EKSPERYMENT
MEDYCZNY

DEFINICJA

Etymologia terminu eksperyment wywodzi się od łacińskiego

słowa EXPERIMENTUM (próba,doświadczenie).

W rozwinięciu definicja eksperymentu jest następująca:



„eksperymentem jest to działanie nowatorskie, o nie do

końca dającym się przewidzieć rezultacie”



„eksperyment naukowy to zabieg polegający na badaniu

jakiegoś obiektu lub zjawiska w ściśle określonych, celowo

dobranych warunkach, mający na celu sprawdzenie

trafności postawionej hipotezy w celu jej przyjęcia lub

odrzucenia”



Potocznie oznacza jakąś próbę, zwłaszcza

przeprowadzaną pierwszy raz, realizację nowatorskiego

pomysłu, w celu wypróbowania go w praktyce,

poszukiwanie nowego rozwiązania na drodze prób.

RODZAJE
EKSPERYMENTÓW

W zależności od celów, jaki eksperymentatorzy

wyznaczą swoim działaniom lekarskim, wyróżnia

się:



Eksperymenty lecznicze – terapeutyczne –

działania, które prowadzą do osiągnięcia

poprawy stanu zdrowia pacjenta, przy czym może

się ono opierać na wprowadzeniu nowych metod.

Próba ta powinna być jednak uzasadniona

przewidywaniami co do spodziewanych

rezultatów. Nie wyklucza się sprawdzenia przez

badacza hipotezy naukowej, mogącej wzbogacić

stan wiedzy medycznej, chociaż właściwym celem

doświadczenia będzie niesienie pomocy osobie

poddawanej eksperymentowi.



Eksperymenty badawcze – naukowe,
eksploratywne – mające za zadanie
wyjaśnienie problemu naukowego, jest to
więc cel tylko pośrednio służący zdrowiu
konkretnego chorego. Może być
przeprowadzony na osobach zdrowych,
jak i chorych. Eksperyment ten służy
bezpośrednio lub pośrednio
empirycznemu zweryfikowaniu
teoretycznych założeń i hipotez,
poznaniu nowych praw dotyczących
ludzkiego organizmu. Celem badawczym
jest postęp w naukach medycznych.

USTAWA z dnia 5 grudnia 1996 r. o

zawodzie lekarza tak definiuje

powyższe rodzaje eksperymentów



Art. 21. 1. Eksperyment medyczny przeprowadzany na

ludziach może być eksperymentem leczniczym lub

badawczym.



2. Eksperymentem leczniczym jest wprowadzenie przez

lekarza nowych lub tylko częściowo wypróbowanych metod

diagnostycznych, leczniczych lub profilaktycznych w celu

osiągnięcia bezpośredniej korzyści dla zdrowia osoby

leczonej. Może on być przeprowadzony, jeżeli dotychczas

stosowane metody medyczne nie są skuteczne lub jeżeli ich

skuteczność nie jest wystarczająca.



3. Eksperyment badawczy ma na celu przede wszystkim

rozszerzenie wiedzy medycznej. Może być on przeprowadzany

zarówno na osobach chorych, jak i zdrowych.

Przeprowadzenie eksperymentu badawczego jest

dopuszczalne wówczas, gdy uczestnictwo w nim nie jest

związane z ryzykiem albo też ryzyko jest niewielkie i nie

pozostaje w dysproporcji do możliwych pozytywnych

rezultatów takiego eksperymentu.

RYS HISTORYCZNY



Ze źródeł historycznych dowiadujemy
się, że pierwszych eksperymentów med.
dokonywano w starożytności. Badaniami
takimi zajmowali się m.in. Polybos zięć
Hipokratesa prowadząc badania na
kurzym zarodku. Swoją działalność
realizował również Rzymianin Galen, w
swojej własnej aptece pełniącej bardziej
rolę laboratorium; eksperymentował,
opracowywał i sprawdzał własne
technologie sporządzania leków



W 1542r. Jean Fernel zaobserwował

skurcz komór serca i następujące po nim

rozszerzenie się dużych tętnic.



Największego odkrycia w dziejach

fizjologii dokonał William Harvey w XVIIw.

– podając opis i teorię krążenia krwi.



