Zasady i sposoby kształtowania
podaży pieniądza w gospodarce
Definicja podaży pieniądza
Agregaty monetarne w polityce banku
centralnego
Podaż pieniądza w teorii mnożnika
Strukturalne podejście do podaży
pieniądza
Podaż pieniądza
Podaż pieniądza to ilość środków pieniężnych
stawiana do dyspozycji podmiotom
gospodarczym
Podaż pieniądza można rozumieć szeroko i
wąsko
W wąskim rozumieniu jest to pieniądz
gotówkowy zwany też pieniądzem „wielkiej
mocy”
Podaż pieniądza –
szerokie ujęcie
jest to pieniądz gotówkowy i
bezgotówkowy występujący w postaci
różnych aktywów finansowych , które w
różnym czasie i z różnym skutkiem mogą
być zamienione na pieniądz gotówkowy
Aktywa te obejmują pieniądz kredytowy
kreowany przez banki na bazie
gromadzonych depozytów –pieniądz
depozytowy
Podaż pieniądza
kredytowego
Pieniądz kredytowy posiada moc regulacji
zobowiązań w stopniu zbliżonym do
pieniądza gotówkowego
Podaż pieniądza gotówkowego określa
bank centralny kierując się przyjętymi
zasadami jego emisji w gospodarce
Pieniądz kredytowy jest stawiany do
dyspozycji podmiotom gospodarczym przez
banki
Podaż pieniądza
O wielkości pieniądza kredytowego decydują banki
komercyjne.
Nie mogą go kreować w dowolnej ilości
Granice kreacji pieniądza kredytowego pośrednio określa
bank centralny
Pieniądz kredytowy pozostaje zawsze w określonej
proporcji do pieniądza gotówkowego
Im większa monetyzacja gospodarki /ilość gotówki do
PKB/ tym można wykreować więcej pieniądza kredytowego
Agregaty monetarne
Miary pieniądza przyjmowane w
polityce monetarnej banku
centralnego
Baza monetarna –Mo
wąski pieniądz bankowy i szeroki
M1,M2,M3
Pozostałe agregaty M4 ,M5
Agregaty pieniężne
Agregat M0
agregat M0 jest najwęższą koncepcją
miary pieniądza,
jest to pieniądz o najwyższym stopniu
płynności,
skład agregatu M0:
rezerwy obowiązkowe banków komercyjnych,
rezerwy nadwyżkowe banków komercyjnych,
wartość gotówki w obiegu.
Agregat M1
agregat M1 jest szerszą koncepcją miary
pieniądza
skład agregatu M1:
rezerwy obowiązkowe banków komercyjnych,
rezerwy nadwyżkowe banków komercyjnych,
wartość gotówki w obiegu,
czeki w obiegu,
nieoprocentowane wkłady na żądanie w
bankach (
głownie rachunki bieżące
przedsiębiorstw
),
wkłady na rachunkach czekowych w
prywatnych instytucjach depozytowych.
Agregaty pieniężne EBC
Europejski Bank Centralny posługuję się następującymi
agregatami:
M1 – wąski agregat pieniężny. Obejmuje pieniądz gotówkowy
oraz depozyty bieżące (płatne na każde żądanie tzw. a vista) w
monetarnych instytucjach finansowych i instytucjach
rządowych szczebla centralnego (np. poczta czy skarb
państwa)
M2 – pośredni agregat pieniężny. Obejmuje M1 oraz depozyty z
terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy oraz depozyty
terminowe do 2 lat zdeponowane w monetarnych instytucjach i
instytucjach rządowych szczebla centralnego
M3 – szeroki agregat pieniężny. Obejmuje M2 oraz instrumenty
zbywalne, czyli operacji z przyrzeczeniem odkupu, jednostki
uczestnictwa w funduszach na rynku pieniężnym, a także
dłużne papiery wartościowe z terminem pierwotnym do 2 lat,
wyemitowane przez monetarne instytucje finansowe.
