Aktywność fizyczna
w promocji zdrowia
i profilaktyce chorób
przewlekłych
Anna Jegier
Zakład Medycyny
Sportowej
Uniwersytet
Medyczny w Łodzi
Aktywność fizyczna
w promocji zdrowia
i profilaktyce chorób
przewlekłych
Anna Jegier
Zakład Medycyny
Sportowej
Uniwersytet
Medyczny w Łodzi
Aktywność ruchowa
Każdy ruch ciała wywoływany przez
mięśnie szkieletowe, którego
wynikiem jest wydatek energetyczny
ponad wydatek spoczynkowy
ELEMENTY SKŁADOWE DOBOWEGO
WYDATKU ENERGETYCZNEGO
CZŁOWIEKA
-
TEE (total energy expediture)
60-75% spoczynkowa
przemiana
materii
15-30% aktywność
ruchowa
10% termogeneza
poposiłkowa
Aktywność ruchowa/
The current level
of habitual physical activity
- codzienna, zwyczajowa, typowa
May diminish the risk of acute MI and SCD in healphy
individuals as well as in patients with estabilished CAD;
Rosengreen A., Wilhelmsen L.: AM J Epidemiol 1997
Taylor RS.iwsp.: Am J M 2004
Aktywność ruchowa/
Physical activity
•
Prace domowe/The hausehold or
domestic
•
Zawodowa/The occupational
•
Związana z przemieszczaniem się/The
transportation
•
W czasie wolnym/The leisure time
Aktywność ruchowa jest
charakteryzowana
Intensywnością
Czasem trwania określonego rodzaju
Częstością podejmowania
*
Vanhees L, Lefevre J, Philippaerts R, Martens M, Huygens W, Troosters T, Beunen G. ; Eur J
Cardiovasc Prev Rehabil. 2005 Apr; 12(2): 102-14
Warren JM, Ekelund U, Besson H, Mezzani A, Geladas N, Vanhees L. Assessment of physical activity –
a review of methodologies with references to epidemiological research: a report of the exercise
physiology setion of the European Association of Cardiovascular Prevention and Rehabilitation. Eu J
Cardiovasc Prev Rehabil. 2009; in press
Metody oceny aktywności
ruchowej
METODY POMIARU
AKTYWNOŚCI RUCHOWEJ
SUBIEKTYWN
E
OBIEKTYWNE
Kryterium
metaboliczne
Bezpośrednie
Pośredni
e
Kalorymetria bezpośrednia
Kalorymetria pośrednia
Metoda podwójnie
znakowanej wody
Pomiar częstotliwości skurczów serca (miernik tętna)
Rejestracja i analiza ruchu (krokomierz, akcelerometr)
Badanie z zastosowaniem kwestionariuszy
Obserwacja aktywności ruchowej przez
osobę badającą lub rejestracja przy użyciu
sprzętu multimedialnego
Zapisywanie zajęć ruchowych w
dziennikach
Objętość aktywności
ruchowej
The total volume of habitual
physical activity
Objętość/Volume =
intensywność/intensity x czas
trwania/duration or METxhours/week
= METs x duration
Osoby o siedzącym trybie życia
Poniżej 2 MET- godz./tydzień
Większe prawdopodobieństwo incydentu
sercowo naczyniowego
Gorsza prognoza postępu choroby
Niska wydolność fizyczna → wysokie ryzyko
sercowo-naczyniowe
Osoby aktywne fizycznie
≥ 2 MET- godz./tydzień
Borjesson M. i wsp. Eur J cardiovasc Prev Rehabil 2010 in press
Osoby o siedzącym trybie
życia
w różnych krajach Europy
74
72,9
10,5
43,4
27,3
11,6
27
38,8
8,2
28,6
24,9
8,6
49,9
30,4
71,4
14
25
12,6
0
10
20
30
40
50
60
70
80
FINLAND
SPAIN
GERMANY
POLAND
RUSSIA
HUNGARY
%
Together
Women
Men
Drygas at al.,
Drygas at al.,
Medicina
Medicina
Sportiva 2001
Sportiva 2001
; 5 (Suppl. 2): S119- S128
; 5 (Suppl. 2): S119- S128
CINDI- WHO
CINDI- WHO
PROJECT
PROJECT
„
„
BRIDGING EAST-WEST HEALTH
BRIDGING EAST-WEST HEALTH
GAP
GAP
”
”
Brak aktywności fizycznej w czasie
wolnym od pracy
W 2005 w USA 23.7 % dorosłych osób
deklarowało brak aktywności ruchowej w
czasie wolnym
Prevalence of no reported leisure-time physical activity among
U.S. men and women, 1990-2005
CDC, MMWR 54 2005, 991-994
Tygodniowy wydatek energetyczny na aktywność ruchową
w czasie wolnym od pracy wśród dorosłych Polaków
60,8
13,8
9,6
9,4
6,4
59,0
12,8
8,2
9,3
11,1*
62,7
14,8
11,1
9,5
2,2
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Ogółem n=1029
