Aktywność fizyczna
w promocji zdrowia
i profilaktyce chorób
przewlekłych

Anna Jegier

Zakład Medycyny
Sportowej

Uniwersytet

Medyczny w Łodzi

Aktywność ruchowa



Każdy ruch ciała wywoływany przez
mięśnie szkieletowe, którego
wynikiem jest wydatek energetyczny
ponad wydatek spoczynkowy

ELEMENTY SKŁADOWE DOBOWEGO

WYDATKU ENERGETYCZNEGO

CZŁOWIEKA

-

TEE (total energy expediture)

60-75% spoczynkowa

przemiana
materii

15-30% aktywność
ruchowa

10% termogeneza
poposiłkowa

Aktywność ruchowa/
The current level
of habitual physical activity

- codzienna, zwyczajowa, typowa

May diminish the risk of acute MI and SCD in healphy
individuals as well as in patients with estabilished CAD;

Rosengreen A., Wilhelmsen L.: AM J Epidemiol 1997

Taylor RS.iwsp.: Am J M 2004

Aktywność ruchowa/
Physical activity

•

Prace domowe/The hausehold or
domestic

•

Zawodowa/The occupational

•

Związana z przemieszczaniem się/The
transportation

•

W czasie wolnym/The leisure time

Aktywność ruchowa jest
charakteryzowana

 



Intensywnością



Czasem trwania określonego rodzaju



Częstością podejmowania

*

Vanhees L, Lefevre J, Philippaerts R, Martens M, Huygens W, Troosters T, Beunen G. ; Eur J
Cardiovasc Prev Rehabil. 2005 Apr; 12(2): 102-14



Warren JM, Ekelund U, Besson H, Mezzani A, Geladas N, Vanhees L. Assessment of physical activity –
a review of methodologies with references to epidemiological research: a report of the exercise
physiology setion of the European Association of Cardiovascular Prevention and Rehabilitation. Eu J
Cardiovasc Prev Rehabil. 2009; in press

Metody oceny aktywności
ruchowej

METODY POMIARU

AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ

SUBIEKTYWN

E

OBIEKTYWNE

Kryterium

metaboliczne

Bezpośrednie

Pośredni
e

Kalorymetria bezpośrednia

Kalorymetria pośrednia

Metoda podwójnie
znakowanej wody

Pomiar częstotliwości skurczów serca (miernik tętna)
Rejestracja i analiza ruchu (krokomierz, akcelerometr)

Badanie z zastosowaniem kwestionariuszy
Obserwacja aktywności ruchowej przez
osobę badającą lub rejestracja przy użyciu
sprzętu multimedialnego
Zapisywanie zajęć ruchowych w
dziennikach

Objętość aktywności
ruchowej
The total volume of habitual
physical activity



Objętość/Volume =

intensywność/intensity x czas

trwania/duration or METxhours/week

= METs x duration



Osoby o siedzącym trybie życia



Poniżej 2 MET- godz./tydzień



Większe prawdopodobieństwo incydentu
sercowo naczyniowego



Gorsza prognoza postępu choroby



Niska wydolność fizyczna → wysokie ryzyko
sercowo-naczyniowe



Osoby aktywne fizycznie

≥ 2 MET- godz./tydzień

Borjesson M. i wsp. Eur J cardiovasc Prev Rehabil 2010 in press

Osoby o siedzącym trybie
życia
w różnych krajach Europy

74

72,9

10,5

43,4

27,3

11,6

27

38,8

8,2

28,6

24,9

8,6

49,9

30,4

71,4

14

25

12,6

0

10

20

30

40

50

60

70

80

FINLAND

SPAIN

GERMANY

POLAND

RUSSIA

HUNGARY

%

Together

Women

Men

Drygas at al.,

Drygas at al.,

Medicina

Medicina

Sportiva 2001

Sportiva 2001

; 5 (Suppl. 2): S119- S128

; 5 (Suppl. 2): S119- S128

CINDI- WHO

CINDI- WHO

PROJECT

PROJECT

„

„

BRIDGING EAST-WEST HEALTH

BRIDGING EAST-WEST HEALTH

GAP

GAP

”

”

Brak aktywności fizycznej w czasie
wolnym od pracy



W 2005 w USA 23.7 % dorosłych osób
deklarowało brak aktywności ruchowej w
czasie wolnym