Teoria mnożnika
Zakłada , że o ilości pieniądza w obiegu decyduje
bank centralny i banki komercyjne
Wywodzi się z ekonomii klasycznej a jej
największym reprezentantem jest I. Fisher- twórca
ilościowej teorii pieniądza , który zakładał , że ;
M x V =P x Y
M x V =P x Y
gdzie; M- ilość pieniądza
gdzie; M- ilość pieniądza
V –szybkość jego obiegu
V –szybkość jego obiegu
P – średni poziom cen
P – średni poziom cen
Y – Wielkość realnego dochodu narodowego
Y – Wielkość realnego dochodu narodowego
Mnożnik stanowi relację
przekształceń tego
równania
w ujęciu realnym;
k= 1/V = M/ Y
W ujęciu nominalnym
k =M/D
gdzie: D = P x Y
Podaż pieniądza M w ujęciu
Podaż pieniądza M w ujęciu
„mnożnikowym”
„mnożnikowym”
można zapisać jako iloczyn wielkości
pieniądza kreowanego przez bank
centralny (B - od „baza monetarna”) i
pewnego mnożnika (m).
M = m * B
M = m * B
Przyrost podaży pieniądza (ΔM)
następuje w takiej samej proporcji –
określonej wielkością mnożnika
pieniężnego (tj. m) – jak i przyrostu
pieniądza banku centralnego, (ΔB).
ΔM = m * ΔB
ΔM = m * ΔB
Mnożnik kreacji
3,00
3,50
4,00
4,50
5,00
5,50
6,00
6,50
7,00
7,50
8,00
gr
u
96
cz
e
97
gr
u
97
cz
e
98
gr
u
98
cz
e
99
gr
u
99
cz
e
00
gr
u
00
cz
e
01
gr
u
01
cz
e
02
gr
u
02
cz
e
03
gr
u
03
cz
e
04
gr
u
04
cz
e
05
gr
u
05
cz
e
06
gr
u
06
cz
e
07
data
w
ar
to
sc
Mnożnik kreacji
Podaż pieniądza w rozwiniętej teorii
Podaż pieniądza w rozwiniętej teorii
mnożnika jest funkcją wielu
mnożnika jest funkcją wielu
zmiennych;
zmiennych;
gdzie: BG - gotówka w obiegu
D - depozyty na żądanie
R - rezerwy bankowe
B - baza monetarna
lub
k - stopa utrzymania gotówki BG/D
r - przeciętna stopa rezerw obowiązkowych - R/D
xB
BG
R
D
BG
M
xB
k
r
k
M
1
B
t
r
r
r
k
k
M
t
nad
d
*
*
1
Dalsze przekształcenie
Na R składają się trzy różnego typu
wielkości:
obowiązkowe rezerwy banków
komercyjnych od depozytów na
żądanie (R
D
);
obowiązkowe rezerwy banków
komercyjnych od depozytów
terminowych (R
t
);
dobrowolne nadwyżkowe rezerwy
banków komercyjnych utrzymywane
przez nie w banku centralnym (R
nad
).
Gdzie przedstawiane zmienne są wielkościami
zależnymi :
k = G/D
– stosunek zasobów pieniądza gotówkowego do pieniądza
depozytowego, jest to więc relacja mówiąca o strukturze podaży
pieniądza,
t = DT/D
– wskaźnik mówiący o relacji zachodzącej między
depozytami terminowymi a depozytami na żądanie,
r
D
= R
D
/D
– wskaźnik (stopa) obowiązkowych rezerw dla
depozytów na żądanie,
r
nad
= R
nad
/D
– stosunek nadwyżkowych dobrowolnych rezerw do
depozytów na żądanie,
r
t
= R
t
/DT
– wskaźnik (stopa) obowiązkowych rezerw dla
depozytów terminowych
Teoria mnożnika
Teoria mnożnika
Klasyczna teoria mnożnika zakłada, że na proces
kreacji pieniądza oddziaływają wyłącznie czynniki
instytucjonalne, techniczne bądź losowe zmiany w
zachowaniach banków. Bank centralny może
zatem wpływać na podaż pieniądza poprzez:
stopę rezerw obowiązkowych,
kształtowanie podaży, ceny i dostępności instrumentów
służących bankom do przechowywania rezerw (inne niż
depozyt w banku centralnym),
operacje otwartego rynku skierowane na zmiany
struktury zasobów banków (sprzedaż bonów
pieniężnych czy bonów skarbowych).