Mężczyźni n=488
Kobiety n=541
0kcal/week
1-499kcal/week
500-999kcal/week
1000-1999kcal/week
>2000kcal/week
*p<0,0001 men vs women n=1029 mężczyźni n= 488 kobiety
n=541
D. Kaleta, A. Jegier: Pol Arch Med Wewn 2004, 111
Znaczenie regularnego
wysiłku fizycznego
Promocja zdrowia
Zapobieganie chorobom przewlekłym
Wspomaganie leczenia/ rehabilitacja
USA 2007
zalecenia dotyczące aktywności ruchowej
dla zdrowych osób w wieku 18-65 lat
Trening wytrzymałościowy
Trening wzmacniający siłę
mięśni szkieletowych- trening
oporowy
s
t
r
o
n
2
0
0
5
Haskell W.L.at al.: Circulation 2007; 116:1081-1093
Wysiłek wytrzymałościowy
30 minut wysiłku o umiarkowanej
intensywności 5 dni w tygodniu
( np. marsz) lub
20 minut wysiłku o dużej intensywności 3 razy
w tygodniu ( np. jogging) lub
Połączenie wysiłku o intensywności
umiarkowanej i dużej w zakresie 450 to 750
METs x min/tydzień
Pojedyncze treningi powinny
trwać co najmniej 10 minut
Klasyfikacja intensywności
wysiłku fizycznego w METs:
•
mała < 3.0 METs
•
umiarkowana 3.0 – 6.0 METs
•
duża > 6.0 METs
WHO
What is Moderate-intensity and
Vigorous –intensity Physical Activity ?
WWW.WHO.INT
Ćwiczenia oporowe z udziałem
dużych grup mięśniowych
8-10 ćwiczeń wykonywanych w 2 lub
więcej nie następujące po sobie dni
tygodnia
Opór stosowany w tych ćwiczeniach
powinien pozwalać na wykonanie
8-12 powtórzeń bez dużego
zmęczenia
Europejskie zalecenia w prewencji
chorób sercowo-naczyniowych (ESC)
Aktywność fizyczna (1)
Korzyści zdrowotne daje nawet niewielka aktywność
fizyczna,
Małe objętości wysiłku fizycznego zsumowane dają
pozytywne efekty,
Należy wykorzystać możliwości wykonania małych
wysiłków (chodzenia po schodach zamiast
korzystanie z windy)
Należy wykonywać wysiłki, które sprawiają radość
30 minut wysiłku fizycznego o umiarkowanej
intensywności w większość dnia tygodnia redukuje
ryzyko chorób serca i naczyń i poprawia sprawność
fizyczną
Eur J Cardiovasc Prevention Rehab 2007; 14, suppl. 2
www.escardio.org
Europejskie zalecenia prewencji
chorób sercowo-naczyniowych
(ESC)
Aktywność fizyczna
(2)
Ćwiczenia wykonywane z rodziną lub
przyjaciółmi poprawiają motywację do
ich podjęcia
Korzyści wynikające z wysiłku to także
poprawa samopoczucia, redukcja
masy ciała oraz wyższa samoocena
Zachęta lekarza oraz jego wsparcie
wpływa na kontynuowanie treningu
Eur J Cardiovasc Prevention Rehab 2007; 14, suppl. 2
www.escardio.org
Praktyczne zalecenia aktywności
fizycznej dla osób klinicznie
zdrowych
30-45 min wysiłku który lubisz
4-5 razy w tygodniu
intensywność 60-75% maksymalnego tętna odpowiednio dla
wieku lub intensywność umiarkowana wg skali Borga np. szybki
marsz, jogging, jazda na rowerze, pływanie, aerobic, taniec,
tenis, golf, jazda na nartach biegowych
Tygodniowy wydatek energetyczny 1000kcal (4200 kJ)
1 trening powinien składać się z:
5-10 min rozgrzewki,
20-30 min ćwiczeń aerobowych
5-10 min ćwiczeń wyciszających
Trening może trwać krócej lecz nie mniej niż 10 min
Zalecenia praktyczne:
Należy stosować wysiłki poprawiające:
Wytrzymałość
Siłę mięśniową
Równowagę
Koordynację
WHO – Global Strategy on Diet, Physical
Activity and Health 2008
Zalecenia dotyczące objętości wysiłku
fizycznego dla osób młodych (5-18 lat)
60 minut wysiłku fizycznego o
umiarkowanej lub dużej intensywności
każdego dnia o jak największej
różnorodności
UWAGA: nie są to oficjalne zalecenia
WHO ale zaadoptowane zalecenia
ACSM/AHA (2007). (2005);www.who.int
Zalecenia dotyczące
aktywności ruchowej dla
dzieci w wieku szkolnym
Dzieci w wieku szkolnym powinny
wykonywać 60 minut lub więcej
wysiłku fizycznego w ciągu dnia o
umiarkowanej lub dużej intensywności
oraz o jak największej różnorodności.