Prevalence of no reported leisure-time physical activity among

U.S. men and women, 1990-2005

CDC, MMWR 54 2005, 991-994

Tygodniowy wydatek energetyczny na aktywność ruchową

w czasie wolnym od pracy wśród dorosłych Polaków

60,8

13,8

9,6

9,4

6,4

59,0

12,8

8,2

9,3

11,1*

62,7

14,8

11,1

9,5

2,2

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Ogółem n=1029

Mężczyźni n=488

Kobiety n=541

0kcal/week

1-499kcal/week

500-999kcal/week

1000-1999kcal/week

>2000kcal/week

*p<0,0001 men vs women n=1029 mężczyźni n= 488 kobiety
n=541

D. Kaleta, A. Jegier: Pol Arch Med Wewn 2004, 111

Znaczenie regularnego

wysiłku fizycznego



Promocja zdrowia



Zapobieganie chorobom przewlekłym



Wspomaganie leczenia/ rehabilitacja

USA 2007
zalecenia dotyczące aktywności ruchowej
dla zdrowych osób w wieku 18-65 lat



Trening wytrzymałościowy



Trening wzmacniający siłę
mięśni szkieletowych- trening
oporowy

s
t
r
o
n

2
0
0
5

Haskell W.L.at al.: Circulation 2007; 116:1081-1093

Wysiłek wytrzymałościowy



30 minut wysiłku o umiarkowanej
intensywności 5 dni w tygodniu
( np. marsz) lub



20 minut wysiłku o dużej intensywności 3 razy

w tygodniu ( np. jogging) lub



Połączenie wysiłku o intensywności

umiarkowanej i dużej w zakresie 450 to 750

METs x min/tydzień

Pojedyncze treningi powinny
trwać co najmniej 10 minut

Klasyfikacja intensywności
wysiłku fizycznego w METs:

•

mała < 3.0 METs

•

umiarkowana 3.0 – 6.0 METs

•

duża > 6.0 METs

WHO
What is Moderate-intensity and
Vigorous –intensity Physical Activity ?

WWW.WHO.INT

Ćwiczenia oporowe z udziałem
dużych grup mięśniowych



8-10 ćwiczeń wykonywanych w 2 lub
więcej nie następujące po sobie dni
tygodnia



Opór stosowany w tych ćwiczeniach
powinien pozwalać na wykonanie
8-12 powtórzeń bez dużego
zmęczenia

Europejskie zalecenia w prewencji
chorób sercowo-naczyniowych (ESC)
Aktywność fizyczna (1)



Korzyści zdrowotne daje nawet niewielka aktywność

fizyczna,



Małe objętości wysiłku fizycznego zsumowane dają

pozytywne efekty,



Należy wykorzystać możliwości wykonania małych

wysiłków (chodzenia po schodach zamiast

korzystanie z windy)



Należy wykonywać wysiłki, które sprawiają radość



30 minut wysiłku fizycznego o umiarkowanej

intensywności w większość dnia tygodnia redukuje

ryzyko chorób serca i naczyń i poprawia sprawność

fizyczną

Eur J Cardiovasc Prevention Rehab 2007; 14, suppl. 2
www.escardio.org

Europejskie zalecenia prewencji
chorób sercowo-naczyniowych
(ESC)
Aktywność fizyczna

(2)



Ćwiczenia wykonywane z rodziną lub

przyjaciółmi poprawiają motywację do

ich podjęcia



Korzyści wynikające z wysiłku to także

poprawa samopoczucia, redukcja

masy ciała oraz wyższa samoocena



Zachęta lekarza oraz jego wsparcie

wpływa na kontynuowanie treningu

Eur J Cardiovasc Prevention Rehab 2007; 14, suppl. 2
www.escardio.org

Praktyczne zalecenia aktywności
fizycznej dla osób klinicznie
zdrowych



30-45 min wysiłku który lubisz



4-5 razy w tygodniu



intensywność 60-75% maksymalnego tętna odpowiednio dla
wieku lub intensywność umiarkowana wg skali Borga np. szybki
marsz, jogging, jazda na rowerze, pływanie, aerobic, taniec,
tenis, golf, jazda na nartach biegowych



Tygodniowy wydatek energetyczny 1000kcal (4200 kJ)



1 trening powinien składać się z:



5-10 min rozgrzewki,



20-30 min ćwiczeń aerobowych



5-10 min ćwiczeń wyciszających



Trening może trwać krócej lecz nie mniej niż 10 min

Zalecenia praktyczne:

Należy stosować wysiłki poprawiające:



Wytrzymałość



Siłę mięśniową



Równowagę



Koordynację

WHO – Global Strategy on Diet, Physical
Activity and Health 2008
Zalecenia dotyczące objętości wysiłku
fizycznego dla osób młodych (5-18 lat)



60 minut wysiłku fizycznego o
umiarkowanej lub dużej intensywności
każdego dnia o jak największej
różnorodności

UWAGA: nie są to oficjalne zalecenia

WHO ale zaadoptowane zalecenia
ACSM/AHA (2007). (2005);www.who.int

Zalecenia dotyczące
aktywności ruchowej dla
dzieci w wieku szkolnym



Dzieci w wieku szkolnym powinny

wykonywać 60 minut lub więcej

wysiłku fizycznego w ciągu dnia o

umiarkowanej lub dużej intensywności

oraz o jak największej różnorodności.