Podejście strukturalne do kreacji
Podejście strukturalne do kreacji
podaży pieniądza (podmiotowe)
podaży pieniądza (podmiotowe)
•
Sektor bankowy analizowany jest tu jako
całość.
• Jego rola w tworzeniu pieniądza jest więc
rozpatrywana w ujęciu skonsolidowanego
bilansu całego sektora bankowego, tj. bez
rozgraniczania między działalnością
banków komercyjnych i banku centralnego.
Skonsolidowany bilans
systemu
bankowego
• jest zestawieniem bilansów
wszystkich
(łącznie z bankiem centralnym)
banków
działających na terenie kraju.
Uproszczony skonsolidowany bilans
sektora bankowego :
Aktywa
NZ
K
B
K
N
AR
NZ – należności
zagraniczne systemu
bankowego;
K
B
– kredyty netto (tj. po
odjęciu depozytów
budżetowych w systemie
bankowym);
K
N
– kredyty dla
krajowego sektora nie
finansowego;
AR – aktywa rzeczowe
sektora bankowego;
ZZ – zobowiązania zagraniczne
sektora bankowego;
G – gotówka w obiegu, tj. poza
kasami banków;
D – depozyty na żądanie
podmiotów niefinansowych;
DT – depozyty oszczędnościowe
i terminowe (dalej w skrócie
depozyty terminowe)
podmiotów niefinansowych;
Kap – kapitał sektora
bankowego
Pasywa
ZZ
G
D
DT
Kap
Na podstawie bilansu skonsolidowanego można
zatem zapisać następujące równanie:
M = AZN + K
M = AZN + K
B
B
+ K
+ K
N
N
gdzie;
gdzie;
AZN
AZN
= NZ – ZZ – aktywa zagraniczne netto, tzn.
rezerwy
dewizowe netto systemu bankowego jako
całości.
K
K
B
B
-
-
Kredyty netto
K
K
N
N
-
-
Kredyty dla sektora niefinansowego
Równanie to mówi, że podaż pieniądza
w
gospodarce jest generowana w wyniku
zmian akcji kredytowej sektora
bankowego, nazywanej także
„aktywami krajowymi netto”, w tym
instytucji finansowych ,
niefinansowych i sektora publicznego.
zmian czynnika zagranicznego
nazywanego „aktywami zagranicznymi
netto”
W ujęciu przyrostowym równanie
wygląda
następująco:
ΔM = ΔAZN + ΔK
ΔM = ΔAZN + ΔK
B
B
+ ΔK
+ ΔK
N
N
Przyjmując,że ;
Przyjmując,że ;
ΔK = ΔK
ΔK = ΔK
B
B
+ ΔK
+ ΔK
N
N
,
,
To;
To;
ΔM = ΔAZN +ΔK
ΔM = ΔAZN +ΔK
Przyrost podaży pieniądza ogółem w
gospodarce jest generowany w wyniku
zmian akcji kredytowej sektora
bankowego,
nazywanej także „aktywami
krajowymi netto”(ΔK) oraz
zmian czynnika zagranicznego
nazywanego „aktywami
zagranicznymi netto”(ΔAZN).
Kontrola podaży
pieniądza
W sektorze bankowym relatywnie
wysoka- tym bardziej skomplikowana
im więcej nowoczesnych instrumentów
finansowych banków
Gdy banki finansują deficyt budżetowy
ma miejsce „ wypychanie pieniądza” z
gospodarki
Kontrola podaży
pieniądza
Gdy bank centralny „kredytuje budżet” – emisja
pustego pieniądza
Gdy bank centralny monetyzuje długi – emisja
pustego pieniądza - Quantitative easing
Gdy bank centralny kontroluje kurs walutowy nie
ma wpływu na kontrolę podaży pieniądza
W gospodarce otwartej im większa
substytucyjność krajowych i zagranicznych
aktywów finansowych tym trudniejsza kontrola
podaży pieniądza