowa

– występuje ona w

postaci zwiększenia metabolizmu w tkance tłuszczowej

oraz w narządach. Obniżenie temperatury części

rdzennej ciała powoduje pobudzenie układu

współczulno-nadnerczowego co wyraża się zwiększaniem

wydzielenia odpowiednich hormonów do krwi.

Adaptacje

Kiedy na organizm człowieka przez wystarczająco długi czas

działa zimno może rozwinąć się adaptacja. Wyróżniamy

3 typy adaptacji

:

• Hipotermiczna

– reaguje ona na zimno zmniejszeniem

wytwarzania ciepła oraz obniżeniem temperatury części

rdzennej ciała.

• Metaboliczna

– uruchamia termogenezę bezdrżeniową

• Izolacyjna

– zwiększa grubość podskórnej tkanki

tłuszczowej pod wpływem długotrwałej ekspozycji na

zimno

• Miejscowa

– występuje wyższa temperatura skóry

wskutek większego przepływu krwi przez naczynia skórne.

Regulacja temperatury ciała może zachodzić na

drodze

fizycznej oraz chemicznej.

Regulacja chemiczna

dotyczy ilości wytworzonego ciepła

w organizmie przez wpływ na przemianę materii, głównie
w części rdzennej ciała.

Regulacja fizyczna

obejmuje kontrolę oddawania ciepła

przez organizm, która zachodzi przez powierzchowną
warstwę ciała zwaną warstwą korową (stanowi ona ok.
35% masy całkowitej ciała).

Należy pamiętać, że temperatura

warstwy korowej

ciała

zmienia się, zwiększając się lub zmniejszając, zgodnie ze
zmianami temperatury otoczenia.

Rozchodzenie się ciepła następuje przez:

•Przewodzenie (kondukcja)

– jest to przekazywanie energii

kinetycznej przez cząsteczki mające większą energię cieplą tym,
które mają ją mniejszą. Zachodzi wtedy kiedy istnieje
bezpośredni kontakt pomiędzy ciałem a otoczeniem, np. bosa
stopa dotykająca zimnej lub ciepłej powierzchni. Jest to tzw.
bezpośrednie przewodzenie ciepła.

•Przenoszenie (konwekcja)

– jest to przenoszenie ciepła w

gazach i cieczach poprzez cząsteczki materii będące w ruchu.
Zależy od różnicy temperatur pomiędzy ciałem a temperaturą
strumienia powietrza czy wody, w którym to ciało się znajduje.
Zachodzi w bezpośrednim czyli powietrznym czy wodnym
otoczeniu człowieka.

•Promieniowanie

– jest wynikiem konwersji (zmiany) energii

cieplnej na elektromagnetyczną. W zasadzie jest to
promieniowanie podczerwone, promieniowanie światła
widzielnego oraz promieniowanie krótko oraz mikrofalowe.
Wysokość temperatury zależy od długości fali.

Regulacja temperatury ciała w powietrzu

Oddawanie ciepła do powietrza jest tym większe im wyższa

jest temperatura skóry i im niższa jest temperatura

powietrza.

Aby zapobiec udarowi w skutek przegrzania organizmu, skóra

człowieka poci się oraz pot zostaje odparowany z

powierzchni ciała (w zależności od temperatury, wilgotności

i ruchu powietrza).

W lecie przy wysokich temperaturach rozszerzają się naczynia

włosowate i zostaje spowolniony przepływ krwi. Zwiększa

się przez to utrata ciepłą do otoczenia (przewodzenie oraz

promieniowanie). Krew powracająca do częśći rdzeniowej

staje się chłodniejsza. Następuje również wzrost

oddychania.

W zimie natomiast następuje odwrotna sytuacja –
naczynia skóry zwężają się, przyspieszony jest przepływ
krwi. Zmniejsza się utrata ciepła.

Mechanizmy te skutecznie powodują, że temperatura
ciała jest stała mimo dużych wahań temperatury.

Regulacja temperatury ciała w wodzie.

Regulacja temperaturowa ciała, które zostało

zanurzone w wodzie jest inna niż w powietrzu.

•Wymiana ciepła zachodzi za pomocą przewodnictwa i

konwekcji.

•Woda przylegająca do skóry absorbuje większe ilości

ciepła. (ciepło właściwe wody jest kilka tysięcy razy

większe niż powietrza)

•Przylegająca do ciała woda nie pozwala na powstanie

warstwy izolacyjnej.

•Utrata ciepła przez organizm pod wpływem wody

następuje bardzo szybko (różnice w przewodzeniu).

Ochłodzenie następuje 2-5 razy szybciej niż w

powietrzu.

Miejscowe działanie ciepła

• Miejscowe podwyższenie temperatury
• Rozluźnienie mięśni szkieletowych i gładkich
• Zwiększenie rozciągliwości tkanki łącznej
• Działanie przeciwbólowe (uwalnianie mediatorów bólu)
• Działanie przeciwzapalne
• Pobudzanie wydzielania hormonów adaptacyjnych w

stresie

• Rozszerzenie naczyń krwionośnych – znaczny wzrost

ukrwienia skóry

Ogólne działanie ciepła

• Przyspieszenie czynności serca i zwiększenie jego

pojemności minutowej

• Ogólne odprężenie psychiczne
• Sprzyja zasypianiu
• Podwyższenie temperatury całego ciała
• Wzrost tętna
• Spadek ciśnienia krwi
• Wzrost pocenia się i odparowania potu