Postanowienia Dyrektyw

Postanowienia Dyrektyw

Parlamentu Europejskiego i Rady

Parlamentu Europejskiego i Rady

94/9/WE oraz 99/92/WE w zakresie

94/9/WE oraz 99/92/WE w zakresie

ochrony przed wybuchem oraz ich

ochrony przed wybuchem oraz ich

wdrożenie do polskiego systemu

wdrożenie do polskiego systemu

prawnego

prawnego

Dyrektywy UE odnoszące się do

zapewnienia bezpieczeństwa pracy na

stanowiskach, na których może

wystąpić atmosfera wybuchowa

• Dyrektywa Ramowa Rady Europy Nr 89/391/EEC z dnia

12.06.1989r, dotycząca ochrony pracy,

• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23

marca 1994 w sprawie ujednolicenia przepisów

prawnych państw członkowskich, dotyczących urządzeń

i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w

przestrzeniach zagrożonych wybuchem; 94/9/WE (zwana

również dyrektywą ATEX 95),

• Dyrektywa 1999/92/WE Parlamentu Europejskiego i

Rady z 16 grudnia 1999 w sprawie minimalnych

wymagań

mających

na

celu

poprawę

stanu

bezpieczeństwa

i

ochrony

zdrowia

pracowników

potencjalnie narażonych na ryzyko spowodowane

atmosferami wybuchowymi (zwana również dyrektywą

ATEX USER lub ATEX 137).

Maszyny i urządzenia ochronne

przeznaczone do użytku w

przestrzeniach zagrożonych

wybuchem

(ATEX 95; 94/9/EC)

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia

22 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych

wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych

przeznaczonych

do użytku w przestrzeniach zagrożonych

wybuchem

Badanie typu

Zapewnienie

jakości

Wewnętrzne

kontrole jakości

Deklaracja zgodności

Miejsca pracy, na których może

wystąpić atmosfera wybuchowa

(ATEX 137; 1999/92/EC)

Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i

Polityki Społecznej z dnia 29 maja 2003 r. w

sprawie minimalnych wymagań dotyczących

bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników

zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których

może wystąpić atmosfera wybuchowa

Pracodawca

Podział na strefy

Dokument Zabezpieczenia przed

Wybuchem

Producent

ZASADY

BEZPIECZEŃSTWA

PRZECIWWYBUCHOWE

GO

Dyrektywa 94/9/WE Parlamentu

Europejskiego i Rady

z dnia 23 marca 1994 w sprawie

ujednolicenia przepisów prawnych państw

członkowskich, dotyczących urządzeń i

systemów ochronnych przeznaczonych do

użytku w przestrzeniach zagrożonych

wybuchem (dyrektywa ATEX)

- wprowadzona do stosowania w Polsce przez -

Rozporządzenie Ministra Gospodarki

z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie

zasadniczych wymagań dla urządzeń i

systemów ochronnych przeznaczonych do

użytku w przestrzeniach zagrożonych

wybuchem

(Dz. U. Nr 263 poz. 22033)

Atmosfera wybuchowa

Na

potrzeby

dyrektywy

94/9/WE

definiuje się atmosferę wybuchową jako
mieszaninę:

–

substancji palnych w postaci gazów,

par, mgieł lub pyłów,

–

z powietrzem,

–

w

warunkach

atmosferycznych

(temperatura:

od

-20

o

C do 60

o

C; ciśnienie: od 0.8 do 1.1

bara),

–

w której po wystąpieniu zapłonu

następuje spalanie rozprzestrzeniające
się na całą mieszaninę

Wyroby objęte dyrektywą 94/9/WE

Dyrektywa

94/9/WE

obejmuje

następujące wyroby:

–

urządzenia

–

systemy ochronne,

–

części i podzespoły (jeżeli są istotne ze

względu na bezpieczne funkcjonowanie
urządzeń
i systemów ochronnych),

–

aparaturę zabezpieczającą, sterującą

lub regulacyjną – wymaganą ze względu
na ryzyko wybuchu (nawet, jeżeli jest
ona umieszczana poza przestrzenią
zagrożoną wybuchem)

Urządzenia i systemy ochronne

Przez „urządzenia” rozumie się maszyny,

sprzęt,

przyrządy

stałe

lub

ruchome,

podzespoły

sterujące

i oprzyrządowanie oraz należące do nich

systemy wykrywania i zapobiegania, które

oddzielnie lub połączone ze sobą, są

przeznaczone do wytwarzania, przesyłania,

magazynowania,

pomiaru,

regulacji

i

przetwarzania

energii

oraz

dla

przekształcania materiałów i które, przez ich

własne potencjalne źródła zapłonu, są zdolne

do spowodowania wybuchu.
Za „systemy ochronne” uznaje się wszystkie

części

i

podzespoły,

których

zadaniem

jest

natychmiastowe

powstrzymanie

powstającego wybuchu, i/lub ograniczenie

skutecznego

zasięgu

płomienia

i ciśnienia wybuchu.