W.B.Strong et al: Evidence based physical activity for school-
age youth. J Pediatr 2005; 146
Renesansowy model
aktywności fizycznej dla
każdego
Aktywność fizyczna niezależna od
miejsca pobytu
Aktywność fizyczna o każdej porze
roku
Aktywność fizyczna zgodna z
indywidualnymi upodobaniami
Aktywność fizyczna zależna od stanu
zdrowia
physical_actvty_pyramid.pdf
Health/chab/phyactpyr.pdf
B. Willenberg: Childrens
Activity Pyramid
Ryzyko związane z aktywnością
fizyczną
Częściej występujące urazy narządu ruchu związane
z aktywnością sportową lub rekreacyjną vs osoby
nieaktywne fizycznie
J.M.Hootman et al. Am J Epidemiol 154; 2001
Ryzyko urazów narządu ruchu wzrasta wraz ze wzrostem
intensywności oraz objętości wysiłku i może sięgać nawet do
55 %
L.R. Gettman et al. Med. Sci Sports Exerc 9; 1977
Ryzyko nagłego zgonu sercowego lub zawału serca jest
bardzo niskie w populacji zdrowych, dorosłych osób w czasie
wykonywania wysiłku o umiarkowanej intensywności
Vuori I. et al.: Med. Sci Sport Exerc 33 (6 Suppl) 2001.
W.Whang et al.: J Am Med Assoc 295, 2006
Kwalifikacja lekarska
OB., morfologia, badanie ogólne moczu
Badanie przedmiotowe, podmiotowe z oceną
ryzyka wg SCORE
Próba wysiłkowa
- u chorych z chorobami układu krążenia
- u osób z podwyższonym ryzykiem wg SCORE
- po 35 roku życia
Badania dodatkowe umożliwiające oceną ryzyka
wg SCORE
- lipidogram
Ewentualne badania dodatkowe
- echo
- Holter EKG ciśnieniowy
Skala SCORE
Aktywność fizyczna dla osób o niskim
ryzyku postępu chorób sercowo-
naczyniowych
( SCORE<5%)
Nie zaleca się żadnych ograniczeń przy
podejmowaniu rekreacyjnej aktywności
ruchowej lub sportowej
Borjesson M. at al..: Eur J Cardiovasc Prevention Rehab
2006, 13:137-149
Aktywność fizyczna dla zdrowych osób
o wysokim ryzyku wg skali SCORE
i z ujemnym wynikiem testu
wysiłkowego
Nie zaleca się żadnych ograniczeń przy
podejmowaniu rekreacyjnej aktywności
ruchowej lub sportowej
Borjesson M. at al..: Eur J Cardiovasc Prevention Rehab
2006, 13:137-149
Marc Vivien Foe
(Camerun)
B.J.Maron i wsp. Circulation 2007; 115 : 1643 - 1655
Kardiologiczne przyczyny nagłych zgonów sportowców
poniżej 35 roku życia
B. J. Maron: J.Am.Coll. Cardiol. 1986,7: 204-
214
Kardiomiopatia
przerostowa
48%
18%
14%
10%
7%
3%
Przyczyna nieznana
Samoistny przerost lewej
komory serca
Nieprawidłowości naczyń
wieńcowych
Choroba niedokrwienna
serca
Pęknięcie aorty
Kardiologiczne przyczyny nagłych zgonów
sportowców powyżej 35 roku życia.