W.B.Strong et al: Evidence based physical activity for school-
age youth. J Pediatr 2005; 146

Renesansowy model
aktywności fizycznej dla
każdego



Aktywność fizyczna niezależna od
miejsca pobytu



Aktywność fizyczna o każdej porze
roku



Aktywność fizyczna zgodna z
indywidualnymi upodobaniami



Aktywność fizyczna zależna od stanu
zdrowia

www.calwic.org/docs/wwt/

physical_actvty_pyramid.pdf

www.islandcounty.net/

Health/chab/phyactpyr.pdf

B. Willenberg: Childrens
Activity Pyramid

Ryzyko związane z aktywnością
fizyczną



Częściej występujące urazy narządu ruchu związane

z aktywnością sportową lub rekreacyjną vs osoby

nieaktywne fizycznie

J.M.Hootman et al. Am J Epidemiol 154; 2001



Ryzyko urazów narządu ruchu wzrasta wraz ze wzrostem

intensywności oraz objętości wysiłku i może sięgać nawet do
55 %

L.R. Gettman et al. Med. Sci Sports Exerc 9; 1977



Ryzyko nagłego zgonu sercowego lub zawału serca jest

bardzo niskie w populacji zdrowych, dorosłych osób w czasie

wykonywania wysiłku o umiarkowanej intensywności

Vuori I. et al.: Med. Sci Sport Exerc 33 (6 Suppl) 2001.

W.Whang et al.: J Am Med Assoc 295, 2006

Kwalifikacja lekarska



OB., morfologia, badanie ogólne moczu



Badanie przedmiotowe, podmiotowe z oceną

ryzyka wg SCORE



Próba wysiłkowa
- u chorych z chorobami układu krążenia
- u osób z podwyższonym ryzykiem wg SCORE
- po 35 roku życia



Badania dodatkowe umożliwiające oceną ryzyka

wg SCORE
- lipidogram



Ewentualne badania dodatkowe
- echo
- Holter EKG ciśnieniowy

Skala SCORE

Aktywność fizyczna dla osób o niskim
ryzyku postępu chorób sercowo-
naczyniowych
( SCORE<5%)



Nie zaleca się żadnych ograniczeń przy
podejmowaniu rekreacyjnej aktywności
ruchowej lub sportowej

Borjesson M. at al..: Eur J Cardiovasc Prevention Rehab
2006, 13:137-149

Aktywność fizyczna dla zdrowych osób
o wysokim ryzyku wg skali SCORE
i z ujemnym wynikiem testu
wysiłkowego



Nie zaleca się żadnych ograniczeń przy
podejmowaniu rekreacyjnej aktywności
ruchowej lub sportowej

Borjesson M. at al..: Eur J Cardiovasc Prevention Rehab
2006, 13:137-149

Marc Vivien Foe
(Camerun)

B.J.Maron i wsp. Circulation 2007; 115 : 1643 - 1655

Kardiologiczne przyczyny nagłych zgonów sportowców

poniżej 35 roku życia

B. J. Maron: J.Am.Coll. Cardiol. 1986,7: 204-

214

Kardiomiopatia
przerostowa

48%

18%

14%

10%

7%

3%

Przyczyna nieznana

Samoistny przerost lewej
komory serca

Nieprawidłowości naczyń
wieńcowych

Choroba niedokrwienna
serca

Pęknięcie aorty

Kardiologiczne przyczyny nagłych zgonów
sportowców powyżej 35 roku życia.

B.J. Maron: J.Am. Coll.Cardiol.1986, 7: 204-214

CHOROBA NIEDOKRWIENNA
SERCA 80%

Przyczyna

nieznana

Nabyta wada
zastawkowa serca

Wypadanie płatka
zastawki dwudzielnej

Kardiomiopatia przerostowa

Najczęściej za nagłą śmierć sercową

u trenujących osób poniżej 35 roku życia

odpowiadają

:



nierozpoznana kardiomiopatia przerostowa (przyczyna 2-

36% zgonów),



arytmogenna kardiomiopatia prawej komory serca (od 4-

24%),



wrodzone nieprawidłowości naczyń wieńcowych (11-20%),



choroba niedokrwienna serca (3-18%),



zapalenie mięśnia sercowego (6-9%),



samoistny przerost lewej komory serca (8%),



pęknięcie aorty rejestrowane najczęściej u osób z zespołem

Marfana (2%)