Grupy urządzeń

Grupę

I

urządzeń

stanowią

urządzenia

przeznaczone

do

stosowania

w

wyrobiskach

podziemnych

kopalń

i

w

tych

częściach

instalacji

powierzchniowych

kopalń,

które

narażone

są

na

występowanie

zagrożenia wybuchem metanu i/lub

pyłu węglowego.

Grupę

II

urządzeń

stanowią

urządzenia

przeznaczone

do

stosowania w innych przemysłach,

narażonych

na

występowanie

zagrożenia

atmosferami

wybuchowymi.

W zależności od gwarantowanego

poziomu bezpieczeństwa urządzenia

grupy II dzielą się na trzy kategorie

Kategorie urządzeń

Kategorię 1

- obejmującą urządzenia

zapewniające bardzo wysoki poziom

bezpieczeństwa, przeznaczone do stref

0 i 20 zagrożenia wybuchem

Kategorię 2

- obejmującą urządzenia

zapewniające

wysoki

poziom

bezpieczeństwa, przeznaczone do stref

1 i 21 zagrożenia wybuchem

Kategorię 3

- obejmującą urządzenia

zapewniające

odpowiedni

poziom

bezpieczeństwa

w

strefach

2

i 22 zagrożenia wybuchem
Dodatkowo, urządzenia przeznaczone

do atmosfer gazowych lub pyłowych

oznacza się odpowiednio symbolami

„G” lub „D”

Znakowanie urządzeń

przeciwwybuchowych na zgodność z

dyrektywą 94/9/WE

–znak CE inf. o zgodności z wymaganiami

dyrektyw

europejskich

mających

zastosowanie do urządzenia,
– symbol inf. o zgodności z dyrektywą

94/9/WE,
–grupa urządzenia (I lub II),
–symbol rodzaju atmosfery (G, D lub GD),
–kategoria urządzenia (1, 2 lub 3),
–symbol jednostki notyfikowanej wydającej

certyfikat
–informacje

dodatkowe

związane

z

zapewnieniem

bezpieczeństwa

przeciwwybuchowego

Przykład: CE JN II 2 G

Znakowanie elektrycznych urządzeń

przeciw-wybuchowych na zgodność z EN

50014:1997

–symbol EEx
–symbol

rodzaju

budowy

przeciwwybuchowej,
–symbol

grupy

urządzenia

elektrycznego

–klasa temperaturowa,
–symbol jednostki certyfikującej system

zapewnienia jakości produkcji,
–numer certyfikatu
Przykłady:
EEx de IIA T3 JN NrATEX 2254
EEx i

a

IIC T6 JN NrATEX 1125

Symbole różnych rodzajów budowy

przeciwwybuchowej

„o”: osłona olejowa,
„p”: osłona gazowa z nadciśnieniem,
„q”: osłona piaskowa,
„d”: osłona ognioszczelna,
„e”: budowa wzmocniona,
„ia”: wykonanie iskrobezpieczne, kat.
„ ia ”,
„ib”: wykonanie iskrobezpieczne, kat.
„ ib”,
„m”: hermetyzowanie masą izolacyjną,
„n”: zabezpieczenie typu „n” (nA, nC,
nR, nL, nP)

Dobór urządzeń w zależności od

grupy atmosfery wybuchowej

II C

II C

(MDBP < 0.5 mm)

MIC < 0,45

II B lub II C

II B

(0.9 mm ≥ MDBP ≥ 0.5 mm)

0.8≥ MIC ≥ 0.45

II A lub II B lub II C

II A

(MDBP > 0.9 mm)

MIC> 0.8

Symbol grupy

urządzeń

elektrycznych

Symbol grupy

atmosfery

wybuchowej

Klasyfikacja maksymalnych

temperatur powierzchni urządzeń

elektrycznych grupy II

450
300
200
135
100
85

T1
T2
T3
T4
T5
T6

Maksymalna

temperatura

powierzchni,

o

C

Klasy

temperaturowe

urządzeń

Rodzaj budowy a rodzaj strefy



„n”





„m”





„i

b

”







„i

a

”





„e”





„d”





„q”





„p”





„o”

2

1

0

Symbol rodzaju

budowy

Urządzenia elektryczne w przestrzeniach

zagrożonych wybuchem

PN-EN

50014

Urządzenia

elektryczne

w

przestrzeniach

zagrożonych

wybuchem.