B.J. Maron: J.Am. Coll.Cardiol.1986, 7: 204-214
CHOROBA NIEDOKRWIENNA
SERCA 80%
Przyczyna
nieznana
Nabyta wada
zastawkowa serca
Wypadanie płatka
zastawki dwudzielnej
Kardiomiopatia przerostowa
Najczęściej za nagłą śmierć sercową
u trenujących osób poniżej 35 roku życia
odpowiadają
:
nierozpoznana kardiomiopatia przerostowa (przyczyna 2-
36% zgonów),
arytmogenna kardiomiopatia prawej komory serca (od 4-
24%),
wrodzone nieprawidłowości naczyń wieńcowych (11-20%),
choroba niedokrwienna serca (3-18%),
zapalenie mięśnia sercowego (6-9%),
samoistny przerost lewej komory serca (8%),
pęknięcie aorty rejestrowane najczęściej u osób z zespołem
Marfana (2%)
Silny uraz klatki piersiowej (np. uderzenie piłką), który
prowadzi do wstrząśnienia serca (commotio cordis),
Badanie sportowca-
wybrane elementy kwalifikacji
do udziału w sporcie
OCENA ROZWOJU FIZYCZNEGO
OBEJMUJE
Poziom wzrastania
Dynamikę wzrastania
Ocenę komponentów ciała
Dojrzewania płciowe
Prognozę ostatecznej wysokości ciała
Ocenę wieku rozwojowego
Kardiologiczne badanie
skriningowe sportowca
wynik ujemny
wynik dodatni
Badanie podmiotowe, wywiad rodzinny, badanie przedmiotowe, EKG
zdolny do sportu
Badania dodatkowe:
•
Echokardiograficzne
•
Test wysiłkowy
•
Ambulatoryjne 24-godzinne monitorowanie EKG
•
EKG wysokiego wzmocnienia
•
Rezonans magnetyczny (MR)
•
Badanie angiograficzne
•
Biopsja mięśnia sercowego
•
Badanie elektrofizjologiczne
Rozpoznanie choroby układu
krążenia
Zalecenia odpowiednie
do choroby podstawowej
Kardiologiczne badanie
podmiotowe sportowca
Utraty przytomności, omdlenia w wywiadzie,
zawroty głowy
Kołatanie serca, niemiarowość pracy serca,
napady szybkiego bicia serca
Bóle w klatce piersiowej
Dodatni wywiad rodzinny w kierunku nagłych
zgonów, wrodzonych wad serca oraz
nadciśnienia tętniczego w rodzinie
Przebyta choroba reumatyczna
Zakaz uprawiania sportu w przeszłości
Wywiad w kierunku niedozwolonego
wspomagania zdolności wysiłkowych organizm
Badanie przedmiotowe
układu krążenia osób
trenujących
Częstość skurczów serca – zwolniona i
niemiarowa
Tętno obwodowe prawidłowe
czasem hiperkinetyczne
Uderzenie koniuszkowe serca nie
przesunięte
Rozdwojenie I i II tonu
dodatkowe tony rozkurczowe III i/lub IV
Szmery wewnątrzsercowe – często
Spoczynkowy
elektrokardiogram sportowca
- bradykardia zatokowa
- niemiarowość zatokowa
oddechowa
bezładna
- wydłużenie odstępu PQ
(blok A–V Iº)
- wydłużenie czasu zespołu QRS
- niepełny blok prawej odnogi pęczka Hisa
- wysokie amplitudy załamków R, S i T
- wydłużenie czasu pobudzenia istotnego
nad lewą i prawą komorą
- odchylenie osi elektrycznej w prawo
- uniesienie odcinka ST
kardiomiopat
ia
Serce
sportowc
a
„szara
strefa”
Diagnostyka różnicowa
„szarej strefy”
LV wall 13-15mm
– HCM Kardiomiopatia
przerostowa
LV cavity 56-70mm
– Kardiomiopatia
rozstrzeniowa
Komorowe zaburzenia rytmu serca
(częste
lub złożone) – Zapalenie mięśnia serca
Zmiany patologiczne w EKG
(Ujemny
załamekT) – HCM; ARVC Arytmogenna
dysplazja prawej komory serca
Różnicowanie serca sportowca
z idiopatyczną kardiomiopatią przerostową u osób z
grubością ściany lewej komory serca 13-15mm – tzw.
