Bakterie kwasooporne

Bakterie kwasooporne

Aleksander Deptuła

Aleksander Deptuła

Katedra i Zakład Mikrobiologii CM UMK

Katedra i Zakład Mikrobiologii CM UMK

Mycobacterium tuberculosis

Mycobacterium tuberculosis

•

Morfologia

Morfologia

•

Gram-dodatnie pałeczki

Gram-dodatnie pałeczki

•

KWASOOPORNE

KWASOOPORNE

•

Właściwości fizjologiczne

Właściwości fizjologiczne

•

mają bardzo wysokie wymagania

mają bardzo wysokie wymagania

odżywcze

odżywcze

•

bardzo powolny wzrost – czas generacji –

bardzo powolny wzrost – czas generacji –

kilkadziesiąt godzin-kilka dni

kilkadziesiąt godzin-kilka dni

Mycobacterium tuberculosis

Mycobacterium tuberculosis

•

Za kwasooporność odpowiadają:

Za kwasooporność odpowiadają:

•

fitocerol

fitocerol

•

kwasy mikolowe

kwasy mikolowe

•

integralność fizykochemiczna ściany

integralność fizykochemiczna ściany

komórkowej

komórkowej

Mycobacterium tuberculosis

Mycobacterium tuberculosis

•

Metody barwienia

Metody barwienia

•

Ziehla-Neelsena

Ziehla-Neelsena

•

Fuksyna karbolowa na gorąco (do trzech par)

Fuksyna karbolowa na gorąco (do trzech par)