Wymagania ogólne.
PN-EN 50015:2002(U) Urządzenia elektryczne w

przestrzeniach zagrożonych wybuchem– Osłona

olejowa „o”
PN-EN 50016:2002(U) Urządzenia elektryczne w

przestrzeniach zagrożonych wybuchem– Osłona

gazowa z nadciśnieniem "p"
PN-EN 50017:2002(U) Urządzenia elektryczne w

przestrzeniach zagrożonych wybuchem - Osłona

piaskowa "q"
PN-EN 50018:2002(U) Urządzenia elektryczne w

przestrzeniach zagrożonych wybuchem - Osłony

ognioszczelne "d„
PN-EN 50020:2005 Urządzenia elektryczne w

przestrzeniach

zagrożonych

wybuchem

–

Wykonanie iskrobezpieczne „i”
PN-EN 50021:2002(U) Urządzenia elektryczne w

przestrzeniach

zagrożonych

wybuchem

–

Zabezpieczenia typu „n”
PN-EN 50028:2002(U) Urządzenia elektryczne w

przestrzeniach zagrożonych wybuchem - Obudowy

hermetyzowane masą "m„

Urządzenia elektryczne do

stosowania

w obecności pyłów palnych

PN-EN 50281-1-1:2002

“Urządzenia

elektryczne do stosowania w obecności
pyłów palnych. Część 1-1: Urządzenia
elektryczne

chronione

przez

obudowy.

Budowa i badania”

PN-EN 50281-1-2:2002

“Urządzenia

elektryczne do stosowania w obecności
pyłów palnych. Część 1-2: Urządzenia
elektryczne

chronione

przez

obudowy.

Dobór, instalowanie i konserwacja”,

EN 50281-2-1: 1998

“Urządzenia elektryczne

do stosowania w obecności pyłów palnych.
Część

2-1:

Metody

badania.

Metody

oznaczania minimalnej temperatury zapłonu
pyłu”.

Sposoby zabezpieczenia
urządzeń elektrycznych

–przez zamknięcie urządzeń w obudowie,
która
odpowiednio zabezpiecza przed
wnikaniem pyłu do wnętrza obudowy,
–przez ograniczenie maksymalnej
temperatury
powierzchni stosownie do temperatur
zapłonu obłoku i warstwy pyłu
–przez eliminację źródeł zapłonu
pochodzących od elektryczności
statycznej, promieniowania oraz
ultradźwięków

Wymagany stopień

ochrony przed wnikaniem

pyłu

Dobór urządzeń elektrycznych ze

względu na rodzaj stref zagrożenia

wybuchem oraz rodzaj pyłu

Dyrektywy UE odnoszące się do

zasad oceny i dokumentowania

ryzyka dla prac wykonywanych w

atmosferze potencjalnie

wybuchowej

• Dyrektywa ramowa UE 89/391/EEC

określająca minimalne wymagania w
dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia pracowników

• Dyrektywa pochodna 1999/92/EC,

dotycząca prac wykonywanych w
atmosferze potencjalnie wybuchowej

Dyrektywa ramowa 89/391/EWG,

dotycząca ochrony pracy, z dnia

12.06.1989r.

Zawiera ogólne zasady:

• zapobiegania ryzyku zawodowemu,

• bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,

• eliminacji czynników wypadkowych i

ryzyka,

•  informowania, konsultacji,

współuczestnictwa pracowników i ich

przedstawicieli, zgodnie z krajowym

prawem i (lub) zwyczajami oraz ich

szkolenia,

• ogólne wskazania dotyczące wdrażania

tych zasad".

Dyrektywa ramowa 89/391/EWG,

dotycząca ochrony pracy, z dnia

12.06.1989r

.

Pracodawca powinien stosować środki dla:

• unikania ryzyka,
• oceny ryzyka, którego nie można uniknąć,
• zapobiegania ryzyku u źródła,
• dostosowania pracy do pojedynczego człowieka,
• zastępowania

środków

niebezpiecznych

bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi,

• prowadzenia

spójnej

i

całościowej

polityki

zapobiegawczej,

• nadawania priorytetu środkom ochrony zbiorowej

przed środkami ochrony indywidualnej,

• właściwego instruowania pracowników.

Dyrektywa ramowa 89/391/EWG,

dotycząca ochrony pracy, z dnia

12.06.1989r

.

Pracodawca:

"powinien

mieć

przeprowadzoną

ocenę

ryzyka

zagrażającego bezpieczeństwu i zdrowiu
podczas pracy, włączając w to szczególne
zagrożenia, na jakie są narażone grupy
pracowników".

Pracownik

powinien:

"z

dobrze

uzasadnionych

powodów,

natychmiast

informować

pracodawcę

i

(lub)

pracowników

odpowiedzialnych

za

bezpieczeństwo i zdrowie pracowników o
jakichkolwiek sytuacjach stanowiących
poważne

i

bezpośrednie

zagrożenie

bezpieczeństwa

i

zdrowia

oraz

o

jakichkolwiek

niedociągnięciach

w

systemie ochrony".