„szara strefa” w diagnostyce obu rozpoznań
Kardiomiopatia
przerostowa
Serce sportowca
+
Nietypowy przerost lewej komory*
-
+
Wymiar lewej komory < 45 mm
-
-
Wymiar lewej komory ≥ 55 mm
+
+
Powiększenie lewego przedsionka
-
+
Zmiany w EKG
-
+
Nieprawidłowe napełnianie lewej komory
-
+
Płeć żeńska
-
-
Regresja przerostu po zaprzestaniu treningu
+
+
Dodatni wywiad rodzinny
-
-
VO2max > 45 ml/kg/min lub 110%normy
+
według A.Pelliccia i B.J.Maron
Kardiomiopatia
rozstrzeniowa
Serce sportowca
+
Upośledzona czynność skurczowa serca (EF poniżej 50%)
-
+
Zaburzenia ruchu ścian komory
-
+
Nieprawidłowa geometria jamy lewej komory
-
+
Dodatni wywiad rodzinny w kierunku kardiomiopatii
rozstrzeniowej
-
według A.Pelliccia i B.J.Maron
Różnicowanie serca sportowca z idiopatyczną
kardiomiopatią rozstrzeniową u osób z
rozkurczowym wymiarem lewej komory ≥ 60mm
– tzw. „szara strefa” w diagnostyce obu
rozpoznań
Schemat badania
ortopedycznego
Stan ortopedyczny-
statyczny
(morfologiczny)
Stan ortopedyczny-
Dynamiczny
(czynnościowy)
Ogólny
postawa ciała
typ budowy ciała
wiek biologiczny
odżywianie
sposób poruszania się
chód
bieg
Odcinkowy
proporcje
symetria
pomiary obwodów i
długości
pomiar zakresu
ruchów
ruchomość – bierna,
czynna
pomiar siły mięśniowej
Miejscowy
obrys
ustawienie (ułożenie)
czynne, bierne,
przymusowe
ruchy czynne
ruchy bierne
stan mięśni
Aktywność fizyczna
a nadciśnienie tętnicze
Mechanizm wpływu systematycznej aktywności
fizycznej na obniżenie ciśnienia tętniczego krwi
Rozwój unaczynienia czerwonych włókien mięśniowych
Zwiększenie zdolności relaksacyjnych naczyń
tętniczych
Zwiększenie aktywności syntazy NO i zwiększenie dostępności
NO,
Zwiększone uwalnianie prostacykliny PGI2,
Zwiększone uwalnianie śródbłonkowego czynnika
hiperpolaryzującego EDHF
Wzrost wrażliwości mięśni gładkich naczyń na czynniki
naczyniorozszerzające
Obniżenie gęstości -receptorów
Obniżenie aktywności układu R-A-A
Obniżenie stężenia innych hormonów
Obniżenie czułości baroreceptorów
Redukcja masy ciała
Wzrost wrażliwości na insulinę i redukcja
hiperinsulinemii
Modyfikacja nieprawidłowego lipidogramu
Wzrost wydalania NaCl
Ekonomizacja pracy układu krążenia
Mechanizm wpływu systematycznej
aktywności fizycznej na obniżenie ciśnienia
tętniczego krwi (2)
Wpływ systematycznego aerobowego
wysiłku fizycznego na ciśnienie tętnicze
krwi w spoczynku
Metaanalizy: Fagard RH Med. Sci Sports Exerc 2001;
33(suppl):S484—S492
Whelton SPi wsp. Ann Intern Med. 2002;136:493-503
5,8 mmHg
7,4
mmHg
Osoby z
nadciśnieniem
1,8 mmHg
2,6
mmHg
Osoby
normotensyjn
e
Redukcja
ciśnienia
tętniczego
↓RRs
mmHg
↓RRd
mmHg
Kliniczna ocena
osoby z nadciśnieniem tętniczym
uprawiającej sport
Określenie stopnia nadciśnienia tętniczego
Diagnostyka wtórnych przyczyn nadciśnienia
tętniczego – w tym stosowania
niedozwolonych środków wspomagających
Szacowanie ryzyka sercowo– naczyniowego
Diagnostyka powikłań narządowych
Diagnostyka występowania innych chorób
Klasyfikacja ciśnienia tętniczego krwi
Kategoria
Skurczowe
(mmHg)
Rozkurczow
e (mmHg)
Optymalne
< 120
i
< 80
Prawidłowe
120 –129
i/lub
80 - 84
Wysokie prawidłowe
130 – 139
i/lub
85 – 89
Stopień 1
nadciśnienia
140 – 159
i/lub
90 – 99
Stopień 2
nadciśnienia
160 – 179
i/lub
100 – 109
Stopień 3
nadciśnienia
180
i/lub
110
Izolowane
nadciśnienie
skurczowe
140 i
< 90
Według ESC,ESH 2007
Stratyfikacja ryzyka sercowo-naczyniowego
u osób z nadciśnieniem tętniczym (1)
Ciśnienie tętnicze (mmHg)
Czynniki ryzyka
i współistniejące
choroby
1.Stopień
RRs 140-159
lub
BPd 90-99
2.Stopień
BPs 160-179
lub
BPd 100-109
3.Stopień
BPs 180 lub
BPd 110
Bez czynników
ryzyka
Małe ryzyko
Umiarkowane
ryzyko
Wysokie ryzyko
1 lub 2
czynniki ryzyka
Umiarkowane
ryzyko
Umiarkowane
ryzyko
Bardzo wysokie
ryzyko
3 lub więcej
czynników ryzyka
lub powikłania
narządowe
lub cukrzyca
Wysokie ryzyko
Wysokie ryzyko
Bardzo wysokie
ryzyko
Choroby
współistniejące
Bardzo wysokie
ryzyko
Bardzo wysokie
ryzyko
Bardzo wysokie
ryzyko
Stratyfikacja ryzyka sercowo-naczyniowego
u chorych z nadciśnieniem tętniczym (2)
Ryzyko chorób sercowo–naczyniowych w ciągu 10 lat:
ze śmiertelnym i nieśmiertelnym skutkiem:
niskie 15%, umiarkowane15-20%, wysokie20-30% i bardzo wysokie
30 %
ze śmiertelnym skutkiem:
niskie 4%, umiarkowane 4-5, wysokie 6-8% i bardzo wysokie 8 %
Czynniki ryzyka
: mężczyźni 55 lat, kobiety 65 lat, palenie tytoniu,
dyslipidemia: cholesterol c 250 mg/dL lub LDL chol 155 mg/dL lub HDL-
chol 40 mg/dL u mężczyzn i 48 mg/dL u kobiet; otyłość brzuszna (obwód
talii mężczyźni 102 cm, kobiety 88cm); dodatni wywiad rodzinny choroby
sercowo-naczyniowej u mężczyzn poniżej 55r.ż. a u kobiet poniżej 65 r.ż.