Silny uraz klatki piersiowej (np. uderzenie piłką), który

prowadzi do wstrząśnienia serca (commotio cordis),

Badanie sportowca-
wybrane elementy kwalifikacji
do udziału w sporcie

OCENA ROZWOJU FIZYCZNEGO
OBEJMUJE



Poziom wzrastania



Dynamikę wzrastania



Ocenę komponentów ciała



Dojrzewania płciowe



Prognozę ostatecznej wysokości ciała



Ocenę wieku rozwojowego

Kardiologiczne badanie

skriningowe sportowca

wynik ujemny

wynik dodatni

Badanie podmiotowe, wywiad rodzinny, badanie przedmiotowe, EKG

zdolny do sportu

Badania dodatkowe:

•

Echokardiograficzne

•

Test wysiłkowy

•

Ambulatoryjne 24-godzinne monitorowanie EKG

•

EKG wysokiego wzmocnienia

•

Rezonans magnetyczny (MR)

•

Badanie angiograficzne

•

Biopsja mięśnia sercowego

•

Badanie elektrofizjologiczne

Rozpoznanie choroby układu
krążenia

Zalecenia odpowiednie
do choroby podstawowej

Kardiologiczne badanie
podmiotowe sportowca



Utraty przytomności, omdlenia w wywiadzie,

zawroty głowy



Kołatanie serca, niemiarowość pracy serca,

napady szybkiego bicia serca



Bóle w klatce piersiowej



Dodatni wywiad rodzinny w kierunku nagłych

zgonów, wrodzonych wad serca oraz

nadciśnienia tętniczego w rodzinie



Przebyta choroba reumatyczna



Zakaz uprawiania sportu w przeszłości



Wywiad w kierunku niedozwolonego

wspomagania zdolności wysiłkowych organizm

Badanie przedmiotowe

układu krążenia osób

trenujących



Częstość skurczów serca – zwolniona i
niemiarowa



Tętno obwodowe prawidłowe
czasem hiperkinetyczne



Uderzenie koniuszkowe serca nie
przesunięte



Rozdwojenie I i II tonu
dodatkowe tony rozkurczowe III i/lub IV



Szmery wewnątrzsercowe – często

Spoczynkowy

elektrokardiogram sportowca

- bradykardia zatokowa
- niemiarowość zatokowa

oddechowa
bezładna

- wydłużenie odstępu PQ
(blok A–V Iº)
- wydłużenie czasu zespołu QRS
- niepełny blok prawej odnogi pęczka Hisa
- wysokie amplitudy załamków R, S i T
- wydłużenie czasu pobudzenia istotnego

nad lewą i prawą komorą

- odchylenie osi elektrycznej w prawo
- uniesienie odcinka ST

kardiomiopat

ia

Serce

sportowc

a

„szara

strefa”

Diagnostyka różnicowa

„szarej strefy”



LV wall 13-15mm

– HCM Kardiomiopatia

przerostowa



LV cavity 56-70mm

– Kardiomiopatia

rozstrzeniowa



Komorowe zaburzenia rytmu serca

(częste

lub złożone) – Zapalenie mięśnia serca



Zmiany patologiczne w EKG

(Ujemny

załamekT) – HCM; ARVC Arytmogenna
dysplazja prawej komory serca

Różnicowanie serca sportowca

z idiopatyczną kardiomiopatią przerostową u osób z

grubością ściany lewej komory serca 13-15mm – tzw.

„szara strefa” w diagnostyce obu rozpoznań

Kardiomiopatia

przerostowa

Serce sportowca





+

Nietypowy przerost lewej komory*

-

+

Wymiar lewej komory < 45 mm

-

-

Wymiar lewej komory ≥ 55 mm

+

+

Powiększenie lewego przedsionka

-

+

Zmiany w EKG

-

+

Nieprawidłowe napełnianie lewej komory

-

+

Płeć żeńska

-

-

Regresja przerostu po zaprzestaniu treningu

+

+

Dodatni wywiad rodzinny

-

-

VO2max > 45 ml/kg/min lub 110%normy

+

według A.Pelliccia i B.J.Maron

Kardiomiopatia

rozstrzeniowa

Serce sportowca





+

Upośledzona czynność skurczowa serca (EF poniżej 50%)