Dyrektywa 1999/92/EC, dotycząca
prac wykonywanych w atmosferze

potencjalnie wybuchowej

Od czerwca 2003 r. pracodawcy

zatrudniający

pracowników

w

pomieszczeniach o potencjalnym
zagrożeniu wybuchem gazów i
pyłów

zobowiązani

zostaną

do

prowadzenia oceny ryzyka dla tych
pomieszczeń i do sporządzania
dokumentów

bezpieczeństwa

regulujących zasady zarządzania
ryzykiem.

Zakres obowiązywania Dyrektywy

1999/92/EC

Postanowienia dyrektywy nie odnoszą się do:

• zakładów opieki zdrowotnej w których takie

zagrożenie może wystąpić w procesie leczenia

pacjentów,

• użytkowania

palnych

substancji

zgodnie

z

Dyrektywą 90/396/EEC,

• wytwarzania, obrotu, użytkowania, magazynowania

i

transportu

materiałów

wybuchowych

lub

chemicznie niestabilnych substancji,

• przemysłu górniczego w którym obowiązują

Dyrektywy 92/91/EEC i 92/104/EEC,

• stosowania środków transportu lądowego,

powietrznego i wodnego, dla których zasady

bezpieczeństwa określają inne międzynarodowe

uzgodnienia i konwencje.

Zakres stosowania Dyrektywy

1999/92/EC

Zakres stosowania dyrektywy

odnosi się do wszystkich

pozostałych przedsiębiorstw, w

których w trakcie procesu

produkcyjnego w miejscu

zatrudnienia pracowników

może powstać potencjalnie

wybuchowa atmosfera

Ogólne wymagania dla

pracodawcy wynikające z

Dyrektywy 1999/92/EC

Zapewnienie że:

•pomimo prawdopodobieństwa zaistnienia

atmosfery wybuchowej środowisko pracy
pozwala na jej bezpieczne wykonanie,

•prowadzony

będzie

ciągły

nadzór

warunków bezpieczeństwa w trakcie
przebywania

w

pomieszczeniach

pracowników, zgodnie z zaleceniami
wynikającymi z przeprowadzonej oceny
ryzyka,

•w razie przebywania pracowników z kilku

firm w tym samym miejscu, każdy z
pracodawców odpowiedzialny jest za
zapewnienie bezpieczeństwa pracy.

Ogólne wymagania dla pracodawcy

wynikające z Dyrektywy 1999/92/EC

–

Zapobieganie

tworzeniu

się

przestrzeni zagrożonej wybuchem a

tam, gdzie natura określonych

działań na to nie pozwala ,

–

Unikanie

zapalenia

atmosfer

zagrożonych wybuchem, i

–

Ograniczania szkodliwego efektu

wybuchu,

w

celu

zapewnienia

ochrony zdrowia i bezpieczeństwa
pracowników

.

Podstawowe wymagania Dyrektywy

1999/92/EC dotyczące „dokumentu

dotyczącego ochrony

przeciwwybuchowej”

Dokument dotyczący ochrony

przeciwwybuchowej wykaże w

szczególności:

–

że ryzyko wybuchowe zostało określone

i ocenione,

–

że odpowiednie środki zostaną podjęte,

aby osiągnąć cel niniejszej dyrektywy,

–

miejsca, które zostały podzielone na

strefy,,

–

wykazywać, że zastosowano adekwatne

do zagrożenia środki profilaktyczne,

–

wykazywać, że wyposażenie łącznie z

systemami monitoringu oraz alarmowymi

są

skonstruowane,

eksploatowane

i

dozorowane

zgodnie

z

zasadami

bezpieczeństwa.

Rozporządzenia harmonizujące

ustawodawstwo polskie z

wymaganiami dyrektywy 1999/

92/EC

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki

Społecznej z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie
minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i
higieny

pracy

pracowników

zatrudnionych

na

stanowiskach pracy, na których może wystąpić
atmosfera wybuchowa

• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 3

listopada 1992 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej
budynków, innych obiektów budowlanych oraz terenów.
(Dz. U. z 1992 r. Nr 92, poz. 460); nowelizacja (Dz. U. z
2003 r. Nr 102, poz. 507).