Powikłania narządowe
: przerost lewej komory indukowany nadciśnieniem
tętniczym, pogrubienie ściany tętnicy szyjnej lub obecność blaszek
miażdżycowych w badaniu ultrasonograficznym, wzrost stężenia kreatyniny
w surowicy krwi, obecność mikroalbuminurii
Choroby współistniejące
: choroby naczyń mózgowych (udar, TIA), choroba
niedokrwienna serca, choroba naczyń obwodowych, niewydolność nerek,
zaawansowana retinopatia
Podstawowe badania dodatkowe
dla sportowca z nadciśnieniem
tętniczym
Stężenie hemoglobiny i hematokryt
Stężenie w surowicy krwi sodu, potasu, kwasu
moczowego
Stężenie kreatyniny i szacowany klirens kreatyniny lub
szybkość przesączania kłębuszkowego (GFR)
Lipidogram: stężenie cholesterolu całkowitego,
cholesterolu LDL, cholesterolu HDL, triglicerydów
Stężenie glukozy na czczo
Ogólne badanie moczu
Elektrokardiogram (vs cechy ekg sportowca)
Badanie echokardiograficzne - według ESC obligatoryjnie
dla sportowców z nadciśnieniem tętniczym
Test wysiłkowy - w zależności od intensywności wysiłków
fizycznych podejmowanych w czasie treningu
sportowego
(kolejne przeźrocza)
Według ESH, ESC 2007
Dodatkowo zalecane badania
dla sportowca z nadciśnieniem
tętniczym
USG tętnic szyjnych
Badanie ilościowe białka w moczu
Wskaźnik ciśnienia kostka-ramię
Badanie dna oka
Doustny test obciążenia glukozą
Domowe pomiary ciśnienia
spoczynkowego i 24 godzinne
pomiary (ABPM)
Pomiar prędkości fali tętna
według ESH, ESC 2007
Zalecenia testu wysiłkowego
dla osoby z nadciśnieniem tętniczym
trenującej z różną intensywnością
wysiłki ciężkie i bardzo ciężkie (o intensywności ≥ 60%
max.);
test wysiłkowy maksymalny lub ograniczony objawami bez względu
na ryzyko sercowo-naczyniowe
wysiłki lekkie do umiarkowanych (40-59%
max.)
test wysiłkowy dla osób z wysokim i bardzo wysokim ryzykiem chorób
sercowo-naczyniowych
wysiłki lekkie i bardzo lekkie (poniżej 40% max.