-

+

Zaburzenia ruchu ścian komory

-

+

Nieprawidłowa geometria jamy lewej komory

-

+

Dodatni wywiad rodzinny w kierunku kardiomiopatii

rozstrzeniowej

-

według A.Pelliccia i B.J.Maron

Różnicowanie serca sportowca z idiopatyczną

kardiomiopatią rozstrzeniową u osób z

rozkurczowym wymiarem lewej komory ≥ 60mm

– tzw. „szara strefa” w diagnostyce obu

rozpoznań

Schemat badania

ortopedycznego

Stan ortopedyczny-

statyczny

(morfologiczny)

Stan ortopedyczny-
Dynamiczny

(czynnościowy)

Ogólny

postawa ciała
typ budowy ciała
wiek biologiczny
odżywianie

sposób poruszania się
chód
bieg

Odcinkowy

proporcje
symetria
pomiary obwodów i
długości

pomiar zakresu
ruchów
ruchomość – bierna,
czynna
pomiar siły mięśniowej

Miejscowy

obrys
ustawienie (ułożenie)
czynne, bierne,
przymusowe

ruchy czynne
ruchy bierne
stan mięśni

Aktywność fizyczna
a nadciśnienie tętnicze

Mechanizm wpływu systematycznej aktywności

fizycznej na obniżenie ciśnienia tętniczego krwi



Rozwój unaczynienia czerwonych włókien mięśniowych



Zwiększenie zdolności relaksacyjnych naczyń

tętniczych



Zwiększenie aktywności syntazy NO i zwiększenie dostępności

NO,



Zwiększone uwalnianie prostacykliny PGI2,



Zwiększone uwalnianie śródbłonkowego czynnika

hiperpolaryzującego EDHF



Wzrost wrażliwości mięśni gładkich naczyń na czynniki

naczyniorozszerzające



Obniżenie gęstości -receptorów



Obniżenie aktywności układu R-A-A



Obniżenie stężenia innych hormonów



Obniżenie czułości baroreceptorów



Redukcja masy ciała



Wzrost wrażliwości na insulinę i redukcja
hiperinsulinemii



Modyfikacja nieprawidłowego lipidogramu



Wzrost wydalania NaCl



Ekonomizacja pracy układu krążenia

Mechanizm wpływu systematycznej

aktywności fizycznej na obniżenie ciśnienia

tętniczego krwi (2)

Wpływ systematycznego aerobowego

wysiłku fizycznego na ciśnienie tętnicze

krwi w spoczynku

Metaanalizy: Fagard RH Med. Sci Sports Exerc 2001;

33(suppl):S484—S492

Whelton SPi wsp. Ann Intern Med. 2002;136:493-503

5,8 mmHg

7,4

mmHg

Osoby z

nadciśnieniem

1,8 mmHg

2,6

mmHg

Osoby

normotensyjn

e

Redukcja

ciśnienia

tętniczego

↓RRs

mmHg

↓RRd

mmHg

Kliniczna ocena

osoby z nadciśnieniem tętniczym

uprawiającej sport



Określenie stopnia nadciśnienia tętniczego



Diagnostyka wtórnych przyczyn nadciśnienia

tętniczego – w tym stosowania

niedozwolonych środków wspomagających



Szacowanie ryzyka sercowo– naczyniowego



Diagnostyka powikłań narządowych



Diagnostyka występowania innych chorób

Klasyfikacja ciśnienia tętniczego krwi

Kategoria

Skurczowe

(mmHg)

Rozkurczow

e (mmHg)

Optymalne

< 120

i

< 80

Prawidłowe

120 –129

i/lub

80 - 84

Wysokie prawidłowe

130 – 139

i/lub

85 – 89

Stopień 1
nadciśnienia

140 – 159

i/lub

90 – 99

Stopień 2
nadciśnienia

160 – 179

i/lub

100 – 109

Stopień 3
nadciśnienia

 180

i/lub

 110

Izolowane

nadciśnienie
skurczowe

 140 i

< 90

Według ESC,ESH 2007

Stratyfikacja ryzyka sercowo-naczyniowego

u osób z nadciśnieniem tętniczym (1)

Ciśnienie tętnicze (mmHg)

Czynniki ryzyka

i współistniejące

choroby

1.Stopień

RRs 140-159

lub

BPd 90-99

2.Stopień

BPs 160-179

lub

BPd 100-109

3.Stopień

BPs 180 lub

BPd 110

Bez czynników

ryzyka

Małe ryzyko

Umiarkowane

ryzyko

Wysokie ryzyko

1 lub 2

czynniki ryzyka

Umiarkowane

ryzyko

Umiarkowane

ryzyko

Bardzo wysokie

ryzyko

3 lub więcej

czynników ryzyka

lub powikłania

narządowe

lub cukrzyca

Wysokie ryzyko

Wysokie ryzyko

Bardzo wysokie

ryzyko

Choroby

współistniejące

Bardzo wysokie

ryzyko

Bardzo wysokie

ryzyko

Bardzo wysokie

ryzyko

Stratyfikacja ryzyka sercowo-naczyniowego

u chorych z nadciśnieniem tętniczym (2)