Z kolei tym, który skierował naukę na

drogę eksperymentu i zarysował

podstawowe kierunki i metody badań

naukowych, twierdząc, że „jeżeli cele

nauki są praktyczne, to i sposób jej

uprawiania musi mieć charakter

praktyczny”.

RYS HISTORYCZNY



Współczesna wiedza lekarska narodziła się

przede wszystkim z eksperymentu, głównie z

doświadczeń na zwierzętach. Również dalszy

rozwój medycyny, a nawet utrzymanie stanu

obecnego zleży od doświadczeń lub testów

przeprowadzanych na zwierzętach oraz u ludzi.



W piśmiennictwie można znaleźć liczne

opracowania dotyczące związku między

doświadczeniami na zwierzętach a postępem w

naukach biomedycznych, począwszy od rozwoju

bakteriologii jeszcze w XIX w, do szczepień

ochronnych, leczenia chorób zakaźnych,

postępu w badaniach nad nowotworami,

rozwoju farmakologii i chirurgii.

EKSPERYMENT A
PRAWO

Pierwszym dokumentem międzynarodowym

związanym z prowadzeniem
eksperymentów medycznych na człowieku
jest KODEKS NORYMBERSKI z 1949r.

Z treści tego dokumentu można wywodzić

pod jakimi warunkami możliwe jest
eksperymentowanie na człowieku. Akt ten
nie wprowadza podziału na doświadczenia
terapeutyczne i nie terapeutyczne.

EKSPERYMENT A
PRAWO



Kolejnym źródłem o charakterze
międzynarodowym jest Deklaracja
Helsińska z 1964r. Prezentująca
etyczne zasady badań medycznych
z udziałem człowieka, przyjęta
przez WHO z najnowszymi
uzupełnieniami dokonanymi w
październiku 2000r.

EKSPERYMENT A
PRAWO



W Genewie w 1976r. Odbyła się

Międzynarodowa Konferencja

Światowego Stowarzyszenia Lekarzy

i innych org. Międzynarodowych,

pod przewodnictwem Światowej

Organizacji Zdrowia (WHO),

poświęcona badaniom szczepionek,

prowadzonym na pojedynczych

ludziach lub grupach ludzkich.

EKSPERYMENT A
PRAWO



Stosowanie nowych metod i leków w celu
zdobycia wiadomości naukowych zostało
obwarowane ścisłymi warunkami.



Jak wynika z dokumentów prawnych,
przepisy regulujące kwestie
dopuszczalności eksperymentów med. na
człowieku określają katalog warunków,
jakie muszą być bezwzględnie spełnione,
aby doświadczenie było w ogóle
możliwe :

1.

Uzasadniona celowość eksperymentu



Ustawa o zawodzie lekarza z dn. 5
października 1996r. art. 22:

„E. med. Może być przeprowadzony,

jeżeli spodziewana korzyść lecznicza
lub poznawcza ma istotne znaczenie, a
przewidywane osiągnięcie tej korzyści
oraz celowość i sposób
przeprowadzenia eksperymentu są
zasadne w świetle aktualnego stanu
wiedzy i zgodne z zasadami etyki
lekarskiej”.

2.

Prowadzący eksperyment musi posiadać
odpowiednio wysokie kwalifikacje - art.23
Ustawy o zawodzie lekarza

3.

Wyczerpująca i adekwatna informacja o
celu, przebiegu oraz spodziewanym
rezultacie i ryzyku z nim związanym,
udzielona osobie mającej być poddanej
eksperymentowi – art.5 Konwencji
Bioetycznej: „Osoba poddana
interwencji medycznej otrzyma przed jej
dokonaniem odpowiednie informacje o
celu i naturze interwencji, jak również
jej konsekwencjach i ryzyku”.

4.

Dobrowolna i świadoma zgoda uczestnika

eksperymentu na udział w przedsięwzięciu a także

możliwość wycofania się z eksperymentu przez

uczestnika w każdej fazie doświadczenia: art.22

Deklaracji Helsińskiej: „(...) uczestnik

eksperymentu powinien zostać poinformowany o

przysługującym mu prawie do powstrzymania się

od uczestnictwa w badaniu lub cofnięcia zgody na

uczestnictwo a każdej fazie eksperymentu bez

żadnych ujemnych konsekwencji”

5.