•

spłukać wodą

spłukać wodą

•

spłukać kwaśnym alkoholem

spłukać kwaśnym alkoholem

•

błękit metylenowy 20 min

błękit metylenowy 20 min

•

Kinyoun-Gabett’a

Kinyoun-Gabett’a

•

Kinyoun

Kinyoun

Diagnostyka gruźlicy

Diagnostyka gruźlicy

•

materiał diagnostyczny należy

materiał diagnostyczny należy

pobierać w możliwie jak największej

pobierać w możliwie jak największej

ilości

ilości

•

Plwocinę, aspirat żołądkowy lub mocz

Plwocinę, aspirat żołądkowy lub mocz

należy pobierać przez 3-5 dni i

należy pobierać przez 3-5 dni i

przechowywać w lodówce

przechowywać w lodówce

•

Materiał najlepiej jest pobierać rano

Materiał najlepiej jest pobierać rano

Diagnostyka gruźlicy

Diagnostyka gruźlicy

•

Z dostarczonego materiału wykonuje

Z dostarczonego materiału wykonuje

się

się

•

preparat barwiony metodą Grama

preparat barwiony metodą Grama

•

preparat barwiony metodą Ziehla-

preparat barwiony metodą Ziehla-

Neelsena

Neelsena

•

każdy preparat ogląda wykwalifikowany

każdy preparat ogląda wykwalifikowany

personel przez minimum 10 minut, oceniając

personel przez minimum 10 minut, oceniając

przynajmniej 200 pól widzenia

przynajmniej 200 pól widzenia

•

Dodatnie wyniki uzyskuje się, gdy w 1 ml

Dodatnie wyniki uzyskuje się, gdy w 1 ml

materiału znajduje się 10.000 prątków

materiału znajduje się 10.000 prątków

Diagnostyka gruźlicy

Diagnostyka gruźlicy

•

W kolejnym etapie materiał jest

W kolejnym etapie materiał jest

homogenizowany, zagęszczany przez

homogenizowany, zagęszczany przez

wirowanie i posiewany na podłoża

wirowanie i posiewany na podłoża

stałe lub płynne

stałe lub płynne

Diagnostyka gruźlicy

Diagnostyka gruźlicy

•

Podłoże Löwensteina-Jensena

Podłoże Löwensteina-Jensena

•

żółtka jaj kurzych

żółtka jaj kurzych

•

skrobia ziemniaczana

skrobia ziemniaczana

•

zieleń malachitowa

zieleń malachitowa

•

L-asparagina

L-asparagina

•

Glicerol

Glicerol

•

KH

KH

2

2

PO

PO

4

4

, MgSO

, MgSO

4

4

Diagnostyka gruźlicy

Diagnostyka gruźlicy

Diagnostyka gruźlicy

Diagnostyka gruźlicy

•

Automatyczne systemy diagnostyki

Automatyczne systemy diagnostyki

gruźlicy – MB BacT, Bactec MGIT 960

gruźlicy – MB BacT, Bactec MGIT 960

•

stosowane są podłoża płynne

stosowane są podłoża płynne

•

próbki są monitorowane w systemie

próbki są monitorowane w systemie

ciągłym

ciągłym

•

pozwalają na skrócenie czasu

pozwalają na skrócenie czasu

diagnostyki z 40 do 12 dni

diagnostyki z 40 do 12 dni

Mycobacterium tuberculosis

Mycobacterium tuberculosis

•

Czynniki wirulencji

Czynniki wirulencji

•

Wosk A: zawiera fitocerol i kwasy ftienowe,

Wosk A: zawiera fitocerol i kwasy ftienowe,

powoduje powstawanie gruzełków

powoduje powstawanie gruzełków

•

Wosk C: Czynnik wiązkowy - glikolipidowa

Wosk C: Czynnik wiązkowy - glikolipidowa

pochodna kwasu mikolowego

pochodna kwasu mikolowego

•

Hamuje migrację leukocytów i indukuje powstawanie

Hamuje migrację leukocytów i indukuje powstawanie

ziarniniaków

ziarniniaków

•

Uwalniany wewnątrzkomórkowo powoduje uszkodzenie

Uwalniany wewnątrzkomórkowo powoduje uszkodzenie

błon mitochondrialnych

błon mitochondrialnych

•

Powoduje, że prątki wzrastają w postaci wężowatych

Powoduje, że prątki wzrastają w postaci wężowatych

sznurów

sznurów

•

Jest immunogenny i wywołuje odporność

Jest immunogenny i wywołuje odporność

Mycobacterium tuberculosis

Mycobacterium tuberculosis

•

Wosk D: LPS + kwasy mykolowe

Wosk D: LPS + kwasy mykolowe

•

Warunkuje wystąpienie odczynu

Warunkuje wystąpienie odczynu

tuberkulinowego typu późnego

tuberkulinowego typu późnego

•

Indukuje tworzenie komórek Langhansa,

Indukuje tworzenie komórek Langhansa,

charakterystycznych dla ziarniny gruźlicze

charakterystycznych dla ziarniny gruźlicze

•

Sulfatydy

Sulfatydy

•

Substancje o charakterze glikolipidowym

Substancje o charakterze glikolipidowym

•

Hamują tworzenie fagolizosomów i

Hamują tworzenie fagolizosomów i

ułatwiają przeżycie wewnątrzkomórkowe

ułatwiają przeżycie wewnątrzkomórkowe

Patogeneza gruźlicy

Patogeneza gruźlicy

•

Transmisja drogą kropelkową w czasie

Transmisja drogą kropelkową w czasie

kontaktu z prątkującym chorym (nie każdy

kontaktu z prątkującym chorym (nie każdy

kontakt kończy się zakażeniem)

kontakt kończy się zakażeniem)