Ryzyko chorób sercowo–naczyniowych w ciągu 10 lat:



ze śmiertelnym i nieśmiertelnym skutkiem:



niskie  15%, umiarkowane15-20%, wysokie20-30% i bardzo wysokie 

30 %



ze śmiertelnym skutkiem:



niskie  4%, umiarkowane 4-5, wysokie 6-8% i bardzo wysokie  8 %

Czynniki ryzyka

: mężczyźni  55 lat, kobiety  65 lat, palenie tytoniu,

dyslipidemia: cholesterol c 250 mg/dL lub LDL chol 155 mg/dL lub HDL-

chol  40 mg/dL u mężczyzn i 48 mg/dL u kobiet; otyłość brzuszna (obwód

talii mężczyźni 102 cm, kobiety 88cm); dodatni wywiad rodzinny choroby

sercowo-naczyniowej u mężczyzn poniżej 55r.ż. a u kobiet poniżej 65 r.ż.

Powikłania narządowe

: przerost lewej komory indukowany nadciśnieniem

tętniczym, pogrubienie ściany tętnicy szyjnej lub obecność blaszek

miażdżycowych w badaniu ultrasonograficznym, wzrost stężenia kreatyniny

w surowicy krwi, obecność mikroalbuminurii

Choroby współistniejące

: choroby naczyń mózgowych (udar, TIA), choroba

niedokrwienna serca, choroba naczyń obwodowych, niewydolność nerek,

zaawansowana retinopatia

Podstawowe badania dodatkowe

dla sportowca z nadciśnieniem

tętniczym



Stężenie hemoglobiny i hematokryt



Stężenie w surowicy krwi sodu, potasu, kwasu

moczowego



Stężenie kreatyniny i szacowany klirens kreatyniny lub

szybkość przesączania kłębuszkowego (GFR)



Lipidogram: stężenie cholesterolu całkowitego,

cholesterolu LDL, cholesterolu HDL, triglicerydów



Stężenie glukozy na czczo



Ogólne badanie moczu



Elektrokardiogram (vs cechy ekg sportowca)



Badanie echokardiograficzne - według ESC obligatoryjnie

dla sportowców z nadciśnieniem tętniczym



Test wysiłkowy - w zależności od intensywności wysiłków

fizycznych podejmowanych w czasie treningu

sportowego

(kolejne przeźrocza)

Według ESH, ESC 2007

Dodatkowo zalecane badania

dla sportowca z nadciśnieniem

tętniczym



USG tętnic szyjnych



Badanie ilościowe białka w moczu



Wskaźnik ciśnienia kostka-ramię



Badanie dna oka



Doustny test obciążenia glukozą



Domowe pomiary ciśnienia

spoczynkowego i 24 godzinne

pomiary (ABPM)



Pomiar prędkości fali tętna

według ESH, ESC 2007

Zalecenia testu wysiłkowego

dla osoby z nadciśnieniem tętniczym

trenującej z różną intensywnością



wysiłki ciężkie i bardzo ciężkie (o intensywności ≥ 60%

max.);



test wysiłkowy maksymalny lub ograniczony objawami bez względu

na ryzyko sercowo-naczyniowe



wysiłki lekkie do umiarkowanych (40-59%

max.)



test wysiłkowy dla osób z wysokim i bardzo wysokim ryzykiem chorób

sercowo-naczyniowych



wysiłki lekkie i bardzo lekkie (poniżej 40% max.

np. marsz)



brak bezwzględnych wskazań do testu wysiłkoweg

R.H.Fagard, V.A.Cornelissen: Eur. J Cardiovasc Prev Rehab 2007; 14:12-17

Test wysiłkowy u sportowca

z nadciśnieniem tętniczym



Pomiar ciśnienia tętniczego na

każdym stopniu obciążenia



U osób z nadciśnieniem tętniczym i

przerostem serca wynik testu

wysiłkowego może być fałszywie

dodatni



wówczas scyntygrafia wysiłkowa,

echokardiografia obciążeniowa lub

koronarografia



Test wysiłkowy wykonuje się po

uregulowaniu wartości ciśnienia

tętniczego

Nadciśnienie tętnicze

a kwalifikacja do treningu fizycznego

Zdolny

Zdolny z wykluczeniem

dyscyplin IIIC (z dużą

składową statyczną

i dynamiczną)