Wymagana zgoda odpowiedniej Komisji Bioetycznej na

przeprowadzenie eksperymentu;

Konwencja Bioetyczna wymaga, aby „projekt

badań został zatwierdzony przez właściwą

instytucje w wyniku należnej oceny jego wartości

naukowej, w tym wagi celu badań i po

przeprowadzeniu wszechstronnej oceny, co do

jego dopuszczalności pod względem etycznym”.

Art. 24. Ustawy o zawodzie
lekarza 



1. Osoba, która ma być poddana

eksperymentowi medycznemu, jest

uprzednio informowana o celach,

sposobach i warunkach przeprowadzenia

eksperymentu, spodziewanych korzyściach

leczniczych lub poznawczych, ryzyku oraz

o możliwości odstąpienia od udziału w

eksperymencie w każdym jego stadium.



2. W przypadku gdyby natychmiastowe

przerwanie eksperymentu mogło

spowodować niebezpieczeństwo dla życia

lub zdrowia jego uczestnika, lekarz

obowiązany jest go o tym poinformować.

Art. 25.  Ustawy o
zawodzie lekarza



1. Przeprowadzenie eksperymentu

medycznego wymaga pisemnej zgody osoby

badanej mającej w nim uczestniczyć. W

przypadku niemożności wyrażenia pisemnej

zgody, za równoważne uważa się wyrażenie

zgody ustnie złożone w obecności dwóch

świadków. Zgoda tak złożona powinna być

odnotowana w dokumentacji lekarskiej.



2. Udział małoletniego w eksperymencie

medycznym jest dopuszczalny tylko za

pisemną zgodą jego przedstawiciela

ustawowego. Jeżeli małoletni ukończył 16 lat

lub nie ukończył lat 16 i jest w stanie z

rozeznaniem wypowiedzieć opinię w sprawie

swego uczestnictwa w eksperymencie,

konieczna jest także jego pisemna zgoda.

Art. 25. cd.



3. Udział małoletniego w eksperymencie badawczym

jest dopuszczalny, jeżeli spodziewane korzyści mają

bezpośrednie znaczenie dla zdrowia małoletniego, a

ryzyko jest niewielkie i nie pozostaje w dysproporcji

do możliwych pozytywnych rezultatów. Eksperyment

badawczy z udziałem małoletniego nie jest

dopuszczalny, gdy istnieje możliwość

przeprowadzenia takiego eksperymentu o

porównywalnej efektywności z udziałem osoby

posiadającej pełną zdolność do czynności prawnych.



4. W przypadku osoby całkowicie

ubezwłasnowolnionej zgodę na udział tej osoby w

eksperymencie leczniczym wyraża przedstawiciel

ustawowy tej osoby. Jeżeli osoba taka jest w stanie z

rozeznaniem wypowiedzieć opinię w sprawie

swojego uczestnictwa w eksperymencie leczniczym,

konieczne jest ponadto uzyskanie pisemnej zgody

tej osoby.

Art. 25 cd.



5. W przypadku osoby, która ma pełną

zdolność do czynności prawnych, lecz nie

jest w stanie z rozeznaniem wypowiedzieć

opinii w sprawie swego uczestnictwa w

eksperymencie, zgodę na udział tej osoby w

eksperymencie leczniczym wyraża sąd

opiekuńczy właściwy ze względu na siedzibę

podmiotu przeprowadzającego eksperyment.



6. W przypadku gdy przedstawiciel

ustawowy odmawia zgody na udział chorego

w eksperymencie leczniczym, można zwrócić

się do sądu opiekuńczego, właściwego ze

względu na siedzibę podmiotu

przeprowadzającego eksperyment, o

wyrażenie zgody.

Art. 25 cd.



7. Z wnioskiem o udzielenie zgody

na uczestnictwo w eksperymencie

medycznym osoby, o której mowa w

ust. 2-5, może wystąpić podmiot

przeprowadzający eksperyment do

sądu opiekuńczego właściwego ze

względu na siedzibę tego podmiotu.



8. W przypadkach nie cierpiących

zwłoki i ze względu na bezpośrednie

zagrożenie życia, uzyskanie zgody, o

której mowa w ust. 1-6, nie jest

konieczne.