•

W czasie kaszlu emitowane są drobinki

W czasie kaszlu emitowane są drobinki

wydzieliny o wielkości około 5 μm, każda z

wydzieliny o wielkości około 5 μm, każda z

nich może zawierać od 1-3 prątków

nich może zawierać od 1-3 prątków

•

W razie przedostania się zakażonych

W razie przedostania się zakażonych

drobinek do pęcherzyków płucnych, to

drobinek do pęcherzyków płucnych, to

dochodzi do kontaktu prątków z

dochodzi do kontaktu prątków z

makrofagami płucnymi

makrofagami płucnymi

Patogeneza gruźlicy

Patogeneza gruźlicy

•

Jeżeli makrofag pochłonie niezbyt

Jeżeli makrofag pochłonie niezbyt

zjadliwego prątka, to nastąpi eliminacja,

zjadliwego prątka, to nastąpi eliminacja,

jeśli prątek będzie zjadliwy, a makrofag

jeśli prątek będzie zjadliwy, a makrofag

niezbyt aktywny dojdzie do namnożenia

niezbyt aktywny dojdzie do namnożenia

się prątków wewnątrz makrofaga (7 dni)

się prątków wewnątrz makrofaga (7 dni)

•

Po śmierci komórki prątki uwalniane są

Po śmierci komórki prątki uwalniane są

do światła pęcherzyków płucnych, gdzie

do światła pęcherzyków płucnych, gdzie

migrują z naczyń krwionośnych

migrują z naczyń krwionośnych

neutrofile, NK, monocyty, limfocyty T

neutrofile, NK, monocyty, limfocyty T

Patogeneza gruźlicy

Patogeneza gruźlicy

•

Monocyty i makrofagi pochłaniają

Monocyty i makrofagi pochłaniają

prątki, które znowu mogą się

prątki, które znowu mogą się

namnażać, rozpoczyna się trwająca

namnażać, rozpoczyna się trwająca

dwa tygodnie faza logarytmicznego

dwa tygodnie faza logarytmicznego

wzrostu

wzrostu

•

Na tym etapie prątki są przenoszone w

Na tym etapie prątki są przenoszone w

leukocytach do węzłów chłonnych i do

leukocytach do węzłów chłonnych i do

krwiobiegu

krwiobiegu

•

Może dojść do powstania prosówki

Może dojść do powstania prosówki

gruźliczej lub gruźlicy pozapłucnej

gruźliczej lub gruźlicy pozapłucnej

Patogeneza gruźlicy

Patogeneza gruźlicy

•

Przebieg zakażenia gruźliczego jest w

Przebieg zakażenia gruźliczego jest w

większości przypadków bezobjawowy, lub

większości przypadków bezobjawowy, lub

zmiana odczynu tuberkulinowego na dodatni

zmiana odczynu tuberkulinowego na dodatni

•

Zakażona osoba może być zdrowa przez

Zakażona osoba może być zdrowa przez

wiele lat, ponieważ ma w swoim ustroju

wiele lat, ponieważ ma w swoim ustroju

prątki o zahamowanym wzroście

prątki o zahamowanym wzroście

•

Do aktywacji zakażenia może dojść w

Do aktywacji zakażenia może dojść w

sytuacji przejściowego obniżenia odporności

sytuacji przejściowego obniżenia odporności

•

Prątki gruźlicy w zasadzie nie wydzielają

Prątki gruźlicy w zasadzie nie wydzielają

toksyn, a większość objawów chorobowych

toksyn, a większość objawów chorobowych

zależy od reakcji ustroju

zależy od reakcji ustroju

Leczenie

Leczenie

•

Izoniazyd, ryfampicyna, pirazynamid i

Izoniazyd, ryfampicyna, pirazynamid i

etambutol lub streptomicyna przez 2

etambutol lub streptomicyna przez 2

miesiące

miesiące

•

Izoniazyd i ryfampicyna przez 4

Izoniazyd i ryfampicyna przez 4

kolejne miesiące

kolejne miesiące

Podział prątków

Podział prątków

•

Ze względu na warunki, w których

Ze względu na warunki, w których

wytwarzają barwniki

wytwarzają barwniki

•

Fotochromogenne – zabarwienie kolonii

Fotochromogenne – zabarwienie kolonii

pojawia się po wystawieniu hodowli na

pojawia się po wystawieniu hodowli na

światło dzienne

światło dzienne

•

Mycobacterium kansasii

Mycobacterium kansasii

•

Mycobacterium simae

Mycobacterium simae

•

Mycobacterium marinum

Mycobacterium marinum

Podział prątków

Podział prątków

•

Skotochromogenne- zabarwienie pojawia się

Skotochromogenne- zabarwienie pojawia się

mimo hodowli w ciemności

mimo hodowli w ciemności

•

M

M

.