Zdolny z wykluczeniem

dyscyplin IIIA-C (z dużą

składową statyczną)

Zdolny do dyscyplin IA-B

(tylko

z małą i umiarkowaną

składową dynamiczną i małą

statyczną)

Nadciśnienie samoistne,

stabilne, dobrze

kontrolowane

z niskim

ryzykiem sercowo-

naczyniowym

Dobrze kontrolowane

nadciśnienie,

umiarkowane

ryzyko sercowo-naczyniowe

Dobrze kontrolowane

nadciśnienie

i wysokie

ryzyko sercowo-naczyniowe

Dobrze kontrolowane

nadciśnienie,

bardzo wysokie

ryzyko sercowo-naczyniowe

bez objawów klinicznych,

kontrola

co 6 miesięcy

Wzrastająca składowa dynamiczna

A. Mała

< 40% VO

2

max

B. Umiarkowana

40-70% VO

2

max

C. Duża

> 70% VO

2

max

I. Mała

< 20%

MVC

kręgle

krykiet

golf

strzelectwo

bilard

szermierka

tenis stołowy

tenis ziemny (pary)

piłka siatkowa

bejsbol

a

/softboll

a

badminton

chodzenie

bieg maratoński)

narciarstwo biegowe (klasyczne)

squash

biegi na orientację

II.Średnia

20-50%

MVC

sporty

samochodowe

ab

nurkowanie

b

sporty

motocyklowe

gimnastyka

a

karate/judo

a

żeglarstwo

łucznictwo

jeździectwo

ab

LA skoki

jazda figurowa na

lodzie

a

biegi krótkie

koszykówka

a

biathlon

hokej na lodzie

a

hokej na trawie

a

rugby

a

soccer

a

narciarstwo biegowe (łyżwowe)

biegi średnie i długie

pływanie

tenis ziemny

piłka ręczna

a

III. Duża

50% MVC

bobsleje

ab

LA rzuty

saneczkarstwo

ab

wspinaczka

ab

narty wodne

ab

podnoszenie

ciężarów

a

windsurfing

ab

kulturystyka

a

narciarstwo

zjazdowe

ab

zapasy

a

deska snowbordowa

(snow boarding)

ab

boks

a

kanadyjki / kajaki

wioślarstwo

kolarstwo

ab

dziesięciobój

ab

triathlon

ab

łyżwiarstwo szybkie

a

niebezpieczeństwo urazu, VO

2

max – maksymalne pobieranie tlenu,

b

wzrasta ryzyko

omdlenia, MVC – maksymalna siła skurczu dowolnego
Klasyfikacja dyscyplin sportowych uwzględniająca udział w treningu składowej
dynamicznej
i statycznej na podstawie J.H. Mitchella

W

zr

a

s

ta

ją

c

a

s

k

ła

d

o

w

a

s

ta

ty

c

zn

a

Uwagi dla lekarza opiekującego się

sportowcem z nadciśnieniem

tętniczym



Konieczność badań kontrolnych



Ocena wydolności fizycznej i tolerancji wysiłkowej



Skuteczność modyfikacji czynników ryzyka



Ocena postępu choroby i jej powikłań



Charakterystyka zalecanego wysiłku fizycznego



Ocena skuteczności farmakoterapii i ew.
modyfikacja dawki leków



Zebranie wywiadu dotyczącego wspomagania
zdolności wysiłkowych

Farmakoterapia

nadciśnienia tętniczego u

osób trenujących



Blokery kanału wapniowego



Inhibitory konwertazy
angiotensyny



Farmakologiczne zwalczanie
innych czynników ryzyka
sercowo-naczyniowego

Środki moczopędne i B – blokery nie powinny

być środkami pierwszego rzutu u sportowców .

Uwaga! są to leki znajdujące się na liście środków

dopingujących.

Niefarmakologiczne

zalecenia dla osoby z

nadciśnieniem tętniczym



Niepalenie tytoniu



Kontrola masy ciała



Ograniczenie spożycia alkoholu
-

Kobiety nie więcej niż 10-20 g etanolu/dzień

-

Mężczyźni nie

więcej niż 20-30 g etanolu/dzień



Zmiany w sposobie żywienia



Umiarkowane ograniczenie soli



Zapewnienie dowozu 50 – 90 mmoli K

+



Duże spożycie warzyw, owoców i ryb



Ograniczenie konsumpcji tłuszczów



Systematyczna aktywność fizyczna



Zmniejszenie nadmiernych obciążeń psychoemocjonalnych

Wysiłek fizyczny

dla osób z nadciśnieniem tętniczym



Ćwiczenia aerobowe wytrzymałościowe uzupełnione
ćwiczeniami oporowymi



Umiarkowana intensywność : 40 do poniżej 60% VO2R
(oxygen uptake reserve)