KODEKS ETYKI ZAWODOWEJ
PIELĘGNIARKI I POŁOŻNEJ
RP



Art. II.6.

Pielęgniarka/położna ma prawo odmówić

uczestnictwa w zabiegach i eksperymentach

biomedycznych, które są sprzeczne z

uznawanymi przez nią normami etycznymi.



Art. II.8.

Pielęgniarka/położna zorientowawszy się, że

w postępowaniu medycznym został popełniony

błąd (zwłaszcza w przypadku błędu

zagrażającego zdrowiu i życiu pacjenta),

niezwłocznie powinna powiadomić o tym

odpowiednie osoby z zespołu terapeutycznego.

EKSPERYMENT A
KOŚCIÓŁ



KKK 2278 Zaprzestanie zabiegów medycznych

kosztownych, ryzykownych, nadzwyczajnych lub

niewspółmiernych do spodziewanych rezultatów

może być uprawnione. Jest to odmowa "uporczywej

terapii". Nie zamierza się w ten sposób zadawać

śmierci; przyjmuje się, że w tym przypadku nie

można jej przeszkodzić. Decyzje powinny być

podjęte przez pacjenta, jeśli ma do tego

kompetencje i jest do tego zdolny; w przeciwnym

razie – przez osoby uprawnione, zawsze z

poszanowaniem rozumnej woli i słusznych

interesów pacjenta.



KKK 2292 Doświadczenia naukowe, medyczne lub

psychologiczne na osobach lub grupach ludzkich

mogą przyczyniać się do leczenia chorych i do

poprawy zdrowia publicznego.

EKSPERYMENT A
KOŚCIÓŁ



KKK 2295 Badania lub doświadczenia

przeprowadzane na istocie ludzkiej nie mogą

uzasadniać czynów samych w sobie sprzecznych z

godnością osób i z prawem moralnym. Ewentualna

zgoda osób poddawanych doświadczeniom nie

usprawiedliwia takich czynów. Przeprowadzanie

doświadczeń na istocie ludzkiej nie jest moralnie

uzasadnione, jeżeli naraża jej życie lub integralność

fizyczną i psychiczną na ryzyko niewspółmierne lub

takie, którego dałoby się uniknąć. Przeprowadzanie

doświadczeń na istotach ludzkich jest nie do

pogodzenia z godnością osoby, szczególnie jeśli ma

ono miejsce bez wyraźnej zgody danej osoby lub osób

uprawnionych.



KKK 2301 Sekcja zwłok może być moralnie

dopuszczalna dla celów dochodzenia sądowego lub

badań naukowych. Bezpłatne przekazywanie narządów

po śmierci jest dopuszczalne i może zasługiwać na

uznanie. Kościół zezwala na kremację zwłok, jeśli nie

jest ona przejawem podważania wiary w

zmartwychwstanie ciała



Ogromny materiał doświadczalny zebrany w ciągu

ostatnich 200 lat umożliwił rozwój nowoczesnych

nauk biomedycznych , jak:

1.

Fizjologia prawidłowa i patologiczna

2.

Farmakologia

3.

Biochemia

4.

Histologia

5.

Mikrobiologia

6.

Immunologia

7.

Genetyka

8.

Nauki kliniczne



Na przestrzeni dziejów podchodzono do tego

problemu bardzo różnie. Niektórzy w

doświadczeniach widzieli podstawową metodę

zdobywania wiedzy medycznej, inni traktowali

problem odkryć eksperymentalnych zachowawczo,

pozostali w sposób zdecydowany protestowali

przeciwko empirycznemu poznawaniu organizmu

ludzkiego, jego funkcjonowania oraz stosowania

nowatorskich terapii i zabiegów.

BIBLIOGRAFIA



Patofizjologia człowieka w zarysie, J.W.

Guzek, PZWL, Warszawa 2002,2005, s. 33-57



Etyka i deontologia lekarska, pod red. T.

Kielanowskiego, PZWL, Warszawa 1985, s.

77-84



Eksperyment medyczny na organizmie

ludzkim w prawie międzynarodowym i

europejskim, A. Wnukiewicz-Kozłowska,

DWABC, s. 101-103, 106, 109, 131



Katechizm Kościoła Katolickiego

art..2292, 2295, 2301



http://www.abc.com.pl/serwis/du/1997/0152.

htm