Wymagania

Rozporządzenia Ministra Gospodarki,

Pracy i Polityki Społecznej

z dnia 29 maja 2003

w sprawie

minimalnych wymagań dotyczących

bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników

zatrudnionych na stanowiskach pracy, na

których może wystąpić atmosfera wybuchowa

Wymagania Rozporządzenia Ministra

Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej

z

dnia 29 maja 2003

§ 4.1. Na stanowiskach pracy na których mogą

występować atmosfery wybuchowe,
dokonuje się okresowej, nie rzadziej niż
raz w roku, oceny ryzyka, a zwłaszcza:

•

prawdopodobieństwa i częstotliwości
występowania atmosfer wybuchowych;

•

prawdopodobieństwa występowania oraz
uaktywnienia się źródła zapłonu, w tym
wyładowań elektrostatycznych;

•

identyfikacji i oceny zagrożeń wybuchem
stwarzanych przez urządzenia techniczne oraz
procesy pracy, a także stosowane surowce i
półprodukty;

•

oceny skali niepożądanych skutków.

Wymagania Rozporządzenia Ministra

Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej

z

dnia 29 maja 2003

Dokument powinien być weryfikowany w przypadku,
jeżeli na stanowisku pracy, w jego wyposażeniu w
niezbędny sprzęt lub narzędzia albo w organizacji pracy
zostały wprowadzone istotne zmiany.

§
5.4.

• Deklarację, że stanowiska pracy i narzędzia pracy, a także

urządzenia zabezpieczające i alarmujące, są zaprojektowane,
używane

i

konserwowane

z

uwzględnieniem

zasad

bezpieczeństwa

• Wykaz miejsc pracy zagrożonych wybuchem wraz z ich

klasyfikacją,

• Informacje

o

podjętych

odpowiednich

środkach

zapobiegających

wystąpienia

zagrożeń

wybuchem,

sporządzone w formie zestawienia,

• Informacje o identyfikacji atmosfer wybuchowych i ocenę

ryzyka wystąpienia wybuchu,

Dokument zabezpieczenia przed wybuchem, zwany dalej
„dokumentem” powinien zawierać:

§
5.2.

Pracodawca

posiada

dokument

zabezpieczenia

stanowiska przed wybuchem i dokonuje jego
okresowej aktualizacji

§

5.1.

Wymagania Rozporządzenia Ministra

Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej

z

dnia 29 maja 2003

§ 6 Miejsca pracy w których mogą wystąpić

atmosfery wybuchowe, powinny być
sklasyfikowane

z

uwzględnieniem

podziału

na

strefy

zagrożenia

wybuchem, zgodnie z normą PN-EN-
1127-1:2000 „Zapobieganie wybuchowi
i ochrona przed wybuchem”.

Strefy zagrożenia wybuchem gazów

PN-EN 1127-1 i Dyrektywa 1999/92/WE

• strefa 0 - przestrzeń, w której gazowa

atmosfera wybuchowa występuje ciągle lub w
długich okresach

• strefa 1 - przestrzeń, w której pojawienie się

gazowej atmosfery wybuchowej jest
prawdopodobne w warunkach normalnej pracy

• strefa 2 - przestrzeń, w której w warunkach

normalnej pracy nie jest prawdopodobne
pojawienie się gazowej atmosfery
wybuchowej, a jeżeli rzeczywiście się ona
pojawi, to może tak się stać tylko rzadko i
tylko na krótki okres

Wyznaczanie stref zagrożenia

wybuchem

Kto dokonuje wyznaczenia stref ?

Rozporządzenie

Ministra

Spraw

Wewnętrznych
i Administracji z dnia 16 czerwca 2003
r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej
budynków,

innych

obiektów

budowlanych i terenów. (Dz. U. nr 121
poz. 1138) określa, że:

„za

dokonanie

oceny

zagrożenia

wybuchem, w tym za wyznaczenie stref
zagrożenia wybuchem odpowiedzialny
jest projektant (na etapie projektu
budowlanego),

inwestor

bądź

użytkownik decydujący o procesie
technologicznym”

Wyznaczanie stref zagrożenia

wybuchem gazów i par cieczy

palnych

Jak wyznaczać strefy zagrożenia
wybuchem ?

Ponieważ jednym z głównych celów
wyznaczania

stref

zagrożenia

wybuchem jest dobór bezpiecznych
urządzeń, to najlepiej jest skorzystać z
normy

PN-EN

60079-10:2002

„Urządzenia

elektryczne

w

przestrzeniach

zagrożonych

wybuchem. Klasyfikacja przestrzeni
zagrożonych wybuchem”



Mieszaniny gazowo-powietrzne zwykle tworzą

się w wyniku dyfuzji molekularnej i mogą

utrzymywać się dowolnie długo



PN-EN 60079-10 „Urządzenia elektryczne w

przestrzeniach zagrożonych wybuchem.

Klasyfikacja przestrzeni zagrożonych

wybuchem”



Ruch cząstek pyłu jest kontrolowany przez siły

bezwładności. Obłoki pyłu mogą utrzymywać

się tylko przez krótki czas



PN-EN 61241-10 (IEC 61241-10

31H/172/FDIS) „Electrical apparatus for use

in the presence of combustible dust.