Wszystkie dni w tygodniu: 4 -7 dni w tygodniu; ćwiczenia
oporowe 2-3 razy w tygodniu



Czas trwania : 30 lub więcej minut /dzień wysiłku
jednorazowego lub zsumowanego w czasie dnia

American College of Sports Medicine;
Med. Sci Sports Exerc 2004



Wysiłki statyczne



Kulturystyka („Body – building”)



Siłowe dyscypliny w lekkoatletyce



Elementy współzawodnictwa



Wysiłek związany z silnym oziębieniem
organizmu ( niektóre sporty zimowe, skoki
do zimnej wody)



Narty zjazdowe (?)

Ograniczenia dla osób

z nadciśnieniem tętniczym

Trening fizyczny dla osób
z chorobą niedokrwienną
serca (CH.N.S)

Aktywność ruchowa dla osób z CHNS oraz niskim
ryzykiem wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego
oraz osób bez CHNS, ale z dodatnim wynikiem testu
wysiłkowego oraz wysokim ryzykiem wg SCORE >5%



Można podejmować wysiłek o niskiej lub
umiarkowanej składowej dynamicznej i niskiej
statycznej (dyscypliny sportowe z grupy IA-
IIA)



oraz ćwiczyć rekreacyjnie według
indywidualnego planu treningowego

Borjesson M. at al..: Eur J Cardiovasc Prevention Rehab
2006, 13:137-149

Aktywność ruchowa dla osób z CHD oraz niskim
ryzykiem wystąpienia incydentu sercowo-
naczyniowego oraz osób bez CHD ale z dodatnim
wynikiem testu wysiłkowego oraz wysokim
ryzykiem wg SCORE >5%



Można podejmować wysiłek o niskiej lub
umiarkowanej składowej dynamicznej i
niskiej statycznej (dyscypliny sportowe z
grupy IA-IIA)



oraz ćwiczyć rekreacyjnie według
indywidualnego planu treningowego

Borjesson M. at al..: Eur J Cardiovasc Prevention Rehab
2006, 13:137-149

Praktyczne zalecenia aktywności
fizycznej
dla pacjentów z rozpoznanym CHD
z wysokim 10. letnim ryzykiem zgonu



Zalecenia muszą być oparte o wnikliwe
analizy wyników klinicznych choroby u
danego pacjenta włącznie z analizą
wyniku próby wysiłkowej

Zalecenia aktywności fizycznej dla
osób z IHD i wysokim ryzykiem
incydentu sercowego



Nie należy trenować sportów
kwalifikowanych



Systematyczna aktywność ruchowa
powinna być indywidualnie
zaprogramowana

Borjesson M. at al..: Eur J Cardiovasc Prevention Rehab 2006, 13:137-
149

Poradnictw

o

żywieniowe

Poradnictw

o

żywieniowe

Trening

fizyczny

Trening

fizyczny

Edukacj

a

chorego

i jego

rodziny

Edukacj

a

chorego

i jego

rodziny

KOMPLEKSOWA

REHABILITACJA

KARDIOLOGICZNA

KOMPLEKSOWA

REHABILITACJA

KARDIOLOGICZNA

Wsparcie

Wsparcie

psychologiczn

psychologiczn

e

e

Zaprzestanie

palenia

tytoniu

Optymalizacja

leczenia

farmakologiczn

ego

Metody oceny intensywności wysiłku
fizycznego w czasie kinezyterapii
u osób z chorobą niedokrwienną serca



% częstotliwości skurczów serca uzyskany w czasie

testu wysiłkowego



metoda Karvonena: rezerwa tętna  HR

(60% do 80%) x (Tętno

wysiłkowe

- Tętno

spoczynkowe

) +

Tętno

spoczynkowe



ilość METs lub W



subiektywna skala odczuwania ciężkości wysiłku

według Borga

Aktywność ruchowa
we wspomaganiu leczenia
niedokrwienia kończyn dolnych

Zalecenia aktywności ruchowej dla osób
z przewlekłym, miażdżycowym
niedokrwieniem kończyn dolnych

Częstość

3 razy w tygodniu

Intensywność

50-80% maksymalnego obciążenia

Czas trwania

15-30 minut

Rodzaj
ćwiczeń

Marsz, ćwiczenia bez obciążenia
jako rozgrzewka i wyciszenie po

treningu

Sposób
ćwiczeń

Marsz do wystąpienia bólu

Okres

Minimum 6 miesięcy

A.W. Gardner, P.D. Thompson 2001