np. marsz)
brak bezwzględnych wskazań do testu wysiłkoweg
R.H.Fagard, V.A.Cornelissen: Eur. J Cardiovasc Prev Rehab 2007; 14:12-17
Test wysiłkowy u sportowca
z nadciśnieniem tętniczym
Pomiar ciśnienia tętniczego na
każdym stopniu obciążenia
U osób z nadciśnieniem tętniczym i
przerostem serca wynik testu
wysiłkowego może być fałszywie
dodatni
wówczas scyntygrafia wysiłkowa,
echokardiografia obciążeniowa lub
koronarografia
Test wysiłkowy wykonuje się po
uregulowaniu wartości ciśnienia
tętniczego
Nadciśnienie tętnicze
a kwalifikacja do treningu fizycznego
Zdolny
Zdolny z wykluczeniem
dyscyplin IIIC (z dużą
składową statyczną
i dynamiczną)
Zdolny z wykluczeniem
dyscyplin IIIA-C (z dużą
składową statyczną)
Zdolny do dyscyplin IA-B
(tylko
z małą i umiarkowaną
składową dynamiczną i małą
statyczną)
Nadciśnienie samoistne,
stabilne, dobrze
kontrolowane
z niskim
ryzykiem sercowo-
naczyniowym
Dobrze kontrolowane
nadciśnienie,
umiarkowane
ryzyko sercowo-naczyniowe
Dobrze kontrolowane
nadciśnienie
i wysokie
ryzyko sercowo-naczyniowe
Dobrze kontrolowane
nadciśnienie,
bardzo wysokie
ryzyko sercowo-naczyniowe
bez objawów klinicznych,
kontrola
co 6 miesięcy
Wzrastająca składowa dynamiczna
A. Mała
< 40% VO
2
max
B. Umiarkowana
40-70% VO
2
max
C. Duża
> 70% VO
2
max
I. Mała
< 20%
MVC
kręgle
krykiet
golf
strzelectwo
bilard
szermierka
tenis stołowy
tenis ziemny (pary)
piłka siatkowa
bejsbol
a
/softboll
a
badminton
chodzenie
bieg maratoński)
narciarstwo biegowe (klasyczne)
squash
biegi na orientację
II.Średnia
20-50%
MVC
sporty
samochodowe
ab
nurkowanie
b
sporty
motocyklowe
gimnastyka
a
karate/judo
a
żeglarstwo
łucznictwo
jeździectwo
ab
LA skoki
jazda figurowa na
lodzie
a
biegi krótkie
koszykówka
a
biathlon
hokej na lodzie
a
hokej na trawie
a
rugby
a
soccer
a
narciarstwo biegowe (łyżwowe)
biegi średnie i długie
pływanie
tenis ziemny
piłka ręczna
a
III. Duża
50% MVC
bobsleje
ab
LA rzuty
saneczkarstwo
ab
wspinaczka
ab
narty wodne
ab
podnoszenie
ciężarów
a
windsurfing
ab
kulturystyka
a
narciarstwo
zjazdowe
ab
zapasy
a
deska snowbordowa
(snow boarding)
ab
boks
a
kanadyjki / kajaki
wioślarstwo
kolarstwo
ab
dziesięciobój
ab
triathlon
ab
łyżwiarstwo szybkie
a
niebezpieczeństwo urazu, VO
2
max – maksymalne pobieranie tlenu,
b
wzrasta ryzyko
omdlenia, MVC – maksymalna siła skurczu dowolnego
Klasyfikacja dyscyplin sportowych uwzględniająca udział w treningu składowej
dynamicznej
i statycznej na podstawie J.H. Mitchella
W
zr
a
s
ta
ją
c
a
s
k
ła
d
o
w
a
s
ta
ty
c
zn
a
Uwagi dla lekarza opiekującego się
sportowcem z nadciśnieniem
tętniczym
Konieczność badań kontrolnych
Ocena wydolności fizycznej i tolerancji wysiłkowej
Skuteczność modyfikacji czynników ryzyka
Ocena postępu choroby i jej powikłań
Charakterystyka zalecanego wysiłku fizycznego
Ocena skuteczności farmakoterapii i ew.
modyfikacja dawki leków
Zebranie wywiadu dotyczącego wspomagania
zdolności wysiłkowych
Farmakoterapia
nadciśnienia tętniczego u
osób trenujących
Blokery kanału wapniowego
Inhibitory konwertazy
angiotensyny
Farmakologiczne zwalczanie
innych czynników ryzyka
sercowo-naczyniowego
Środki moczopędne i B – blokery nie powinny
być środkami pierwszego rzutu u sportowców .
Uwaga! są to leki znajdujące się na liście środków
dopingujących.
Niefarmakologiczne
zalecenia dla osoby z
nadciśnieniem tętniczym
Niepalenie tytoniu
Kontrola masy ciała
Ograniczenie spożycia alkoholu
-
Kobiety nie więcej niż 10-20 g etanolu/dzień
-
Mężczyźni nie
więcej niż 20-30 g etanolu/dzień
Zmiany w sposobie żywienia
Umiarkowane ograniczenie soli
Zapewnienie dowozu 50 – 90 mmoli K
+
Duże spożycie warzyw, owoców i ryb
Ograniczenie konsumpcji tłuszczów
Systematyczna aktywność fizyczna
Zmniejszenie nadmiernych obciążeń psychoemocjonalnych
Wysiłek fizyczny
dla osób z nadciśnieniem tętniczym
Ćwiczenia aerobowe wytrzymałościowe uzupełnione
ćwiczeniami oporowymi
Umiarkowana intensywność : 40 do poniżej 60% VO2R
(oxygen uptake reserve)
Wszystkie dni w tygodniu: 4 -7 dni w tygodniu; ćwiczenia
oporowe 2-3 razy w tygodniu
Czas trwania : 30 lub więcej minut /dzień wysiłku
jednorazowego lub zsumowanego w czasie dnia
American College of Sports Medicine;
Med. Sci Sports Exerc 2004
Wysiłki statyczne
Kulturystyka („Body – building”)
Siłowe dyscypliny w lekkoatletyce
Elementy współzawodnictwa
Wysiłek związany z silnym oziębieniem
organizmu ( niektóre sporty zimowe, skoki
do zimnej wody)
Narty zjazdowe (?)