Classification of areas where combustible

dusts are or may be present”.

Wyznaczanie stref zagrożenia

wybuchem gazów, par cieczy

palnych i pyłów

Dwie procedury klasyfikacji

Dwie procedury klasyfikacji

Klasyfikacja przestrzeni

zagrożonych wybuchem gazów lub

par cieczy palnych

Strefa 0

: przestrzeń, w której

gazowa atmosfera wybuchowa
występuje ciągle lub w długich
okresach

Przykłady: 
strefy 0 występują w zasadzie tylko
wewnątrz pojemników, albo instalacji
(zbiorniki,

parowniki,

naczynia

reakcyjne itp.), mogą one również
wystąpić w pobliżu odpowietrzników
lub innych otworów

Klasyfikacja przestrzeni

zagrożonych wybuchem gazów lub

par cieczy palnych

Strefa 1

: przestrzeń, w której

pojawienie się gazowej atmosfery
wybuchowej jest prawdopodobne
w warunkach normalnej pracy

Przykłady: strefy 1 mogą obejmować
najbliższe

sąsiedztwo

strefy

0;

najbliższe

sąsiedztwo

otworów

doprowadzających;

najbliższy

obszar

wokół

niewłaściwie

uszczelnionych

elementów

łączeniowych,

np.

w

pompach

i

zaworach;

w

określonych

warunkach

wnętrza

urządzeń zaliczanych normalnie do
strefy 0

Klasyfikacja przestrzeni

zagrożonych wybuchem gazów lub

par cieczy palnych

Strefa 2

: przestrzeń, w której w

warunkach normalnej pracy nie
jest prawdopodobne pojawienie się
gazowej atmosfery wybuchowej, a
jeżeli pojawi się ona rzeczy-wiście,
to może tak się stać tylko rzadko
i tylko na krótki okres

Przykład: strefy 2 mogą obejmować
miejsca otaczające strefy 0 i 1; miejsca,
gdzie

prawdopodobieństwo

przypadkowej emisji gazów jest bardzo
niskie

Strefy zagrożenia wybuchem

pyłów

PN-EN 1127-1 i Dyrektywa 1999/92/WE

•

strefa 20 - obszar (wydzielona część przestrzeni),
w którym atmosfera wybuchowa w postaci obłoku
pyłu palnego w powietrzu występuje stale, w
dłuższych okresach czasu lub często

•

strefa 21 - obszar w którym atmosfera wybuchowa
w postaci obłoku pyłu palnego w powietrzu może
czasem wystąpić w trakcie normalnych operacji

•

strefa 22 - obszar, w którym atmosfera
wybuchowa w postaci obłoku pyłu w powietrzu nie
występuje w trakcie normalnych operacji, a w
przypadku wystąpienia trwa przez krótki okres
czasu

Zależność pomiędzy kategoriami i strefami

-

22

mieszanina

pył/powietrze

3D

-

2

mieszanina

gaz/powietrze lub

mieszanina

para/powietrze lub

mieszanina mgła

powietrze

3G

22

21

mieszanina

pył/powietrze

2D

2

1

mieszanina

gaz/powietrze lub

mieszanina

para/powietrze lub

mieszanina mgła

powietrze

2G

21 i 22

20

mieszanina

pył/powietrze

1D

1 i 2

0

mieszanina

gaz/powietrze lub

mieszanina

para/powietrze lub

mieszanina mgła

powietrze

1 G

Można stosować

również w

strefie

Zaprojektowane

dla strefy

Zaprojektowane dla

rodzaju atmosfery

wybuchowej

Oznaczeni

e

kategorii

Wymagania Rozporządzenia Ministra

Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej

z dnia

29 maja 2003

§ 7.2. W miejscach pracy określonych w

dokumencie prace należy wykonywać
zgodnie z pisemnymi instrukcjami
przygotowywanymi przez pracodawcę.

§ 7.3. Prace wykonywane w miejscach

zagrożonych wybuchem nie wynikające z
instrukcji wymagają pisemnego
zezwolenia w trybie ustalonym przez
pracodawcę.

Wymagania Rozporządzenia Ministra

Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej

z

dnia 29 maja 2003

§ 8.1. W celu zapobiegania możliwości powstania

atmosfer wybuchowych o takich stężeniach
składnika palnego, że w razie wybuchu mogłyby
stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia
pracowników, pracodawca powinien podjąć,
zależnie od miejsca występowania odpowiednie
działania organizacyjne i techniczne.

§ 8.2. Działania podejmowane przez pracodawcę

powinny stwarzać takie warunki pracy, aby mogła
być wykonywana w sposób bezpieczny.