.

scrofulaceum

scrofulaceum

•

M

M

.

.

gordone

gordone

•

M. xenopii

M. xenopii

•

M. flavescens

M. flavescens

•

Niefotochromogenne – brak zabarwienia bez

Niefotochromogenne – brak zabarwienia bez

względu na warunki wzrostu

względu na warunki wzrostu

•

M

M

.

.

avium-intracellulare

avium-intracellulare

•

M

M

.

.

malmoense

malmoense

•

M

M

.

.

ulcerans

ulcerans

•

M

M

.

.

haemophillum

haemophillum

Podział prątków

Podział prątków

•

Ze względu tempo wzrostu

Ze względu tempo wzrostu

•

Szybkorosnące

Szybkorosnące

•

M. chelonae

M. chelonae

•

M. fortuitum

M. fortuitum

•

M. smegmatis

M. smegmatis

•

M. phlei

M. phlei

•

Wolnorosnące – pozostałe

Wolnorosnące – pozostałe

•

Niehodowlane

Niehodowlane

•

M. leprae

M. leprae

•

M. lepraemurium

M. lepraemurium

Podział prątków

Podział prątków

•

Ze względu na chorobotwórczość

Ze względu na chorobotwórczość

•

prątki gruźlicze

prątki gruźlicze

•

M

M

.

.

tuberculosis

tuberculosis

•

M

M

.

.

bovis

bovis

•

M

M

.

.

microti

microti

•

M

M

.

.

africanum

africanum

•

M

M

.

.

aziaticum

aziaticum

•

prątki niegruźlicze

prątki niegruźlicze

•

M. kansasii

M. kansasii

•

M. avium-intracellulare

M. avium-intracellulare

•

M. scrofulaceum

M. scrofulaceum

•

M. marinum

M. marinum

•

M. fortuitum

M. fortuitum

Prątki atypowe (MOTT- Mycobacteria

Prątki atypowe (MOTT- Mycobacteria

other than tuberculosis)

other than tuberculosis)

•

Mycobacterium kansasii

Mycobacterium kansasii

•

Czynnik etiologiczny zapalenia płuc podobnego

Czynnik etiologiczny zapalenia płuc podobnego

obrazem do gruźlicy

obrazem do gruźlicy

•

Zakażenia skóry i powierzchownych węzłów

Zakażenia skóry i powierzchownych węzłów

chłonnych

chłonnych

•

Wrażliwy na leki przeciwprątkowe

Wrażliwy na leki przeciwprątkowe

•

Mycobacteirum marinum

Mycobacteirum marinum

•

Wywołuje guzkowe owrzodzenie skóry w

Wywołuje guzkowe owrzodzenie skóry w

miejscu urazu

miejscu urazu

•

Do zakażenia może dojść w basenach lub

Do zakażenia może dojść w basenach lub

akwenach ze słoną wodą

akwenach ze słoną wodą

•

Wrażliwy na tetracykliny i leki przeciwprątkowe

Wrażliwy na tetracykliny i leki przeciwprątkowe

Prątki atypowe (MOTT- Mycobacteria

Prątki atypowe (MOTT- Mycobacteria

other than tuberculosis)

other than tuberculosis)