Ograniczenia dla osób
z nadciśnieniem tętniczym
Trening fizyczny dla osób
z chorobą niedokrwienną
serca (CH.N.S)
Aktywność ruchowa dla osób z CHNS oraz niskim
ryzykiem wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego
oraz osób bez CHNS, ale z dodatnim wynikiem testu
wysiłkowego oraz wysokim ryzykiem wg SCORE >5%
Można podejmować wysiłek o niskiej lub
umiarkowanej składowej dynamicznej i niskiej
statycznej (dyscypliny sportowe z grupy IA-
IIA)
oraz ćwiczyć rekreacyjnie według
indywidualnego planu treningowego
Borjesson M. at al..: Eur J Cardiovasc Prevention Rehab
2006, 13:137-149
Aktywność ruchowa dla osób z CHD oraz niskim
ryzykiem wystąpienia incydentu sercowo-
naczyniowego oraz osób bez CHD ale z dodatnim
wynikiem testu wysiłkowego oraz wysokim
ryzykiem wg SCORE >5%
Można podejmować wysiłek o niskiej lub
umiarkowanej składowej dynamicznej i
niskiej statycznej (dyscypliny sportowe z
grupy IA-IIA)
oraz ćwiczyć rekreacyjnie według
indywidualnego planu treningowego
Borjesson M. at al..: Eur J Cardiovasc Prevention Rehab
2006, 13:137-149
Praktyczne zalecenia aktywności
fizycznej
dla pacjentów z rozpoznanym CHD
z wysokim 10. letnim ryzykiem zgonu
Zalecenia muszą być oparte o wnikliwe
analizy wyników klinicznych choroby u
danego pacjenta włącznie z analizą
wyniku próby wysiłkowej
Zalecenia aktywności fizycznej dla
osób z IHD i wysokim ryzykiem
incydentu sercowego
Nie należy trenować sportów
kwalifikowanych
Systematyczna aktywność ruchowa
powinna być indywidualnie
zaprogramowana
Borjesson M. at al..: Eur J Cardiovasc Prevention Rehab 2006, 13:137-
149
Poradnictw
o
żywieniowe
Poradnictw
o
żywieniowe
Trening
fizyczny
Trening
fizyczny
Edukacj
a
chorego
i jego
rodziny
Edukacj
a
chorego
i jego
rodziny
KOMPLEKSOWA
REHABILITACJA
KARDIOLOGICZNA
KOMPLEKSOWA
REHABILITACJA
KARDIOLOGICZNA
Wsparcie
Wsparcie
psychologiczn
psychologiczn
e
e
Zaprzestanie
palenia
tytoniu
Optymalizacja
leczenia
farmakologiczn
ego
Metody oceny intensywności wysiłku
fizycznego w czasie kinezyterapii
u osób z chorobą niedokrwienną serca
% częstotliwości skurczów serca uzyskany w czasie
testu wysiłkowego
metoda Karvonena: rezerwa tętna HR
(60% do 80%) x (Tętno
wysiłkowe
- Tętno
spoczynkowe
) +
Tętno
spoczynkowe
ilość METs lub W
subiektywna skala odczuwania ciężkości wysiłku
według Borga
Aktywność ruchowa
we wspomaganiu leczenia
niedokrwienia kończyn dolnych
Zalecenia aktywności ruchowej dla osób
z przewlekłym, miażdżycowym
niedokrwieniem kończyn dolnych
Częstość
3 razy w tygodniu
Intensywność
50-80% maksymalnego obciążenia
Czas trwania
15-30 minut
Rodzaj
ćwiczeń
Marsz, ćwiczenia bez obciążenia
jako rozgrzewka i wyciszenie po
treningu
Sposób
ćwiczeń
Marsz do wystąpienia bólu
Okres
Minimum 6 miesięcy
A.W. Gardner, P.D. Thompson 2001