Wymagania Rozporządzenia Ministra

Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej

z

dnia 29 maja 2003

§ 9.1. Pracodawca powinien przedsięwziąć

konieczne

środki

w celu zapewnienia, że stanowisko pracy,
urządzenia
i narzędzia tam stosowane oraz wszelkie
inne

urządzenia

udostępnione

pracownikom

zostały

zaprojektowane,

skonstruowane,

zmontowane,

zainstalowane,

a

także

używane

i

konserwowane
w

sposób

minimalizujący

zagrożenie

wybuchem.

Wymagania Rozporządzenia Ministra

Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej

z dnia 29 maja 2003

§ 12.1. Na stanowiskach pracy, na których istnieje

możliwość powstania atmosfer wybuchowych
zawierających składnik palny w takim
stężeniu, że mogą one stanowić zagrożenie
dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników,
pracodawca powinien nadzorować prace
zgodnie z oceną ryzyka i przy użyciu
odpowiednich środków technicznych.

§ 12. 2. Przy wejściach do pomieszczeń, gdzie

znajdują się miejsca, w których występują
atmosfery wybuchowe, powinno być
umieszczane oznakowanie w kształcie
trójkąta z czarnym obramowaniem, wewnątrz
obramowania powinny być umieszczone
czarne litery „Ex” na żółtym tle.

Wymagania Rozporządzenia Ministra

Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej

z

dnia 29 maja 2003

Sposób oznakowania miejsc w których występują atmosfery
wybuchowe

Wymagania Rozporządzenia Ministra

Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej

z

dnia 29 maja 2003

§ 12.3. Pracodawca ustala sposób

sygnalizowania stanów awaryjnych
związanych z wystąpieniem
atmosfery wybuchowej za pomocą
sygnalizacji akustycznych lub
wizualnych, w celu umożliwienia
pracownikom wycofanie się z miejsc
zagrożonych wyraźnie
oznakowanymi drogami
ucieczkowymi.

Wymagania Rozporządzenia Ministra

Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej

z

dnia 29 maja 2003

§13.1. Pracodawca odpowiedzialny za miejsce pracy, w

którym występują atmosfery wybuchowe,
powinien koordynować wszelkie prace
wykonywane przez pracowników różnych
przedsiębiorstw oraz wdrażać wszystkie środki
zaradcze dotyczące bezpieczeństwa i zdrowia
pracowników.

§13. 2. Pracodawca określa w dokumencie cel

koordynacji, a także procedury i środki jej
wdrażania.

Wymagania

ROZPORZĄDZENIA MINISTRA

SPRAW WEWNĘTRZNYCH I

ADMINISTRACJI

w sprawie ochrony

przeciwpożarowej budynków,

innych obiektów budowlanych

i terenów

z dnia 16 czerwca 2003 r.

Prace niebezpieczne pod

względem pożarowym oraz ocena

zagrożenia wybuchem

Przed rozpoczęciem prac niebezpiecznych pod

względem pożarowym, mogących powodować

bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru

lub wybuchu, właściciel, zarządca lub użytkownik

obiektu jest obowiązany:

1. ocenić zagrożenie pożarowe w miejscu, w którym

prace będą wykonywane;

2. ustalić rodzaj przedsięwzięć mających na celu

niedopuszczenie do powstania i rozprzestrzeniania

się pożaru lub wybuchu;

3. wskazać osoby odpowiedzialne za odpowiednie

przygotowanie miejsca pracy, za przebieg oraz

zabezpieczenie miejsca po zakończeniu pracy;

4. zapewnić wykonywanie prac wyłącznie przez osoby do

tego

upoważnione,

posiadające

odpowiednie

kwalifikacje;

5. zaznajomić osoby wykonujące prace z zagrożeniami

pożarowymi występującymi w rejonie wykonywania

prac oraz z przedsięwzięciami mającymi na celu

niedopuszczenie do powstania pożaru lub wybuchu.

Prace niebezpieczne pod względem

pożarowym oraz ocena zagrożenia

wybuchem

Przy wykonywaniu prac, niebezpiecznych pod względem

pożarowym, mogących powodować bezpośrednie

niebezpieczeństwo powstania pożaru lub wybuchu, należy:

1. zabezpieczyć przed zapaleniem materiały palne występujące w

miejscu wykonywania prac oraz w rejonach przyległych, w tym
również elementy konstrukcji budynku i znajdujących się w nim
instalacji technicznych;

2. prowadzić prace niebezpieczne pod względem pożarowym w

pomieszczeniach (urządzeniach) zagrożonych wybuchem lub w
pomieszczeniach, w których wcześniej wykonywano inne prace
związane z użyciem łatwo palnych cieczy lub palnych gazów,
jedynie wtedy, gdy stężenie par cieczy lub gazów w mieszaninie z
powietrzem w miejscu wykonywania prac nie przekracza 10% ich
dolnej granicy wybuchowości;

3. mieć w miejscu wykonywania prac sprzęt umożliwiający

likwidację wszelkich źródeł pożaru;

4. po zakończeniu prac poddać kontroli miejsce, w którym prace

były wykonywane, oraz rejony przyległe;

5. używać do wykonywania prac wyłącznie sprzętu sprawnego

technicznie i zabezpieczonego przed możliwością wywołania
pożaru.