•

Mycobacterium scrofulaceum

Mycobacterium scrofulaceum

•

Ziarniniakowe zapalenie węzłów chłonnych u dzieci

Ziarniniakowe zapalenie węzłów chłonnych u dzieci

•

Węzły chłonne mogą tworzyć przetoki

Węzły chłonne mogą tworzyć przetoki

•

Zwykle oporny na leki przeciwprątkowe

Zwykle oporny na leki przeciwprątkowe

•

Mycobacterium avium-intracellulare

Mycobacterium avium-intracellulare

•

Powoduje zmiany w tkance płucnej trudne

Powoduje zmiany w tkance płucnej trudne

klinicznie do odróżnienia od gruźlicy

klinicznie do odróżnienia od gruźlicy

•

Zakażenie głównie u osób z obniżoną odpornością

Zakażenie głównie u osób z obniżoną odpornością

•

Znaczna oporność na leki przeciwprątkowe

Znaczna oporność na leki przeciwprątkowe

•

Klarytromicyna, ryfampicyna, etambutol,

Klarytromicyna, ryfampicyna, etambutol,

klofazymina

klofazymina

Mycobacterium leprae

Mycobacterium leprae

•

Do zakażenia przez bezpośredni kontakt z

Do zakażenia przez bezpośredni kontakt z

chorym, który wydala

chorym, który wydala

M. leprae

M. leprae

w

w

wydzielinach z nosa oraz ze zmian

wydzielinach z nosa oraz ze zmian

skórnych

skórnych

•

Okres inkubacji może trwać nawet kilka lat

Okres inkubacji może trwać nawet kilka lat

•

Drobnoustrój namnaża się

Drobnoustrój namnaża się

wewnątrzkomórkowo , szczególnie w

wewnątrzkomórkowo , szczególnie w

histiocytach, endotelium i komórkach

histiocytach, endotelium i komórkach

Schwanna

Schwanna

Mycobacterium leprae

Mycobacterium leprae

•

Postać tuberkuloidowa

Postać tuberkuloidowa

•

Prawidłowa odpowiedź komórkowa ogranicza

Prawidłowa odpowiedź komórkowa ogranicza

rozwój choroby

rozwój choroby

•

Odczyn leprominowy (+)

Odczyn leprominowy (+)

•

Zmiany są skąpoprątkowe

Zmiany są skąpoprątkowe

•

Zmiany ziarniniakowate o wyniosłych,

Zmiany ziarniniakowate o wyniosłych,

rumieniowatych brzegach oraz suche pozbawione

rumieniowatych brzegach oraz suche pozbawione

włosów centrum, które może być odbarwione

włosów centrum, które może być odbarwione

•

Dochodzi do uszkodzenia nerwów czuciowych,

Dochodzi do uszkodzenia nerwów czuciowych,

które może prowadzić w efekcie do uszkodzeń

które może prowadzić w efekcie do uszkodzeń

skóry i wtórnych zakażeń bakteryjnych

skóry i wtórnych zakażeń bakteryjnych

Mycobacterium leprae

Mycobacterium leprae

•

Postać lepromatyczna

Postać lepromatyczna

•

Osłabiona odporność komórkowa

Osłabiona odporność komórkowa

•

Odczyn leprominowy ujemny

Odczyn leprominowy ujemny

•

Zmiany rozległe, rozsiane, ziarninowate i

Zmiany rozległe, rozsiane, ziarninowate i

bogatoprątkowe

bogatoprątkowe

•

Diagnostyka

Diagnostyka

•

Brak możliwości hodowli na podłożach

Brak możliwości hodowli na podłożach

syntetycznych

syntetycznych

•

Próby biologiczne na myszach i pancernikach

Próby biologiczne na myszach i pancernikach

•

Odczyn leprominowy

Odczyn leprominowy

•

Leczenie

Leczenie

•

Terapia skojarzona dwoma lub więcej

Terapia skojarzona dwoma lub więcej

lekami

lekami

•

Dapson

Dapson

•

Ryfampicyna

Ryfampicyna

•

Klofazymina

Klofazymina