Prace niebezpieczne pod względem

pożarowym oraz ocena zagrożenia

wybuchem



W obiektach i na terenach przyległych, gdzie prowadzone są procesy
technologiczne z użyciem materiałów mogących wytworzyć mieszaniny
wybuchowe lub w których materiały takie są magazynowane, powinna być
dokonana ocena zagrożenia wybuchem.



Ocena, obejmuje:



wskazanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem,



wyznaczenie w pomieszczeniach i przestrzeniach zewnętrznych
odpowiednich stref zagrożenia wybuchem



wskazanie czynników mogących w nich zainicjować zapłon.



Oceny dokonują: inwestor, projektant lub użytkownik decydujący o
procesie technologicznym.



Klasyfikację stref zagrożenia wybuchem określa Polska Norma
dotycząca zapobiegania wybuchowi i ochronie przed wybuchem.



Pomieszczenie, w którym może wytworzyć się mieszanina
wybuchowa, powstała z wydzielającej się takiej ilości palnych gazów,
par, mgieł lub pyłów, której wybuch mógłby spowodować przyrost
ciśnienia w tym pomieszczeniu przekraczający 5 kPa, określa się
jako pomieszczenie zagrożone wybuchem.



W pomieszczeniu należy wyznaczyć strefę zagrożenia wybuchem,
jeżeli może w nim występować mieszanina wybuchowa o objętości
co najmniej 0,01 m3 w zwartej przestrzeni.

WYMAGANIA WG PN-N-18001:

2004

w zakresie dokumentowania

bezpieczeństwa pracy

WYMAGANIA WG PN-N-18001: 2004

DOKUMENTACJA SYSTEMU ZARZĄDZANIA BHP (4.4.5.)



Ustanowienie i utrzymywanie
informacji w formie zapisu na
papierze lub w postaci elektronicznej



opisujących podstawowe elementy
systemu zarządzania BHP i ich
wzajemne powiązania



wskazujących

dokumentację

związaną

WYMAGANIA WG PN-N-18001: 2004

DOKUMENTACJA SYSTEMU ZARZĄDZANIA BHP
(4.4.5.)



Ustanowienie i utrzymywanie procedur
nadzorowania dokumentów w celu
zapewnienia:



możliwości zlokalizowania dokumentów



poddawania

okresowym

przeglądom,

aktualizowania,

zatwierdzania

przez

upoważniony personel



udostępniania

w

aktualnej

wersji,

w

ustalonych

miejscach,

w

których

wykonywane są istotne operacje systemu
zarządzania BHP



bezzwłocznego usuwania lub w inny sposób
zabezpieczania przed użyciem nieaktualnych
ze wszystkich miejsc, w których były
wydawane i stosowane



zabezpieczania przed użyciem nieaktualnych
poprzez

odpowiednie

oznaczanie

zachowywanych ze względów prawnych i/lub
zabezpieczenia w nich informacji

WYMAGANIA WG PN-N-18001: 2004



Identyfikowanie prac i obszarów działań
związanych z zagrożeniami



Planowanie prac i działań, aby zapewnić,
że są prowadzone w ustalonych
warunkach przez:



ustanowienie

i

utrzymywanie

udokumentowanych procedur, tam gdzie ich
brak mógłby spowodować odchylenia od
polityki i celów



określenie sposobów pracy i postępowania
oraz

kryteriów

operacyjnych,

zapewniających zgodność z wymaganiami
BHP

STEROWANIE OPERACYJNE PRACAMI I

DZIAŁANIAMI ZWIĄZANYMI ZE ZNACZĄCYMI

ZAGROŻENIAMI (4.4.6.)



Ustanowienie i utrzymywanie procedur

dotyczących



postępowania w przypadku możliwych do
zidentyfikowania zagrożeń związanych z
wyrobami i usługami, z których:



korzysta organizacja



na które może wpływać



informowania podwykonawców lub
klientów o:



takich procedurach



wynikających z nich wymaganiach.

WYMAGANIA WG PN-N-18001: 2004

STEROWANIE OPERACYJNE PRACAMI I

DZIAŁANIAMI ZWIĄZANYMI ZE ZNACZĄCYMI

ZAGROŻENIAMI (4.4.6.)